Ograniczony wybor prawa

104. Jak wskazano powyzej teoria autonomii woli w dziedzinie malzen­ skich ustrojow majqtkowych ma ojczyzn? we Francji. Tam wybor prawa moze dotyczyc nieograniczonego (przynajmniej teoretycznie) kr?gu praw. Jednakze teoria autonomii woli wywarla takze wplyw na inne ustawodaw- stwa jak chocby Niemiec287 і Szwajcarii288. Przewidujq one mozliwosc wy- boru przez malzonkow prawa wlasciwego sposrod ograniczonej liczby praw wskazanych za pomocq Iqcznika.

105. Warto wreszcie wspomniec o art. 64 ust. 3 kodeksu cywilnego Mo- nako, zgodnie z ktorym rownoczesnie z zawarciem malzenstwa, malzon- kowie, ktorzy nie zawarli intercyzy skladaja oswiadczenia o wyborze p ra­ wa: bqdz panstwa, ktorego majq obywatelstwo, bqdz prawa Monako289. Jest to przypadek wyboru obowiazkowego.

106. Zasadq autonom ii woli stron kieruje si? takze konwencja haska z dnia 14 marca 1978 r. o prawie wlasciwym dla malzenskich ustrojow ma- jqtkowych290. Jej stronam i sq Francja, Luksem burg і Holandia. Jednakze w zadnym z tych panstw autonomia woli nie grata tak wielkiej roli jak wia- snie we Francji291. Konwencja ta stanowi jednak prob? kom prom isu292 - proponujqc rozwiqzanie posrednie. Zgodnie z art. 4 przedmiotowej k o n ­ wencji, w razie braku wyboru przez malzonkow prawa wlasciwego dla ustro- iu majqtkowego zastosowane zostanie prawo wskazane przez Iqeznik, kto­ rego opis zawiera norm a abstrakcyjna.

287 Z a g a d n ie n ie to o m a w ia M . P o s p ie c h , K o liz y jn o p r a w n a a u to n o m ia w o li w niem iec-

kim m alzenskim p ra w ie m a jq tk o w ym , R eje n t n r 9 /1 9 9 9 , s. 2 3 0 -2 4 0 .

288 A . E. Von O v e r b e ck , [p rzyp . 2 5 2 ], s. 61 . 289 D r o z, s. 25.

m H isto r i? p o w sta n ia k o n w e n c ji o m a w ia K . M ir o n o w ic z , [p rzy p . 2 0 9 ], s. 5 7 3 -5 7 5 .

291 Por. V. A . V on O v e r b e ck , R a p p o rt e x p lic a tif de la convention de la H a y e sur la lo i a p ­

plica b le a u x regim es m a trim o n ia u x , w : A c te s e t docu m en ts de la treiziem e session, 1 9 7 6 , to m

2, R egim es m atrim oniaux, s. 335 o ra z E H e r zfeld er , P roblem es relatifs au regim e m atrim onial

en droit international p rive franqais et a llem a n d , P a ris 1 9 7 6 , s. 129.

2,2 Stijd o p r 6 c z z w o le n n ik o w - D r o z , R eg a rd s su r le d ro it in tern a tio n a l p r iv e com pare, R C A D I 1991 - IV, to m 2 2 9 , k o n w e n c ja ta m a w ie lu p r z e c iw n ik o w z w la sz c z a w e F r a n c ji - B. A n c e l, Y. L e q u e tte , G rands arrets de la jurispruden ce franqaise de droit international p rive , 3 w y d ., P aris 1998, s. 116, p rzy p . 1.

107. Om aw iana konwencja, z zastrzezeniem art. 6 [205], przyjmuje mozliwosc wyboru przez maizonkow prawa wtasciwego dla ich ustroju ma- jqtkowego najpozniej w chwili293 zawarcia maizenstwa (art. 3). Jednakze mozliwosc wyboru jest ograniczona - tak, ze moga oni wybrac tylko:

1) prawo panstwa, ktorego obywatelem w chwili dokonania wyboru jest jeden z maizonkow (w niektorych sytuacjach wydaje si?, ze wybor takiego wiasnie prawa jest najkorzystniejszy294),

2) prawo panstwa, na terytorium ktorego jeden z maizonkow ma w chwi­ li wyboru miejsce stalego pobytu,

3) prawo panstwa, na ktorego terytorium jedno z maizonkow ustanowi nowe miejsce staiego pobytu po zawarciu maizenstwa.

Redakcja tego punktu konwencji wywolala wiele sporow co do potrze- by efektywnego ustanowienia takiego miejsca stalego pobytu295. Ostatecznie zwyci?zylo stanowisko, uznajqce takq koniecznosc. Oznacza to, ze malzon- kowie ponoszq ryzyko niewaznosci wyboru w razie, gdyby miejsce zamiesz- kania nie zostaio ustanowione w kraju, ktorego prawo jako wlasciwe zostalo przez nich wskazane. Jednoczesnie nie jest mozliwe abstrakcyjne (blankie- towe) wskazanie prawa. W omawianym przypadku malzonkowie muszq wskazac prawo danego panstwa „im iennie”296.

108. Jezeli malzonkowie nie dokonali wyboru prawa przed zawarciem maizenstwa, znajdq zastosowanie dyspozycje art. 4. Zgodnie z nim do ustroju majatkowego stosuje si?:

1) Prawo wewn?trzne panstwa, na terytorium ktorego maizonkowie usta- nowili swoje pierwsze miejsce staiego pobytu po zawarciu maizenstwa.

2) Prawo wewn?trzne panstwa, ktorego obywatelstwo majq oboje mal­ zonkowie, jezeli:

a) panstwo to zlozylo deklaracj? o zastosowaniu jego prawa, przewidzia- nq w art. 5.

Jednakze deklaracja ta jest skuteczna jedynie wtedy, gdy oboje malzon­ kowie mieli w chwili zawarcia maizenstwa miejsce stalego pobytu na tery­ torium tego panstwa od co najmniej 5 lat і to miejsce stalego pobytu zacho- wujq. 2,3 Por. V A . V o n O v e r b e ck , [p rzy p . 2 9 1 ], s. 3 37. K . M ir o n o w ic z , [p rzyp. 2 0 9 ], s. 594. NS Ib id em , s. 5 9 6 -5 9 7 . ш V.A. V o n O v e r b e ck , [p rzyp . 2 9 1 ], s. 359. 74

b) panstwo to nie jest strong konwencji, a jego prawo prywatne mi^dzy- narodowe wskazuje wiasciwosc prawa wewnetrznego tego panstwa і jedno- czesnie maizonkowie ustanowili swoje pierwsze miejsce staiego pobytu:

- w panstwie, ktore ziozyio deklarac'j? o zastosowaniu jego prawa, prze- widzianq w art. 5.

Jednakze - tak jak w sytuacji opisanej wyzej - deklaracja ta jest skutecz- na jedynie wtedy, gdy oboje maizonkowie mieli w chwili zawarcia maizen- stwa miejsce staiego pobytu na terytorium tego panstwa od co najm niej 5 lat і to miejsce stalego pobytu zachowujq:

- w panstwie, ktore nie jest strong konwencji a jego prawo prywatne mi?dzynarodowe rowniez wskazuje wiasciwosc prawa wewnetrznego tego panstwa

c) jezeli maizonkowie ustanowili swoje pierwsze miejsca zamieszkania na terytorium dwoch roznych panstw

3) Prawo panstwa, z ktorym, wziqwszy pod uwag? wszelkie okoliczno- sci, majqtkowy ustroj maizonkow ma najscislejszy zwiqzek (les liens les plus etroits).

109. Jak widac - konwencja operuje schematem: prawo miejsca staie­ go pobytu - wyjqtki od tej zasady na rzecz prawa wskazanego przez wspol- ne obywatelstwo - wyjqtki od wyjqtkow, czyli powrot do zasady wiasciwo- sci prawa miejsca staiego pobytu. W ukiadzie tym dopatrzyc sie mozna koordynacyjnego charakteru konwencji, nie polegajqcego jedynie na roz- graniczeniu wiasciwosci praw297.

Z drugiej strony, wbrew poglqdom protagonistow konwencji298 spora cz?sc doktryny uznaje ukiad konwencyjny okolicznosci wskazujqcych pra­ wo wiasciwe za zbyt skomplikowany299. Niektorzy autorzy twierdza nawet, ze koncepcja warta jest zaakceptowania jedynie dzifki dopuszczeniu moz- liwosci wyboru prawa300.

2,7 Szerzej w y ja sn ia to z a g a d n ie n ie K . M ir o n o w ic z , [p rzyp. 2 0 9 ], s. 6 0 5 -6 0 8 .

2,1 W s z c z e g o l n o s c i D r o z , L es n ou velles regies de con flit fra n g a ises en m a tiere de regi­

mes m alrim oniau x, R C D IP 1 9 9 2 , s. 6 4 7 . C z a se m p o g lq d y te w y r a za n e sq w sp o so b n ie p o -

z b a w io n y k a sliw o sci - por. D r o z , [p rzy p . 1 7 1 ], s. 9.

m Y. L e q u e tte , L e d roit in tern a tio n a l p r iv e de la f a m ille a I’epreuve des co n ven tio n s in- tem ationales, R C A D I, 1994 - II, to m 2 4 6 , s. 1 5 6 -1 5 7 .

§ 6. PRAWO WLASCIWE DLA MAJATKOWEJ UMOWY MALZENSKIEJ