Rachunkowość innowacji w świetle paradygmatu wyceny według R

Zauważa się, że usprawnienie mechanizmów rachunkowości w zakresie pomiaru wartości przedsiębiorstw innowacyjnych oraz uszczelnienie ich ewidencji przyniesie jeszcze intensywniejszy niż dotąd popyt na usługi przekształcające istniejącą wiedzę w nową, upoważniającą do zastosowania jej w aktywności gospodarczej. W wyniku procesów wytwórczych będących skutkiem popularyzacji idei przetwarzania wiedzy w celu powiększania jej zasobów i zdobywania nowych rozwiązań kumulowana jest informacja, uzyskująca coraz większ ą zdolność generowania i kontrolowania środków produkcji, w tym o charakterze bezpośrednio informacyjnym. Okoliczności te przyczyniły się do wdrożenia zarządzania wiedzą – zbioru technik magazynowania i przetwarzania wiedzy zwerbalizowanej oraz niezwerbalizowanej w organizacji. (Jemielniak i Koźmiński, 2011, s. 21) Drugi rozdział realizuje dwa cele szczegółowe jakimi są ukazanie roli rachunkowości w procesie wyceny start-up'ów oraz zidentyfikowanie elementów istotnych w wycenie start-upów.

Zarządzanie wiedzą, z ang. Knowledge Management wskazuje na konieczność reorganizacji rachunkowości w zakresie przystosowania jej nie tylko do możliwości rzetelnej wyceny przedsiębiorstw innowacyjnych, ale też w zakresie przystosowania do wytycznych, zgodnie z którymi trzeba brać pod uwagę wykorzystywanie wiedzy ukrytej (Urbanek, 2011, s. 20), w tym know-how jako zbioru niezastrzeżonych informacji utylitarnych, trudno dostępnych, stanowiących cenne informacje przedsiębiorstwa i wiedzy formalnej wykorzystywanej do opisu procedur, przedsięwzięć oraz pozostałych obiektów i interakcji możliwych do wyrażenia.

Idea maksymalnie transparentnego wykorzystywania wiedzy, towarzysząca członkom zbiorowości od zarania dziejów, współcześnie ziściła się w zarządzaniu

60

wiedzą. W podejściu zarządzania wiedzą zauważyć można skupienie na rozwijaniu jej w organizacji, pozyskiwaniu z zewnątrz dla celów własnych, wyodrębnianiu nowej i dążeniu do intensyfikacji jej pojmowania. Wchodząc w skład głównych bodźców zwiększających znaczenie informacji, zarządzanie wiedzą przyczyniło się, wespół z pozostałymi czynnikami do powstania rachunkowości aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego (Niemczyk, 2013, s. 19).

Źródłami powstania rachunkowości aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego były rozbieżności pomiędzy stanem zasobów w księgach rachunkowych przedsiębiorstw stosujących innowacje a realnym stanem zasobów tych przedsiębiorstw. Jednym z źródeł powyższego procesu była niemoc zdefiniowania w bilansie wartości niematerialnych organizacji.

Wyzwanie w postaci rozbudowania norm zapisów rachunkowych o uwzględnianie wartości nowoczesnych zasobów przedsiębiorstw pozwalających im rozwijać się, gdy rolę odgrywają wartości niematerialne zdeterminowało rozwój przestrzeni na rachunkowość, która rozumiana jest jako kwantyfikacja właściwości obiektów i interakcji przez porównanie ich do skali wyrażonej w liczbach. Przedmiotowe ujęcie pozwala bowiem z jednej strony mierzyć przepływ wartości w przedsiębiorstwie, z drugiej strony – uznawać co prawda za należytą wymierność finansową, lecz uwzględniać zarazem w wycenie zdarzenia, których wartość jest szacowana na podstawie prawdopodobnego ich wpływu na ekonomiczne właściwości przedsiębiorstwa. Rozwój rachunkowości finansowej dzięki jej konsekwentnej rozbudowie o odwzorowywanie wartości zdarzeń zachodzących z udziałem kapitału niematerialnego wyłania, obok paradygmatu kapitałowego, zarządzanie przez wartość wyrażaną przez przypisywanie coraz istotniejszej roli zasobom niematerialnym organizacji w kształtowaniu znaczenia na rynku i dla niego.

Zarządzanie zasobami niematerialnymi umożliwiło na skonstruowanie baz danych na miarę społeczeństwa postindustrialnego. W gospodarce opartej na wiedzy, produkującej informacje, powielającej je i wykorzystującej do dal szej ekspansji, jak również warunkującej synergię wytwórstwa z dystrybuowaniem dóbr oraz implementowaniem nowych przedsięwzięć konieczne jest zapisywanie zdarzeń rachunkowych w myśl – symbiotycznie funkcjonujących – aktywów

61

kompetencyjnych oraz kapitału intelektualnego, będących odpowiednikami aktywów i pasywów, które również były – i są – sobie równoważne (Kwiecińska, 2015).

Wiedza, jako czynnik postępu cywilizacyjnego, rozwija się poza standardowymi, mierzalnymi pieniężnie obszarami interakcji. Błyskawiczne uchwycenie wartości finansowej wiedzy nie jest możliwe, ponieważ informacje implikują największe przychody po okresie apogeum ich wykorzystywania. W efekcie, w ramach rachunkowości aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego zaczęto rozpatrywać, klasyfikować, ukazywać oraz interpretować szczegółowe informacje o zasobach przedsiębiorstw, a także informacje odnoszące się do produkowania tych zasobów i ich biznesowej eksploatacji (Niemczyk, 2013, s. 19).

Tradycyjna rachunkowość, w przeciwieństwie do rachunkowości uaktualnionej o uwzględnianie znaczenia niematerialnych zasobów i zdolności zarządzania nimi w kształtowaniu wartości przedsiębiorstwa nie stosuje pojęć, dzięki którym może zdefiniować wartość niematerialnych zasobów organizacji. Znajdując się w warunkach niemożności zdefiniowania wartości, rachunkowość standardowa wykazuje deficyt instrumentów służących do rzetelnej wyceny przedsiębiorstw innowacyjnych.

W oparciu o przedstawianie w księgach rachunkowych oraz w sprawozdaniu nie tylko danych wyliczonych, ale również oszacowanych, jeśli nie można ustalić precyzyjnej wartości zasobów organizacji innowacyjnych upowszechnia się zapis rachunkowy uwzględniający komplementarnie bodźce mające wpływ na proc esy decyzyjne właścicieli, menedżerów i interesariuszy. Zmiany o przedmiotowej specyfikacji są oczekiwane przez otoczenie rynkowe, co powoduje, że zarówno zasoby pojęciowe umożliwiające na wycenę przedsiębiorstw innowacyjnych, jak i sposób obliczeń i szacowania do celów rachunkowych oraz wiodące metody interpretacji wycen przedsiębiorstw innowacyjnych przestają skupiać się na kapitale jako na wiodącym czynniku wytwórczym.

Nawiązując do przeszłości, paradygmat kapitałowy w sposób odpowiedni opisywał realia gospodarcze okresu rewolucji handlowej i przemysłowej, a także czasu po nich, aż do rewolucji informacyjnej. Ewolucja społeczeństwa w

62

społeczeństwo postindustrialne, natomiast gospodarki globalnej w gospodarkę opartą na wiedzy spowodowały nową – innowacyjną – percepcję na temat społecznie oczekiwanych i trafnych mechanizmów rachunkowości (Walińska, 2012, s. 35).

Rachunkowość w procesie wyceny przedsiębiorstw innowacyjnych odgrywa tym istotniejszą rolę, im wiarygodniej ustanawia źródło informacji na temat zarządzania organizacją, budując w ten sposób czynniki uwzględniane w procesach doradczo-decyzyjnych. Tym samym, za aktualne należy uznać paradygmat wyceny zaproponowany przez Richarda Mattessicha, według którego rachunkowość powinna umożliwiać zwłaszcza wycenę przedsiębiorstw (Jarugowa, 1993, s. 126). Popularyzowane zjawisko szacowania wartości zasobów niematerialnych przyczynia się do tego, że nie pojawia się ryzyko konfliktu między paradygmatami w rachunkowości, mimo że paradygmat kapitałowy zaczyna funkcjonować w warunkach, w których zapisy rachunkowe zaczynają odwzorowywać nie tylko w pełni obiektywne wartości liczbowe stanów i interakcji przedsiębiorstwa, ale również oszacowania dotyczące zdolności użycia zasobów, których pomiar stanowi wyzwanie.

Uwzględnianie głównie mierzalnego kapitału i sprowadzanie zasobów przedsiębiorstw do wartości pieniężnych to wynik naturalnej konsekwencji wiodącej idei, jaka wynika z konieczności odwzorowywania w zapisach rachunkowych liczb wyrażających syntetycznie ujęte wartości zasobów. Jednak, w wyniku dynamizmu zmian rynkowych należało dostosować normy rachunkowe do uwzględniania nowych zasobów przedsiębiorstw. Rozpoczęto dokonywanie pomiarów wartości niematerialnych, aby zapisy rachunkowe były zgodne z rzeczywistością. Tym samym, wdrożono bardziej adekwatne wytyczne, które zrewidowały dominujący dyskurs, jakoby zapisy rachunkowe jedynie miały obejmować zasoby materialne.

Reasumując, przypisywanie wiedzy oraz innym wyznacznikom kapitału intelektualnego wartości zerowej stanowi zjawisko, które nowoczesna rachunkowość eliminuje. Rola rachunkowości w procesie wyceny przedsiębiorstw innowacyjnych, w największym stopniu uzależnionych od zasobów niematerialnych, polega na sprawowaniu tych samych funkcji, które rachunkowość

63

spełniała w przeszłości i które spełnia obecnie. Dotyczy ewidencjonowania ujawniającego warunki oraz efekty działalności gospodarczej, ma pozwalać na ocenę powyższych warunków i rezultatów (Śnieżek, Wiatr, 2014, s. 27).