Zidentyfikowane zanieczyszczenia pochodzą głównie z transportu samochodowego oraz w okresie grzewczym ze wzmożonej emisji z sektora komunalno-bytowego, a szkodliwe związki, które występują w zanieczyszczonym powietrzu wpływają bezpośrednio na zdrowie i życie mieszkańców Starachowic.
Poziom zawartości niektórych zanieczyszczeń w Starachowicach (pyłu PM10, pyłu PM2,5 i benzenu C6H6) mierzony jest przez stację pomiarową, która obsługiwana jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach. Pozostałe szkodliwe substancje mierzone są na pozostałych stacjach pomiarowych, które znajdują się na terenie całego województwa świętokrzyskiego.
Tabela 1. Charakterystyka stanowiska pomiarowego w Starachowicach ul. Złota
Zanieczyszczenie Czas
uśrednienia Typ pomiaru benzo(a)piren w
PM10 24-godzinny próby łączone pył zawieszony
PM10 24-godzinny codzienny
pył zawieszony
PM2.5 24-godzinny codzienny
pył zawieszony kadm w PM10 24-godzinny próby łączone arsen w PM10 24-godzinny próby łączone ołów w PM10 24-godzinny próby łączone nikiel w PM10 24-godzinny próby łączone
benzen 1-godzinny ciągły
(automatyczny) Źródło: http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current/station_details/info/785
Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z poniższych klas:
klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych;
klasa B - jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczały poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczały poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji;
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Strona | 23 klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy
przekraczają poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest określony - poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe;
klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego,
klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego.
Pył zawieszony o średnicy nie większej niż 10 μm PM 10 to mieszanina zawieszonych w powietrzu cząsteczek, których średnica nie przekracza 10 mikrogramów. PM 10 wpływa negatywnie przede wszystkim na układ oddechowy, szczególnie niebezpieczny jest dla osób z chorobami takimi jak astma. Wywołuje ponadto ataki kaszlu czy świszczący oddech. Obciążenie organizmu pyłem zawieszonym zwiększa również ryzyko udaru mózgu oraz zawału serca.
Wyniki pomiarów na stacji w Starachowicach zadecydowały, że Gmina oraz cała strefa świętokrzyska została zakwalifikowana przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w 2018 roku do klasy C. Wartości dopuszczalne obowiązujące dla stężeń 24-godzinnych zostały przekroczone 45 razy w roku.
Tabela 2. Parametry statystyczne obliczane na podstawie serii wyników pomiarów PM10 na potrzeby oceny pod kątem ochrony zdrowia ludzi
Nazwa strefy Nazwa stacji Czas uśredniania Kompletność serii [%] L. dni>50(S24) 36 maks. (S24) [μg/m3] Perc.90.4 (S24) [μg/m3] Średnia rok [μg/m3]
strefa świętokrzyska Starachowice, ul. Złota
24g 92,3 45 54,34 58,89 32,03
Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim, Raport wojewódzki za rok 2018
Pył zawieszony o średnicy nie większej niż 2,5 μm PM 2,5 to pył zawieszony o średnicy nie większej niż 2,5 μm, a według Światowej Organizacji Zdrowia jest najbardziej szkodliwy pośród wszystkich zanieczyszczeń występujących w powietrzu, gdyż jego niewielki rozmiar sprawia, że może trafić bezpośrednio do krwioobiegu.
Oceny rocznej pod kątem pyłu PM2,5 dokonano w odniesieniu do poziomu dopuszczalnego dla fazy I (25 μg/m3) oraz dodatkowo dla poziomu dopuszczalnego dla fazy II wynoszącego 20 μg/m3, który musiał zostać osiągnięty do 2020 roku.
Wyniki pomiarów na stacji w Starachowicach zadecydowały, że Gmina oraz cała strefa świętokrzyska została zakwalifikowana w 2018 roku do klasy A (22 μg/m3).
Natomiast w wyniku oceny pod względem dotrzymywania poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 dla fazy II (20 μg/m3 – poziom, który miał zostać osiągnięty do 2020 roku) obie strefy uzyskały klasę C1.
Tabela 3. Parametry statystyczne obliczane na podstawie serii wyników pomiarów PM2,5 na potrzeby oceny pod kątem ochrony zdrowia ludzi
Nazwa strefy Nazwa stacji Czas uśredniania Kompletność serii [%] Średnia rok [μg/m3]
strefa
świętokrzyska Starachowice,
ul. Złota 24g 90,0 22
Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim, Raport wojewódzki za rok 2018
Benzen C6H6
Wyniki pomiarów na stacji w Starachowicach zadecydowały, że Gmina oraz cała strefa świętokrzyska została zakwalifikowana w 2018 roku do klasy A, z uwagi na nie przekraczanie wartości kryterialnej stężenia odnoszącego się do rocznego uśredniania wyników pomiarów. Średnie roczne stężenie wynosiło 1 μg/m3 i stanowiło 20% poziomu dopuszczalnego benzenu.
W latach 2010-2018 zaobserwowano trend spadkowy emisji tego zanieczyszczenia.
Strona | 24 Tabela 4. Parametry statystyczne obliczane na podstawie serii
wyników pomiarów C6H6 na potrzeby oceny pod kątem ochrony zdrowia ludzi
Nazwa strefy Nazwa stacji Czas uśredniania Kompletność serii [%] Średnia rok [μg/m3]
strefa świętokrzyska Starachowice,
ul. Złota 1g 95 1
Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim, Raport wojewódzki za rok 2018
Benzo(a)piren (B(a)P) w pyle PM10
Benzo(a)piren razem z pyłem zawieszonym PM2,5 jest jednym z najbardziej toksycznych zanieczyszczeń. Jego cząsteczki gromadzą się w organizmie, będąc tym samym silnym czynnikiem rakotwórczym.
Do oceny obszaru województwa świętokrzyskiego wykorzystano wyniki pomiarów benzo(a)pirenu łącznie z 4 stanowisk pomiarowych. Wyniki pomiarów na stacji w Starachowicach zadecydowały, że Gmina oraz cała strefa świętokrzyska została zakwalifikowana w 2018 roku do klasy C. Średnie roczne stężenie benzo(a)pirenu wynosiło w Starachowicach 5 ng/m3, więc znacznie przekroczony został poziom graniczny (1 ng/m3). Analiza wyników pomiarów B(a)P od 2010 roku wskazuje, że zanieczyszczenie to utrzymuje się w każdym roku pomiarowym na wysokim poziomie.
Tabela 5. Parametry statystyczne obliczone na podstawie serii wyników pomiarów benzo(a)pirenu w pyle PM10 na potrzeby oceny pod kątem ochrony zdrowia ludzi
Nazwa strefy Nazwa stacji Czas uśredniania Kompletność serii [%] Średnia rok [μg/m3]
strefa świętokrzyska Starachowice,
ul. Złota 24g 100 5 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim, Raport wojewódzki za rok 2018
7 Roczna ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim, Raport wojewódzki za rok 2018.
8 Roczna ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim, Raport wojewódzki za rok 2018.
Tlenek węgla (CO)
W 2018 roku na terenie całego województwa świętokrzyskiego nie wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego tlenku węgla. Na przestrzeni dziesięciu lat, od 2010 roku, poziom wartości maksymalnej 8-godzinnej waha się pomiędzy wartościami 2-4 mg/m3; jedynie w roku 2012 i 2015 osiągnął wartość o 0,5 mg/m3 wyższą.
W żadnym z analizowanych lat nie przekroczył połowy poziomu dopuszczalnego7.
Dwutlenek siarki (SO2)
W 2018 roku na terenie całego województwa świętokrzyskiego nie wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego SO2 określonego dla stężeń 1-godzinnych i 24-godzinnych. Takich przekroczeń nie odnotowano również w latach wcześniejszych. Zestawienia maksymalnych stężeń dobowych i 1-godzinnych SO2 od 2010 roku wskazują na stopniowe obniżanie się poziomu zanieczyszczenia w powietrzu8.
Dwutlenek azotu (NO2)
2018 roku na terenie całego województwa świętokrzyskiego nie wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego NO2
określonego dla stężeń 1-godzinnych i średnich rocznych.
Takich przekroczeń nie odnotowano również w latach wcześniejszych. Zestawienia maksymalnych stężeń 1-godzinnych NO2 oraz średnich rocznych od 2010 roku wskazują na utrzymywanie się emisji na podobnym poziomie na poszczególnych stacjach9.
9 Roczna ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim, Raport wojewódzki za rok 2018
Strona | 25 2.4. Planowany efekt ekologiczny związany
z wdrażaniem strategii rozwoju elektromobilności Realizacja Strategii jest gwarancją zrównoważonej mobilności, ochrony środowiska i równocześnie dywersyfikacji energetycznej. Ruch drogowy generuje aż 32% całkowitej emisji tlenków azotu oraz 20% PM2,510. Wzrost udziału autobusów niskoemisyjnych w realizacji zadań przewozowych w Starachowicach ograniczy napływ szkodliwych substancji do środowiska, w tym emisji CO2.
Tabela 6. Emisja spalin pojazdów o zróżnicowanych normach emisji spalin przed wdrożeniem Strategii
Źródło: Opracowanie własne
10 Dane z 2016 r.
Redukcja zanieczyszczeń powietrza wpłynie korzystnie na zdrowie mieszkańców Starachowic bowiem wchłaniane szkodliwych substancji w trakcie oddychania jest obecnie największym pod względem ekologicznym zagrożeniem zdrowia. Dodatkowo niektóre niskoemisyjne pojazdy, jak te napędzane energią elektryczną, nie emitują dźwięku, dzięki czemu zmniejszy się również poziom emisji hałasu w Mieście.
Poniższa tabela przedstawia emisje spalin generowane przez poszczególne typy pojazdów użytkowanych przez ZEC w Starachowicach w zależności od normy emisji spalin.
Marka Model Ilość Rodzaj
paliwa
Norma emisji
NMHC i NMVOC [g/km]
Nox [g/km]
PM [g/km]
CO2
[kg/km]
MAN NL 313 3 ON - >4,95 >36,00 >1,62 >1,21
MAN 469 1 ON - >3,85 >28,00 >1,26 >0,94
MAN 11.220 HOCL 1 ON - >4,07 >29,60 >1,33 >0,99
MAN A21 LION'S CITY 6 ON IV 1,93 14,70 0,08 1,13
Solbus SN11M 4 ON IV 1,47 11,20 0,06 0,86
SOLARIS Urbino 12 2 ON - >4,84 >35,20 >1,58 >1,18
Jelcz 120 M 7 ON - >4,07 >29,60 >1,33 >0,99
Mercedes-Benz 628 Conecto LF 10 ON V 1,89 8,20 0,08 1,10
Razem 34
Strona | 26 Poniższa tabela przedstawia natomiast jednostkowe
redukcje emisji spalin (w szczególności NMHC i NMVOC),
Tabela 7. Emisja spalin pojazdów o zróżnicowanych normach emisji spalin po wdrożeniu Strategii (zakup autobusów gazowych)
Źródło: Opracowanie własne
Tabela 8. Emisja spalin pojazdów o zróżnicowanych normach emisji spalin po wdrożeniu Strategii (zakup autobusów elektrycznych)
Źródło: Opracowanie własne
które nastąpiłyby po wymianie przestarzałego taboru spółki ZEC w Starachowicach na autobusy gazowe (Tabela 7.) lub autobusy napędzane energia elektryczną (Tabela 8.).
Marka Model Ilość Rodzaj paliwa
Norma emisji
NMHC i NMVOC [g/km]
Nox [g/km]
PM CO2
[g/km] [kg/km]
Autobus gazowy* 25 CNG VI 0,48 1,47 0 0,66
Mercedes-Benz
628
Conecto LF 9 ON V 1,89 8,2 0,08 1,1
Razem 34
*założenie aautobusu klasy MEGA (15 m) o spalaniu 40-45 Nm3 /100km
Marka Model Ilość Rodzaj paliwa
Norma emisji
NMHC i NMVOC [g/km]
Nox [g/km]
PM CO2
[g/km] [kg/km]
Autobus elektryczny* 25 EV 0,01 1,52 0,04 1,09
Mercedes-Benz 628
Conecto LF 9 ON V 1,89 8,2 0,08 1,1
Razem 34
*założenie autobusu elektrycznego o średnim zużyciu energii 139 kWh/100km
Strona | 27 2.5. Monitoring jakości powietrza
Poza zanieczyszczeniami stałymi, które codziennie nas otaczają, istotne są również oddziałujące na nas zanieczyszczenia powietrza, które ze względu na swój rozmiar nie są widoczne w warunkach naturalnych. Stąd też konieczny okazuje się ich monitoring, aby zdać sobie sprawę z ich obecności.
System oceny jakości powietrza funkcjonuje na podstawie art. 85 – 95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1396). Monitoring stanu powietrza wykonywany jest w celu zmierzenia, gromadzenia i analizy danych o stężeniach szkodliwych substancji występujących w powietrzu. W oparciu o zebrane dane wykonuje się ocenę jakości powietrza z uwagi na ochronę zdrowia ludzi.
Ocena jakości powietrza dokonywana jest na podstawie pomiarów automatycznych, wyników pomiarów manualnych wykonywanych regularnie oraz danych emisyjnych.
Priorytetowo ocenę jakości powietrza wykonuje się w obszarach przekroczeń dopuszczalnych norm. Na terenie Gminy Starachowice dane w czasie rzeczywistym z czujników powietrza udostępniane są dzięki platformie internetowej (https://smogmap.pl/starachowice/ ).
Ponadto, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach jest właścicielem stacji Starachowice przy ulicy ul. Złotej.
Cały program ochrony powietrza skupia się w dużej mierze na istotnych powodach występowania zanieczyszczeń i ich dopuszczalnych poziomów oraz na znalezieniu skutecznych metod, których wdrożenie spowoduje obniżenie wysokich poziomów zanieczyszczeń.
W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska dokonuje się także oceny stanu środowiska akustycznego, gdzie za ocenę oddziaływania hałasu komunikacyjnego w formie map akustycznych odpowiedzialni są zarządcy dróg, linii kolejowych oraz portów lotniczych. Kontrola na terenach, które nie są objęte przygotowaniem map akustycznych, należą do obowiązków Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (w przypadku Gminy Starachowice podmiotem odpowiedzialnym za pomiar hałasu komunikacyjnego jest Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Kielcach).
Strona | 28