Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w naszym kraju oparte jest na przepisach Unii Europejskiej i prawo-dawstwie krajowym.
Przepisami Unii Europejskiej, które są aktami nadrzędnymi w stosunku do prawa krajowego i działają wprost, są rozporządzenia lub decyzje. W przypadku dyrektyw muszą być one transponowane do prawodaw-stwa krajowego. Układ taki powoduje ujednolicenie postępowania w przypadku wystąpienia choroby zakaź-nej zwierząt, jak również wpływa na skrócenie czasu jej wygaszenia na terenie całej Europy.
Prawo polskie stosowane w przypadku wystąpienia omawianych chorób oparte jest przede wszystkim na takich elementach jak:
Ustawa o Inspekcji Weterynaryjnej; –
Ustawa o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt; –
rozporządzenia wykonawcze do poszczególnych jednostek chorobowych podlegających zwalczaniu; –
krajowych, wojewódzkich i powiatowych planach zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, których tworze-–
nie i stosowanie wynika z art. 54 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt i rozporządzenia wykonawczego;
rozporządzenia ustanawiające obowiązek współpracy pomiędzy organami państwa, samorządu teryto-–
rialnego, inspekcji i służb przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Wszystkie wymienione wyżej akty prawne stanowią swoistą procedurę postępowania w przypadku wy-stąpienia chorób zakaźnych zwierząt podlegających zwalczaniu, a także chorób odzwierzęcych stanowiących zagrożenie epizootyczne i epidemiologiczne.
Co to są Plany Gotowości Zwalczania Chorób Zakaźnych Zwierząt?
Plany Gotowości Zwalczania Chorób Zakaźnych Zwierząt są to jednolite dla całego kraju, zatwierdzone przez Unię Europejską procedury postępowania Inspekcji Weterynaryjnej i współpracujących służb, inspek-cji i straży na ewentualność stanu zagrożenia lub wystąpienia najgroźniejszych jednostek chorobowych pod-legających zwalczaniu.
Plany Gotowości są także wzorcem dla współpracujących służb, inspekcji i straży w przygotowaniu ich planu na ewentualność stanu zagrożenia i wystąpienia choroby.
Polski Weterynaryjny Plan Zwalczania stanowi integralną całość z Wojewódzkim i Powiatowym Pla-nem. Tworzenie, aktualizacja i realizacja poszczególnych planów spoczywają na powiatowym, wojewódzkim i Głównym Lekarzu Weterynarii, w zakresie swojej właściwości. Główny Lekarz Weterynarii przedstawia do zatwierdzenia Komisji Europejskiej krajowe plany gotowości zwalczania chorób zakaźnych zwierząt oraz nie-zwłocznie informuje Komisję Europejską o zmianach dokonanych w zatwierdzonych planach.
WYKŁAD
Y
Plany Gotowości, zgodnie z ustawą, zawierają w szczególności:
wykaz aktów prawnych dotyczących zwalczania choroby zakaźnej zwierząt, opis choroby zakaźnej zwie-rząt, określenie sposobu i źródeł finansowania zwalczania choroby zakaźnej zwiezwie-rząt, określenie struktury i organizacji zespołów kryzysowych powiatowego lekarza weterynarii, wojewódzkiego lekarza weterynarii i Głównego Lekarza Weterynarii, określenie zadań dotyczących zwalczania choroby zakaźnej zwierząt oraz organów, jednostek organizacyjnych i innych podmiotów odpowiedzialnych za realizację tych zadań, plany szkoleń pracowników Inspekcji Weterynaryjnej oraz innych jednostek i podmiotów, opis sposobu i zakresu opracowania oraz przekazywania informacji.
Plany sporządzane są w jednolitej wersji elektronicznej oraz w formie dokumentacji „papierowej”. Każdy plan ma określony, identyczny układ logiczny dokumentacji:
1. Strona tytułowa 2. Spis treści
3. Zasady tworzenia 4. Wstęp
5. Uzasadnienie do tworzenia Planu Gotowości Zwalczania 6. Podstawy prawne
7. Ogólne informacje o chorobie 8. Zasady finansowania zwalczania 9. Łańcuch decyzyjny
10. Zadania związane z utrzymaniem gotowości zwalczania oraz zwalczanie na poziomie powiatu
11. Działania podejmowane na poziomie powiatu zmierzające do utrzymania gotowości zwalczania oraz w przypadku podejrzenia wystąpienia – potwierdzenia lub wykluczenia wystąpienia
12. Zwalczanie i eradykacja 13. Strategia wyjścia 14. Public relation 15. Szkolenia
16. Słowniki pojęć i skrótów
Jest to niezwykle istotne, gdyż przejrzystość, dostępność, jak również ujednolicone postępowanie uznawane są za kluczowe w zakresie reagowania na kryzys – wystąpienie choroby zakaźnej zwierząt.
Organem wiodącym przy zwalczaniu zakaźnych chorób zwierząt jest właściwy terytorialnie powiatowy, wojewódzki i Główny Lekarz Weterynarii. Jednakże organem odpowiedzialnym za zwalczanie chorób zakaź-nych podlegających zwalczaniu jest właściwy terytorialnie wójt/burmistrz, starosta powiatu lub wojewoda. W przypadku kiedy jednostka chorobowa obejmuje co najmniej dwa województwa albo tereny przygranicz-ne sąsiadujących ze sobą krajów odpowiedzialnym za jej zwalczenie staje się Premier Rzeczypospolitej Pol-skiej. Osoby te są również koordynatorami współdziałania wszystkich służb działających w akcji zwalczania choroby. Zarządzanie związane ze zwalczaniem choroby odbywa się z poziomu gminnego, powiatowego, wojewódzkiego lub krajowego Centrum Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, natomiast ze strony merytorycznej powiatowy, wojewódzki oraz Główny Lekarz Weterynarii powołują Zespół Kryzysowy przy powiatowym, wojewódzkim i Głównym Lekarzu Weterynarii.
Główne działania związane ze zwalczaniem choroby, co należy podkreślić, są prowadzone na poziomie powiatu, który jest bezpośrednio odpowiedzialny za działania likwidujące ogniska choroby. Szczebel woje-wódzki i centralny (krajowy) prowadzą przede wszystkim działania koordynujące i kontrolne w stosunku do powiatowych lekarzy weterynarii (wojewódzki i Główny Lekarz Weterynarii) oraz starostów powiatów (wojewodowie i premier).
Powiatowy lekarz weterynarii z mocy ustawy może wydawać według swojej właściwości terytorialnej rozporządzenia, które określają warunki zwalczania choroby, likwidacji ognisk, ograniczenia w ruchu osób, zwierząt oraz inne wymienione w stosownych rozporządzeniach określających sposób zwalczania konkretnej jednostki chorobowej. W przypadku kiedy zasięg choroby wykracza poza jeden powiat, rozporządzenie wy-daje właściwy wojewoda, a gdy swoim zasięgiem obejmuje minimum dwa województwa – premier.
Niezwykle istotną rolę w zwalczaniu omawianych chorób zakaźnych odgrywają starosta powiatu, woje-woda i premier, ponieważ są organami koordynującymi działanie wszystkich służb, inspekcji i innych urzę-dów uczestniczących w likwidacji ognisk choroby. Zaznaczyć tu należy, że w przeważających przypadkach
WYKŁAD
Y
okres likwidacji ognisk choroby wynosi 30 dni. Wymaga to zatem dużego zaangażowania logistycznego zwią-zanego z zapewnieniem m.in. uwzględnienia rotacji osób pracujących bezpośrednio przy zwalczaniu ognisk choroby, zabezpieczenia stref zapowietrzonych i zagrożonych chorobą, zapewnienia noclegów, wyżywienia, środków ochrony osobistej niezbędnych do prowadzenia akcji, szczepień profilaktycznych ludności, jeśli taka konieczność występuje, środków transportu do przewozu zwierząt padłych lub zabitych z nakazu powia-towego lekarza weterynarii oraz innych działań, które są niezbędne do szybkiego i skutecznego zwalczenia choroby.
Spośród służb i inspekcji, oczywiście wliczając w to Inspekcję Weterynaryjną oraz lekarzy weterynarii wolnej praktyki, którzy zostają powołani do zwalczania choroby, należy tu wymienić przede wszystkim :
Policję, –
Państwową Straż Pożarną, –
Ochotniczą Straż Pożarną, –
Państwową Inspekcję Sanitarną, –
Straż Miejską, –
zarządy dróg (gminne, powiatowe, krajowe), –
Inspekcję Transportu Drogowego, –
Wojsko Polskie, –
Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, –
inne jednostki, które w trakcie prowadzenia działań okażą się niezbędne w zakresie swoich kompetencji –
do prowadzenia działań związanych z likwidacją ognisk choroby.
V. Polityka medialna a zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt
Elementem niezbędnym a niedocenianym przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt jest prawidłowo pro-wadzona polityka medialna.
Informacje o kryzysie są dla mediów niezwykle ważne, ponieważ w dziennikarstwie „dobra informacja to zła informacja”. Sensacja dobrze się sprzedaje, zwiększa oglądalność i poczytność prasy. W związku z po-wyższym, informacje związane z wystąpieniem choroby zakaźnej zwierząt, która ma wpływ na życie społe-czeństwa, powinny podlegać następującym zasadom:
sprawdzone i zgodne ze stanem faktycznym, ponieważ przekłamania tylko podsycają atmosferę niepew-–
ności i rodzą spekulacje dziennikarskie;
podawane z jednego, stałego źródła gdyż mnogość wypowiedzi prowadzi do chaosu medialnego (od-–
wrotną tendencję można zaobserwować wśród polityków, którzy na bazie kryzysu chcą budować swoje zaplecze wyborcze);
winny być przekazywane o jednej stałej porze; –
zawierać informacje o faktach, działaniach dokonanych oraz planowanych; –
przygotowywane przez osoby merytoryczne (oficer lub rzecznik prasowy); –
język informacji musi być prosty i czytelny dla każdego odbiorcy bez względu na posiadane wykształcenie; –
nie mogą rodzić paniki w społeczeństwie, bo ta prowadzi do działań nieprzewidywalnych. –
Warto przede wszystkim pamiętać, że dziennikarz nie jest fachowcem w wielu dziedzinach związanych ze zwalczaniem sytuacji kryzysowej i w związku z tym należy tłumaczyć wszelkie zawiłości związane z podej-mowanymi działaniami.
Dobry kontakt z mediami to połowa sukcesu w walce z likwidowaniem kryzysu spowodowanego wystą-pieniem chorób zakaźnych zwierząt oraz chorób odzwierzęcych.
Pismiennictwo:
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt [1]
(tj. Dz. U. z 2008 r. nr 213 poz. 1342).
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (tj. Dz. U. z 2007r. nr 121, poz. 842, z 2008 [2]
r. poz. 916 nr195 poz.1201 z 2009 r. Dz. U. Nr 20 poz. 105). Plany Gotowości Zwalczania Chorób Zakaźnych Zwierząt. [3]