Instalacje elek tryczn e.)
2. Ośw ietlenie elektryczne
N a t ę ż e n i e ś w i a t ł a czyli światłość lamp mierzymy w świecach.
Natężenie światła (J) — jedną świecę (międzynarodową) daje w
przybliże-7 przybliże-7
l t m V ParafiDJ 'Vagi 100 9- Jedlla świeca międzynarodowa = 1 1 !
świecy Hefnera, używanej w Niemczech. ■ ’
Natężenie o ś w i e t l e n i a czyli jasność (JEJ) w l u k s a c h 1) oblie™. »¡f
padają prostopadle do powierzchni E = ^ ~ , gdy promienie tworzą kąt«
Z prostopadłą do powierzchni, to E = ± . c0Sa. Przy projektowaniu
am-* 3
przy i e d n X l m Wna(p i a 7 , 1' i m e n a c Ł . wysyłany przez źródło światli
^ ' 1?C. We ,W8Z/ S.tkieh kierunkach, obliczani;
powierzchni s świa% dajaoy oświetlenie ^-luksów na powierzeniu s metrów kwadratowych, wynosi: F1 = E . s lumenów rowe - W ? * } ? Mamy lampy elektryczne lukowe i żs-długości 1 do 3 , 4 ^ wkac,h ś'viecą węgle rozżarzone i lut
’ »»«, wj jątkowo kulka wolframowa w próżni. W żarówkaci w próżni ™ 0ne WłÓkn°, Węgl0WB albo, druciki
światło jarzace z " r u r e ^ R° reklam stosowane jest jeszcze nym neonem" t>t7pv j • wypełnionych najczęściej rozrzedzo-Kolor światła Lonowego^łotawoczmyony“ ’61“ 3' P°d n^ C^ f demAV o T n a V v i r P2k2 V v f i°2oV r°klam°We J'arz!^ raafe> p | j Cm a p o tm i ,I kOWe; Mechanizm regulacyjny najodpowiedniejszy — różnij i ^ r n ^ o d ^ r / o T • * -
* 40
a° f v lw * ; 5 i™ennvm - et Pt Zy P" ^ Stałym P° j edueJ ^ P° kilka W nhu-ElJl ? • ^ ak na-mo lub też zapomocą transformatorów ■ l l a t r n e z b e Z JeSt “ T dodatk^ opornik dla d S k ła d £ £ wy za wyczafokofo 20^ “ i e T P Da^ ci\ < * P ^ « pochłani % ; nych w s z e r - znaczniejszej liczbie lamp, p o ł f c
i ¡I^ s r r ś , ; r lk i
¿ l a K l f y c K u U jl:d.UOli.t(:’ kllot°™ l«b też nasycane |
jarząco 3 ° ^ « Ite , c z e rw o J lub
drug-im lub obok omlenne'- " §£le mogą byc ustawione jeden nad palfe’V , Z S S J S Z ą M n T n l ^ WTa k ^ f i ^ df H zabezpieczająca od wypadania n a L v n ą J opaików 1 średniej jasności p « s f e r y c z u ^ X l n e l ^ J ^ od ° ’2 do °>3 ™ la świecę:
s t y J S e f i V S o <;iok« /Z:X , ? i - Si? 5 k‘°“ e i P « y kloszach przezroczy-
natężenia światła, ale ^ 1 $ d°
na 18 ■gctitoH’ & p £ in !?“ pac.h P1!idu Btałe?°
długopalnych do 2O0 g o d z h l . g P “ ‘a W lamPacl1
0 1 f o o t c a a d l e = 1 0 , 7 « K i k s a m i ę d z y n a r o d o w e g o .
2 2 8 6 Instalacje elektryczne.
i O
A ra p e r
Łukówki z w y k le ...
Łukówki z węglami płomiennemi Łukówki długopalne z węglami płomiennemi . ...
6 10
__ 236 325
— 1260 1620
—
.
950 1250A m p e r 0 8 10 | 12 15
Łukówki z w y k łe ...
Łukówki z węglami płomiennemi Łukówki długopalne z węglami płom iennem i...
340 * 620 2200 1560
740 3100 2050
970 3900 2650
1300 na 110 V — 12 A z dławikiem. Zewnętrzny klosz przezroczysty. Karbo
wanego kloszyka wewnątrz niema. (Wykres „ a “ na fig. 108.)
N a t ę ż e n i e ś w i a t ł a ś r e d n i e w dolnej półkuli w łukówkach prądu stałego w świecach.
Oświetlenie elektryczne. 2 2 8 7
N a t ę ż e n i e ś w i a t ł a ś r e d n i e w dolnej półkuli lukówek prądu zmiennego w świecach.
6) Wykres rozkładu światła zaopatrzonej w kloszyk karbowany
. Na fig. 109 mamy wykres lampy łukowej na prąd zmienny z kloszem i głębokim reflektorem.
h a r ó w k i , Węglówki zużywają 3 —4 watów' na 1 świecę, węglówki metalizowane około 2 w/św., metalówki z drucikiem wolframowym w próżni
°d 1 do 1,2 w/św., a w gazie od 0,6 do 1 w/św.
Przeciętny czas świecenia węglówek do spadku natężenia światła o ,® ¡o 'wynosi około 500 godzin. Metalówki próżniowe do zerwania się dru
cika świecą przeciętnie 1000 godzin. W gazówkach drucik zryw a się prze
ciętnie po upływie 800 godzin. Trzonki i oprawki wyróżniam y: gwintowe lub Edisona (małe, normalne i duże): bagnetowe lub Swana (normalne i małe).
_ Lampki żarowe z drucikiem wolframowym w yrabiane są dla natężeń wiatła 5, 10, 16. 25, 32, 50 itd. świec i napiec 50, 65, 110, 120, 220 do
« 0 V, a dla 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8 świec przy napięciach od 2 do 12 V.
F ig . 108. F ig . 109.
7 9
2 2 8 8 In stalacje elektryczne.
W ł a s n o ś c i l a m p ż a r o w y c h z d r u c i k i e m w o l f r a m o w y m w e d ł u g n o r m P o l s k i e g o K o m i t e t u E l e k t r o t e c h n i c z n e g o 1):
N om inalne napięcie w woltach
Nom inalny pobór mocy w w atach
Początkow a n o rm alna sprawnośd w lum enach
n a w at
Strum ień ' świetlny w lum enach
s ' 15 8,4 126
25 9,3 233
40 9,8 392
60 11,0 660
100 12,0 1260
n o - 1 2 0 —127 150 13,8 2070
200 14,5 2900
300 15,3 4590
500 16,1 8050
750 16,7 12520
1000 17,1 17100
1500 17,5 26250
15 7,1 106
25 7,9 197
40 8,1 324
60 9,0 540
100 10,5 1050
220—240 150 11.8 1770
200 12,6 2520
300 13,6 4080
500 14,5 7250
750 15,1 11300
1000 15,6 15600
1500 16,2 24200
B r e d n i e n a t ę ż e n i e ś w i a t ł a g a z ó w e k w dolnej półkuli w świecach, : liczby przybliżone i zaokrąglone.
/.użyci.' mocy
w w atach 25 40 60 100 150 200 300 500 750 1000 1500 2000
Ijiczba św, przy
110 V 18 35 60 120 200 275 450 800 1200 1650 2600 3600
Liczba św, przy
320 V __ — 45 100 170|250 400 750 1150 1550 2400 3400
wietrzanych, * drUCikiem wołframowym dłużej sie palą w kloszach
prze---
----*) W Inroenach m iędzynarodowych.
" - í ' • ■ . - i
. s " - K
8 0
Oświetlenie elektryczne. 2 2 8 9
F ig - HO. F ig . 1 1 1.
b) Wykres rozkłada św iatła lampy żarowej wypełnionej gazem z druci
kiem zawieszonym pierścieniowo, trzonek do góry. (W ykres fig. 110.) c) Wykres rozkładu natężenia św iatła żarówki, z drucikiem 'V próżni, z reflektorem. (Wykres „a a, fig. 111.)
d) Wykres rozkładu natężenia światła żarówki powyżazei bez reflektora.
(Wykres „ i “, fig. 1 1 1.)
. F ig . 112.
*ampa do oświetlenia ulic. Obok w ykres św iatłości: kropkow any ciągły — żarów ki z osłoną.
..•33» VO W tSO '
żarów ki bez osłony,
W y k r e s y r o z k ł a d u n a t ę ż e n i a ś w i a t ł a l a m p ż a r o w y c h . o) W ykres rozkładu św iatła lampy żarowej wypełnionej gazem z dru
cikiem zawieszonym pętliczkami, trzonek do góry. (Wykres fig. 110.)
2 2 9 0 Instalacje el
O ś w i e t l e n i e w n ę t r z .
Do oświetlenia wewnątrz budynków służą obecnie wyłącznie lampy rowe. W pomieszczeniach, gdzie przebywają ludzie; nie wolno stosować lairf
F ig . 116.
W • “’'i 0 b °iC ' rrk reS * * « .« < * « : kropkow any zarc™ k i bez OBlony, ciągły - żarńw ki z osłoną.
S l 0lls z Płomiennemi, o ile niema odpowiedniej wentylacji
1
Każde oświetlenie powinno być celowe, oszczedne, zdroTe i T t e S ' W I ? 0* °Ś" 'ietlen:,l: ^ ^ o ś r e d n ie , pośrednie i f z praktykf nalodnn“ “ 11! “ • y ® ,Pomócu;i <»bUca, w skazująca wzięta I IHbHr* ; j dp.OWie'lnK3J3z''i Jasnośó "• różnych warunkach. ' 1 podane w l i e j T r ^ m° Z“ P1i 8ła^ w a i * 5 bezpośrednio stosując wzoij [ Mnożąc cały strap ień S Z ^ tobHc;-‘ sP«czynników Harrisom, kierunkach m j ! ¡ tT WJH łanJr pl'zez żarówki we wszystkich i
świetlnego, ’ która Jo ^ & n p ^ } ^ r iSOna; część strumienia?
powiednia rednkom *n.lp*n<P j ■» przyjęta jest pod uwagę od-1 E i ścian^ wy okoT n^n -° /ś w ie tle n ia , zdolności odbicia i dzajn osłony.’ 7 ” szen.a żarówki, szerokości pomieszczenia i ro- f
, i ’ig . 114.
Oświetlenie elektryczne. 2291
Chcąc uwzględnić zakurzenie kloszy i stopniowe zmniejszanie się natę
żenia światła lamp skutkiem rozpylania się nitki, należy podane w tablicy Harrisona spółczynniki pomnożyć przez 0,8—0,9. (W edług Summerer’a i Hiipke.)
Przy stosowaniu tej tablicy postępujemy w sposób następujący.
Załóżmy np., że jasność oświetlenia poczekalni dworca m a wynosić średnio około 10 luksów, żarówka lub cały żyrandol z kloszami tulipanowemi wisi
ny przez żarówki, powinien wynosić 1000:0,2 = 5000 lumenów.
Potrzebną żarówkę odszukamy w tablicy na str. 2288.
Należałoby więc wybrać albo jedną gazówkę 300 W , albo dwie po 150 W, czy też cztery po 100 W w zależności i pożądanej równomierności oświetlenia.
Gdyby pomieszczenie ńie było kwadratowe lecz prostokątne, np. 10 X 7 in~, to należałoby wyszukać najpierw spółczynnik redukujący strumień świetlny flla stosunku wysokości zawieszenia 7 :5 — 1,4 1 , 5 ... %
Instalacjeelektryczno.
Oświetlenie
bezpośrednie Oświetlenie przeważnie! Oświetlenie przeważnie
bezpośrednie j pośrednie Oświetlenie
pośrednio
lj Oświetlenie f pośrednie I ¿rddła świa-
' tła na gzym
sach wokoło i ścian Typ osłony, i spdł-
czyńnik sprawności osłony w %?)
Stosunek szerokości lokalu do wysokości
zawiesz. lamp nad poziomem pracy 1 — 1,5 — 2,6 — 4 —8 Stosunek
wymiarów lokalu
jasny sr. jasne 50%
ściany ciemne 20%
') Sprawność o9lon prgQZfQczy3tjcll _ v 6 h n e z m c z M (opalowycŁ) _ ^ _ g
B p ó l o a y n a i M w
IX
u r r I » o11
a . .G rzejniki i pieoo elektryczne. 2 2 9 3
O ś w i e t l e n i e z e w n ę t r z n e .
Nazewnątrż budynków używamy rozmaitych lamp umocowanych na slupach, czy wysięgnikach lub zawieszonych na linkach stalowych. Żarówki o natężeniu światła kilkadziesiąt świec umieszczamy w odstępach 30—60 m na wysokości 3 —4 m.
Lampy na kilkaset i kilka tysięcy świec rozstawia się co 30—80 m na wysokości 6 —10 m i wyżej.
Przeważnie stosują się gazówki, ze względu na uniknięcie obsługi po
trzebnej przy czyszczeniu kloszy i wymianie węgli lamp łukowych.
Średnie oświetlenie placów, ulic, torów kolejowych itp. nie należy stoso
wać słabsze od 1 luksa, zwykle 2 do 5 luksów. W dużych miastach place mają oświetlenie o jasności do 20 luksów. Perony kolejowe pierwszorzędne 7—12 luksów, drugorzędne 2—5 luksów. Wszystkie świeczniki (armatury) zewnątrz budynków powinny być izolowane, od swego wieszaka.
Obecnie zaczyna rozpowszechniać się oświetlanie torów kolejowych i robót ziemnych i budowlanych zapomocą reflektorów z lam pam i żarowemi. Np, dla torów kolejowych stosowano reflektory na masztach wysokości 30 m, rozsta
wionych co 800 do 1000 m, moc prądu zasilającego grupę lamp na masz
cie 1,6 kW. U la całego urządzenia zużycie mocy wypadło około 0,166 w ata na 1 m 2 oświetlonych torów.
Takie reflektory używane są również do oświetlenia zewnętrznego gma
chów.
3 . Grzejniki i piece elektryczne.
G r z e j n i k i o p o r n i k o w e . Na oporniki używa się drutu lub taśmy ze stopów miedzi z niklem, manganem, chromem itp., znanych pod nazwą nikelinu, mauganinu, chromoniklu. D rut czy taśmę naw ija się na wałki z porcelany, miki, azbestu itp.materjałów izolacyjnych ogniotrwałych lub zwija się w spirale albo układa w wężyki na plask, aby ogrzewały płaskie powierzchnie; całość
2294 Iuatalaoje elektryezDe.
T a b l i c a m o c y r ó ż n y c h g r z e j n i k ó w .
Rodzaj naczynia Moc
w w atach
P rą d w umperach przy 110V
Czajnik o zawartości 0,5 l . . . . 425 3,75
ii * * 1 l ... 550 5
„ „ * 2 l ... 825 7,5
Rondelek 0,75 l ... 375 3,5 3,5 l ... 1200 11 Maszynka do kawy 2 l . ... 550 5 Płytka do grzania 100 m iń średn. , . 225 2
n „ „ 200 m m r . . 650 6
Sterylizator 200 X 2 0 0 X 70 m m . . 450 4
„ 500 X 350 X 105 mm ■ ■ 2200 20
Żelazko wagi 2 k g ... 300 2,75 liondelki do kleju 0,25 l ... 225 2
n » 0,5 Z ... 325 3
n n n 1,5 Z . . . . 550 5
875 8
Zapalniczki do papierosów ... 100 1
N'a wszystkich przyrządach do grzania powinna być oznaczona firma liczba watów i napięcie, do którego m ają służyć.
P i e c y k i e l e k t r y c z n e . Na piecyki prócz takich samych drutów opo
rowych stosaje się oporniki z lanego żelaza o specjalnym składzie lub z tkaniny azbestowo-oporowej, tak rozłożone, aby powietrze mogło krążyć i ogrzewać się; zewnątrz powinna być osłona.
Piecyki takie, ogrzewające powietrze w lokalach, zużywają następującą moc:
dla pomieszczenia m s 25 50 100 200 watów . . . 750 2000 4000 7500.
D la większej mocy ponad 1500 W przy prądzie trójfazowym używa się piecyków, włączonych na wszystkie trzy fazy. Specjalny rodzaj stanowią piece akumulacyjne, gdzie przewodniki grzejne umieszczone są w środka m aterjału pochłaniającego i przechowującego ciepło, które następnie sto- i pniowo wyzyskuje się. Takie piece są głównie przeznaczone dla zasilania ; prądem w nocy, gdy on bywa tańszy. Zwykła moc tych pieców wynosi od i 1 do kilku kilowatów.
P i e c e m e t a l u r g i c z n e i h a r t o w n i c z e . Specjalny dział stanowią
j
piece elektryczne o bardzo dużych prądach do w ytapiania stali i żelaza (łukowe, oporowe i indukcyjne) a jeszcze inne małe piecyki do hartowani» ! narzędzi itp. przedmiotów, w których pod wpływem chwilowego łuku elek- : tryczuego chlorek baru i chlorek potasu (w stosunku 3 :2 ) topią się j i tworzą kąpiel do hartowania o stałej temperaturze, regulowanej w pewnych : granicach przez zmianę natężenia przepływającego przez kąpiel prądu.