C Z ĘŚ Ć D Z I E W I Ą T A :
I N S T A L A C J E
T R E Ś Ć
Strona I n s t a l a c j e w o d o c i ą g o w e i k a n a
l i z a c y j n e . N apisał inz. Ignacy Radziszewski, profesor politechni
k i, W arszaw a ... 2209 A. W odociągi d o m o w e ... 2209
I . M aterjały stosowane w wo
dociągowych urządzeniach d o m o w y c h ... 2209 U . Zaopatrzenie nieruchom ości
w w o d ę ... .... 2213 I H . Połączenie dom u z uliczną
siecią w odociągow ą . . . 2213 IV . Sieć d o m o w a * ... 2215
V . U rządzenia przeciwpożaro
we w e w n ę trzn e ...2218 V I. Zwiększenie ciśnienia wody
w Bieci . . . ... 2219 V II. Zaopatrzenie nieruchom ości
w wodą, lciedy niem a u rz ą dzeń wodociągow ych p u blicznych ... 2221 V III. Zaopatrzenie w wodę g orącą 2225 Z?. K analizacja domowa . . . 2232
IX . M aterjały . . . 2232 X . R iu y spustowe, inaczej t. zw.
»P*onyu ... 2247 X I. Sieć ru r odprow adzających 2249 X II. R oboty z i e m n e ... 2250 X III . Próba sieci kanalizacyjnej 2251 X IV . U rządzenie kanalizacji do
mowej n a w si . . . 2251 U r z ą d z e n i a p r z e c i w p o ż a r o w e .
N ap isał inż. M ieczysław Rogow ski, W a r s z a w a ... 2252
I . U rządzenia w o d n e ... 2252 I I . Inne urządzenia i środki gaś
nicze ... ... ... 2257 O g r z e w a n i e i w i e t r z e n i e . N a
pisał inż. F ranciszek Bąkow ski, W arszaw a . . . 2259
I . Zadania urządzeń ogrzew
czych i w entylacyjnych . . , 2259 I I . R odzaje (systemy) urządzeń
ogrzew czych i w entylacyj
nych ... . . * . 2260
Strona I I I . P rzegląd szczegółowy . . . 2262 I n s t a l a c j e e l e k t r y c z n e . Pod re
d a k cją inż. M ieczysława 1’ożary
skiego, profesora politechniki, W a r s z a w a ... 2280
1. Dźwigi e l e k t r y c z n o ... 2280 2» Oświetlenie elektryczno . . . 2285 3. G rzejniki i piece elektryczne 2293 4. R odzaje urządzeń do oświetle
n ia i przesyłania siły . . . . 2294 5. S trata energji i spadek n ap ię
cia w p rz e w o d a c h ... 2296 6. P rz e w o d y ... 2297 7. W skazów ki techniczne na przy
łączenia urządzeń elektrycz
n ych do m iejskiej nieci roz
dzielczej . ... 2303 8. Telefonja i sygnalizacja . . . 2305 9. Zegary e l e k t r y c z n e ... 2309 10. Piorunochrony n a budynkach 2310 U r z ą d z e n i a d o g a z u . N apisał inż.
cyw. Jó ze f K onopka, d y rek to r Zw iązku Gazowni i W odociągów Polskich, W a r s z a w a ... 2312
1. P o m iar gazu i ustalenie ciśnie
n ia • • ...2312 2. U rządzenia w ewnętrzne . . . 2313 3. U rządzenia do gazu o zw ięk-
szonem ciśnieniu . . . 2321 4. Próby szczelności i nadzór n ad
urządzeniam i . . . 2322 5. Przepisy techniczne i bezpie
czeństwa ... 2323 6. U żytkow anie g a z u ... 2323 O c h r o n a t e r m i c z n a i a k u s t y c z
n a w n o w o c z e s n y c h b u d y n k a c h . Napisał inż. I . Stella-Sa- w icki, profesor A kadem ji G órni
czej, K raków ... 2333 1. O chrona przed zimnem . . . . 2333 2. O chrona przed hałasem . . . . 23-44 L i t e r a t u r a ... . 2354
f. '
■
8
*
I
M M M
m m
p p n
„
^ f c w . i A l S S i i s Ä s a
« S f a i f
-
f
'
.
W ß |
■■}ßsiS
■
| i p i
■
^ s ä F T 4:
Instalacje w odociągow e i kanalizacyjne.
N apisał
inż. Ignacy Radziszewski,
profesor politechniki, "Warszawa.
A.
W o d o c ią g i d o m o w e.I. M aterjały stosow ane w wodociągowych urządzeniach domowych.
«•) Kury żeliwne kielichowe proste (por. tabl. str. 1696).
Średnica
wewn. Grubość
ścianki
Długość użyteczna
rury
Ciężar Objętość ru rv z kie- w ody
lichem rurze 1 m diug.
N a jp'(lno poleczenie Bznnra
czarnego J i białego
oło
wiu
robocizna (ślusarz
m m mm m t g ' I i godz.
4 0 8 2 ,5 2 5 | 1 ,2 5 7 0 ,1 Oj 6 0 ,5
5 0 8 2 ,5 3 0 1 ,9 6 4 0 ,1 2 0 7 0 ,5
8 0 9 3 6 0 5 ,0 2 7 0 ,1 5 1 0 0 ,6
1 0 0 9 4 9 6 7 ,8 5 4 0 ,2 1 ,2 0 ,8
■ i \ l ' ,z e w l‘® d w n k tó iiclio w e- proste są nieraz stosowano; wobec :jednak tego, ze są odlewane poziomo, nie czynią zadość wymaganiom, które stawiamy rurom, pracującym często pod znacznem ciśnieniem. Wskazane yest unikanie tych rur.
ieH™ 95 S0Bm*i “ *»> * * c) Rury żeliwne dwnkolnierzowe.
Średnica WOWli.
N a je d n o połączenie Grubość
ścianki Długość Ciężar rury z k ie
lichem
Objętość wody w 1 m rury
śrub ru ry
sztuk
$ śruby w calach
(ślusarz z po moc ip
nim m 1 i długość
w mm godz-
40 50 80 100
8 8
9 9
2,5- 2,5 3.0
„ W
26 33 62 100
1 ,2 5 7 1 ,9 6 4 5 ,0 2 7 7 ,8 5 4
4 4.
4 8
5/e X 70
8 X 7 5
% X 7 5 ' % X 85
0,5 0,6 0,7 0,8 Przekrój normalnego kielicha, bosego końca i kołnierza rury żeliwnej pokazane są na iig.‘223A i 224 (-W odociągi“).
nieciuą ^ ntfJ n es \ l e ?i c h . ° ? 'y.c h r u r ż e l i w n y c h dokonyw a się w ta k i sposób: po wsu- , f dneJ n,T- w kiehoh d™Sfej Się koniec bosv Ł o n ren, Z T a J tiZ )’ J ”bial-r m “- 8 * 0 « . “ Wjanj- stopniow i i mocuo oupow ieanieun zela/ikamt, w ypełnia k ielich do wycięcia na ołów . W re ^ c i* kipllr»!»
ę roztopionym m iękkim ołowiem, k tóry następnie ’na obwodzie je - t dokładnie i rów no miernie ubijany przy pom ocy specjalnych i(;Jaz?k. ^ dokiadnie 1 ^ w n o -
B r y ł a , P odręcznik inżynierski. / X , 142 1
2 2 1 0 Instalacje wodootygowe i kanalizacyjne.
liszki itp.
Bliższe dane o kształtkach znajdują się na sir. 1699 i n,
Fig. i .
e) Rury żelazne (stalowe) gwintowane — ocynkowane.
R u r y k o ł n i e r z o w e ł ą c z o n e s ą przy pom ocy śrub, przesuniętych przez otw ory w kołnierzach. P o założeniu m iędzy kołnierze krążków uszczelniających kołnierze są rów no
m iernie ¿ciągnięto śrubam i.
M aterjał stosowany na k rążk i uszczelniające d la w ody zim nej: p ły ty gum owe z w kład
kam i płóoiennemi, te k tu ra w ygotow ana w pokoście, skóra, nieraz, blacha ołow iana, lub falow ana b lacha m iedziana; d la w ody gorącej: „fibrina“, azbest, blacha ołowiana, m ie
dziana i różne m aterjały patentow ane.
(1) K s z ta łtk i ż e liw n e . Przy wykonywaniu sieci wodociągowej stoso
wane są różne kształtki, ja k trójniki, krzyżaki, kolana, zwężki, króćce, kie-
Nazwa (średn. nominalna)
Ś rednica zew «. j wewn.
DiltgO.ŚĆ
rynkow a
Ciężar 1 m rury
ObjętOHii wody w 1 m
rury
mm cale ang. mm »» ty l
8 V4 13,25 8,75 0,61 0.06
10 ' % 16,75 12,25 0,80 0,117
13 ‘/a 21,25 15,75 1,25 0,195
20 7 « 26.75 21,25 1,63 0,355
25 32
i i y 4
33,50 42,25
27,0
35.75 > 4—7 m 2,42 3,13
0,573 1.004
40 i 1/* 48,25 41,25 3,86 1,337
50 2 60,0 52,50 5,20 2,165
70 2-/2 75,5 68.0 6,64 3,632
80 3 83,25 80,25 8,31 5,05S
90
100 3 7 »4
101,0 113,5
92,50
105,0 J 3 —5 m 10,14 11,45
6,720 8,659 f ) Łączniki (lo rur żelaznych (stalowych) (kute, lepiej kutolane, ocynkowane) najczęściej stosowane (fig. 1).
M aierjały stosowane w wodociągowych urządzeniach domowych.
1. Mufka (złączka) do rury o średnicy D.
2. „ przejściowa od średnicy T) do d.
3. ( a - d ) Trójnik do ru r A X A X A - 4. ( a - c ) Krzyż „ „ Ą X A X A X A -
5 . ( f i — 6 ) K o l a n k a „ „ I ) .
G. „ przejściowe od średnicy D do d.
7. Nakrętka na ruro o średnicy D.
8. D ługi gwint rury o średnicy D.
9. («—6) Kołnierz okrągły lub owalny z gwintem do rury o średnicy D.
10. Uchwyty do mocowania rur.
11. (a—b) Łącznik specjalny do rur o średnicy IX 12. ICorck do rury średnicy B .
l i u r y s t a l o w o g w i n t o w a n e ł ą c z ą s i ę przy pomocy gw intu stożkowego na rurze i cylindrycznego w łącznikach. IJla zw iększenia szczelności stosowane jest — przed skręceniem rury _ pokrycie gw intu cienką w arstw ą rzadkiego ciasta minjowego z dodauiem nitek k o nopnych.
ff) Rnry ołowiane.
śre d m ea wewn. J zewn. .
Grubość
ścianki Długość
rynkow a Ciężar 1 m rnry
Dopuszczalne ciśnienie wewnętrzne
Objętość wo
dy w 1 VI ru ry
m m ~~ mm m kO kr/fan7 (atm.) l
10 1 4 2 0 ,9 10 0 ,0 7 9
1 0 17 3 ,5 1,7 17 0 ,0 7 9
1 3 2 0 3 ,5 CC' 2 ,1 1 3 0 ,1 3 3
13 2 3 5 3 ,2 19 0 ,1 3 3
1 5 2 2 3 ,5 £ 2 ,3 12 0 ,1 7 7
16 2 5 5 ci 3 ,6 1 6 0 ,1 7 7
2 0 27 3 ,5 OJt
2 ,9 8 0 ,3 1 4
2 0 31 5 ,5 5 ,0 1 3 0 ,3 1 4
26 3 3 3 ,5 3 ,7
.
6 0 ,5 3 12 0 3 7 5 ,5 ci 6 ,2 1 0 0 ,5 3 1
3 2 3 9 3 ,5 g 4 ,5 5 0 ,8 0 4
3 2 4 4 6 8,1 9 0 ,8 0 4
4 0 4 9 4 ,5 7,1 5 ,5 1 ,2 5 7
4 0 5 2 6 H
’ 9 ,8 7 ,5 1 ,2 5 7
4G 5 5 4 ,5 g 8 ,1 4 ,5 1 ,6 6 2
4G 0 0 7 O 1 3 ,2 7 1 ,0 6 2
5 0 6 0 0 tH
9 ,8 5 1 ,9 6 4
5 0 6 6 8 1 6 ,0 8 1 ,9 6 4
Kształtki do ru r ołow ianych nie są' wym agane.
Łączenia dwóch ru r prostych dokonyw am y w ta k i sposób : rozszerzamy koniec Jednej m irr , n» L r-?? ^ zo” eBO koiica " P ^ w ad zam y lek k o zastrugany konieo d ru g ie j: połączenie ta - p a » j się stopem Z cyny i ołowiu (fig. 2), Aby Btop nic rozlew ał sie po rurzo, brzegi jego mitSkie I I ? 0 * fIldzy drzewnej, rozrobionej w odą z k lejem lub z kred y bardzo
się przez w ygięcie rn r y pod w ym aganym kątem . A by un ik n ąć spła- . ” lr.y r ray w yginaniu je j, należy uprzednio w ypełnić ru rę szczelnie drobnym suchym piaskiem i dobrze j ą z obydw óch koriców zakorkow ać.
' i S S y y kor‘5'w“" 0 są przez nacięcie głów nej rury, odchylenie brzegów przy r " 1 rozszerzenie otrzym anego otw oru do w ym iaru zewnętrznej średnicy odgałęzienia- P opasowamu ru ry odgałęziającej się należy połączenie spoić stopem (fig. s),
■ 7f ' VOrj P ^ ro ż n y c h rodzajów, służące do zamykania rur, wiirny być akie, aby było niemożliwe raptowne zamkniecie przepływu wody. W tym celu części zamykające winny być poruszane przy pomocy wrzecion na
gwintowanych. Zawory, najczęściej spotykane:
142* o
2 2 1 2 Instalacje w odociągow e i kanalizacyjne.
¡te wykonanie dobre wykonanie
F ig . 6. F ig . 7.
(b) krany przelotowe do rur o średnicy 13 (’/•>"), 20 PL"), 25 (1"). 32 ( W j f ) 40 (IV*"), 50 m m (2") (fig. 5). '
Krany, to są wstawiane na Hnji przewodów rurowych tam, gdzie przewód ten ma być zamykany (w razie uszkodzenia przewodu lub też w celu wstrzy
m ania dopływu wody podczas mrozu).
(«) krany czerpalne o średnicy 8 mm CU"), 13 mm ('/2"), 20 m m (3/4"), 25 m m (1") (fig. 4).
Najczęściej są stosowane krany czerpalne o średnicy 13 m m (7s") w zwy
kłych kuchniach i o średnicy 20 m?n C li") w dużych kuchniach, pralniach, Jaźniach i nad wannami.
Połączenie domu z uliczną siecią wodociągową. 2 2 1 3
(e) K rany pływ akow e'do ru r o średnicy ¿ = 13, 20, 25, 32, 40, 50 mm, zamykane przy pomocy pływaka. K rany te są stosowane tam, gdzie zachodzi potrzeba utrzym ania stałego poziomu wody w zbiorniku.
Schematy takich kranów podane są n a fig. 6.
. ^ alej-y zw racać uwagi) na ctfnleńle, panujące w sieci. P rzy znacznem ciśnieniu pływ ak zatapiany, albo, załeznie od konstrukcji, n ie będzie się mógł gam op u ścić/
W takim p rzypadku należy albo powiększyć odpow iednio długość drążka, do którego jest przyczepiony pływ ak, albo zastosować k ra n takiej konstrukcji, k tóraby usuw ała parcie wody na grzybek (fig. 7).
cd ) Różne kombinacje kranów przelotowych, zestawionych w jedną całość, stosowanych np. do umywalek, wanien, natrysków, kiedy zachodzi potrzeba otrzymywania wody zimnej, gorącej ze wspólnego wylotu. Odmian tych i konstrukcyj jest bardzo wiele.
II. Zaopatrzenie nieruchomości w wodę.
. Sposób^ zaopatrzenia nieruchomości w wodę zależy od tego, czy dana miejscowość posiada p u b l i c z n e u r z ą d z e n i a w o d o c i ą g o w e , czy też ich niema. W wypadku pierwszym sprawa zaopatrzenia nieruchomości w wodc polegać będzie tylko na połączeniu sieci ru r domowych z rurą sieci ulicznej i na rozprowadzeniu następnie wody wewnątrz nieruchomości "do miejsc za
potrzebowania wody. W przypadku drugim, kiedy publicznych urządzeń wodociągowych niema, zazwyczaj każda nieruchomość, rzadziej grupa ich, korzysta ze źródła wody dla niej dostępnego. W takiem położeniu znajduja się zazwyczaj nieruchomości po wsiach, miasteczkach i nieraz jeszcze nawet w większych miastach.
III. Połączenie domu z uliczną siecią wodociągową.
W sieci_ ulicznej winno być dostateczne ciśnienie, zapewniające dopływ wody do mieszkań na wyższe piętra.
w ynosi^01110 8'e0i ulicznej ’ mierzone wysokością słupa wodnego, winno 10 m ponad teren przed domem, jeżeli dom parterowy
I 7 ~ 9 n M ” " ^ P i ę t r o w y
99 os ■ ” ” ” ” " » 2-piętrowy :5 m " » . >’ » v » 3-piętrowy
‘ m » » » » » 4-piętrowy
m , „ n ii „ „ 5-piętrowy
Połączenie domowej rury wodociągowej z uliczną wykonywa się: o) przy pomocy trójnika, ustawionego na rurze ulicznej podczas układania sieci
F ig . 8.
9()CZ^ ’ C° ' stosuje rzadko; b) przy pomocy przewiercenia otworu c.ł.w , '7 rurze ulicznej i założenie na tem miejscu siodełka z opaska rp . I0t*el“:0 może być z kielichem łub z kołnierzem.
Takie połączenie, jednak, w ymaga wstrzymania dopływu wody na od
powiednim odcinku rury ulicznej. J
5
2 2 1 4 in stalacje w odociągow e i kanalizacyjne.
c) Przy pomocy przewiercenia otworu 20—30'm m w rurze ulicznej pod ciśnieniem, be/, wyłączenia odcinka rury ulicznej z sieci.
Stosowany je st w tym celu k ra u kluczow y K z ram k ą li, św idiem S i grzechotką G, ja k to w skazuje fig. 9.
Po w yw ierceniu otw oru i w yciągnięciu św idra ram ko lt odejm uje eię. Nu miejsce zdjętej ram ki zak ład a się króciec i dalej u k ład a się ru ry do nieruchom ości. i ło wykonaniu połączenia można k ra n kluczowy otw orzyć; w tedy woda? w chodzi do sieci domowej.
Kury domowe, łączące nieruchomość z siecią uliczną, otrzymują średnicę 25, 32, 40, 50, 80 mm, zależnie od liczby miejsc zapotrzebowania wody i od ciśnienia w sieci. Przyjm ując ciśnienie w sieci ulicznej, ja k podane wyżej, przy 1—5 miejsc czerpania wody należy dać rurę o ¡fi... 25 mm więcej niż 5 —10 miejsc dać r u r ę ... ... 30 mm więcej niż 10—20 miejsc dać rurę ... 40 mm więcej niż 50—40 dać r u r ę ... .... ...50 m m więcej niż 40 dać rurę ... 80 mm Do połączeń domowych stosowane są niekiedy rury ołowiane, szczególnie mniejszych średnic (25, 32 mm).
Przewody większych średnic (40, 50, 80 mm) wykonywano są zwykle z rur żeliwnych.
F ig . 10. F ig . 11.
Rury stalowe (żelazne) nie są stosowane, gdyż w ziemi wilgotnej, mimo ocynkowania, łatwo rdzewieją. Ponieważ często zachodzi obawa zatrucia wody ołowiem, przeto lepiej jest stosować tylko rury żeliwne średnicy 40 mm i większych.
W razie potrzeby zastosowania do przewodów domowych rur $ 50 m m i wyżej, - należy na rurze ulicznej założyć stosowny trójnik, szczególniej, jeśli przewód uliczny jest ¡fi 80 lub 100 mm.
Przewód domowy należy układać w ziemi na głębokości nie mniejszej niż 1,80—2 ni pod terenem.1)
Na przewodzie domowym przed nieruchomością należy ustawić zawór wentylowy „zewnętrzny“ {sz), przeznaczony do zamykania dopływu wody z ulicy (% . 10).
Po wprowadzeniu przewodu do nieruchomości należy ustawić na nim wodomierz (MS), według którego będzie obliczane zużycie wody w nieru
chomości. Za wodomierzem dobrze jest wstawić zawór wewnętrzny (sio), zamykany od strony nieruchomości.
l)V T południowych miejscowościach k ra ju 1,50 w północnych miejscowościach 2,00 m , w W arszawie 1 ,8 0 w ; głębokość liczona od terenu do w ierzchu rury.
Sieć dom owa. 2 2 1 5
Jeśli budynek nie dochodzi do granicy nieruchomości, wodomierz z za
worem wewnętrznym należy ustawić na samej granicy w specjalnej stu
dzience (fig. 11).
IV. Sieć domowa.
Poza wodomierzem i zaworem wewnętrznym zaczyna się siec domowa, która powinna być zaprojektowana przy zachowaniu następujących wa
runków :
1. Sieć tworzy się z rur, ułożonych po ścia
nach, pod podłoga podziemi lub pod p owierzch ni a podwórz.
W podziem iach można u k ład ać ru ry pod ziem ią tylko wówczas, kiedy podłoga ty ch podziem i je st m ię k k a ,, n i e s z c z e l n a ; w przeciwny iń razie (przy podłodze betono
w ej, terakotow ej, cęgi k uej, drew nianej) nałoży ru ry , stano
w iące sieć dom ową, uk ład ać n a d podłogą po ścianach.
N ajodpow iedniejsze' będą, te ściany, w któ ry ch je s t ja k najm niej otw orów drzw iow ych, okiennych lub innych.
Jeżeli ru r y układam y po ścianach, należy stosować ru r y stalow e gw intow ano odpow iedniej średnicy. Jożeli u k ład am y ru ry pod ziem ią, należy stosować ru ry żoliwne.
Głębokość założenia ru r pod ziem ią wynosi w po d ziem iach 0,3—0,5 vi, zależnie od obaw y osiągnięcia niskiej tem p eratu ry w podziem iach przew iew nych ;* głębokość z a łożenia r u r pod pow ierzchnią podw órz, ogrodów 1,5—2 m .
2. Domowa sieć ru r powinna doprowadzać wodę do miejsc zużycia najkrótszą drogą.
3. Kury sieci domowej, ułożone w ziemi, po
w inny być prowadzone równolegle do konstruk- cyjnych murów w odległości nie bliżej niż 0,75 m,
4. W razie potrzeby przejścia z rurą pod mu- ram i, przejście to winno być wykonywane tak, aby oś rury szła pod kątem prostym do niura.
5. Rury sieci domowej, prowadzone po ścianach, winny być umoco
wane do ścian hakam i co 2—2,5 m.
6. Jeżeli rura sieci domowej, prowadzona po ścianie, znajdzie się w po
mieszczeniu mieazkalnem’, kąpielowem, w kuchni, pralni itd,, należy taką rurę otulić, aby zabezpieczyć od skraplania się pary z powietrza na rurze i ód tworzenia się zacieków po ścianie i na podłodze.
7. Prowadzenie sieci domowej po poddaszach nieogrzewanych n i e p o w i n n o być stosowane — naw et przy dobrem otuleniu rur. W skazane jest wówczas prowadzenie ru r sieci domowej po ścianach korytarzy najwyższego piętra, z zastosowaniem uw agi z p. 6.
8. Od sieci domowej wykonywane są rozgałęzienia do miejsc zapotrze bowania wody. W domach piętrowych miejsca te zazwyczaj grupowane są
ł ’ig. 12. K g . i s.
In stalacje w odociągow e i kanalizacyjne.
TTT-Ti
F iS . 17. F ig . 18.
Sieć domowa. . 2 2 1 7
jedno nad drugiem. Wówczas rozgałęzienia wspomniane zasilane są odt.zw ,
„pionów“ wodociągowych, skąd otrzymują wodę różno krany, ustawione na piętrach.
9. Kura wodociągowa nigdzie n i e m o ż e b y ć b e z p o ś r e d n i o połą
czona z takim, czy innym przyborem kanalizacyjnym, w którym mogą się znajdować wody brudne, np. z miską klozetową lub pisuarową. Między rurą wodociągową a wspomnianemi przyborami musi być p r z e r w a p o w i e t r z n a .
10. Każdy pion winien otrzymać zawór, t. zw. kran przelotowy o ¡fi pionu, ustawiony ja k najbliżej do sieci domowej poziomej i ł a t w o do-
I 'ig . 20.
stępny. Krany przelotowe mogą być zaopatrzone w kurki spustowe, co jest pożyteczne przy spuszczaniu wody z pionu na przypadek reperacji.’
11. Średnice ru r na pionach i w rozgałęzieniach można wykonać jak to wskazuje schem at na fig. 12. *
Poza miejscami czerpania wody w mieszkaniach potrzeba nieraz dawać wodę nazewnątrz domu: do hydrantów ulicznych, ogrodowych, zdrojów ściennych, zdrojów podwórzowych, fontann itp.
Schematy t> ch urządzeń podane są w y ż ej:
o) hy d ran t uliczny w szafco ściennej lub w chodniku n a fig. 13 ■ . o).hydranty ogrodowo na fig. 1 4;
c) zdrój ścienny na fig. 15 1 16 lub podw órzow y n a fig. 17 i 1*3;
«) doprowadzenio wody do fontanny na fig. 10.
Na fig, 13—>19 oznaczają:
P — zaw ór przelotow y 26—32 »im ¡fi ; 9 — k urelt spustowy i3 tnm ‘f i ; A — h y d ra n t 26—32 mm {fi;
jsróez tego n a fig. 16 i 16 m am y:
10 — zaw ór do otw ierania wypływu wody ze zdroju icicnnego;
dwórźowego* : 1 ~ k Mry r,Q naciśnięciu go otw iera w ypływ wody ze zdroju po- W 0 d T .“t a . 1V , ^0d i T r ° J r W PO <* i « m k u K ic i» wypjyw u naC" ni^ d r^ k a d > k ied y zaczyna siq w ypływ w ody ze zdroju, woda, piynąca z sieci, poryw a za sobą w odą, zebrany w e. J e s t to urządzenie „eżektorow e“.
2 2 1 8 Instalacje wodociągowo i kanalizacyjne.
K onstrukcyj podobnych urządzeń spotykam y wiele i praw ie wszystkie są zbudowane n a podanej zajadzie.
F ig . 20 podaje w większej skali eżektor stosowany w celu zwiększenia efektu fontanny, bez zwiększenia zużywanej wody. P rzyrząd ten wskazany je st na fig. 19 przy urządzeniu fontanny.
V. Urządzenia przeciwpożarowe wewnętrzne (por. dział „Urządzenia przeciwpożarowe“, str. 2252).
Do powyższego celu Hłużą : hydranty pożarowe i tryskaeze, korzystające z wody, doprowadzonej do nich pod ciśnieniem. Poza temi urządzeniami stosowane sa jeszcze przy bory-gaśnice.
H y d ran ty pożarow e są to zaw ory w entylow e, połączone z ru rą w odociągow ą ; na końcu każdego hydrantu je st gw int, na k tó ry n akręca się tak zw any „łącznik“. N a łączn ik ten je st nasadzony wąż gum owy, parciany w ewnątrz gum ow any, lul> (gorszy) parciany, odpowie
dniej długości ; na końcu węża założona je st t. zw. „prądnica“ w formie m etalowej ru ry stożkow ej, której koniec (t. zw. pyszczek), odpowiednio wąsko w ytoczony, daje ścisły prąd wody, w ypływ ającej ze znaczną prędkością na płomień.
Hydranty wewnętrzne winny być w całym gmachu jednakowe, z jedna- kowemi łącznikami, wężami i prądnicami.
Hydranty wewnętrzne stosowane są najczęściej średnicy 32 i 40 mm, rzadko większej. Rury, doprowadzające wodę do tych hydrantów, winny być conajmuiej 40 m m ¡fi. W ydatek wody, potrzebny dla jednego stru
mienia wody, wynosi 1—2—3 litry na sekundę, zależnie od ciśnienia przy hydrancie i od długości węża.
Przybliżona strata ciśnienia Długość w m etrach
w wężu gumowym lub gum ow anym 10 16 20 25
m o t r ó w
f 1 Z/sek. 3,5 5,5 7 9
¡fi 32 mm i podczas przepływu < 2 Z/sek. 10 15 20 25 ( 3 Z/sek. 24 36 4 8 6 0
i 1 Z/sek. 1 1 1,5 2 2,5
¡fi 40 mm i podczas przepływu < 2 Z/sek. 3 4,5 6 7,5 { 3 Z/sek. j 7 10,5 14 1 7 .5
Jeżeli uwzględnimy straty ciśnienia n a tarcie w ruchach, doprowadza
jących wodę do hydrantów, na tarcie w wężu i że przy wylocie z prądnicy powinno jeszcze bye ciśnienie 10—15 m, w arunkujące wypływ wody w po
staci jędrnego strumienia, przekonamy się, że zazwyczaj tylko hydranty na dolnych piętrach mogą pracować z dobrym skutkiem.
Prawidłowe i skuteczne działanie hydrantów na wyższych piętrach jest możliwe wtedy, jeśli mamy domowe urządzenia wodociągowre o znacznie zwiększonem ciśnieniu (patrz niżej, str. 22 i ił).
Drugie urządzenia wewnętrzne przeciwpożarowe są to t. zw. tryskaeze.
Urządzenia przeciwpożarowe, korzystające z wody, mogą być stosowane według poprzednich wskazówek w tych pomieszczeniach, w których tem
peratura jest wyższa od 0° C. Jeśli zachodzi obawa, że zimą temperatura może spaść poniżej zera, urządzenia przeciwpożarowe winny być wykonane inaczej, zarówno w przypadku hydrantów, ja k i tryskaczy. Rysunek na lig. 21 wskazuje jedno z rozwiązań.
W podziemiu, w k tórem mamy pewność utrzym ania tem peratury'pow yżej zera, sta
wiam y zbiornik Z z wodowsk&zem !V. Zbiornik zasilany je st wodij z domowej eieci wodo
10
Zwiększenie olśnienia wody w sieci. 2 2 1 9
ciągowej. Ze zbiornikiem A połączony je st balon Ii, wypełniony gazem, nie podtrzym u
jącym palenia, ani też nie rozpuszczającym się nadm iernie w wodzie (np. z C 02, N , wresz
cie z powietrzem). Gdyby balon Ił oddzielić od zbiornika Z, woda z sieci domowej wypełniłaby zbiornik, a następnie wszystkie ru ry , na k tórych znajdują się hydrauty, albo też tryskacze. Podczas zimy wo
da mogłaby zam arznąć i uszko
dzić zarówno ru ry , ja k i przy- bory. Aby tego uniknąć, łączy
my balon Ił ze zbiornikiem A i wpuszczamy do zbiornika Z g a z ; wówczas w oda ze w szystkich ru r opadnie, a jej miejsce zaj
mie gaz. W oda pow inna być widoczna w szkle wodow.ska- zowem IV' zbiornika. W takim stanie urządzenie może czekać czas nieokreślony, byleby od czasu do czasu uzupełniać w sieci gaz w ypływ ający przez nieszczelności ru r lub rozpu
szczający się w wodzie. N a wy
padek pożaru po otw orzeniu hy-
F ig . 2!. F ig . 22.
drantu w pierwszej chw ili w ypłynie gaz, poczem zacznie płynąć woda. Po zgaszeniu ognia trzeba będzie z sieci usunąć wodę, napełniwszy ru ry gazem, aż póki w oda znów nie stauie w połow ie zbiornika Z.
VI. Zwiększenie ciśnienia wody w sieci.
W ilomacli wysokich, wyższych ponad miaro przeciętną, ciśnienie wodo
ciągowe w sieci ulicznej nieraz okazuje się niedostatecznej!!, aby dopro
wadzić wodę w potrzebnej ilości na najwyższe piętra, albo też, aby zasilić, w razie potrzeby, hydranty na górnych piętrach. W takich przypadkach stosowane są urządzenia do utrzym yw ania zwiększonego ciśnienia w całej sieci domowej albo w jej części. Schemat urządzenia, pokazany n a fig-. 22,
"pod. a, jest odpowiedni wtedy, kiedy okresami (np. w nocne godziny) ciśnie
nie w sieci miejskiej podnosi się tak, iż mogłoby być ono dostatecznem.
Niech w oda w ciągu dnia dochodzi np. do I I I . p ię tra w łącznie ta k , iż pozostaje do zaopatrzenia w wodę IV . i Y . piętro. "Wtedy przyziom i 3 p ię tra dolne zaopatrujem y nor
malnie, zaś p iętro IV . i V. zasilamy ze zbiornika Z, ustaw ionego na poddaszu. Zbiornik ten otrzym uje wodę w porze zwiększonego ciśnienia z jednego z pionów (o zwiększonej średnicy w porów naniu z norm alnem i pionam i) za pośrednictwem k ran u pływ akow ego.
Zbiornik w inien b yć w ykonany zgodnie z w arunkam i, podanem i niżej n a sfcr. 2224.
11
2 2 2 0 In stalacjo wodociągowe i kanalizacyjne.
Jeżeli napełnienie zbiornika nie da sic uskutecznić ja k poprzednio, wów
czas zasilamy go przy pomocy pomp. Schemat takiego urzadzenia ze zbior
nikiem otwartym na poddaszu wskazuje fig. 22 b, ze zbiornikiem wodno- powiotrznym w podziemiu podaje fig-. 22 c.
Z biornik woduopowietrzny schem atycznie przedstaw iony je st na fig. 23.
IV oznacza szlifo wodowskazowe (zwykło wystarczy jedno szk ło ; o ile długość szkła otrzym uje sią winksza niz 0,0— 0,7 m, bezpieczniej je st daw ać dw a szklą).
pic oznacza pompę wodną, s — silnik, pp — pom pą powiotrzną, zasilajacą zbiorniki
xs pow ietrze w m iarę jeg o znikania, ' ‘
‘v — m anom etr; wl — wlaz, O — odpływ w ody z zabezpieczeniem od w ypływu p o w ietrza podczas nadmiernego obniżenia siej poziomu w ody; sp — spust ze zbiornika, k — u r a n y ; kz k lapa zw rotna, .1 — autom at do puszczania i zatrzym yw auia silnika.
Do poruszania pompy wodnej najodpowiedniejszy jest elektrosilnik, który nadaje się do automatycznego puszczania w ruch i zatrzymywania w zale
żności od poziomu wody w zbiorniku otwartym na poddaszu lub od ciśnienia w zbiornika zamkniętym ( woćlii op o w ie trzu ym).
8z c z f n i ? ii i L Pł0” ' r !f eIlle l i i«»t niskie, alho też są dw a mniejsze pomie- docodńlk i i i 7' ™ ' vi row1a ^ ' 11'> " ¡ększego zb iornika do podziem ia, wówczas tlogodm e jest, Stosując sie do w arunków miejscowych, w ykonać dw a, albo naw et wiecei jednegoyi i $ £ £ £ ‘» b iirm k a .’ 1’0l'ł° 20n0 “ sobi* ru rarai k o m « n ito ją o e m l| spełniają roi,;
z b i o S k e? 7 , " rZVl- T ia P0<lall-T je6t Ba fiiJ' 24- 7' bior,,ik 'r J“ ‘ d la wody i pow ietrza, zb iornik I I ty lk o d la pow ietrza, pw oznacza pompą w odną, s — silnik, () — odpływ wody
“ WOdowskozy,
,cl
_ włazy, Sp - spusty, i- - k ran y , *3 - klapą ziyrotną. ł ’ fig™?” powyżlzej pokazany je st zbiorniczek I I I , k tó ry może zastąpić soba pom pkę pow ietrzną (pp) pokazaną na fig. 23. Zbiorniczek ten połączony je st z ru rą w odna od dołu (Vii« U w y ,0Wi etT ' i ° dg<^ ' <?>• 16111 » osillda dopjyw p o w l s <c) L a u re m CO I spnst ,„rvłn '' ' i"' *®S° w odow skaz (ir). M anipulując kran am i na połączeniach (a) (i.)
M (di
zWornild r f / / W i r ’ d,od,a tk o ' r 5'l'I‘ m echanizm ów napełnić powietrzom -biorniki I i I I , Zbiorniczek I I I winien być ustaw iony j a k najniżej względem / zbiornika.
12
Zaopatrzenie nieruchom ości w w odę. 2 2 2 1
Pompy wodne, które znajdują zastosowanie w poprzednich wypadkach, mogą być tłokowe lub odśrodkowe: tłokowe wówczas, kiedy woda do pomp podchodzi bez ciśnienia; o ile zaś w sieci, zasilającej pompę, jest ciśnienie znaczniejsze (3 m słupa wodnego lub więcej), korzystniej jest stosować pompy odśrodkowe, które wtedy pracują n a różnicę ciśnień: między ciśnieniem wody, zasilającej pompę, a ciśnieniem w zbiornikach,
Najmniejsze ciśnienie powietrza p l w zbiornikach powinno być takie, aby przy najniższym stanie wody w zbiorniku woda dochodziła swobodnie, z pewnym naw et nadmiarem ciśnienia, do najwyższego kranu. Pompa, tłocząc wodę, zmniejszać będzie objętość powietrza, zwiększając jego ciśnienie do maximum, które dochodzić będzie do p 2 >■ p }. Im większą objętość ma powietrze w zbiornikach, w stosunku do wody, tem mniejsze są wahania w ciśnieniu wody w rurach i w pracy pompy.
Niżej tu przytoczone o rje n ta c y jn o , dano, dotyczące w ym iarów zbiorników w odno- powietrznych:
Jednocześnie czynnych hydrantów
D la mieszkańców 10 26 50 100 200 1 2
Zużycie w ody n a dobą litrów
M aks. zużycie wody n a godzinę, 1000 2500 5000 10000 20000 “ -
litrów ...
Potrzebua pom pa w odna o wy
400 500 COO 1000 , 2000 15000 80000
dajności //godz. . . . .
Objętość zbio rn ik a (dla w ody 800 1000 1200 1800 3000 20000 35000 i powietrza) ?/J3 . . . •
Pom pka pow ietrzna ó w y d aj
0,5 0,75 1,20 1,75 2,5 3,0 3,0
ności //min. pow. wessanego . lub zbiorniczek dodatkow y
5 5 10 10 10 10 10
o pojemności . . . . . . . Średnica ru r w odnych doprow .
100 100 150 200 200 200 200
i odprow . wodę . . . . Średnica ru r pow ietrznych d o
25 25 82 40 50 80 100
prow, p o w ie tr z e ... 15 15 20 20 20 20 20
Podane wyżej zbiorniki wodnopowietrzne pracują przy z m i e n n e m ciśnieniu w granicach od p¡ do p it gdzie p t przy małej pojemności zbior
ników dochodzi do 2p ¡, a naw et i wyżej. Stosowane nieraz są urządzenia wodnopowietrzne o s t a ł e m ciśnieniu; są to jednak urządzenia bardziej skom
plikowane, w ym agające obsługi kompetentnej, której przy poprzednio opi- saaem urządzeniu o ciśnieniu zmiennem prawie, nie potrzeba.
VII. Zaopatrzenie nieruchom ości w wodę, kiedy niema urządzeń wodociągowych publicznych.
Zaopatrzenie nieruchomości w wodę w tym przypadku jest o tyle bardziej złożone, że należy przedewszystkiem znaleźć iródło wody i wykonać jej ujęcie. Poza tem urządzenie wodociągowe wewnątrz domu zasadniczo nie różni się od urządzeń w przypadku istnienia wodociągów publicznych.
Źródłami wody, z których nieruchomości będą zasilane, najczęściej będą studnie kopane, większej średnicy (1,2—1,6—2 m) z cembrowiną murowaną z cegły, z kamionia ciosanego, z kręgów betonowych lub żelazno-betonowych (drzewa uuikać); studnie takie są o różnych głębokościach i wydajnościach, zależnie od miejscowych warunków hydrogeologicznych. Nieraz trzeba uciekać się do otrzymywania wody z głębszych otworów. Wykonywamy wtedy otwory
„wiertnicze“ o średnicy 80 m m , 100 mm itd. Głębokości studni wierconych dają się osięgnąć bardzo znaczne.
1 3
2 2 2 2 Instalacje w odociągowo i kanalizacyjne.
D la niew ielkich ilości wody przy sprzyjających w arunkach miejscowych zn ajdują zastosowanie studnie wbijano t. zw. N ortonow skie (inaczej abisyiiskie). Studnie te wvkonv- w ane są o średnicy niewielkiej (50, 70, 80 łnwt) i sięgają głębokości do 12 -15 m . 'W’vdajnoáó
tych studni byw a różna. ‘ J
" Wodę z powyższych stadni wydostajemy ponad teren przy pomocy pomp rożnych konstrukcyj, Woda, otrzymywana ze studni tego czy innego rodzaju, zwykle jest dostatecznie czysta, tak iż nie w ymaga zazwyczaj jakichkolwiek zabiegów do jej oczyszczenia. W yjątek w niektórych miejscowościach stanowi woda, która' może zawierać rozpuszczone żelazo;- dodatek ten czyni wode niezdatną do użytku domowego.
i ImIeÏ L PTObtt.wi<s ieta* a, C O eic udaje przez nasycenie w odv powietrzem Í J S g ? '5”? Í P “ i ï rzefiltro" ’“ >"’ Przez piasek, Istn ieją pompy, któ re, podnosząc wodą ze
z„ k ó iít r 11™*™')°-. i “ * następnie w oda przechodzi przez filtr zam knięt.i, poczem jest ju z w dostatecznym stopniu pozbaw iona żelaza. P o m rą ta k a może
n !e™ lkleJ ,loici " '0(1y. wystarczającej na potrzeby m ałego go~
. ° przeznaczonych do odżelaziania większych ilości Wody, np.
ja k i o ^ ą s tosowan e° d la Cm i alt. * mtnrS¡i¡ ^ t0 * > * « » * .
Nieraz dogodne warunki miejscowe pozwalają czerpać wode ze źródeł z których woda wypływa 7. ziemi, lub też u podnóża gór.
^ braku powyzszych źródeł i w razie trudności otrzymywania wody ze studni, możemy korzystać z w o d y z rzek, rzeczek, potoków, stawów i jezior.
tym w'ypadku konieczne jest jednak oczyszczanie wody, jeśli ma być stosowana do użytku wewnętrznego.
W *•?LT, '?y.>rW!OZUOJ W ® sposćb korzystać : w ode czerpiemy tak a, ja k a je st w rzece, i tłoczym y ją do zb iornika dostatecznie wysoko położonego a atád rozprow a
dzamy- wodę: „ .ram i do miejsc zapotrzebow ania; przy- każdym kranie’, g d z f ĆzwpTmy IM lt^W S m“ W0v,n' i tri,-U1!80 . staw iam y niew ielkie filtry domowe, które worle oczyszczają.
m l \ y “ 0 '™ 1<J ‘y p 15^ ; działanie ich na dłuższy okres czasu je st n ie pew no, filtry to w jm a g a ją um iejętnej 1 sumiennej obsługi. Możemy też cała ilość wody czerpanej z rzeki, oezyscic w jednem miejscu przy pomocy większego filtra;' dopiero tak
» S í & pr0r d* '“ y 0 zbiorniku> skli d * * rozprow adzana do m iij«c zapotrze- bow au.a. F iltry te, w ykonywane zazwyczaj z piasku, nieraz z dodaniem w ęgla drzewnego,
*•*»» e*«a», zawieszone w wodzie, n adają jej przezroczystość nieraz zupełną E ak tcrje, jednak, są zatrzym ywane w tych filtrach w stopniu nieznacznym . Jeśli zachodzi a S f j w oda rzeczna może być roznosicielką bakteryj chorobotw órczych, wówczas konieczne je st odkażenie; dezynfekcja wody. Odkażenie w m ałych ilościach można dogodni»
w jk o n y " a o np. przy pomocy wody Jav e lle ’a. P ły n ten winien być dodaw any w ilo S o f s U o „ est al.y T ^ T ?™tate(c?“ ej dezynfekcji wody. W arunkiem koniecznym wody ć z e r ń a m . 7 i" " i ', autom atyczne i Stale proporcjonalno do ilości z atrz v ï& Ë ? Tfi d „ r17- Í z° . w m ■i‘íl51ii 1>ł-vlm “W alSile, pompa będzie dezynfekcji stosowany je st też podchloryn w apnia. N a więcej szczegółów, dotyczących oczyszczania i odkażania wody, niem a tu miejsca. - ’
" ol^Ç rzeczną, również ja k i wodę ze studni, pompujemy do zbiornika, przy pomocy pompy. W prowadzanie pompy w ruch odbywa sic przy po
mocy pracy ludzkiej, zwierzęcej lub też przy pomocy silników: elektry
cznych, spalinowych (naftowych lub benzynowych), silników o powietrzu nagrzewanem, oraz zrzadka — silników wietrznych (wiatraków).
Oznaczmy przez Q ilość litrów w ody pompowanej 11a minuto ■ »rzez U _ wysokość
X * S t a r t Ł f f P Ł : d ■ » * '™l y w — S’ ¿ T t e żw s , kt
yvierzohu zbio rn ik a; przez 11 — wysokość w m straconą na tarciu w ody w rtir-icli od studni (czy też rzeki) do zbiornika. W y so k o ść/U ’. “ ...Z ? ! o dlu- mr . pomnożymy przez w ym aganym przepływie.
R ura
$
40 mm 50 mm 80 mm 100 mm
I ł oíd przepływ ającej w ody n a m inutę w litrach
1000 750 500 400 200
W ysokość w m , stracona n a tarcie w ru rze 1 m długiej
6,5 0,5 0,12
_ ■ 5,5 3,5 2,0
3,6 1,6 1,0 0,55
0,3 0.12 0,075 0.040
0,07 0,03 0,02 0.011
0,90 0,25 0,018 0,005 1 4
Zaopatrzenie nieruchom ości yr wodą. 2 2 2 3
K ura
¡i
Ilo ść przepływ ającej wotly n a m inutą w litrach
150 100 50 25 10
W ysokość w m , stracona na tarcie w rurze 1 m długiej
40 min 50 mm 80 mm 100 mm
0,5 0,14 0,01 0,0027
0,22 0,54 0,0145 0,0022
0,065 0,016 0,004 0,0007
0,0045 0,0011 0.0003 0,00005
0,0012 0,0003 „ 0,00008 0,00002
0,0000 0,0002 0,00001 0,000005
Mając Q i 11 i określiwszy W, można przyjąć, że moc 3!} potrzebna do uruchom ienia pompy, w przybliżeniu je st:
31 = — - . Q (j[ ą. W) kgmfBek. (kilogram om etrów n a sekundą).
Jeśli = do 10 A'»/m/sok., w ystarczy p raca 1 człow ieka
„ M = 10—-15 tym /sa k., „ „ 2 ludzi
„ 31 — 15—20 Af/m/sek., „ „ 3 „
„ 31 =s. 20—25 kf/ml&ok., „ „ 4 „
przy 31 == ponad 25 kgmfpek. należy stosować siło zwierzęcą. Ń a jednego k o n ia można przyjąć 3 f — 55—60 kgmfeek . Liczbą koni można stosować do 4; przy 31 > 250 kgtnjaek.
należy stosować silniki elektryczne, naftow e, benzynowe.
Silniki o pow ietrzu nagrzowauem m ożna stosować, kiedy 31 nie przekracza 120 kgnifmk.
Silniki wietrzne, zależnie od średnicy skrzydeł, m ogą dostarczyć moc od 25 do 500 kgm[sęk.
i więcej przy prędkości w iatru 5 ?;//sek.
Nieraz warunki miejscowe w przypadku czerpania wody z rzeczek o znaczniejszym spadzie, np. górskich, lub ze źródeł górskich, pozwalają na stosowanie t. zw. t a r a n u h y d r a u l i c z n e g o , przyrządu niekosztowneffo.
który nie wymaga odrębnego silnika, lecz pracuje tylko nadmiarem wody, dostarczanej przez ¿rodło.
Przyrząd ten mało u nas jest stosowany, jakkolwiek zasługuje dla swej prostoty na większe rozpowszechnienie. W ydajność taranu jest co prawda nieznaczna, ale ze względu na to, że może pracować dzień i noc bez prze
rwy, więc i pożytek z niego może być znaczny.
Schem at urządzenia ta ra n u pokazany je st n a fig, 25. W o d a ze zbiornika A płynie ru rą-R do zaworu udarow ego B , kiedy ten je st opuszczony; w oda w ypływ a ze w zrasta
ją c ą prędkością, przez co po pewnym czasie- zmusza zaw ór do raptow nego podniesienia Skutkiem t e £ 0 dalszy w ypływ wody je st zatrzym any; następuje uderzenie zatrzym anej wody i wejście jej do dzwona C po podniesieniu zaw oru w przejściu. "Woda w dzwonie sprąza znajdujące się tam pow ietrze i podnosi sią w rurze L . Przed zam knięciem się za- udiTo w dzwonie C, część w ody z dzw ona w raca do ru ry R i pow oduje opadnięcie zaw oru
Rozpoczyna się .ponowny w ypływ w ody, podniesienie zaw oru B itd . Zaw ór B podnosi sie, opada, znów podnosi się, opada itd ,, kilkanaście do kilkudziesięciu ra z y n a m inutą, 1 5
2 2 2 4 Instalacje w odociągow e 1 kanalizacyjne.
Po kazdem uderzeniu część w ody podnosi się w przewodzie L, aż wreszcie zacznie wy
lew ać się do zb iornika Z, umieszczonego n a wysokości 7/a ponad zwierciadłem w A. W y pływ w ody przez zaw ór udarow y II uw arunkow any je st spadkiem wody z.-I z wysokości //,.
Im w iększa je st wysokość J7, w stosunku do H%t tem w iększa ilość wody może być do
prow adzona do Z. W poniższych tabelach mamy n iektóre dane, dotyczące tarańu hy draulicznego :
"Wydatek wody Qv ze zbior
n ik a A Z/min. 3 —7 6—15 12—25 2 5 -5 0 50—100
Średnica ru ry 1 1 ... ... mm 20 25 32 50 7°
Średnica rury tłocznej L . . . mm 10 15 20 25 32
Długość rury R nie pow inna przekraczać 20 m ; zw ykle 6 —15 m.
Jeżeli przez Q oznaczymy dopływ wody do zb iornika Z, zaś przez Q,, ja k poprzednio, w ydatek ze zbiornika A , wówczas Q = ¿t Ql} gdzie f t znajdziem y z ta b e lk i:
U J 1 2 3 4 6 0 8 10 12 15 20
(L = 0,46 0,28 0,19 0,14 0,11 0,09 0,06 0,04 0,03 0,02 0,01
gdzie Jt*’ = # a + K — w ysokości podnoszenia (tłoczenia) w ody, zwiększonej o straty na tarcie w przewodzie tłocznym L (od i? do Z); 11/ — //, — ht = wysokości spadania wody //, ze zbiornika A, zmniejszonej o straty n a tarcie w przewodzie 11 od A do II.
3 E
dzrion ipometnem
manometr
Przy korzystaniu z własnego źródła do zaopatrzenia nieruchomości
«• wodę należy stosować zbiornik odpowiedniej pojemności. Zbiornik ten winien zapewnić nie tylko ciśnienie dostateczne w sieci domowej, lecz tę największą ilość wody, której mieszkańcy w jakimkolwiek czasie mogą za
potrzebować.
Zbiorniki mogą być: o) zamknięte, utrzymywane pod ciśnieniem, umie
szczone w podziemiu, lub też b) otwarte (bez ciśnienia) na poddaszu, albo na podwyższonem piętrze.
Zbiorniki zam knięte w ykonyw ane są n a tych sam ych zasadach, o k tó ry ch była mowa n a str. 2220.
Stosowanie zbiorników otw artych wym aga pewnych uzupełnień:
1. pojemność zbiornika otw artego w inna być rów na jednodobow em u zapotrzebo
w aniu w ody przez m ieszkańców ;
2. zbiorniki m ogą być w planie prostokątne lu b o k rą g łe ; lepsze są o k rą g łe ;'' 3. zbiornik powinien być zaopatrzony w dopływ , odpływ , spust, przelew, sygnali
zację, ja k to w skazuje schem at na fig. 2(5; odpływ w ystaje 10—15 cm ponad dnem ; otw ór spustu w d n ie ;
4. zbiornik należy postaw ić n a belkach w „tacyu blaszanej, zabezpieczającej strop od zaw ilgacania wodą, skrap lającą sie n a ściankach zimnych z b io rn ik a : ta c a winna posiadać spust, stale o tw arty;
1 6
Zaopatrzenie w w odę gorącą. 2 2 2 5
5. zbiornik w inien być ustaw iony na szerokiej ścianie, albo też n a dwóch sąsiednich równoległych ścian uch z zastosow aniem dostatecznie w ytrzym ałych bolek żelaznych;
6. zbiornik winien być zabezpieczony od zam arzania w nim w ody przez w ybudow anie dookoła zbiornika (z boków i zgóry) kom ory — z wejściem do n iej. O ile je s t możliwe, należy kom orę ustaw ić przy ścianie z kanałam i dym ow cm i, k tó re zim ą są czynno;
7. o ile takich kanałów niem a, należy w spom nianą kom orę obudow ać d ru g ą ściana z desek i zasypać przestrzeli m iędzy ścianam i m aterjnłem nieprzewoilzącym ciepła;
8. szczególną uwagę należy zwrócić na ru r y : doprow adzające wode i odprow adza
jące wodę ze zbiornika.
Kury te, mimo otulenia ich, pow inny być schowano w ew nątrz w spom niauej kom ory i ja k najkrótszą drogą w yprow adzone do pomieszczania ogrzew anego i założone pod s tro pem najwyższego piętra.
.Na fig. 2« po k azan a je st sygnalizacja poziomu w ody przy pomocy płv\valca, w ska
zówki i deski z podziałkam i. Z praw ej strony tejże figury wskazane je st urządzenie do sygnalizacji przy pomocy dzwona pow ietrznego, połączonego z m anom etrem cienka ru rk a
miedzianą lub mosiężną. *
VIII. Zaopatrzenie w wodę gorącą.
Zapotrzebowanie wody gorącej na dobę i mieszkańca wynosi mniej więcej 2/a tej ilości wody, ja k ą mieszkaniec otrzymuje z wodociągów-. Zapotrzebo
wanie wody gorącej do poszczególnych przyborów można* p rzy jąć:
Na jedną wannę 200— 350 litrów wody cieplej o temperaturze 30—35° C
„ jeden natrysk 40—S0 „ „ „ „ 30° C
„ jedną nasiadówkę 30 „ „ „ „ „ 30° C
„ wannę nożną 25 „ 30° C
„ umywalkę dla 1 osoby na dobę 30 litrów wody ciepłej 30—40°C
„ jeden bidet 12 litrów wody ciepłej o temperaturze 30° C Wodę gorącą przygotowujemy bądź dla pojedyńczych przyborów przy pomocy ogrzewaczy, ustawionych w sąsiedztwie tych przyborów, bądź dla większej liczby przyborów centralnie.
«) Z a o p a t r z e n i e p o j e d y ń c z y c h p r z y b o r ó w w w o d ę g o r ą c ą otrzymujemy przy pomocy ogrzewaczy, w których wyzyskujemy ciepło z węgla", gazu, pary, prądu elektrycznego. Ogrzewacze te są bardzo różne, zarówno co do _ konstrukcji, ja k i co do wymiarów w zależności od tego, ile wody gorącej m a być dostarczone.
N ajbardziej roitpowsi&ihmpne *a ogrzewacze wody d la pojedyńczych w anien, t. zw.
piecyki wannowe. D oić pierw otne i niehigjenicziie urządzenie do ogrzow auia wody w wannie
F ig . 27. F ig . 28.
na połączeniu niskiego piecyka z w anną dw iem a ru ram i obiegowem i. U rządzenie to, azane im fig. 27, winno być usuwane i zastępowane inuemi, niżej podanem i.
u,n„ ? cŁęłl?a t * bardzo często stosowanego urządzenia do ogrzew ania wody dla rni-nJ,.Pfl jeHt 28>>rdzie o z n aczają: A B — pion wodociągowy (oznaczenie Pr i i • i • ’ zam ykane kranem b, doprow adzone je st do p iecyka 0.
kr-in .PleC7f łeiUvUStftwiony ?est na rurze CI) k ra n ik G : n a tejże ru rze Cl) je st ustawiony w n i ° ze.ri) y Z górnej części piecyka w yprow adzona je st ru ra E F , n a której n i e nipn ir° U 9 t a -V i a .'5 Jak ich k o lw iek zaw orów pod groźbą uszkodzenia piecyka. N ad 1 , 2 na górnej części E F ru ry ustaw iony je st w entylik pow ietrzny P. którego
’s j 1 jest wprowiwlzenie z zew nątrz pow ietrza do piecyka i zabezpieczenie go od ztfnie- Przez ciśnienie atmosferyczne.
B r y ł a f Podręcznik inżynierski. I X . 143 1 7
