Nieletni a proces resocjalizacji
4.4. Ocena przydatno ci oddziaływań resocjalizacyjnych
do funkcjonowania poza placówką
Prawie 70,0% badanych nieletnich twierdzi, e w o rodku uczy się rzeczy, które pomogą im normalnie funkcjonować w społeczeństwie. Podobnie od-powiadają zarówno chłopcy, jak i dziewczęta. Niespełna 3/4 wychowanków deklaruje, e pobyt w placówce dał im szanse na poprawę swojego losu. Ponad 70,0% nieletnich uwa a, e w o rodku przyswaja rzeczy przydatne w codzien-nym yciu; 68,5% stwierdziło, e pobyt tu pozwolił im zrozumieć, dlacze-go popadli w problemy. Tyle samo osób jest zdania, e nauka wyniesiona z MOW pozwoli im uniknąć w przyszło ci kłopotów. Ponadto prawie 3/4 osób w placówce nauczyło się panować nad własnymi emocjami i zachowaniem.
Warto zwrócić uwagę, e nieletni zazwyczaj mają problemy z radzeniem sobie z własnymi emocjami.
Badania przeprowadzone przez Ewę Grudziewską i Pawła Fraka w o rod-ku wychowawczym w Ró anymstorod-ku pokazują, e nieletni uzyskali najni sze wyniki rednie w skali „umiejętno ci radzenia sobie z umiejętno ciami” we-dług Kwestionariusza Umiejętno ci Społecznych Arnolda Goldsteina264.
Pobyt w placówce traktuje jako karę, tak stwierdziło ponad 55,0% nie-letnich. Płeć istotnie ró nicuję tę kwestię. Chłopcy czę ciej ni dziewczęta postrzegają umieszczenie w MOW jako karę. Prawdopodobnie to oni bar-dziej ni dziewczęta odczuwają ograniczenia wynikające z zasad panujących w o rodku. Ponad połowa badanych (56,0%) jest przekonanych, e po wyj ciu mo e w placówce szukać wsparcia.
Nieletni deklarują, e najwa niejszymi rzeczami, których nauczyli się w MOW jest kontrola emocji i zło ci (22,98%) oraz szacunek do innych (13,46%). Ponad 10,0% twierdzi, e dzięki pobycie w o rodku zrozumieli, e nale y się uczyć i chodzić do szkoły. Prawie 9,0% jest zdania, e podczas pobytu nauczyli się kulturalnie postępować oraz sprzątać i poprawnie zacho-wywać. Ponad 5,0% osób stwierdziło, e umie szanować rodzinę. Pomaganie innym, szczero ć i tolerancje wykształciło w sobie prawie 3,0% nieletnich;
dla ponad 2,0% była to nauka porządku. Do najwa niejszych zmian zacho-wania ukształtowanych pod wpływem oddziaływań opiekuńczo-wychowaw-czych, zdaniem badanych, nale y zaliczyć tak e: gotowanie, dbanie o higienę, uczciwo ć, akceptację, cierpliwo ć, grzeczno ć, docenianie tego co się ma, dyscyplinę, honor, odpowiedzialno ć, samodzielno ć, unikanie problemów,
264 E. G r u d z i e w s k a, P. F r a k, Umiejętno ci społeczne nieletnich z młodzie owych o rodków wychowawczych – Kwestionariusz Umiejętno ci Prospołecznych A. Goldsteina, [w:] Diagnostyka resocja-lizacyjna. Wybrane zagadnienia, red. A. Wojnarska, Lublin 2010, s. 62.
„naukę ycia”, nieu ywanie przekleństw, pracę, obowiązki, nieokradanie in-nych, niepopełnianie tych samych błędów, punktualno ć, rozmowę z innymi, systematyczno ć, wytrwało ć, oszczędno ć, pracę nad sobą, prawdomówno ć, rozsądek i rozwiązywanie problemów.
Wykres 12. Ocena przez wychowanków przydatno ci oddziaływa resocjalizacyjnych w MOW (w %)
Oto przykłady jak nieletni postrzegają zmiany, jakie zaszły w nich pod wpływem oddziaływań w o rodku: „trzeba akceptować ludzi takimi jakimi są, liczy się to co jest w rodki” (A1/16/M); „po pierwsze, muszę zmienić swoje zachowanie i poprawić się w nauce” (A67/9/M); „szacunek, branie udziału w zajęciach lekcyjnych” (A14/18/M); „sprzątać, słuchać” (A25/10/M); „na-uczyłem się sprzątać” (A10/8/M); „poprawa zachowania” (A13/12/K); „uczyć się” (A26/12/K); „powstrzymywać agresje” (A27/5/K); „panowanie nad
zło-cią” (A20/4/K); „panować nad sobą, bycie grzecznym” (A37/15/M); „kultura”
(A34/6/M); „tolerancja, ycie w grupie, rozwiązywanie konfliktów” (A34/5/K);
„tolerancja, kultura” (A22/2/K); „kultura osobista” (A11/7/M); „sprzątać, cho-dzić do szkoły, nie kra ć” (A1/7/M); „szacunek, higiena” (A32/3/M); „szczero ć i uczciwo ć” (A16/4/K); „obowiązki, organizacja czasu wolnego” (A4/2/K).
Zaobserwowano tutaj istotne statystycznie korelacje pomiędzy poczuciem opieki ze strony wychowawców a nauką w o rodku rzeczy, które pozwolą nie-letnim funkcjonować normalnie w społeczeństwie (p = 0,001), oraz rzeczy przydatnych w codziennym yciu (p = 0,001). Nieletni, którzy czują się lepiej otoczeni opieką przez swoich wychowawców, bardziej zdecydowanie dekla-rują, e pobyt w placówce stworzył im mo liwo ć nauki czynno ci, które będą im umo liwiać normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i radzenie sobie w yciu codziennym.
Ponadto, deklaracje nieletnich dotyczące postrzegania pobytu w o rodku jako
„szansy zmiany na lepsze” korelują statystycznie z mo liwo cią nauki w MOW kontroli nad własnymi emocjami i zachowaniem, unikania problemów w przy-szło ci, funkcjonowania w społeczeństwie, rzeczy przydatnych w codziennym
yciu oraz ze zrozumieniem genezy swych problemów i z szansą na poprawę swej przyszło ci. Korelacje te są istotne statystycznie na poziomie 0,001. Osoby, które bardziej postrzegają pobyt w o rodku jako „szansę zmiany na lepsze”
o wiele czę ciej zdecydowanie twierdzą, e podczas pobytu w MOW nauczyli się kontrolować własne emocje i zachowanie, unikać problemów w przyszło ci, funkcjonować w społeczeństwie, poznali rzeczy przydatne w codziennym yciu oraz lepiej zrozumieli przyczynę swych problemów, a pobyt w o rodku o wiele bardziej jest dla nich szansą na poprawę własnego losu.
T a b e l a 23 Postrzeganie przez nieletnich pobytu w o rodku w kategoriach przydatno ci
po powrocie do społeczeństwa
szansę na poprawę przyszło ci 715 1,00 5,00 2,0294
W placówce uczę się panować nad
własnymi emocjami i zachowaniem 716 1,00 5,00 2,0503
Wiem, e to czego nauczę się w placówce pomo e mi uniknąć kłopotów w przyszło ci
714 1,00 5,00 2,0812
W placówce uczę się rzeczy
przydatnych w codziennym yciu 717 1,00 5,00 2,0921
W placówce uczę się rzeczy, które pomogą mi normalnie funkcjonować w społeczeństwie
716 1,00 5,00 2,0950
Pobyt w placówce pozwolił mi zrozumieć, dlaczego popadłem
Z tabeli 23 wynika, e nieletni pozytywnie postrzegają pobyt w o rodku w kategorii przydatno ci ponownego powrotu do społeczeństwa. Zdaniem wy-chowanków oddziaływania, które są podejmowane wobec nich, mogą okazać się raczej przydatne w funkcjonowaniu poza placówką. Rzeczy, których uczą się w o rodku pomogą im funkcjonować w społeczeństwie, nie wpadać w ko-lejne kłopoty. Pobyt w MOW oceniany jest przez zdecydowaną większo ć wy-chowanków jako szansa poprawy swej przyszło ci. Dla wielu osób MOW jest placówką ostatniej szansy na pomy lne rozwiązanie problemów, zrozumienie popełnionych błędów i naukę wielu rzeczy przydatnych w codziennym yciu.
Dla du ej liczby osób jest to mo liwo ć zdobycia do wiadczenia i ukończenia szkoły. Pomimo izolacji, a co za tym idzie negatywnego postrzegania pobytu w placówce przez nieletnich, badani wiedzą, e mogą tu odmienić swoje ycie i zmienić „tor” swego losu.