Śląskiej Izby Aptekarskiej z siedzibą w Katowicach 40-637 Katowice
ul. Kryniczna 15 Dotyczy:
Prawnej oceny programu opieki farmaceutycznej w kontekście zasady zakazu reklamy aptek Przedłożone dokumenty:
„Umowa o współpracy określająca zasady uczestnictwa Apteki w programie opieki farmaceutycznej realizowanym wspólnie z DOZ Spółką Akcyjną”
Sporządził:
Krystian Szulc Podstawa prawna:
ustawa z dnia 6 września 2001 roku - Prawo Farmaceutyczne (Dz. U. z 2001 roku Nr 126, poz. 1381)
Data sporządzenia:
30 marca 2012 roku
I. STAN FAKTYCZNY:
DOZ SA proponuje aptekom uczestnictwo w programie opieki farmaceutycznej. Zgodnie z defi nicją „opieka farmaceutyczna jest odpowiedzialnym zapewnieniem farmakoterapii, którego celem jest uzyskanie określonych efektów poprawiających jakość życia pacjenta.
Efektami tymi są:
1. wyleczenie,
2. wyeliminowanie lub złagodzenie objawów choroby, 3. zatrzymanie lub spowolnienie procesu chorobowego, 4. zapobieżenie chorobie lub wystąpieniu jej objawów”.
Opieka farmaceutyczna jest procesem, w którym farmaceuta współpracuje z pacjentem i innymi członkami zespołu opieki zdrowotnej w opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu planu terapeutycznego, którego celem jest uzyskanie określonych efektów terapeutycznych u pacjenta.
Tego wszystkiego brak jest w umowie będącej przedmiotem niniejszej analizy, co pozwala skłonić się do przyjęcia, że jest to klasyczny program lojalnościowy. W umowie najistotniejszy wydaje się być § 6: „Z związku zakupami dokonanymi w aptekach
APOTHECARIUS - BIULETYN Ś IA W KA T OWICACH APOTHECARIUS - BIULETYN Ś IA W KA T OWICACH
uczestniczących w programie pacjenci będą mogli otrzymywać „plusy”, rejestracja których będzie dokonywana na karcie uczestnika programu przez apteki za pomocą czytnika kodów kreskowych. Pacjent może zbierać „plusy” do dnia zakończenia programu przez DOZ. Za zebrane „plusy” pacjent będzie mógł dokonać zakupu w aptece wybranych produktów dopuszczonych do sprzedaży w aptece po promocyjnych cenach ustalonych przez DOZ. Informator zawierający ofertę produktową dla uczestników programu będzie dostępny w Aptece. Zakup promowanego produktu i w rezultacie odpowiednie zmniejszenie liczby „plusów” zebranych przez pacjenta zostanie zarejestrowane przez DOZ na karcie uczestnika programu”. Niezwykle istotny jest także § 9, gdzie apteka zobowiązuje się do określonego wolumenu zakupów (także określonych produktów) w spółkach Grupy Pelion SA (d. PGF), a także do odprowadzania pokreślonych płatności na rzecz DOZ SA.
Zgodnie z defi nicją „biblii” marketingu programy lojalnościowe to „programy, w których konsumenci nagradzani są w zależności od częstotliwości nabywania produktów lub usług danej fi rmy i wielkości zakupów” . Natomiast w publikacji dotyczącej stricte marketingu farmaceutycznego, pojawia się informacja, że „celem [programu lojalnościowego - przyp.
aut.] jest kształtowanie lojalności, czyli niczym nieograniczonego, celowego, świadomego i wielokrotnego nabywania produktów tej samej marki lub fi rmy”. Małgorzata Michalik wśród typów programów lojalnościowych na rynku farmaceutycznym wymienia te skierowane przez hurtownię do pacjentów lub aptek, gdzie jednymi z narzędzi są rabaty za lojalność oraz zbieranie punktów i wymiana na nagrody .
Biorąc pod uwagę powyższe, nie jest istotna nazwa programu, zaś jego treść materialna. Nie realizuje on opieki farmaceutycznej. Tylko jest powołany w celach czysto handlowych. Można nawet stwierdzić, że jest on sprzeczny z ideą opieki farmaceutycznej. Opieka farmaceutyczna polega na tym, że pacjent dokonuje zakupów w konkretnej aptece, zawsze u tego samego farmaceuty, który prowadzi długookresowo jego leczenie. Biorąc natomiast pod uwagę rozpowszechnienie programu (przez co pacjenci mogą dokonywać zakupów w przypadkowych aptekach, zwracając uwagę wyłącznie, by brały one udział w programie lojalnościowym DOZ) i jego nastawienie na realizację celów sprzedażowych, wydaje się być niemożliwe zapewnienie właściwej opieki w jego ramach.
Ostatnią przesłanką do uznania programu DOZ za program lojalnościowy jest strona internetowa programu pod adresem opiekafarmaceutyczna.org, zakładka z nagrodami zostanie zaprezentowana poniżej:
www.katowice.oia.pl/uploads/attachment/4855_opiekafarmaceutyczna.pdf
- BIULETYN Ś IA W KA T OWICACH Ś IA W KA T OWICACH
Tutaj natomiast jest zrzut ekranowy ze strony programu lojalnościowego stacji benzynowych:
www.katowice.oia.pl/uploads/attachment/4855_Program_lojalnosciowy_stacja_benzynowa.pdf Jak widać, w zarówno jednym jak i w drugim przypadku sposób konturowania programu i zasady odbioru nagród, nie wykazują żadnych istotnych różnic.
II. STAN PRAWNY
Art. 94a ustawy Prawo farmaceutyczne po nowelizacji zakazuje reklamy aptek. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa za reklamę należy uznać wszelkie działania skłaniające nabywcę do dokonania zakupu u konkretnego podmiotu. Reklama musi zawierać elementy wartościujące towar lub zachęcające do jego kupna, a za reklamę należy uznać wszystko, co zawiera informacje, które nie są niezbędne do zawarcia umowy (wyrok NSA z 12.06.1997 r.
I SA/Ka 192-193/97).
Odnosząc się zaś do konkretnych orzeczeń dotyczących reklamy aptek (przy czym konieczne jest pamiętanie o odmiennym stanie prawnym): „reklamą działalności apteki jest działanie polegające na zachęcaniu potencjalnych klientów do dokonywania zakupu usług farmaceutycznych w konkretnej aptece lub punkcie aptecznym. Zauważyć trzeba, że art. 94a nie defi niuje katalogu działań, które nie stanowiłyby reklamy działalności apteki, przepis ten jedynie określa, do jakich produktów leczniczych nie może się odnosić reklama działalności apteki. Dlatego też za reklamę działalności apteki należy uznać każde działanie, skierowane do publicznej wiadomości, niezależnie od sposobu i metody jego przeprowadzenia oraz środków użytych do jego realizacji, jeśli jego celem jest zwiększenie sprzedaży produktów leczniczych i wyrobów medycznych oferowanych w danej aptece”
(wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 marca 2008 r. VII SA/Wa 1985/2007) „za reklamę apteki należy uznać wszelkie działania polegające na informowaniu i zachęcaniu do zakupu produktu leczniczego lub wyrobu medycznego w danej aptece lub punkcie aptecznym mającym na celu zwiększenie ich sprzedaż” (wyrok WSA w Warszawie z dnia 20 września 2010 r. sygn. akt VI SA/Wa 838/10).
Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Ministerstwa Zdrowia karty lojalnościowe są formą reklamy aptek (http://goo.gl/veq6x).
III. WNIOSKI KOŃCOWE
Biorąc pod uwagę wszystko powyższe, wyrażam pogląd, że istnieją poważne przesłanki do uznania programu opieki farmaceutycznej DOZ za program lojalnościowy, tym samym jest to złamanie zakazu z art. 94a Prawa farmaceutycznego.
r.pr. Krystian Szulc r.pr. Krystian Szulc