*
Rezerwaty leśno-sfepowe nad Nidą w powiecie pińczowskim W p o ło w ie m a ja rb . p rz e p ro w a d z o n o p ie rw szą p o w o je n n ą w iz y ta cję p a ń s tw o w y c h re z e rw a tó w w C hotlu C zerw onym , S ko tn ika ch G ó r
nych, W in ia ra c h Zagojskich, G rabow cu i S ko w ro n nem oraz p ro je k to wanego re z e rw a tu wodnego' w Owczara-ch i skalno-stepow ego w Sko- ro o ic a c h 1), W objeździe w z ię li u d z ia ł obok podpisanego, d r B. S z a f r a n , d r T. S u l m a i mg r K. K o s t r a k i e w i c z.
R e z e r w a t y w C h o t l u C z e r w o n y m
O bydw a re z e rw a ty z a ró w n o «Przęślin» ja k i «W schodnie. Góry»
p rz e trw a ły okres rz ą d ó w o ku p a n ta dobrze, w dużej m ie rze d z ię k i opiece ic h w ie lo le tn ie g o dozorcy, W o j c i e c h a M a z u r a . P od ko n ie c swego p o b ytu N ie m cy w y k o n a li u p o d sta w y p ie rście n ia gipsowego r ó w strze le c k i o długości o ko ło 70 m, k tó r y zostanie zasypany. W części p ó ł
nocnej tego p ie rście n ia ro zp o czę li eksploatację gipsu, trw a ło to je d n a k z a le d w ie 'p h rę godzin, ta k że w yrzą d zo n a szkoda je st n ie w ie lk a . Na te
re n re z e rw a tu w k ra c z a ją p o w o li k rz e w y (Crataegus, Rosa, Rubus i Ju- n ip e ru s ) z a jm u ją c na ra z ie m iejsca o zra n io n e j glebie u p o d sta w y w sp o m nianego p ie rście n ia gipsowego, na o k r a jk i zaś w c h o d z i ta rn in a (P ru - nus spinosa).
R e ze rw a t «W schodnie Góry» b y ł deptany i spasany przez b yd ło z sąsiadujących z n im gospodarstw . N a jb a rd z ie j zagrożona część re z e r
w a tu m a być jeszcze w ty m ro k u ogrodzona.
R e z e r w a t w W i n i a r a c h Z a g o j s k i c h
W czasie w o jn y poczyn ion o szkody w części w sch o d nie j re z e r
w a tu przez p o b ie ra n ie zie m i na p o b lis k ie lo tn is k o o ra z w yk o n a n ie na szczycie dziesięciu stanow isk a rty le ry js k ic h . O gólny stan, re z e rw a tu je st dobry. D ozorcą je st M i c h a ł S i e r a d z k i zam ieszkały w p o bliżu.
R e z e r w a t w S k o t n i k a c h G ó r n y c h' i
R e ze rw a t ten p rz e trw a ł okres w o jn y znacznie gorzej od in n y c h i w ym a g a tr o s k liw e j opieki. W y d a n o zarządzenie ogro d ze n ia re z e rw a tu od s tro n y zabudow ań M i c h a ł a M a j a , co fn ię ta aż do> o d w o ła n ia p o zw olenie w ypasu szczytow ej łą k i oraz nakazano zwężenie u ż y tk o w a nego! p rzez dozorcę ochronnego pasa z ie m i od s tro n y p ó łn ocn o -w sch o d n ie j, do szerokości 6 m e tró w . Na w iosnę 1946 ro k u s p a liła się sucha r o ślinność na obszarze p ra w ie całego- re z e rw a tu . D ozorcą jest J ó z e f G a j s k i zam ieszkały w S ko tn ika ch G órnych.
!) P or. « K w a rta ln y B iu le ty n In fo rm a c y jn y o O ch ro n ie P rz y ro d y » 1939, IX 1, s tr. 8.
3*
l
R e z e r w a t l e ś n o-s t e p o w y « G r a b o w i e c» w B o g u c i-
c a c l i : 1 •
Na terenie tego re z e rw a tu porosłego o d ro ś lo w y m lasem -dębowo- g ra b o w y m z n a jd u ją się obok w ię lu in n y c h in te re s u ją c y c h ro ś lin bogate stanow iska w is ie n k i stepow ej (P rim u s fru tic o s a ) i d yp ta m u (D ictam nus albus). Ze w zględu na w ym a g a n ia ty c h ro ś lin , k tó re nie znoszą ocie
nienia, będzie p rz e p ro w a d zo n e czyszczenie z k rz e w ó w i p rze św ie tle n ie drzew ostanu oraz stałe u trz y m y w a n ie w stanie bezleśnym is tn ie ją c y c h jeszcze polan. W ysadzone na ty c h p o lanach sosny i je s io n y będą usu
nięte. Opiekę nad re ze rw a te m , k tó re g o stan o gólny je st b a rd zo d o b ry, s p ra w u je N a d le śn ictw o L a só w P a ń stw o w ych w Pińczow ie.
R e z e r w a t s t e p o w y w S k o w r o n n e m
Spośród w sz y s tk ic h re z e rw a tó w ten u c ie rp ia ł n a jw ię c e j w cza
sie, w o jn y na sku te k g o sp o d a rki p ro w a d z o n e j przez' Z arząd w ięziićnia W P ińczow ie. Części niże j położone i m n ie j strom e zostały zaorane, w yższe zaś u ż y tk o w a n o ! ja k o łą kę kośną p rz y stosow aniu n a w o zów sztucznych (s a le try ) i podsiiewamia k o n iczyn ą b ia łą . W d olnej-części re z e rw a tu Zostały w yko p a ne głębokie i szerokie r o w y p rze ciw czo łg o w e
a w y ż e j u tw o rz o » o n ie w ie lk i k a m ie n io ło m . R e ze rw a t nie posiada d zisia j w a rto ś c i naukowfej i należy go za m ie n ić na in n y teren. .
P r o j e k t o w a n y r e z e r w a t w &sd n y w O w c z a r a c h Cenny ten obszar je st w b a rd zo zły m stanie i w ym aga szybkich i ra d y k a ln y c h posunięć, je ś li się n ie m a dopuścić do c a łk o w ite g o zaniku sta n o w is k n ie z m ie rn ie rz a d k ic h ro ś lin sło n o ro ślo w ych . Jest on w łasnością sześciu w ła ś c ic ie li, k tó ry c h b y d ło brodząc p o s ło n o ro ślo w e j łące w d e p tu je głęboko pod p o w ie rz c h n ię w o d y całe kę p y ro ś lin . T e re n ten pa- leżałoby ja k n a jry c h le j w y k u p ić lu b w y m ie n ić za in n y albo też corocz
n ie p ła c ić odszkodow anie w te j lu b in b e j fo rm ie za p ra w o w ypasu.
Poza ty m re z e rw a t p o w in ie n być o g ro d zo n y i o d d a n y p o d opiekę sta
łego dozorcy.
P r o j e k t o w a n y r e z e r w a t s k a l n o-s t e p o w y w S k o - r o c i ć a c h
D o w si S korocice p rz y le g a o d strony, półn ocn e j p ię k n y w ą w ó z g ip s o w y z lic z n y m i g ro ta m i, z a p a d liska m i i n a w is a m i s k a ln y m i, będący w sum ie d o b ry m p rz y k ła d e m k ra jo b ra z u krasow ego. Po d n ie w ą w o zu p rz e p ły w a w k ie ru n k u w s i S korocice s p o ry p o to k za n ik a ją c y m ie jsca m i w grotach. Zbocza w ą w o zu o k ry w a ro ślin n o ść stepowa, ty p o w a dla in n y c h re z e rw a tó w po ło żon ych nad N id ą . Po p a rc e la c ji m a ją tk u S k o ro cice w ą w ó z o obszarze o k o ło i i ha w y d z ie lo n o na p la n ach U rzędu Ziem skiego ja ko n ie u żyte k z przeznaczeniem na łąkę w yp a so w ą dla p ro je k to w a n e j tu szko ły ro ln ic z e j. N a cel ten m u si znaleźć się in n y teren, z w ąw ozu zaś należy u fw o rz y ć re z e rw a t p rz y ro d n ic z y , k tó r y
\
37
będzie m ia ł zn a cze n ie ' n ie ty lk o naukow e lecz także ja k o teren w y cieczkow y i , w y p o c z y n k o w y dla o k o liczn ych w si i miasteczek. S koro- cice są «Ojcowem» dla Buska, P iń czo w a i W iś lic y . — P a ństw ow a Rada O ch ro n y P rz y ro d y w y s tą p iła ju ż do> M in is te rs tw a O św ia ty z w n io s k ie m ó p rze ję cie tego obszaru na w łasność M in is te rs tw a i u tw o rz e n ie zeń re z e rw a tu skalno-stepow ego na w z ó r ju ż is tn ie ją c y c h re z e rw a tó w w C hotlu C zerw onym , w W in ia ra c h i S ko tn ika ch G órnych.
Pozą sp ra w d ze n ie m s ta n u . re z e rw a tó w i za w a rcie m n o w y c h u m ó w z dozorcam i, zostały zam ów ione w U rzę d zie Z ie m skim w ' P iń czow ie no w e p la n y re z e rw a tó w w podziałce 1:2.000. Równocześnie m ają być p o p ra w io n e w zg lę d n ie na now o - w kopane słupy graniczne.. P ań
stw o w a R ada O ch ro n y P rz y ro d y ro z e s ła łą /ju ż do w szystkich re z e rw a tó w now e tablice in fo rm a cyjn o -o strze g a w cze .
B ezpośrednią opiekę nad re z e rw a ta m i s p ra w u je delegat K ra k o w skiego K o m ite tu O ch ro n y P rz y ro d y inż. A n t o n i P i r o g , nadleśniczy
p a ń s tw o w y w P ińczow ie. < . , , , ,
1 J ' A n d rz e j Srodon
Rezerwat Kadzielnia w Kielcach
Zabiegi P a ń stw o w e j R ady O ch ro n y P rz y ro d y ochronę cennych p o d w zględem p rz y ro d n ic z y m o b ie któ w 'uw ieńczone zostały n o w y m suk
cesem.
Z a k ła d y P rzem ysłow e «Kadzielnia» w K ie lca ch rozpoczęły eks
p lo a ta c ję k a m ie n ia z części ska ły w a p ie n n e j, w p e łn i zasługującej na o chronę ż u w a g i na dobrze zachow ane z ja w is k o k ra s u d y lu w ia ln e g o , ba-rdzO' in teresującą fauhę 'a rktyczn o -ste p o w ą i liczne w y k o p a lis k a o ra z skam ieniałości znajdujące się w n a m u liska ch lessowych.
N a skutek in te rw e n c ji P a ń stw o w e j R ady Ochkotny P rz y ro d y . U rz ą d W o je w ó d z k i K ie le c k i uzn a ł g rupę skalną «'Kadzielnia» w K ie l
cach za zabytek na p o d sta w ie a rt. 1, 2 i 3 ro zp o rzą dze n ia P rezydenta R. P.
z
d n ia 6 m a rca 1928 r: o opiece nad zabytkam i.P om im o w ydanego1 zarządzenia eksploatacja k a m ie n ia z w y m ie nionego m iejsca b yła p ro w a d z o n a nadal, co s k ło n iło k o n s e rw a to ra w o je w ó d zkie g o w K ie lca ch do- zarządzenia k o m is y jn y c h oględzin re z e r
w a tu p rz y w s p ó łu d z ia le y p rz e d s ta w ic ie la P a ń stw o w e j R ady O ch ro n y P rz y ro d y , eksperta naukow ego, d y re k to ra i te c h n ik a k a m ie n io ło m u K a d zie ln i. W w y n ik u oględzin w szelkie ro b o ty zostały w strzym a n e i ś w i
d r y w ie rcą ce w skale o tw o ry dla n o w y c h ła d u n k ó w w y b u c h o w y c h zo
sta ły usunięte.
Rezerwat brzozy ojcowskiej w Hamerni
W m a ju rb . dokonano w iz y ta c ji re z e rw a tu h rzo zy o jco w skie j w H a m e rn i k o lo O jcow a w pow ie cie o lk u s k im . S tw ierdzono, że
pod-ezias w o jn y z terenu re z e rw a tu w y c ię to d w ie brzo zy;-p o zo sta łe , w lic z bie k ilk u n a s tu , ro z w ija ją się n a ogól dobrze. B ra k je st je d n a k podrostu*
-owocuje zaś z a le d w ie -k ilk a okazów.
N ą p rz e c iw le g ły m g lin ia s ty m zboczu nie znaleziono a n i jednego okazu b rz o z y o jc o w s k ie j. Część w zgórza nad g lin ia n k ą została zao
ra n a na jesie n i 1945 r., p rz y czym ścięto pięć ro sn ą cych ta m brzóz.
T e re n re z e rw a tu jest ogrodzony, p o n a d to o d s tro n y d ro g i u m ie szczona jest ta b lic a in fo rm a cyjn o -o strze g a w cza .
Rezerwat stepowy w Jaksicach koło Miechowa
Z k ó ł m iło ś n ik ó w p rz y ro d y R edakcja o trzym a ła , w iadom ość, że u tw o rz o n y w r. 1922 re z e rw a t stepow y w Jaksicach k o ło M iechow a z n a jd u je -się w o p ła ka n ym stanie. O grodzenie zostało w czasie w o jn y rozebrane przez ludność m iejscow ą, a ro ślin n o ść stepow a z omanem w ą s k o lis tn y m (In u la ensifolia), chabrem p a n n o ń skim (C irs iu rh panno- n icu m ), ln e m ż ó łty m (L in u m fla u u m ), astrem gaw ędką (A s te r am ellus) i in n y m i ce n n ym i g a tu n k a m i została zagłuszona przez sosenki, b rzó zki, leszczynę itp .
R esztki ro ś lin n o ś c i' stepow ej da się jeszcze może ocalić przez oczyszczenie re z e rw a tu , g d yb y je d n a k p rze św ie tle n ie nie p o m o g ło ,'z a j
dzie zapewne potrzeba u tw o rz e n ia in n e go re z e rw a tu stepowego, w po-
• b liż u b o w ie m z n a jd u ją się jeszcze o d p o w ie d n ie do tego tereny.
Rezerwat flory plioceńskiej w Grywałdzie koło Krościenka nad Dunajcem U rz ą d W o je w ó d z k i K ra k o w s k i na p rośbę D elegata M in is tra O św ia ty do S p ra w O c h ro n y P rz y ro d y u zn a ł na p o d sta w ie a rt. 1, 2, 3 ro zp o rzą dze n ia P rezydenta R. P. z d n ia 6. I I I . 1928 (Dz. U. R. P. n r 29, poz. 265) o opiece nad z a b y tk a m i te re n k o p a ln i w G ry w a łd z ie za za
bytek. W te n sposób został zabezpieczony cenny i . je d y n y w Polsce m a te tia ł n a u k o w y do badań nad h is to rią ro ś lin n o ś c i pochodzącej z e p o ki trze cio rzę d o w e j.
Rezerwat różanecznika żółtego (Azalea p o n tic a ) w Rudzie Łańcuckiej Jedynym m iejscem w ystę p o w an ia w obecnych g ra n ica ch P olski ró ża n e czn ika żółtego (Azalea p o n tica ) jest p rz y s ió łe k K ołaczna Wsi W o ła Z arczycka w g m in ie R uda Łań cu cka w pow ie cie ła ń cu ckim , iłó ż a n e c z n ik ro śn ie tu na w y d m ie piaszczystej u w y lo tu lasu z a jm u ją c obszar 35 m długości i 5 m szerokości. Las ze s ta n o w is k ie m różanecznika jest w ła snością -p ry w a tn ą . L e śn ic tw o pań stw o w e Sarzyna, w re jo n ie któ re g o z n a jd u je się «azalia»-, otoczyło ją o pieką i n a w ią za ło k o n ta k t z w ła ś c i
cie la m i lasu celem ewentualnego w y k u p n a tego tere n u i u tw o rz e n ia zeń re z e rw a tu p rz y ro d y .
39
.Rezerwat orzecha wodnego (T ra p a natcins) w Brzozie Stadnickiej Orzech w o d n y ' (T ra p u n a ła m ), ro sn ą cy i o w o cu ją cy na staw ie w e w s i B rzoza S tadnicka p o w ia tu łańcuckiego, b y ł dotychczas ty lk o n ie znacznie niszczony przez ry b a k ó w . Obecnie, wobec zam ierzonego spu
szczenia staw u, g ro z iła m u c a łk o w ita zagłada. A b y oca lić to jed n o z n ie lic z n y c h w ię kszych s ta n o w isk orzecha w odnego D elegat M in is tra O ś w ia ty do S p ra w O ch ro n y P rz y ro d y w y s tą p ił do w ła d z a d m in is tra c ji ogólnej z w n io s k ie m a w y d a n ie zarzątizeniia ochronnego.
-Rezerwat cisowy w Wierzchlesie w powiecie świeckim
R e ze rw a t ten z w ie d z iła n ie d aw n o d r K a r o l i n a M i a n o w s k a , u rz ę d n ik D e p a rta m en tu W o d n o -M e lio ra c y jn e g o M in is te rs tw a R o ln ic tw a i R e fo rm R olnych, i s tw ie rd z iła , że to n a jp ię k n ie js z e w całej E u ro p ie s ku p ie nie cisów liczące okoto 5.330 sztuk, w ty m 1.000 s ta ry c h okazów d rz e w ia s ty c h , p rz e trw a ło w o jn ę w stanie nie n aru szo n ym . K ilk a d rze w u le g ło n a tu ra ln e m u zniszczeniu. P ienne okazy są p rze w a żn ie zdrow e.
W ' podszyciu lasu b ra k n a lo tu cisowego.
Projektowany rezerwat «Wrzosowisko Bielawskie»
T o rfo w is k o B ie la w s k ie B ło to , położone w p o w ie cie m o rs k im na * p o łu d n ie od O strow a m ię d zy , R jłruszynem na w schodzie a Sławoszy- nem ha zachodzie, zostało b a rd zo zniszczone w s k u te k e ksp lo a ta cji to rfu p rze z ludność m iejscow ą. U ż y tk o w a n e b y ło w p ra w d z ie na m ałą skalę, p ły tk o , ale w lic z n y c h m iejscach, w w y n ik u czego p o w s ta ło m n ó stw o n ie w ie lk ic h w y k o p ó w - P a rtia w rz o s o w is k o w a to rfo w is k a jest ró w n ie ż częściowo zniszczona, gdyż ludność z b ra k u opa łu w w ie lu m iejscach z d z ie ra d a n i z w rzosem i z cienką w a rs tw ą to rfu , k tó re j po w ysuszeniu u ż y w a do palenia. S ytuacja gospodarcza lu d n ości w ybrzeża pest tego ro d z a ju , że w obecnej c h w ili n ie może być m o w y o p o w s trz y m a n iu
•eksploatacji* p rz e c iw n ie w zro śn ie ona p ra w d o p o d o b n ie jeszcze b a r
d z ie j w sku te k z o rg a n iz o w a n ia s p ó łk i to rfo w e j Z w ią z k u Sam opom ocy C h ło p skie j.
W ' z w ią zku z p rą e a m i p o m ia ro w y m i, p rz e p ro w a d z a n y m i w obec
n y m sezonie przez W o je w ó d z k i U rz ą d Ziem ski, m ożna będzie w y p ra ć n a jm n ie j zniszczoną część ((W rzosow iska B ielaw skiego1» i przeznaczyć ją na re z e rw a t ścisły, k tó r y następnie trzeba będzie otoczyć p ie rście
n iem lasu celem o d dzielenia go o d łą k, ja k ie pow staną na w y to rfio n y c h p o w ie rz c h n ia c h .
D ó z a p ro je k to w a n ia na o m a w ia n y m te re n ie re z e rw a tu została zaproszona przez D elegata M in is tra O św ia ty do S p ra w O ch ro n y P rz y ro d y d r K a r o l i n a M i a n o w s k a .
\
Rezerwat «Zamczysko» w Puszczy Kampinoskiej »J
W o jn a o d b iła się k a ta s tro fa ln ie na lasach P o ls k i w ogóle, a szcze
g ó ln ie na lasach o k o lic W a rsza w y. N ie k tó re obszary leśne, zwłaszcza w okresie, w a lk 1944/45 ro k u , z n ik n ę ły doszczętnie. N ie ols zez edz.il a w o jn a re z e rw a tó w leśnych, jedne zostały w ycię te lu b zniszczone, in n e yca lkie m zniekształcone, zm ienione p rze z usunięcie z n ic h p e w n y c h g a tu n k ó w drze w .
W Puszczy K a m p in o s k ie j na p o łu d n io w y m pasie w y d m , oddzie
lo n y m od u ro d z a jn e j ró w n in y b ło ń skie j tru d n o dostępnym bagnem, leży g ro d zisko p rze d h isto ryczn e , s ta ry s ło w ia ń s k i p u n k t o b ro n n y. G ro d z i
sko z n a jd u ję się na c y p lu w y d m o w y m , w y s u n ię ty m w głąb bagna, z dała Od szlaków k o m u n ik a c y jn y c h , w m iejscu tr u d n o dostępnym . N a tu ra ln a w y d m a została podsypa.ua w z w y ż o k o ło 2 m, otoczona w a łe m o b ro n n y m i d w ie m a fosam i, k tó re o d c in a ją całość o d resztek w a łu w yd m o w e g o . Całość m a k s z ta łt k o ła . G ro d zisko n o si nazw ę «Zamczy
ska», otoczone je s t leg e nd a m i o zakopanych skarbach, zam ku k ró lo w e j B ony, duchach itp .
Zamczysko' w ra z z p o ra s ta ją c y m je o k o ło 70-letndm lasem uznane zostało za re z e rw a t w 1936 ro k u .
Po k a ta k liz m ie w o je n n y m w czerw cu rb. m iałem ^m ozność o d w ie dzenia znanego m i ż d a w n a re z e rw a tu . W pkrèsie g o s p o d a rk i h itle r o w skie j puszcza w sąsiedztw ie, g ro d ziska została w ycię ta n ie m a l doszczęt
nie. T eren w y d m o w y obsadzono sosną, k tó ra dziś tw o rz y m ło d y za g a j
n ik. R ezerw at «Zamczysko» p rz e trw a ł szczęśliwie bu rzę w o je n n ą * 2).
W y c ię to zale d w ie p a rę drzew , je d n o w y w ró c iła burza, lecz te szkody n ie o d b iły się na ch a ra k te rz e lasu p o k ry w a ją c e g o z w a rc ie gro d zisko w ra z z w a łe m i fosam i. Z dala w id o czn a je st ,oaza w y n io s ły c h sosen i dębów w ś ró d jaspej z ie le n i m ło d y c h z a g a jn ik ó w .'
W c ie n iu p a n u ją cych sosetf i dębów k r y je się d ru g a , w a rs tw a d rz e w złożona z graba ( C arpinus betulus L.), lip y ( T ilia co rd a ta M i 11.).
B u jn e podszycie sta n o w ią : leszczyna ( C orylus avellana L .), tr /m ie łin a ( Evongm us europaea L .), ja rz ę b in a (Sorbus a u cu p a ria L.), k lo n (A c e r p latanoides Ii.), dereń ( Cornus sanguínea L .), dąb ( Quercus ro b u r L .) i g ra b (C arpinus betulus L.).
R uno «Zamczyska» jest ty p o w e dla lasu sosnow o-dębowo^grabo- wego, lecz specjalnie b u jn e d z ię k i zachow anej szacie leśnej i d o b ry m w a ru n k o m w ilg o tn o ś c io w y m . W ru n ie w id z im y : A ju g a reptans L., H e d e rá h e lix L., C ar e x diefit ata L., C. brizoides L., C orgdalis solida S.w., Festuca gigantea . V i IL , Gdleobdoion lu te u m I ł u d s . , H epática trilo b a G i l ib ., M a ja n th e m u m b ifo liu m (L .) D C ., Qxalis acetosella L., S tella-
rią
holostea L., V io la R iv in ia n a R e h b . i inne.P or. str. 25.
2) P or. «C h ro ń m y p rz y ro d ę ojczystą» 1946, r , I I , n r 3/4, str. 47.
41
R e ze rw a t jest m a le ń ki, o b e jm u je ty łk a p o w ie rz c h n ię grodziska, tj. o ko h T 4 ha. N ależałoby dążyć do pow iększenia obszaru tego re z e r
w a tu , gdyż ta k drobna w yspa leśna nie może u trz y m a ć się w sw ym typie, poza ty m n a ra żo n a jest bardzo^ n a d zia ła n ie s iln y c h w ia tró w . T rzeba objąć o ch ro n ą sąsiedni w a ł w y d m o w y i s tw o rz y ć je d n ostkę o p o w ie rz c h n i co n a jm n ie j 10 do 15 ha.
R. Kobendza
Rezerwaty dolno-śląskie
S p ra w o zda n ie z p ie rw s ż e j w y c ie c z k i z o rg a n iz o w a n e j przez O d d zia ł P a ń stw o w e j R ady O c h ro n y P rz y ro d y w e W ro c ła w iu w celu zbadania
' stanu re z e rw a tó w p rz y ro d n ic z y c h na D o ln y m Śląsku.
i
Do ro k u 1943, w łą czn ie z n a jd o w a ły się na te re n ie Dolnego ś lą ska 44 re z e rw a ty p rz y ro d n ic z e (leśne, łą ko w e , to rfo w is k o w e , w rz o s o w i
skowe, wodne,' skalne i k ra jo b ra z o w e ), w yd z ie lo n e na p o d sta w ie spe
c ja ln y c h rozporządzeń w ła d z n ie m ie ckich . — P rzystę p u ją c do pracy, m a ją ce j na celu s tw ie rd z e n ie ,-ja k i je st stan ty c h re z e rw a tó w p o w o jn ie , sporządzono na p o d sta w ie lite r a tu r y n ie m ie ckie j ic h listę, a następnie zo rg a n izo w a n o p i e r w s z ą w y c ie c z k ę ' te renow ą, k tó ra tr w a ła czte ry
d n i i o b e jm o w a ła trasę: W ro c ła w —Łukaszow ice, N iem cza— Z ąbkow ice—
K io d z k o -^ D u s z n ik i-Ź d ró j—K a ro le w o — S rebrna Góra— B ie la w a —-D zierżo
n ió w — Sobótka—W ro c ła w , liczącą o k o ło 500 km .
W wycieczce w z ię li u d z ia ł: p ro f. d r J u l i a n C z y ż e w s k i , de
legat' P olskiego T o w a rz y s tw a P rz y ro d n ik ó w im . M. K o p e rn ik a ; m g r M a r i a G ł a z e k - D o b o r z y ń s k a , w iceprezes O ddziału L ig i O ch ro n y P rz y ro d y we W ro c ła w iu ; m g r E u g e n i a K u k l i ń s k a , delegat W o je w ó d z k ie g o W y d z ia łu K u ltu ry i S ztuki, re fe re n t za b y tk ó w i re z e r
w a tó w p rz y ro d n ic z y c h ; inż. A d a m K o n a r s k i , delegat D y re k c ji L a só w P a ń s tw o w y c h w e W ro c ła w iu ; M i e c z y s ł a w J a s n o w s k i , de
legat A ka d e m ickie g o K o ła P rz y ro d n ik ó w U n iw e rs y te tu w e W ro c ła w iu ;, p o d p isa n y ja k o delegat P a ń stw o w e j R ady O ch ro n y P rz y ro d y .
P oniew aż w szystkie zbadane w czasie w y c ie c z k i re z e rw a ty z n a j
d u ją się n a terenach p o d le g łych D y re k c ji L a só w P a ń s tw o w y c h w e W r o c ła w iu , p rz e to podano niże j ic h w y k a z w e d łu g n a d leśn ictw , w ko le jn o ś c i p rz e p ro w a d z o n y c h badań.
N a d l e ś n i c t w o D u s z n i k d - Z d r ó j, p o w ia t k ło d z k i (K ło dzko).
W n a d le śn ictw ie ty m z n a jd u je się ty lk o jeden re z e rw a t (p o r.
m apę na str. 43, rez. 1). Jest to to rfo w is k o w ysokie, położone w odleg
łości o ko ło 1,5 k m na p ó łn ocn y w schód od w s i G ru n w a ld , w m ię d
zy-rzeczu G órnej B y s trz y c y i G órnej O rlic y , na w ysokości 750 m n. p. m., a obejm ujące obszar około 157 ha. — N a to rfo w is k u , p o k ry ty m z w a r
ty m ru n e m tu rz y c y s k ą p o k w ia to w e j (C a re x p a u c iflo ra ), rosną^ k ę p a m i a lb o w p o je d yn czych okazach rz a d k ie g a tu n k i sosny b ło tn e j (P in u s u n cin ata ), dochodzącej do w ysokości 6 m , w to w a rz y s tw ie brzozy omszonej (B e tu la pubescens) i sztucznie sadzonego ś w ie rk a ("Picea ex
celsa).
N a jb a rd z ie j cenną osobliw ością jest w ystę p o w an ie na ty m t o r fo w is k u w trze ch m iejscach k ilk u k rz e w ó w b rz o z y k a rło w a te j (B e tu la nana), r e lik tu z epoki lo d o w c o w e j. N a w ie rz c h o w in ie to rfo w is k a z n a j/
d u je się k ilk a o tw a rty c h je z io re k z a ra sta ją cych m c h a m i to rfo w c a m i (S phagnum ), tw o rz ą c y m i n ie g ru b y , elastyczny kożuch, na p o w ie rz c h n i k tó re g o osadzają się luźne kę p y tu rz y c y d zió b ko w a te j (C a re x ro s tra ta ) i tu rz y c y bagiennej (C a re x lim osa). N a brzegach to rfo w is k a ro ś n ie 60 do 80-letni drzew ostan ś w ie rk o w y z b u jn y m podszyciem b o ró w e k (V ac- c in iu m m y rtillu s , V. v itis idaea, V. u lig in o su m ) z dom ieszką brzozy omszonej (B e tu la pubescens), sta n o w ią cy n a tu ra ln y pas o c h ro n n y d la w ła ściw e g o re z e rw a tu to rfo w is k o w e g o .
Is tn ie ją c y re z e rw a t należałoby uznać za re z e rw a t ścisły, w y e li
m in o w a ć z jego obszaru w szelką gospodarkę lu d z k ą i zaprzestać sadze
n ia sosny zw ycza jn e j (P in u s s ilu e stris) oraz ś w ie rk a p o spolitego (P i
cea excelsa).
s N a d l e ś n i c t w o K a r o l e w o, p o w ia t k ło d z k i.
N a te re n ie n a d le ś n ic tw a K a ro le w o z n a jd u ją się 2 re z e rw a ty skalne, 2 to rfo w is k o w e i 2 leśne.
R e ze rw a ty skalne:
1. W i e l k a i M a ł a , H e j s z o w i n a (p o r. mapę, rez. 2). — W odległości 1 k m na p ó łn oc o d w s i K a ro le w o (K á rls b e rg ) w znosi się n a w ysokość 920 m n. p. m. w y s p o w o odcięta g ó ra s to ło w a z d w om a w ie rc h a m i, z ' k tó ry c h zachodni o m niejszej w ie rz c h o w in ie jest^ nieco niższy, osiąga b o w ie m w ysokość 8% m n. p. m . Jest to W ie lk a i M a la H e js z o w in a (G rośser u. K le in e r Heuscheuer). S to k i g ó ry są poro śn ię te s iln ie j lu b sła b ie j z w a rty m drzew ostanem ś w ie rk o w y m (P icea excelsa) z m ała dom ieszka b rz o z y omszonej (B e tu la pubescens) i p o je d y n c z y m i o ka za m i sosny z w ycza jn e j (P in u s siluestris). P odszycia leśnego b ra k n ie m a l zupełnie, a ru n o leśne zbudow ane je s t z gęstego ko b ie rc a tu rz y c y d rżą czko w a te j (C a re x b rizo id e s) i du żych skupień b o ró w e k (V a ccim u m ).
Szczyt g ó ry p rz e d s ta w ia o lb rz y m ią p ły tę skalną grubości ( k ilk u d z ie s ię c iu m e tró w , strzaskaną na szereg potężnych b lo k ó w p o o d d zie la n ych od
siebie ziawiłą siecią p rze p a stn ych szczelin, z k tó ry c h liczn e są u do u rozszerzone. T w a rd e pia sko w ce b ry ło w e tw o rz ą m ie jsca m i o g ro m n e z w a ły z nag ro m ad zo n ych o d ła m ó w skalnych, w y k a z u ją c y c h podłużne spękania. W ś ró d sp ię trz o n y c h b lo k ó w m ożna o bserw ow ać ogro m n ą
43
ilo ś ć ró ż n o ro d n y c h fo rm skalnych, n ie k ie d y b a rd zo o ry g in a ln y c h i fa n tastycznych. — W szczelinach i cie m n ych g ro ta ch sp o tyka się tu i ó w dzie błyszczące p ię k n y m s z m a ra g d ow ym blaskiem s p lą tk i rz a d k ie g o m ch u świecącego (Schistostega ostnundacea).
Na p ó łn o cn ym i północn o -za ch o d n im s k ra ju w ie rz c h o w in y ro z ciąga się obszerna płaszczyzna skalna, ro z d z ie lo n a n a d w a ekspono
w ane tarasy. Za tarasam i, nieco w głębi, sto i d a w n y h o te l-se h ro o isko o ra z re sta u ra cja , obecnie dość s iln ie zniszczone i w ym agające g ru n tó w -'
i
R ezerw aty dolno-śląskie:
1. T o rfo w is k o w yso kie k o ło G ru n w a ld u pod D u s z n ik a m i-Z d ro je m . —
1. T o rfo w is k o w yso kie k o ło G ru n w a ld u pod D u s z n ik a m i-Z d ro je m . —