Urządzenia do gazu
5. Przepisy techniczne i bezpieczeństwa
Każde urządzenie do gazu podlega przepisom technicznym i bezpieczeń
stwa, opracowanym przez Zrzeszenie Gazowników i Wodociągowców Polskich (1935 r.) i zatwierdzonym przez miejscowe władze komunalne,
6, Użytkowanie gazu.
W i a d o m o ś c i o g ó l n e : Przyrządy gazowe łączy się z przewodami albo na stałe albo zapomocą k u r k ó w w ę ż o w y c h , metaiowemi lub gu- mowemi wężami, których jednak w zasadzie należy unikać. Każdy przyrząd gazowy winien mieć kurek zamykający w przewodzie gazowym prócz swego własnego kurka lub zamknięcia.
Kury, łączące przybory do użytkowania gazu winny posiadać średnicę couajmuiej taką, jak przewód przy przyborze. Średnice te nie mogą jednak hyc mniejsze niż:
dla kuchni — 20 m m (3/4" ) ;
n pieca kąpielowego — 25 mm f l " ) ; a wrzątników — 25 m m (1 ")|
„ pieców ogrzewniczych — 20 m m ( % " ) ; r.i pieców’ małych ogrzewniczych — 15 m m (7 » " );
Wszelkie przyrządy gazowe powinny spalać gaz zupełnie i bez zapachu.
, tego celu służą palniki Bunsena i innych typów, w których gaz miesza się z powietrzem w stosunku mniej więcej 1—4, zależnie od wartości 'cieplnej danego gazu.
Płomień mieszaniny ma być jasny, o dokładnie zarysowanych brzegach, z ciemniejszym błękitno-zielonym rdzeniem.
O d p r o w a d z e n i e s p a l i n . 1 m s gazu miejskiego (węglowego, wo
dnego lub mieszanego), przy spalaniu zupełnem, co przy- należycie wy- onanych urządzeniach i przyborach do użytkowania gazu zawsze ma miejsce, zależnie od składu i rodzaju gazn, wytwarza 2 : 7 — 5 : 3 m 3 spalm. Ilość ta zmniejsza się przez skraplanie sie pary wodnej do - : “ — 3 :6 m ‘\
. też większe paleniska i przybory gazowe, zużytkowujące więcej
“p ™ gazu w godzinie n a 1 m s ubikacji, jak piece do ogrzewania, Piece kąpielowe, paleniska przemysłowe itd., winny być przyłączone do b u d T ^ 'V’ 0^Pr0'va^ /"lj''icy ch g azy spalinowe, bezpośrednio na zewnątrz
Odprowadzenia spalin nie wymagają, kuchenki gazowe i piekarniki, -ywane w gospodarstwach domowych, żelazka do prasowania, narzędzia
“gwcwane gazem, ja k kolby do lutowania, palniki do spawania itp., nie wymagają również odprowadzenia spalin grzejniki do wody, zbiornikowe,
W - 1 1 5
2 3 2 4 U rządzenia do gazu.
o pojemności do 10 litrów oraz przepływowe o wydajności do 130 kai/n o ile są używane tylko chwilowo i w w arunkach dobrej wentylacji.
Połączenia między przyborem gazowym a przewodem spalinowym na!
wykonywać możliwie najkrótsze, z lekkiem wzniesieniem w kierunku p;
wodn spalinowego.
Połączenie, t. zw. rura spalinoiva, może być wykonane z żelaznej ołowionej lub glinowej (aluminjowej) blachy, z cementu azbestowego lub z mionki. ^ Przy rurach kamionkowych należy przewidzieć, w najniżsi ich położeniu, zbiorniczek na kondensat. Rury spalinowe, prowadzone ffiiraętrziiycli ścianach budynku, przez ubikacje nieopalane lub przez sb r (poddasza), winny być zaopatrzone w należytą izolacje.
Rury spalinowe powinny posiadać nastepuiace wymiary Cinż. Br. Ki czak, Bydgoszcz 1933 r.):
R urj spalinowe winny wprowadzać spaliny do przewodów spalinowy wykonanych zgodnie z przepisami budowlaneini i posiadajacych dobry ci
w nowych budynkach powinny być przewidziano osobno*przewody doi prowadzania spalin niezależnie od kominów. W budynkach istn iejąc;
spaliny można tylko w wyjątkowych wypadkach odprowadzać do komuś Szwajcarskie przepisy podają następującą tablicę:
Ś r e d n i c e p r z e w o d ó w o d p r o w a d z a j ą c y c h g a z y s p a l i n o w i Okrągłych. D la takichże przewodów kw adratow ych' lub kamionkowi5
1 1 6
Użytkowanio gazu. 2325 okrągłych należy brać pod uwagę średnicę wedle trzeciej kolejnej w ar
tości (np. zamiast 70 m m — 90 miii). D la przyrządów' zużywających 'więcej niż 15 m 3 gazu na godzinę, liczyć trzeba co-
najmniej 20 era2 przewodu na 1 m s gazu spa
lonego.
Ciąg przewodu należy sprawdzić przed za- I łączeniem przyboru. Gdy ciąg jest za wielki,
' wstawia się w przewód spalinowy miarkownik ciągu, który powinien być tak urządzony, aby*
nie zamykał go całkowicie. Niektóre przybory, np. piece kąpielowe, posiadają własne przery
wacze ciągu. D la przeciwdziałania wpływu spalin do wnętrza ubikacji, zaopatruje się wy
loty przewodów spalinowych w bezpieczniki przeciwwiatrowe (fig. 135).
Wyprowadzenie ru r spalinowych z boku na ściany zewnętrzne budynku jest w zasadzie
niedopuszczalne. W .razie koniecznym ru ra Fig. 135. wyprowadzająca powinna wystawać conajmniej
0:5 m poza lico budynku, chroniona być od wpływów wiatru i zabez
pieczona przeciw cofaniu się spalin.
Gaz w gospodarstwie codziennem.
( Mi e s z k a n i a , h o t e l e , r e s t a u r a c j e , koszar y, s z p i t a l e , k l i n i k i , z a k ł a d y w y c h o w a w c z e , s z k o ł y , ł a ź n i e itd.)
1. K u c h n i e g a z o w e . Zalety: osz
czędność na przechowywaniu i przygoto
waniu opału, łatwość zapalania, brak pyłu i popiołu, czystość, czystość naczyń i
ła-F ig , 136. F ig . 137.
twość użycia, łatwe gaszenie, brak żaru, szczupłość zajmowanego miejsca, oszczędność i regulacja ciepła.
, , .^,uc^nie wyrabiane są w najrozmaitszych rodzajach, począwszy od zwy-
«j jednopalnikowej do wielkich kuchni z szabaśnikami, kuchen dla hoteli, szpitali wojska itp. (fig. 136 i 137). Palnik grzejny składa się z dyszy, rury mieszalnej i głowicy, daje on płomień nieświecący. Często używane są również kuchnie gazowe urządzone równocześnie z paleniskiem na koks
o węgiel, ^ 'W nowszych systemach kuchen używa się specjalnych urządzeń, które samoczynnie regulują tem peraturę i czas, potrzebny do opieczenia lub ugotowania danej potrawy.
Dla uproszczenia i ułatwienia często śą używane t. zw. naczynia wie
żowe, na których gotować można większą ilość, potraw równocześnie na płomieniu kuchenki gazowej i przyrządy do pieczenia, t. zw. prodige.
, użyciu osobne piecyki do pieczenia, do grzania wody do my-Cla’ suszarki do naczyń, kotły samoczynne itp. (fig. 138).
Dla podgrzania 1 litra wody do 100° C zużywa się średnio 40 litrów gazu.
1 1 7
2 3 2 6 U rządzenia do gazu. hzny, żelazka do prasowania, lodownie gazowo itp.
3. P r z y r z ą d y d o g o r ą c e j w o d y ;
P i e c e k ą p i e l o w e (fig. 139 i 140). Zalety: Przygotowanie kąp$
o każdej porze, możliwość zachowania zupełnej czystości w łazience, szji*
kość przygotowania kąpieli. Piece kąpielowe połączone z piecem do ogi?e waoia, dają równoczesne ogrzanie‘łazienki.
Przy£>°fcowania normalnej kąpieli piecyk gazowy zużywa mniej wietf 1,5 m gazu w 15—20 minutach, zależnie od materjału wanny.
2 doświadczeń gazow ni b erliń sk ich —' „G as“, N r. 7/1933, str. 1 7 1. 2 Ugotowanie obiadu n a 6 osób z 3 d ań z kom potem zuzyw a XU m* gazu. Odpowie^
obiad n a kucbni węglowej zuzywa 5—6 kg w ęgla.
1 1 8
Każdy pico kąpielowy winien bezwarunkowo posiadać przewód do odpro- I wadzenia spalin, a łazienka winna posiadać p e w n e p r z e w i e t r z a n i e .
Poza piecami kąpielowymi w użycia są rozmaite rodzaje przyrządów do podgrzewania wody, jak g r z e j n i k i , w r z ą t n i k i , dalej samoczynne
U żytkow anie gazn, 2 3 2 7
F ig . 138. F ig . 339.
F ig . 140.
■ P r z y r z ą d y do p a r z e n i a h e r b a t y , k a w y itp. (Espresso), wreszcie cały szereg aparatów dla h i g j e u y , s z p i t a l n i c t w a , l e k a r z y , fryzje
rów, dezynfektory, sterylizatory i inne aparaty assanizacyjne.
4- O g r z e w a n i e g a z e m . Rozróżniamy ogrzewanie bezpośrednie gazem i ogrzewanie centralne. W ogrzewania piecykami gazowymi mamy system ogrzewania stałego i dorywczego (perjodycznego).
1 1 9
2 3 2 8 U rządzenia do gazu.
F ig . 141. F ig . 142.
Piece gazowe są wyrabiano z palnikami gazowemi zwykłemi lub hm senowskiemi oraz z t. zw. k a t a l i z a t o r a m i , tj. ciałami, które ogrzewtó gaz, a które następnie swe ciepło oddają otoczeniu. Dalej używa sie piecót . zw. reflektorowych (fig. 141), działających przez promieniowanie, "pieców.
J . dzla«*ją przez ogrzewanie powietrza, t. zw. r a d j a t o r y g a z ów- ( g a z j a t o r y , fig. 142), które w yrabia się także kombinowano z reflektorami
Ostatnio weszły w użycie t. zw. piece akumulacyjne, opancerzone, z kafli stalo
wych emaljowanych typ Szrajbera w 'War
szawie, opalane gazem.1)
_______ W ogrzewaniu c e n-t r a l n e m gazu używa się do ogrzewania k o tłów Strebel’a i Lolla- ra 2) lub też w po
szczególnych mieszka
niach ustawia się oso
bne kociołki, z których , wodę gorącą rozprowa
dza się do radjato- rów.
-■ Ogólnie przyjmuje się, źe na bezpośrednio ogrzanie 100 m 3 ubika
cji piecyk gazowy zu
żywa 0,4—0,6 m 3 gazu w godzinę.
Gazem ogrzewać można również bardzo duże przestrzenie, np. kościolr.
teatry, kina itp. .; '
Do obliczenia wielkości pieców zależnie od wielkości przestrzeni, którt ma byc ogrzana, słu żą specjalne wzory i tablice.3)
T e r m o s t a t y : W ostatnich czasach zastosowuje s ię do przyrządów ga
zowych, szczególnie do kuchen i ogrzewania samoczynne miarkownlki z termostatami, zapewniające użycie gazu do pewnych celów wedle ustn- lonych norm. Po wypaleniu się pewnej ilości gazu termostat samoczynni;
dopływ gazu zamyka.
Gaz w przemyśle.
1. P r z e m y s ł d r o b n y i r z e m i o s ł a .
Wielkie zastosowanie ma gaz w p i e k a r n i a c h . Najnowsze piece o rachu ciągłym do gazu sprężonego zużywaja do wypieku 100 kg chlebs okoio o m* gazu.
• r° zP ° ^ szecŁniony je st dalej w c u k i e r n i a c h i w r e s t a u r a c j a c h , gdzie średnio można przyjąć, że 1 m s gazu zastępuje 3,5 kg węgla.
p r z e m y s ł . Zastosowauie gazu tutaj jest dzisiaj lednym z najważniejszych postulatów. Niema prawie gałęzi przemysłu gdzie paliw gazowe m e wysuwałoby się na pierwszy plan.' Służą do tego rozmaitego rodzaju pieca techniczne, tygle gazowe, palniki itp. (fig. 143 i 144).
) P aten t prof. K ropiw nicki-Szrajber.
’) K otły gazów© L o llara d ają efe k t cieplny do 89,6%.
) K alendarz G as-u n d W asserfach I ., U ., 1932, str. 532.
120
G az.w przemyśle. — Silniki gazowe. — Oświetlenie''gazowo. 2 3 2 9
Dotąd najwięcej gazu używa się w m e t a l u r g j i , dalej w h u t n i c twie, w h u i n i c t w i e s z k l a n e m , c e r a m i c e , p r z e m y ś l e c h e m i c z
-Fig. H3. riß. 114.
nj m, przy wyrobie żarówek elektrycznych, w przemyśle konfekcyjnym, włókienniczym itp.
1500^ ę?'eCaC^ gazowych technicznych uzyskać można temperaturę powyżej
Silniki gazowe.
W użyciu są silniki cztero- i dwu taktowe.
Zalety: iatwość obsługi, stały zapas paliwa, spokojny bieg, prawie zu
pełny brak zaburzeń ruchu, stała mieszanina opałowa.
Silnik gazowy przy pełnem obciążeniu zużywa, zależnie od wartości opałowej gazu, na 1 KM i godzinę stosownie do wielkości:
gazu węglowego (miejskiego) (przy 4000 kal.) od 0,4 do 0,8 m 3 gazu wodnego (ewent. dwugazu) 2500—3200 kal. od 1,3 do 1,8 >«°.
Przed każdym silnikiem winien być umieszczony miarkownik (regulator), zapewniający stały dopływ gazu o niezmiennem ciśnieniu. Miarkownik ten ma za zadanie przeszkodzenie ewentualnemu ssaniu gazu z przewodów.
Silniki gazowe pracują taniej od elektrycznych, o ile są stale obciążone Silniki gazowe wyrabiane są również n a gaz sprężony.
Ośw ietlenie gazow e.
Z a s a d y o g ó l n e . Jednostką św iatła jest ś w i e c a H e f n e r a S H , swana ś w i a t ł o s t k a . Siłę św iatła i nateżenie bada sie zapomoca f o t o met ru.
121
W z a j e m n y s t o s u n e k p o j ę ć i j e d n o s t e k ś w i a t ł a . jedwabiu, napojonego solami toru (99—97% ) i cern (1—3%);
używane są w stanie miękkim lub usztywnione szelakiem, lokali, np. restauracji, kawiarni, szczególniej w zimie, gdji prócz światła daje również ciepło.
Zapalać można palniki gazowe jużto przez stale palacf się płomyk, każdy zosobna lub centralnie, lub też zapo- mocą zapalaczy samoczynnych różnego typu (pneumatyczne, skałkowe).
i w.!'” ' " ' “ oświetlenia gazowego jest jego taniość w stosunku np. do elektrycznego oraz to, że nagłe przerwy w dostarczaniu św iatła sa wr- ki uczone.
‘ O ś w i e t l e n i e u l i c z n e dziś, powszechnie używane, niezależnie od oświetlenia elektrycznego lub równolegle z niem .1)
Normalne palniki stojące (Auera), obecnie mniej używane, ustawia się na slupach od 3 do 4 m wysokich z dopływem gazu przewodem 40 mm.
Latarnie umieszcza się na ulicach głównych co 1 0 - 2 0 m b na po
bocznych co 25—45 » jb. ’
i K>iiiadsJ'i osobne kom isje oświetleniowe, którycl sposobów ośw ietlenia placów i ulio n a podstaw ie prób, do-F ig . 145.
122
Oświotlenie ulic. 3 3 3 1
2 3 3 2 U rządzenia do gazu.
Ilo ść
siatek N atę żen ie
ś w ia tła w S H Z u ż y cie g a z u n a g o d zin ę w ra z z p ło m y k ie m o k o ło
108 litrów 162 ; 216 „ 324 „ 486 „ 645 „ 797 „
Ilość
s ia te k N atę żen ie
ś w ia tła w S H Z u ż y c ie g a z u n a g o d z in ę
■wraz z p ło m y k ie m o k o ło
365 litrów 720 „ 1005 .
. Latarnia uliczna 1 płm. z palnikiem normalnym stojącym (Auera) I zuzysv-a ..,3—1,5 litra gazu na 1 SH/godz., latarnia z palnikiem normalnym i odwróconym pojedynczym o 0 ,7 - 1 litra gazu na 1 SH/godz., przyczem na la- I tarnię całonocną liczy się około 3675 godzin palenia rocznie, a na latarnie i pomocna około 1110 godzin palenia rocznie.3)
6) Latarnie silnoświetlne, o normalnem ciśnieniu z dużemi siatkami.
O b l i c z e n i e z a ż y c i a g a z u w o ś w i e t l e n i u u l i c z n e m .
c) Latarnie z palnikami grzybkowymi lub grupowe z małemi siatkami przy gazie o wartości cieplnej 4200 kał. i ciśnieniu 50 m m słupa wody.
Orjentacyjnie „Bamag“.
Z a p a ł a n i e l a t a r ń odbywa sie zapomoca stałego płomyka,
średnie spotrzebowanie gazu przez płomyki zapalające w litrach na godzinę: i płomyk przy siatce stojącej o sile 1 2 0 SH:
1 0—15 Z/godz.,
płomyk przy 2—3—4 i 5 siatkach wiszących grupowych: 1 5 — 2 0 l/godz.,
płomyk przy 9 — 1 5 siatkach wiszących grupo
wych 4 0 Z/godz. b
Obecnie ożywa się powszechnie s a m o z a p a - l a c z y c i ś n i e n i o w y c h (fig. 1 4 9 ). Są to przyrządy membranowe, umieszczone przy palnikach, tak zbu
dowane, że pierwsza fala ciśnienia otwiera palnik, a druga zamyka go w oznaczonych godzinach. Fale ciśnienia nadaje się wprost z gazowni zapomoc* i m i a r k o w n i k a m i e j s k i e g o . Są także w użycia f zapalacze zegarowe.
Ostatnio wchodzi w użycie samoczynne cea- ! tralne zaświecanie lamp ulicznych zapomocą ko- j;
morki fotoelektrycznej, która o zmierzchu i świcie f urucham ia miarkownik, powodując fale.
u l i c z n e g o . N ajed n ą latarnie 1 płom. na rok !
OS i r ° ' - J f - Żarowych, 2 - 3 szyb lub kloszów, p r z y świetle | _____ nem ,J a cylindrów, 2 5 podpórek do siatki przy świetle stojąeem. J
T T i J ^ t 0 8»™ »oiyłego «o oświetlenia oliezneeo n a ltó r d e Bodmriwiu' kalenda- i
P»d«J. c orocznie: t e n d e r fllr gL t
124 L
F ig . 119.
O chrona przed zimnem. 2 3 3 3
1 latarnik powinien zaświecić i zgasić 50—60 latarń. Do oczyszczenia 170 latarń potrzeba 1 człowieka tygodniowo. Przy samozapalaczach 200 lamp obsłużyć może jeden latarnik.
Do kosztów utrzymania latarń należy doliczyć Jeszcze m aterjały do czyszczenia, rewizję sieci rur, naprawę bruków przy tejże, co powinno kosztować mniej więcej 2—6 zł na latarnię rocznie.