Rozdział II. Czynniki wpływające na wycenę start-up’ów
2.4. Obszary problemowe wyceny start-up’ów i ich wpływ na wycenę
100
Występują wyzwania dotyczące prawidłowości wyceny start-up’ów, znajdujące się u podstaw zarówno szacowania wartości zasobów przedsiębiorstw pokroju start -up, jak i rachunkowego zapisu tych wartości. Start-up nie posiada historii wyników finansowych, w oparciu o którą zapewni się, że nastąpi wiarygodne określenie jego wartości. Mimo to, oszacowanie jej jest konieczne, zważywszy z jednej strony na wymogi rachunkowości, prawa bilansowego, jak i podatkowego, z drugiej s trony przez wzgląd na oczekiwania inwestorów.
Współcześnie inwestorzy oczekują, że osoby zgłaszające innowacyjne pomysły, potrzebujące finansowania na ich realizację przedstawią szczegółowo wiarygodność prawdopodobieństwa powodzenia inwestycji. Start-up’y, z uwagi na potencjał w postaci stworzenia nowych rynków i zdobycia przewagi na istniejących rynkach, czego dokonują na bazie przełomowego unowocześnienia technologii produkcji lub znaczącego udoskonalenia sprzedaży, nie posiadają standardowych danych, jakie są przedstawione inwestorom przez przedsiębiorstwa działające na rynku w innej strukturze niż start-up. Przedsiębiorstwa tradycyjne mogą przedstawić inwestorom historię wyników finansowych, zarówno w trakcie przygotowywania przedsięwzięć, jak i wdrażania projektów.
Wycena start-up’ów jest wyzwaniem, ponieważ start-up’om brakuje podstawowych informacji, które są brane pod uwagę w liczeniu wartości przedsiębiorstw. Start-up’y nie posiadają informacji dotyczących ani historii, ani poziomu skuteczności swojego działania w biznesie. W wycenie przedsiębiorstw bierze się pod uwagę zarówno stan ich zasobów, jak i umiejętność zarządzania nimi. Start-up’y, poza aportem innowacyjnych pomysłów mających znacząco doskonalić procesy biznesowe i zespołu nie wnoszą de facto niczego, co pozwalałoby na oszacowanie wiarygodnej wartości takich przedsiębiorstw. Dokonując wyceny start-up’ów, ustala się ich wartość bardziej przez „oszacowanie” niż przez „liczenie” w rozumieniu pomiaru obiektywnych danych. W niniejszej pracy często używano terminu „oszacowanie” wartości start -up’u. W przypadku wyceny przedsiębiorstw tradycyjnych, bardziej zasadne byłoby mówienie o „liczeniu” ich wartości. W opinii autora, warto zwrócić uwagę, że aspekt ten ujawnia nie tylko różnicę pomiędzy uwarunkowaniami wyceny start-up’ów a przedsiębiorstw tradycyjnych (a także niektórych innowacyjnych, innych
101
niż start-up’y), ale również przyczyny kształtowania się ryzyka i jego świadomości, jeśli chodzi o inwestycje w start-up’y.
Wyceny dotyczące start-up’ów są wykonywane w uwarunkowaniach złożonych z innych czynników niż wyceny pozostałych przedsiębiorstw. Jeśli dodać do tego deficyt bieżących przychodów, choć to zależy jeszcze od etapu rozwoju, na jakim znajduje się up, to można stwierdzić, iż inwestycje w startup’y wiążą się z ponadnormatywnym poziomem ryzyka. Mimo to, część start -up’ów, zgodnie z założeniami pomysłodawców udoskonaleń będących obiektem zainteresowania takich przedsiębiorstw, pozwala osiągać inwestorom korzyści w działalności biznesowej. Panuje nawet przekonanie, że jeśli start-up generuje korzyści, to są one znaczące i pozwalają inwestorom pomnażać majątek.
Oczekiwane efekty od działalności start-up’ów wynikają z przełomowej roli innowacji, jaką start-up’y zapewniają. Specyficzny sposób działania start-up’ów, w który istotnie wpisuje się innowacja jako czynnik wyznaczający jakość strategii biznesowej powoduje, że metody wyceny znajdujące zastosowanie w wycenie przedsiębiorstw tradycyjnych niekoniecznie sprawdzają się przy w ycenie start-up’ów. Autor ma przez to na myśli, iż zastosowanie większości standardowych metod wyceny, które sprawdzają się przy wycenie przedsiębiorstw innych niż start-up’y nie pozwala prawidłowo ustalić wartości start -up’ów. Niestosowność tradycyjnych metod wyceny wobec ustalenia wartości start -up’u (z nielicznymi wyjątkami, jak przypuszcza się, że pokażą to wyniki analizy porównawczej) wynika z opierania przez start-up przewag konkurencyjnych na potencjale rozwoju, natomiast nie na wynikach finansowych.
Konsekwencją opierania przez start-up’y przewag zwłaszcza na potencjale rozwoju jest konieczność zastosowania miarodajnych zapisów rachunkowych, które odpowiednio wyakcentują wartości zasobów start-up’u, a nawet zdolność ich zagospodarowania w danym czasie przez przedsiębiorstwo. Wyzwanie w postaci aktualizacji kryteriów wyceny start-up’ów potwierdzają inwestorzy, sugerujący się określonymi czynnikami przy weryfikacji wartości start-up’u, w jaki zamierzają zainwestować lub jaki rozpatrują w kontekście swoich ewentualnych działań biznesowych w przyszłości.
102
Należy podkreślić, że przy wycenie start-up’ów bierze się pod uwagę, w jakiej fazie rozwoju znajduje się innowacyjne przedsiębiorstwo będące obiektem wyceny. Im przedsiębiorstwo znajduje się na wyższ ym etapie rozwoju, tym bardziej kompletna historia zapisów rachunkowych jego wartości, jak również wiarygodność wyceny start-up’u dla potencjalnych inwestorów, którym zależy na jak najmniejszym ryzyku, jakie towarzyszy perspektywie jak największego zysku. Wiarygodność wyceny start-up’u podnosi uprzednia analiza podmiotów konkurencyjnych przez właścicieli innowacyjnego przedsiębiorstwa podlegającego wycenie, a także gotowość produktu lub łatwość jego wykonania zgodnie z koncepcją, jedynie przy zachowaniu wszystkich założonych właściwości. Wiarygodność wyceny podnosi posiadanie intratnych klientów. Nie mniej, część start-up’ów posiada już odbiorców, podczas gdy pozostałe dopiero dążą do ich zdobycia.
Tabela 4. Wybrane czynniki wpływające na wycenę start-up’ów
Czynnik Znaczenie
Niewielkie przychody lub ich brak
Skupienie uwagi na potencjale rozwoju start-up’u, przypisywanie roli pracy nad produktem przed jego monetyzacją,
Prawdopodobieństwo powodzenia inwestycji
Weryfikacja, czy atrakcyjność produktów start-up’ów przyniesie zyski, poszukiwanie relacji
między atrybutami innowacji a
prawdopodobieństwem generowania zysku w oparciu o dostarczanie na rynek technologii przełomowych lub znacząco udoskonalonych Etap rozwoju start-up’u Im wyższy, tj. bardziej dojrzały etap rozwoju
start-up’u, tym większa jego wiarygodność dla inwestorów i niższe ryzyko inwestycji a co za tym idzie niższa oczekiwana stopa zwrotu
103
Rynek, na jakim działa start-up
Uwzględnianie perspektyw rozwoju rynku i branży, absorpcji innowacji dostarczanych przez start-up na danym rynku, w konkretnej branży. Konieczność analizy konkurencji i obiektywnej samooceny atrakcyjności produktów start-up’u. Analiza wielkości rynku i potencjału.
Ryzyko w działalności Jeden z najistotniejszych współczesnych
czynników warunkujących powodzenie w
działalności biznesowej. Wypadkowa różnych, dynamicznie zmieniających się uwarunkowań wymagająca monitorowania celem utrzymywania ryzyka na niskim poziomie i neutralizowania jego ziszczenia się lub skali konsekwencji, w zależności do predyspozycji start-up’u
Posiadanie klientów Obecność zwłaszcza intratnych klientów znacząco zwiększa wartość start-up’u, świadczy o zapotrzebowaniu na produkty oferowane przez organizację, a także o tym, że start-up osiąga przychody. Szczególną rolę odgrywają wiarygodni nabywcy, z jakimi start-up wszedł w interakcję, np. w modelu B2B lub pokrewnym, odbiorcy produktów o ustabilizowanej pozycji rynkowej, o bogatej historii wyników finansowych. Jakość usatysfakcjonowanych klientów start-up’u może być ekstrapolowana na atrakcyjność oferty młodego przedsiębiorstwa
Zasoby ludzkie, interesariusze
Wykwalifikowana kadra zwiększa wiarygodność start-up’u, co wpływa na jego wartość. Interesariusze podnoszą szansę na sukces rynkowy. Model biznesu Im bardziej dojrzały model biznesu, tym większe perspektywy na budowanie zaufania wobec
start-104
up’u i jego wartości. Występowanie różnić w rozwóju w zależności od przyjętego modelu biznesu
Czas wprowadzenia produktu na rynek
Odpowiedni czas wprowadzenia produktu na rynek ang. timing w dobie szybko zmieniającego się otoczenia bieznesowego jest czynnikiem decydującym o tym, czy dany produkt zaistnieje na rynku.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie analizy literatury
Kolejnym obszarem problemowym towarzyszącym wycenie start-up’ów jest wiarygodność oceny tego, czy produkty start-up’u lub produkty planowane w ramach start-up’u do stworzenia dostarczają lub będą dostarczać uniwersalnych funkcjonalności albo atrakcyjności w ujęciu niezależnym, na które istnieje wysokie zapotrzebowanie. Szczególnie w wycenie znaczenie ma posiadanie przez start-up produktów wyjątkowo atrakcyjnych, gospodarujących dotychczasowe niezaspokojone oczekiwania konsumentów, technologii przełomowych, znacząco usprawniających wydajność lub produktów, które skutecznie wyznaczają preferencje odbiorcom, w myśl nie tylko wpisywania oferty firmy w potrzeby klientów, ale również kształtowania postaw odbiorców. W wycenie start -up’u bowiem, podobnie jak w wycenie przedsiębiorstw tradycyjnych szacuje się wartość tego, co przedsiębiorstwo ma do zaoferowania rynkowi.
Najistotniejsze czynniki wpływające na wycenę start-up’ów zebrano w Tabeli nr 4. Zgodnie z danymi, wycena start-up’u zależy również od tego, czy jego właściciele zainicjowali współpracę z innymi podmiotami gospodarczymi lub uczestnikami rynku, a także od tego, jacy są to uczestnicy – w zakresie ich pozycji rynkowej, a szczególnie historii osiąganych wyników finansowych mogącej stanowić ekstrapolację na wiarygodność start-up’u. Właściciele start-up’u mogą udać się do firmy, której działalność ściśle wiąże się z jego branżą i przedstawić wizję rozwoju, prezentując korzyści z wdrożenia innowacyjnego pomysłu. Dzięki temu, są w stanie wpłynąć na pozycję rynkową start-up’u, zachęcić strategicznych
105
partnerów do współpracy, a przez to zwiększyć wartość zarówno swojego kapitału niematerialnego i prawnego, jak i finansowego, zważając na rolę, jaką kapitał finansowy pełni.
Na wycenę start-up’u wpływ ma rynek, na jakim działa przedsiębiorstwo. Wielkość rynku, uwarunkowania branży, a także zdolność absorpcji innowacji przez rynek uwiarygadniają potencjał rozwoju start-up’u lub oddziałują przeciwnie, obniżając wartość przedsiębiorstwa. Z weryfikacją właściwości rynku wiąże się konieczność uwzględniania konkurencji i potencjalnych podmiotów, które mogą wejść na ten sam rynek. Właściciele start-up’ów uważają niejednokrotnie, że dysponują unikalnymi w skali globu pomysłami, jednak założenia te, jeśli nie są poparte rzeczywistymi przesłankami, podlegają rewizji. Niewielkie doświadczenie start-up’ów mogą być neutralizowane przez jakość zasobów kadrowych posiadanych przez tego typu przedsiębiorstwa. Jednak, w wycenie przedsiębiorstwa kapitał ludzki również stanowi wyzwanie.
Następny obszar problemowy wyceny start-up’ów dotyczy aspektu, który był jednym z głównych obiektów zainteresowania w drugim rozdziale niniejszej pracy – modelu biznesu. Start-up’y nie posiadają bowiem wykształconego modelu biznesu, który w przeszłości sprawdził się w rzeczywistości biznesowej ani który daje pewność, że jest dopasowany do przedsiębiorstwa i jego potrzeb. Ponadto różne modele biznesu, determinują wycenę start-up’u.
Powyżej zaprezentowano problemy powodujące, że wycena start-up’ów stanowi problem o charakterze gospodarczym w skali makroekonom icznej wymagającym znacznego wparcia przez naukę. Niezbędnym staje się opracowanie i zaprezentowanie kryteriów, cech, metod, technik i narzędzi wyceny współczesnych przedsiębiorstw typu start-up. Rozwiązania takie o charakterze modelowym lub co najmniej w postaci wytycznych czy wzorców muszą być ukierunkowane na dostosowywanie metod wyceny do specyfiki start -up’ów, aby zapewnić obiektywne oszacowanie ich wartości. Ponadto wymagają uwzględniania modeli biznesu kształtowanych przez start-up’y w nawiązaniu do wpływu tych modeli na wycenę. Wycena start-up’ów powinna zapewniać wiarygodne oszacowanie ich zasobów, a przy tym umożliwiać na odwzorowanie wartości przedsiębiorstwa w zapisie rachunkowym, który powinien być jednym z
106
najbardziej komplementarnych, wyczerpujących i obiektywnych źródeł informacji o start-up’ie.