67
K O NT AK T YInstalacja Sadovskiej Rain jest przywołaniem zja-wiska atmosferycznego, ale na zasadzie zderzenia i odwrócenia realności. Tytułowy deszcz to fragmen-ty ludzkich palców ukazanych fragmentarycznie, jak-by uciętych w akcie zbrodni, która tutaj zniknęła bez oznak żadnego bólu. Surrealistyczna metoda okazała się zaskakująco prostym i skutecznym rozwiązaniem. Warto zaznaczyć, że atutem jej twórczości jest właśnie „skuteczność” wizualnego oddziaływania, którą można określić jako epatowanie szokiem, który ma pobudzić do działania konsumpcyjne społeczeństwo, podobnie, jak np. twórczość Zbigniewa Libery z lat 90.
Fotografie z serii „Open Mind” (2010) stały się także wiszącą w przestrzeni instalacją, dynamiczną i przede wszystkim ruchomą formą o charakterze „chińskich cieni”, ale odnoszącą się również do postaci namalowanych przez Sadovską świętych [4]. Intereso-wało ją jaka jest „różnica” między świętymi z nazwy a ich czarno-białymi transpozycjami. Jej postawa bliska jest myśleniu postmodernistycznemu Jaquesa Derridy,
który w książce Prawda w malarstwie (wyd. pol. 2006) starał się uprawomocnić tezę, że nie ma żadnej meta-fizycznej prawdy.
Warto wspomnieć o pracy Lavatory Attendant in
Tesco (2011), przedstawiającej trzy fotografie ciała
sta-rej kobiety, która tam pracowała. Eksponowane one były w toalecie w Tesco. Na zdjęciach fragmentarycz-nie ukazujących ciało utworzył się zarys krzyża. W ten sposób wyrażając krytykę społeczeństwa konsumpcyj-nego, w którego optyce brak jest miejsca dla ludzi sta-rych, artystka nawiązała do tradycji Man Raya (Pomnik
dla D.A.F. de Sade, 1932). Takie działania przypominają
o analogicznych pomysłach Konrada Kuzyszyna z lat 90. Instalacje In the Right Direction (2011, 2012) były, jak pisała artystka, emancypacją płaskiej fotografii, jej wy-zwoleniem z „niewolnictwa” do przestrzenności. Podob-nie Sadovská postąpiła ze swymi obrazami malarskimi pt. Święci, którzy stali się przestrzenną instalacją, zmu-szającą widza do zupełnie innego odbioru malarstwa, co jest bardzo ciekawym zabiegiem.
dorota Sadovská
1. Faraway, So Close Nr.1, 2009, oil on canvas 190 x 130 cm
2. Portrait of Jana G., 2005, oil on canvas, 200x200 cm
Fot. 1-2 D. Sadovská
2
68
K O NT AK T YMALARSTWo JAKo HiPeRReALiSTyCZNe LUSTRo TRADyCJi i WSPółCZeSNoŚCi
Powstałe od 2003 roku fotoreali-styczne obrazy oglądałem po raz pierw-szy w 2006 roku w zbiorach słowackiej Naro-dowej Galerii Sztuki w Bratysławie. Zrobiły na mnie ogromne wrażenie, gdyż jest to nowa ja-kość w dziedzinie fotorealizmu i trudno znaleźć dla niej porównania czy odwołania. Fotorealizm był połączeniem kilku tradycji, w tym wywo-dzącej się z pop-artu, ale też powrotem do kla-sycznego malarstwa, wbrew tradycji Roberta Rauschenberga czy Andy’ego Warhola.
Dokonania Sadovskiej wywodzą się z trady-cji malarstwa akademickiego, w pozytywnym znaczeniu, gdyż zadziwiająca precyzja malowa-nia w wielkim formacie (200 cm x 200 cm) sku-pia się na aspektach surrealizmu. Takie prace, jak Portrait of Aminata T., Portrait of Eva S., oraz innych kobiet prezentują stany uniesienia, może ekstazy? Ale podążając tropem prac surreali-stycznych, np. Salvadora Dali (Phonomen of
Ecta-sy, „Minotaur”, nr 3/4 z 1933) można zaryzykować
stwierdzenie, że Sadovská w zawoalowany spo-sób pokazała masturbację. Cały efekt wizualny skupia się na wyrazie szyi i ramion, choć istot-ną rolę odgrywają emocje widoczne na twarzach.
Taka tradycja portretowania wywodzi się z fotografii surrealistycznej, głównie Man Raya, który by patronem fotografii onirycznej i erotycznej zarazem. Ciało może ewokować różne, w tym sprzeczne przesłania, tak-że wywodzące się z tradycji i ideologii renesansu [5].
Painted to Measure (2009) jest nie do końca uformowaną i zmienną
materią. Malarstwo może być np. ubiorem, czy „bezforemną masą”, ro-dzajem trójwymiarowej instalacji skonfrontowanej z miniaturowym zdjęciem przedstawiającym artystkę w stroju powstałym z tego obrazu. Jest to postkonceptualna tautologiczna inscenizacja, łamiąca obowią-zujące gatunki i nie do końca artykułująca raz na zawsze skończony przekaz. Tym różni się od fotograficznych fotoopowieści, jakie od lat 60. tworzy Duane Michals. Sadovská przekonuje, że malarstwo jest także bezkształtną materią, co ilustrują również Homographs, łączące codzienną odzież z malarstwem, przypominają tradycję pop-artu (Rau-schenberg) i jeszcze bardziej Tadeusza Kantora (ambalaże). Artystka pragnie sztukę wysoką łączyć z codzienną realnością w celu „stworze-nia realności wyższego rzędu”.
Przejściem z malarstwa do performance i do fotografii inscenizowa-nej jest seria Like in a Picture, 2011, z użyciem białych płócien obrazów, które modelują i „obudowują” ciało artystki stającej się w ten sposób jedynym motywem tych nienamalowanych obrazów. Nasuwa się pytanie – czym jest w swej istocie malarstwo i jaka jest jego relacja do fizyczności człowieka. Jest prawdą czy ułudą?
Sadovská stworzyła monumentalne malowidło pt. Krawaty (Ties) na opakowanym w tkaninę budynku Ringturm (2013) w Wiedniu. Obrazy zaś z cyklu „Yellow Heaven” w sposób metaforyczny pokazują świę-tych w żółtym kolorze, pełnych ludzkich stanów emocjonalnych, w tym uśmiechu, zabawy, strachu. Widzimy np. św. Antoniego, św. Marię Mag-dalenę oraz w erotycznym, jakże ludzkim uścisku, Adama i Ewę. Post-moderniści pytają o wyraz świętości, która, wg koncepcji Sadovskiej, jest także po prostu ludzka i zwyczajna, co już dobitnie pokazał Caravaggio. Dodajmy, nie tylko dla Dereka Jarmana był on jednym z antenatów po-stawy postmodernistycznej.
2 1
dorota Sadovská 1. Open Mind, 2010, B&W prints, tread, adhesive tape, installation in Bate-lier, Bratislava, Slovakia 2. Parasite No.81, 2002, colour photograph 3. Great Love, Small Story, 2013, installation of 10 paintings 100 x 100 cm, acrylic on canvas, in Slovak Institute Gallery, Prague
Fot. 1-2 D. Sadovská