Oddziaływanie nowelizacji na praktykę sądów

administracyjnych

Nowe rozwiązania w ciągu zaledwie kilku miesięcy od wejścia w życie nie stały się przedmiotem zbyt wielu roz-strzygnięć sądów administracyjnych, co może sugerować, że nowelizacja nie budzi większych wątpliwości i nie komplikuje nadmiernie procedury są-dowoadministracyjnej. Także strony postępowań wszczętych przed wej-ściem w życie analizowanych zmian chętnie korzystają z możliwości, ja-kie daje informatyzacja przewidziana w p.p.s.a. Tytułem przykładu warto przytoczyć chociażby postanowienie Wojewódzkiego Sądu

Administra-cyjnego w Poznaniu26, który umorzył

postępowanie na skutek oświadcze-nia o cofnięciu skargi złożonego przez skarżącego za pomocą środka komu-nikacji elektronicznej. Sąd wskazał, że choć sprawa została wszczęta przed 31 maja 2019 r., a więc przed wejściem w życie komentowanej nowelizacji, to oświadczenie złożone przez skarżące-go w dniu 31 maja 2019 r. uznaje się za skuteczne. Sąd, motywując swoje rozstrzygnięcie, powołał się na art. 10 nowelizacji i.d.p., który stanowi, że choć w odniesieniu do postępowań prowadzonych na podstawie przepi-sów p.p.s.a. stosuje się przepisy do-tychczasowe, to strona może wybrać wnoszenie pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wyko-rzystywanego przez sąd do obsługi doręczeń oraz ich doręczania przez

26 Postanowienie WSA w Poznaniu z 12 czerwca 2019 r., II SAB/Po 34/19.

sąd za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Okazuje się jednak, że tak skonstruowany przepis przejścio-wy budzi pewne wątpliwości interpre-tacyjne w sądach administracyjnych. Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Białymstoku27 orzekł bowiem, że

braków formalnych skargi złożonej przed 31 maja 2019 r. polegających na braku własnoręcznego podpisu nie można uzupełnić poprzez złożenie kwalifikowanego podpisu elektronicz-nego, podpisu zaufanego albo podpisu osobistego. Sąd ten również powo-łał się na treść przywołanego już art. 10 nowelizacji i.d.p., jednak zwrócił uwagę jedynie na fragment przepisu stanowiący, że do spraw wszczętych przez wejściem w życie nowelizacji stosuje się przepisy dotychczasowe i z tego powodu uznał działanie skar-żącego za nieprawidłowe. Podobna sytuacja miała miejsce również przed Wojewódzkim Sądem

Administracyj-nym w Gdańsku28 z tą różnicą, że

skar-żący wniósł skargę opatrzoną podpi-sem elektronicznym, jednak miało to miejsce przed wejściem w życie nowe-lizacji i.d.p. W związku z tym sąd pra-widłowo wezwał skarżącego do uzu-pełnienia braków formalnych pisma w ciągu 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi. W międzyczasie – nim upłynął zakreślony termin – stan prawny uległ zmianie, a skarżący w przekonaniu, że złożone przez niego pismo czyni zadość aktualnemu prawodawstwu, nie podjął żadnego działania. W kon-sekwencji skarga została odrzucona,

27 Postanowienie WSA w Białymstoku z 4 lipca 2019 r., II SAB/Bk 46/19.

28 Postanowienie WSA w Gdańsku z 14 sierpnia 2019 r., III SA/Gd 383/19.

co budzi niemałe wątpliwości w kon-tekście wielokrotnie przywoływanego art. 10 nowelizacji i.d.p.

Pewną wskazówką interpretacyjną okazuje się orzeczenie Wojewódzkie-go Sądu AdministracyjneWojewódzkie-go w

Gliwi-cach29, wydane w zbliżonym stanie

fak-tycznym. Różnica, którą mimo to war-to wyeksponować, polegała na tym, że zarządzenie wzywające skarżącego do uzupełnienia braków formalnych, datowane na 28 maja 2019 r., dorę-czono stronie 7 czerwca 2019 r., a więc już w aktualnym stanie prawnym. Sąd nie zawarł w orzeczeniu informacji na temat reakcji skarżącego, wskazując jedynie, że nie złożył on odręcznego podpisu w przepisanym terminie, co zdaniem składu orzekającego przesą-dziło o odrzuceniu skargi. Intrygujące zdaje się jednak samo uzasadnienie podjętego rozstrzygnięcia. Sąd wyjaś-nił, że pismo złożone w ówczesnym stanie prawnym w formie elektro-nicznej, po jego wydrukowaniu, jest dotknięte brakiem formalnym, któ-ry mógł być uzupełniony wyłącznie przez złożenie podpisu własnoręcz-nego. Przyjęty przez sąd tok myślenia sugeruje zatem nieco inne spojrzenie na zaistniałe okoliczności faktyczne. Prawdą jest bowiem, że stan prawny sprzed 31 maja 2019 r. nie przewidy-wał w p.p.s.a. nie tylko możliwości składania pism w formie dokumentu elektronicznego, ale także samego prowadzenia akt sprawy w postaci elektronicznej. To z kolei rodziło po-trzebę wydrukowania pisma, które przyjęło wówczas formę papierową –

29 Postanowienie WSA w Gliwicach z 25 lipca 2019 r., III SA/Gl 510/19.

w takiej sytuacji dla zachowania wy-mogów formalnych niezmiennie nie-zbędne jest złożenie odręcznego

pod-pisu30. Skłaniając się ku podobnemu

rozumowaniu, spekuluje się, że być może prawidłową reakcją skarżącego w podobnej do przywołanych sytua-cji byłoby ponowne przesłanie pisma w formie dokumentu elektronicznego, opatrzonego kwalifikowanym podpi-sem elektronicznym, podpipodpi-sem zaufa-nym albo podpisem osobistym. Taki algorytm postępowania nie został jed-nak wyrażony explicite przez sądy. Niezależnie od swej wagi powyższy problem ma charakter epizodyczny, bo-wiem dotyczy niedługiego okresu, kiedy to bezpośrednio przed zmianą stanu prawnego wzywano strony do złożenia własnoręcznego podpisu. Z początkiem czerwca br. podobne zarządzenia sta-wały się w zasadzie bezprzedmiotowe, o ile wniesione pisma opatrzone były podpisem elektronicznym.

Okazuje się, że pewne problemy in-terpretacyjne pojawiają się nie tylko

30 Tak też zresztą przyjmowano wcześniej w orzecz-nictwie, zgodnie z którym nie było możliwości za-stosowania podpisu elektronicznego – W aktualnym

stanie prawnym w postępowaniu sądowoadmini-stracyjnym – z uwagi na treść art. 46 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) – nie jest dopuszczalne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicz-nym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej

(teza uchwały Siedmiu Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 maja 2014 r., I OPS 10/13, ONSAiWSA nr 5/2014, poz. 70, omawianej też przez M. Kiełbowskiego, Podpis elektroniczny nie

zadziała w sądzie administracyjnym, codozasady.

pl (dostęp: 27.08.2019).

w odniesieniu do stosowania przepi-sów przejściowych. Szczególnie warto zwrócić uwagę na stanowisko cytowa-nego już Wojewódzkiego Sądu

Admi-nistracyjnego w Białymstoku31 w innej

sprawie – skład orzekający słusznie bowiem pouczył, że w aktualnym sta-nie prawnym pisma w postępowaniu sądowoadministracyjnym mogą być wnoszone w postaci papierowej lub też w formie dokumentu elektronicznego, przy czym dokumenty elektroniczne wnosi się do sądu administracyjnego wyłącznie przez elektroniczną skrzynkę podawczą sądu. Pismo wniesione za pośrednictwem skrzynki e-mail, tak jak w przedmiotowym stanie faktycznym, nie wywołuje więc skutków prawnych w postępowaniu przed sądami admi-nistracyjnymi.

Podsumowanie

Jako że podmioty publiczne dążą do poprawienia jakości i sprawności świad-czenia usług, wprowadzona nowelizacja zdaje się nie tyle prawidłowa, ile wręcz konieczna. Biorąc pod uwagę założenia projektowane w Polsce już bezpośrednio po wstąpieniu w struktury Unii Euro-pejskiej, a także informatyzację sądów powszechnych podobne zmiany były wyczekiwane i z pewnością pokłada się w nich nadzieję na spełnienie pro-jektowanych oczekiwań. Nie oznacza to oczywiście, że w trakcie wdrażania nowych algorytmów postępowania – co potrwa przez pewien czas z uwagi na doniosłość wprowadzonych zmian – nie powstaną różnego rodzaju wątpliwości i rozbieżności. W ostatecznym

rozra-31 Postanowienie WSA w Białymstoku z 31 lipca 2019 r., II SA/Bk 776/17.

chunku przyniesie to jednak przede wszystkim korzyść dla obywateli i pra-cowników sądów administracyjnych. Niewątpliwym ułatwieniem w procesie wdrażania informatyzacji postępowania przed sądami administracyjnymi oka-zuje się praktyka i dorobek orzeczniczy wypracowane na gruncie tożsamych rozwiązań przyjętych w Kodeksie po-stępowania administracyjnego. W ni-niejszej pracy kilkukrotnie wskazano na analogie – tak w redakcji samych przepisów, jak i w stanowisku judykatury i doktryny, co hipotetycznie pomoże uniknąć wątpliwości w zastosowaniu poszczególnych procedur.

Powyższe oczywiście nie oznacza, że odniesiono niekwestionowany sukces w obszarze informatyzacji postępo-wań sądowych. Samo wprowadzenie stosownych przepisów nie sprawia, że stworzony mechanizm rozwiąże wszelkie dotychczasowe niedogodności. Z pewnością potrzeba czasu i drobnych nowelizacji, w wyniku których przyjęty model informatyzacji postępowania przed sądami administracyjnymi bę-dzie modyfikowany tak, aby przyczynił się do maksymalnego uproszczenia wszczynanych postępowań – zarówno dla obywateli, jak i dla pracowników tych instytucji.

BIBLIOGRAFIA:

Czerwińska B., Elektroniczne doręczenia w postępowaniu administracyjnym, [w:] Klat-Wertelecka L. (red.), Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, Wrocław 2017.

Drachal J., Wiktorowska A., Rząsa G., Komentarz do art. 12a, [w:] Hauser R., Wierzbowski M.,

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2019.

Kiełbowski M., Podpis elektroniczny nie zadziała w sądzie administracyjnym, codozasady.pl. Kluz P., Wymiar sprawiedliwości – tradycyjny czy nowoczesny?, „Journal of Modern Science” 2013, t. 19, nr 4.

Krynicka H., Rozwój e-usług publicznych w Polsce, „Studia Lubuskie: prace Instytutu Prawa i Admi-nistracji Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sulechowie” 2005, t. 1.

Madej J., Koncepcja zarządzania aktami sądowymi w postaci cyfrowej, „Zeszyty Naukowe Uni-wersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2019, nr 1.

Martysz C., Komentarz do art. 4 ustawy z dnia 10 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy

o informaty-zacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw, [w:]

Szpor G., Martysz C., Wojsyk K., Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących

zadania publiczne. Komentarz, Warszawa 2015.

Michalski W., Rozwój usług eGovernment w świetle inicjatyw programu eEuropa i ePolska, „Teleko-munikacja i Techniki Informacyjne” 2007, nr 3-4.

Pierścieniak A., Efektywność rozwiązań organizacyjnych w instytucjach publicznych, „Nierówno-ści Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2011, nr 20.

Princ M., Standardy dobrej administracji w prawie administracyjnym, Poznań 2017.

Tarno J. P., Zasada jawności postępowania, [w:] Hauser R., Niewiadomski Z., Wróbel A. (red.),

System Prawa Administracyjnego. Sądowa kontrola administracji publicznej, t. 10, Warszawa

Digitalisation of proceedings before