Inspekcja Weterynaryjna, Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Szczecinie, ul. Ostrawicka 2; 71-337 Szczecin
Położenie województwa zachodniopomorskiego, a przed reformą administracyjną kraju województwa cińskiego, wymagało od dawna nawiązania i utrzymania właściwych kontaktów międzynarodowych, szcze-gólnie z Niemcami. Województwo to charakteryzowało się dużą przewagą rolnictwa uspołecznionego – w rę-kach państwa lub spółdzielni produkcyjnych zgromadzone było ponad 75% obszarów rolnych oraz blisko 90% produkcji zwierzęcej. Bardzo duże skupiska hodowli, wielkie fermy produkcyjne bydła, trzody chlewnej stwarzały wiele problemów epizootycznych. Podobna sytuacja w tamtych latach była na terenie byłego NRD. Stwarzało to spore pole do wymiany doświadczeń i prób rozwiązywania niemal identycznych problemów. Dodatkowym elementem było bardzo duże zagrożenie generowane co kilka lat przez Instytut Weterynaryjny im. Loeflera na wyspie Riems, bliźniaczy do Instytutu Pryszczycy w Zduńskiej Woli. To z niego kilka razy do-chodziło do wymknięcia się wirusa pryszczycy, który atakował gospodarstwa Meklemburgii, a nawet praw-dopodobnie stał się przyczyną powstania kilku ognisk pryszczycy w byłym woj. szczecińskim. Sytuacje te były objęte tajemnicą państwową zarówno po wschodniej, jak i zachodniej strony Odry i stanowiły ogromną przeszkodę w działalności prewencyjnej i profilaktycznej. Tylko dzięki koleżeńskim znajomościom z niektó-rymi ówczesnymi powiatowymi lekarzami weterynarii w Pasewalku i w Greifswaldzie udawało się otrzymy-wać mniej lub bardziej zawoalowane informacje o problemach z pryszczycą czy też klasycznym pomorem świń na terenach przyległych do granic polskich. Sytuacja radykalnie zaczęła się zmieniać po 1990 r., kiedy to w miarę upływu czasu kontakty z nieformalnych zaczęły przekształcać się w coraz bardziej sformalizowane, choć nadal dość sporadyczne.
Dopiero rok 1998 stał się przełomowym dla wspólnych przedsięwzięć. Działania w celu nawiązania for-malnej współpracy rozpoczęły się rozdzielnie: osobno dla Meklemburgii Pomorza Przedniego i osobno dla Brandenburgii. Blisko dwa lata trwały prace nad tekstem porozumienia o charakterze międzynarodowym. O ile prace we współpracy pomiędzy Brandenburgią, woj. zachodniopomorskim i woj. lubuskim szybko zna-lazły swój finał, zakończony podpisaniem dokumentu w 2000 r., to próby takie z Landem Meklemburgii uległy w pewnym momencie zahamowaniu i nie zostały oficjalnie podjęte do dziś mimo istnienia wielu ob-szarów intensywnej współpracy.
Porozumienie to o charakterze oświadczenia o współpracy pomiędzy Brandenburgią, woj. zachodnio-pomorskim i woj. lubuskim zostało podpisane w Poczdamie w dniu 10 maja 2000 r., a sygnatariuszami tego dokumentu byli; Klaus Reimer, Krajowy Lekarz Weterynarii Brandenburgii, Zachodniopomorski Wojewódz-ki Lekarz Weterynarii Tomasz GrupińsWojewódz-ki oraz LubusWojewódz-ki WojewódzWojewódz-ki Lekarz Weterynarii Przemysław Bro-dzikowski. Oświadczenie uwzględniało tradycyjne zasady dobrej współpracy i przyjazne stosunki między województwami lubuskim i zachodniopomorskim oraz landem Brandenburgia, a także leżące u podstaw wzajemne zaufanie i konieczność wymiany poglądów między służbami weterynaryjnymi województw lubu-skiego, zachodniopomorskiego i Kraju Związkowego Brandenburgia oraz:
wysokie uznanie osiągniętych wyników, efektywności i znaczenia dotychczasowej współpracy w dziedzi-–
nie doskonalenia nadzoru nad środkami spożywczymi, środkami żywienia zwierząt i nadzoru nad choro-bami zakaźnymi zwierząt na obszarach partnerów objętych umową;
wspólne oświadczenie marszałków województw lubuskiego i zachodniopomorskiego oraz Ministra –
do spraw Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Planowania Przestrzennego landu Brandenburgia z dnia 14.05.1999 r.;
WYKŁAD
Y
konieczność dalszego wykorzystywania wszelkich możliwości współpracy wykraczającej poza granice wo-–
jewództw oraz landów, a w szczególności wykorzystywania osiągnięć naukowych i praktycznych doświad-czeń, konieczność dalszego doskonalenia i podniesienia jakości państwowego nadzoru nad środkami spo-żywczymi, środkami żywienia zwierząt oraz nadzoru nad chorobami zakaźnymi zwierząt, racjonalnego planowania, a także efektywnego wykorzystania procesów i struktur;
konieczność zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt w regionie przygranicznym wzdłuż –
wspólnej granicy państwowej.
Ustalono współpracę między służbami weterynaryjnymi województw lubuskiego i zachodniopomorskiego oraz landu Brandenburgia, opartą na zasadach przyjaźni i równouprawnienia. Istotą tej współpracy stały się regularne konsultacje kierowników służb weterynaryjnych i służb nadzoru nad środkami żywienia woje-wództw lubuskiego i Zachodniopomorskiego oraz landu Brandenburgia. Objęły one takie zagadnienia, jak:
stan i rozwój struktur urzędowych, zasobów personalnych i materialnych, –
efektywne wykonywanie zadań zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej, –
metody zarządzania, –
elektroniczne systemy informacji i dokumentacji, –
zarządzanie kryzysowe, –
przepisy krajowe, –
efektywna diagnostyka laboratoryjna na najnowszym poziomie naukowym. –
Konsultacje te odbywają się raz do roku po stronie niemieckiej i raz po stronie polskiej. Dodatkowo wprowadzono hospitacje, obejmujące rocznie 2–4 specjalistów weterynarii w instytucjach, urzędach, jednost-kach badawczych lub innych oddziałach weterynaryjnych wszystkich umawiających się stron na przemian w Brandenburgii, w województwie lubuskim lub zachodniopomorskim. Celem tych hospitacji są wzajem-na wymiawzajem-na informacji o wzajem-najnowszym stanie wiedzy, wdrażanie nowych metod i procedur, wprowadzanie w życie wspólnych projektów i programów, ćwiczenia strategii zarządzania kryzysowego, wzięcie udziału w szkoleniach, imprezach dokształcających lub konferencjach naukowych, doskonalenie nadzoru nad ochro-ną zwierząt i dystrybucją środków leczenia zwierząt oraz nadzoru nad środkami spożywczymi i środkami żywienia zwierząt. Bardzo istotną sprawą jest możliwość wypracowania i dostosowania dokumentów nor-matywnych i przepisów prawnych do przepisów Unii Europejskiej. W celu wykonania zadań obszerniejszych i dłużej trwających umowa przewiduje możliwość utworzenia grup roboczych, które pomiędzy wyżej opi-sanymi spotkaniami roboczymi będą mogły wymieniać informacje na temat poszczególnych działań i ich wyników drogą elektroniczną. Umowa w tym kształcie utrzymała się do 2005 r., kiedy to strona Polska bę-dąca już pełnoprawnym członkiem Wspólnoty Europejskiej oraz strona niemiecka musiały ją znowelizować, co nie zmieniło głównych zasad współdziałania, a jedynie uściśliło warunki finansowe tej współpracy. Już w 2004 r. postanowiono zorganizować spotkanie dotyczące opracowania zasad współdziałania w przypadku wystąpienia zdarzeń kryzysowych w postaci wybuchu ognisk chorób zakaźnych zwierząt. W spotkaniu tym brali udział wszyscy powiatowi lekarze weterynarii Brandenburgii oraz przedstawiciele woj. zachodniopo-morskiego. Wypracowano wtedy metody związane z powiadamianiem się o zdarzeniach tego typu, zasady wymiany informacji oraz wspólnego działania celem likwidacji zagrożenia. Wypracowane zasady zostały przedstawione w następnym, 2005 r. na oficjalnym spotkaniu w Criewen. Po niewielu poprawkach, w tym ustaleniu języka komunikacji oraz wskazaniu do tego właściwych środków, zasady te zostały zaakceptowane przez umawiające się strony. Te wypracowane metody okazały się niezwykle skuteczne, kiedy to wiosną 2006 r. doszło do stwierdzenia przypadku wysokozjadliwej grypy ptaków w Vierraden, koło Schwedt, a więc tuż przy granicy z woj. zachodniopomorskim. W ciągu 24 godzin opanowano całą sytuację, łącznie z ustaleniem styku wspólnych okręgów na granicy, zabezpieczeniem przejść granicznych w Krajniku i Osinowie, spotkaniem Premiera Rządu Polskiego z Premierem Brandenburgii, wojewodów oraz zespołów reagowania kryzysowego. Ocena tych działań była na najwyższym poziomie. Pozwoliło to w dalszej kolejności na wyjątkowo spokojne i merytoryczne współdziałanie w momencie pojawienia się kolejnego ogniska tej choroby, tym razem po stronie polskiej w woj. lubuskim w Rezerwacie Słońsk.
Szczególnym jednak wyzwaniem była dla woj. zachodniopomorskiego sytuacja, która wytworzyła się w zakresie grypy ptasiej w północnych powiatach Meklemburgii, a szczególnie na wyspie Rugii. Brak sfor-malizowania współpracy powodował opóźnienia w przekazywaniu przez stronę tego landu informacji o rze-czywistym zagrożeniu. Dopiero interwencje, w tym ze szczebla centralnego, doprowadziły do spotkania
WYKŁAD
Y
w Zachodniopomorskim Urzędzie Wojewódzkim z Landowym Lekarzem Weterynarii oraz przekazania in-formacji o aktualnym zagrożeniu woj. zachodniopomorskiego tą jednostką chorobową. Ustalono, że głównym punktem, przez który przechodzić będą wszelkie dane, jest centrum kryzysowe Straży Pożarnej jako najlepiej w tym momencie wdrożonej do wymiany informacji. Weryfikacja ustaleń nastąpiła szybko, gdyż ognisko ptasiej grypy w Świnoujściu pozwoliło na zweryfikowanie poprawności przyjętych na spotkaniu w Szczecinie zasad współpracy z Meklemburgią.
Od czasu tych zdarzeń zacieśniła się współpraca w zakresie zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, szcze-gólnie z Brandenburgią. Corocznie przeprowadzane są ćwiczenia związane z wystąpieniem zdarzeń kryzyso-wych, opracowano wspólny protokół zgłoszenia, systemy powiadamiania alarmowego pomiędzy Inspekcjami Weterynaryjnymi, w tym wyodrębnione adresy mailowe, numery telefonów, osoby pierwszego kontaktu itp. Każdorazowo na spotkaniu jesiennym omawiane są efekty takich ćwiczeń i wprowadzane korekty w tym ob-szarze. Ponadto przyjęto zasadę, iż każde z dwóch spotkań każdego roku odbywa się w innym powiecie strony polskiej lub niemieckiej, wraz z wymianą powiatowych lekarzy weterynarii w poszczególnych spotkaniach. Pozwala to nie tylko na nawiązywanie osobistych kontaktów pomiędzy nimi, ale przede wszystkim pozwala zapoznać się ze strukturą organizacyjną oraz zasadami reagowania w sytuacjach zagrożenia wybuchem cho-rób zakaźnych lub zdarzeń już o charakterze kryzysowym.