Ograniczenia i krytyka PPGIS

posiadanych funkcji należą do partycypacyjnych systemów informacji geograficznej.

Komercyjne, także międzynarodowe zastosowanie, wpływa na rosnąca liczbę ich użytkowników. Narzędzia te (jako aplikacje internetowe) można także uznać za składnik tzw. infrastruktury społeczeństwa informacyjnego, która jak wskazuje Werner (2003) obejmuje nie tylko materialne elementy służące telekomunikacji, ale także i usługi oferowane za ich pośrednictwem.

3.3. Ograniczenia i krytyka PPGIS

Pomimo potencjału oraz atrybutów, stanowiących wartość PPGIS w literaturze przedmiotu zwraca się także uwagę na ich ograniczenia i kwestie, które powinny być niwelowane w toku rozwoju metod i narzędzi (Jankowski i in. 2017). Ograniczone umiejętności techniczne użytkowników wpływają na zwiększenie wykluczenia pewnych grup, co wymaga dostosowania narzędzi do różnego poziomu kompetencji cyfrowych (Elwood 2008, 2016; Jankowski i in. 2017; Kahila-Tani i in. 2019; Kingston i in. 2000; Rzeszewski i Kotus 2019). Dotyczą one m.in. umiejętności użytkowników w zakresie czytania map, a tym samym dokładności danych przestrzennych, które mogą dokładać dodatkowych trudności obok generalnych charakterystycznych dla wszystkich rodzajów ankiet (Kingston i in. 2000; Brown i Kyttä 2014; Kahila-Tani i in.

2019). Ograniczenia wynikające z braku reprezentatywności uczestników, mogą wpływać na podważanie wyników jako odzwierciedlających preferencje i opinie tzw.

milczącej większości („silent majority”) (Czepkiewicz 2017), a jak zauważa Kahila-Tani i in. (2019) PPGIS staje się potężny, gdy dociera do różnego rodzaju ludzi, uzyskując różne spostrzeżenia, doświadczenia, wartości i pomysły. Kolejną podnoszoną w literaturze kwestią w kontekście wyzwań przed jakimi stoi PPGIS jest ograniczone zaufanie do użytkowników narzędzi – konieczność weryfikacji ich związku z obszarem będącym przedmiotem konsultacji, a także nadużyć grup mających na celu zmanipulowanie wyników oraz samej jakości danych (Kingston i in. 2000). Jak już wspomniano, sposób angażowania respondentów ma znaczenie dla wyników konsultacji społecznych. Dobór respondentów i ocena ich reprezentatywności stanowią istotną informację w procesie interpretacji zebranych danych (Brown 2012).

Od pozyskania odpowiedniej grupy uczestników zależy jakość danych i ocena tej jakości przez odbiorców (Brown i in. 2014a; Brown i Kyttä 2014; Czepkiewicz i in.

2017; Jankowski i in. 2016, 2018). Jakość danych PPGIS jest nierozerwalnie związana z metodą próbkowania i poziomem uczestnictwa oraz reprezentatywnością (Schlossberg i Shuford 2005). Dwie ważne miary dotyczące jakości danych obejmują wystarczalność danych przestrzennych do sensownej analizy oraz włączenie tych osób, których dotyczyć będą decyzje (Brown i Kyttä 2014). Z naukowego punktu widzenia istnieje uzasadnienie dla szerszego udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych (co umożliwiają partycypacyjne systemy informacji geograficznej), jednakże z praktycznego punktu widzenia zdaniem Kingstona i in. (2000) należy zadać pytanie, czy szerszy udział i wytworzenie się silnych społeczności leży w interesie władz i skutecznego zarządzania jednostkami terytorialnymi?

Kolejnym ograniczeniem mogą być bariery instytucjonalne i cele jakie kryją się za stosowaniem PPGIS, kiedy planiści i decydenci chcą jedynie podkreślić nowe metody uczestnictwa, a nie bardziej efektywny i wpływowy proces partycypacji (Kahila-Tani i in. 2019). Konsultacje społeczne stosowane mogą być jedynie jako sposób nadania legitymacji podejmowanym decyzjom oraz jako proces do „odhaczenia” (tick-boxed), bez konkretnego wpływu na proces planistyczny. Cinderby i Forrester (2005, w: Ganapati 2010) sugerują, że idealną formą PPGIS jest ta, w której mieszkańcy w ramach lokalnej społeczności gromadzą własne dane przestrzenne i przetwarzają je samodzielnie za pomocą oprogramowania GIS, co, jednakże ma swoje ograniczenia organizacyjne w kontekście większych obszarów oraz realizacji procesu decyzyjnego na etapie finansowania, regulacji prawnych oraz wykonawczym. Podejście to jest dyskusyjne, gdyż plasuje PPGIS na najwyższych stopniach drabiny partycypacji według klasyfikacji Arnstein (1969) określanych jako władza obywateli, podczas gdy bardziej współczesne podejścia klasyfikują procesy, w których zastosowano PPGIS na niższych szczeblach z uwagi, że większość tych procesów realizowana jest odgórnie (top-down).

Partycypacyjne systemy informacji geograficznej, zastosowane w nieodpowiedni sposób mogą stawać się jedynie narzędziami do zbierania informacji i ankietowania mieszkańców. W efekcie nie spełniają one swojego podstawowego celu jakim jest podnoszenie poziomu zaangażowania społeczności lokalnych w planowanie przestrzenne (Brown i Kyttä 2014; Kotus i Rzeszewski 2020). Z tego względu kluczowe wydaje się być zaistnienie relacji i stałego porozumienia co do procesu partycypacji społecznej z podmiotami tego procesu a nie tylko wewnątrz instytucji będącej organizatorem (Elwood i Ghose 2001).

PPGIS mimo ograniczeń i krytyki są rozwojową metodą mającą potencjał z uwagi na postępującą cyfryzację społeczeństwa uczącego się (podobnie jak administracja) wykorzystywania możliwości jakie daje Internet.

W niniejszym rozdziale przedstawiono proces rozwoju partycypacyjnych systemów informacji geograficznej oraz dokonano analizy dotychczasowych doświadczeń w zakresie stosowania PPGIS na świecie oraz charakterystyki dostępnych narzędzi. Podstawowe cele, założenia oraz uwarunkowania PPGIS przedstawione zostały na ryc. 20. Podsumowując należy stwierdzić, że PPGIS mimo ograniczeń i krytyki są rozwojową metodą mającą potencjał z uwagi na możliwość angażowania większej liczby obywatelu co związane jest z odpowiedzą tego typu form konsultacji na rosnącą cyfryzację społeczeństwa. Powodem zwiększonego uczestnictwa może być nie tylko nieograniczona czasowo i przestrzennie możliwość udziału w procesie, ale także jak wskazują Carvera i in. (2001) czy też Kingstona i in. (2000), anonimowe uczestnictwo uaktywniające osoby stroniące od otwartych publicznych wypowiedzi.

Forma indywidualnej wypowiedzi sprzyja także ograniczaniu dominacji osób kreujących się na społecznych rzeczników, którzy w rzeczywistości mogą realizować własne ambicje i przekonania. Badania przeprowadzonego m.in. przez Wójcickiego (2018) wskazują na możliwość osiągnięcia za pomocą PPGIS większej równowagi w reprezentacji osób według płci oraz efektywniejszego zaangażowania osób młodszych niż w tradycyjnych spotkaniach konsultacyjnych.

Dane pozyskiwane za pomocą narzędzi PPGIS mogą być zarówno ilościowe jak i jakościowe przez co przyjmują one zarówno charakter wiedzy powszechnej mieszkańców, ale także i danych naukowych użytecznych w bardziej złożonych analizach (Kahila-Tani i in. 2019). Szczególne znaczenie mają tutaj dane o charakterze przestrzennym, których pozyskanie i przetwarzanie jest istotnym usprawnieniem za pomocą wykorzystania map internetowych wykorzystywanych w aplikacjach. Stosując metody PPGIS możliwe jest wzbogacenie fachowej wiedzy projektantów i ekspertów informacjami na temat preferencji i doświadczeń mieszkańców. Przyczynia się to do włączania ich w proces gospodarki przestrzennej, ograniczając konflikty zamiast je nasilać, a także nadając legitymację do podejmowania decyzji akceptowalnych społecznie (Sieber 2006; Brown i Raymond 2014; Jankowski i in. 2016).

Ryc. 20. Cele, założenia i uwarunkowania stosowania PPGIS w procesach decyzyjnych w gospodarce przestrzennej.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Craig i in. 1999; Ganapati 2010; Kingston i in. 2000; Schlosberg i Shufford, 2005; Brown i Kyttä 2014.

1. Integracja technologii służącej analizom przestrzennym i pryncypiom demokracji uczestniczącej.

2. Podniesienie poziomu partycypacji społecznej dla zwiększenia jakości i lepszego ugruntowania decyzji przestrzennych.

3. Poszerzenie istniejącego katalogu metod planowania partycypacyjnego.

4. Umożliwienie dotarcia do większej liczby uczestników lub grup, do których trudno jest dotrzeć bardziej tradycyjnymi metodami.

model zarządzania

w administracji samorządowej przepisy prawne siła społeczeństwa

obywatelskiego

Cele PPGIS

1. Zapewnienie równego dostępu do danych i informacji wszystkim przedstawicielom społeczności.

2. Zapewnienie możliwości wzmocnienia pozycji społeczności poprzez ich udział w dostarczeniu niezbędnych danych i informacji, które służyć mają podejmowaniu decyzyji odpowiadającym jej potrzebom.

3. Dążenie do osiągnięcia i utrzymania wysokiego poziomu zaufania i przejrzystości w sferze publicznej, aby procesy, w których zostały zastosowane posiadały legitymizację i były realizowane w sposób odpowiedzialny.

Założenia PPGIS

umiejętności cyfrowe społeczeństwa organizacja administracji

samorządowej, w tym stopień jej dotyczące cyfryzacji

UWARUNKOWANIA I CZYNNIKI STOSOWANIA PPGIS W PROCESIE DECYZYJNYM W GOSPODARCE PRZESTRZENNEJ