W dniu 20 kwietnia 2012 roku odbyła się uroczystość wręczenia dyplomów oraz prawa wykonywania zawodu absolwentom kierunku farmacja Wydziału Farmaceutycznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Sosnowcu. Program uroczystości wraz z pełną relacją fotografi czną dostępne są na stronie www.katowice.oia.pl/wpisy-act-more-id-4882.html Poniżej przemówienie ówczesnego Starosty mgr Dawida Milejskiego wygłoszone podczas uroczystości.
dr hab. n. farm.
Stanisław Boryczka dr farm.
Piotr Brukiewicz
A N O W IS K A , O P IN IE , IN F O R M A C JE ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
1 czerwca 2012 roku w Pałacu w Jabłonnie pod Warszawą wręczono nagrody Anioły Farmacji 2011.
Laure-atami byli m.in.: mgr Agnieszka Stach z Chorzowa oraz mgr Bartłomiej Boj-dylla z Katowic. Nagrody przyzna-wane są przez pacjentów aptek oraz Kapitułę Honorową farmaceutom za wyjątko-wą opiekę nad pacjentami i propagowanie idei opieki farmaceutycznej.
Eliminacje do tytułu Anioł Farmacji rozpo-częły się od zbierania propozycji od pacjentów oraz klientów aptek. Do Komitetu Organizacyj-nego Nagrody wpłynęło ponad 5 tysięcy zgło-szeń. Nominację do nagrody otrzymało 100 far-maceutów, którzy zdobyli największą liczbę gło-sów. Kapituła, w skład której wchodzą autorytety świata farmacji, medycyny oraz mediów: prof. dr hab. n. chem. Iwona Wawer, prof. dr hab. n. med.
Witold Zatoński, prof. dr hab. n. farm. Roman Kaliszan, prof. dr hab. n. farm. Maciej Małecki i Adam Górczyński, redaktor naczelny miesięcz-nika Moda na Zdrowie, zaprosiła nominowanych do opracowania prac naukowych z zakresu opieki farmaceutycznej. Laureatami zostało 10 farma-ceutów, którzy przestawili najciekawsze prace.
Konkurs Anioły Farmacji powstał w celu propagowania idei opieki farmaceutycznej wśród polskich pacjentów i farmaceutów. Opie-ka farmaceutyczna to element opieki zdrowot-nej przewidziany w polskim systemie ochrony zdrowia, ale wciąż jeszcze zbyt słabo funkcjo-nujący. Aby to zmienić, wymienione osoby utworzyły Komitet Organizacyjny Nagrody i wraz z miesięcznikiem Moda na Zdrowie za-inicjowały konkurs, który ma upowszechniać wśród pacjentów wiedzę na temat możliwości korzystania z opieki farmaceutycznej świad-czonej przez profesjonalnych farmaceutów.
Opieka farmaceutyczna polega na
włą-pacjenta. Według tej koncepcji farmaceuta jest doradcą i opiekunem pacjenta. Podstawą opieki farmaceutycznej jest współpraca pomiędzy far-maceutą, pacjentem i lekarzem.
Z opieki farmaceutycznej może korzy-stać każdy, szczególnie zalecana jest ona dla osób przewlekle chorych. Wśród pol-skich pacjentów opieka farmaceutyczna nie jest powszechnie znana. Stąd idea konkursu i promocji tej usługi oraz edukowania pacjen-tów na temat korzyści z niej płynących. Duże zainteresowanie tegoroczną edycją konkur-su daje nadzieję, że opieka farmaceutyczna będzie coraz bardziej znana i dostępna dla Polaków, a funkcja farmaceuty w systemie ochrony zdrowia będzie wykorzystana i do-wartościowana odpowiednio do jego wiedzy i kompetencji.
Aniołami Farmacji 2011 zostali farmaceuci:
Agnieszka Barnigiel z Solca Kujawskiego, Bartłomiej Bojdylla z Katowic, Władysła-wa Czujno-Cyrońska ze Skwierzyny, Krysty-na Daniluk z Białej Podlaskiej, Dorota Dudek z Kozienic, Katarzyna Gniedziejko z Pułtu-ska, Romualda Lange z Gdyni, Walter Pyka z Popielowa, Agnieszka Stach z Chorzowa, Anna Tychmanowicz z Warszawy.
Nagrodą w konkursie jest statuetka przed-stawiająca skrzydła wykonane z mosiądzu po-krytego 24 karatowym złotem.
Ceremonia wręczenia Aniołów Farma-cji odbyła się zgodnie z etykietą noblowską.
Kolacja składała się z dań serwowanych pod-czas ceremonii noblowskich w Sztokholmie, w których laureatami byli Polacy. Obecny pod-czas ceremonii prof. Jerzy Woy-Wojciechow-ski zaproponował, żeby od przyszłego roku
A N O W IS K A , O P IN IE , IN F O R M A C JE ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
Obserwacja obrotu lekami „bez recepty”
(OTC) i suplementami diety (SD) w ostatnim 20-leciu na polskim rynku wyraźnie wskazuje na coraz powszechniejsze ich stosowanie przez mieszkańców naszego kraju. Omawiane środ-ki lecznicze i dodatśrod-ki żywieniowe są dostępne w handlu w wielu miejscach, także poza ap-tekami i punktami aptecznymi. Zatem są one nierzadko dystrybuowane poza specjalistyczną kontrolą nadzoru farmaceutycznego (Główny Inspektor Farmaceutyczny, Wojewódzki In-spektor Farmaceutyczny), a w przypadku suple-mentów diety, zgodnie z dokonanymi wywiada-mi środowiskowywywiada-mi, zwykle nie dokonuje się regularnych kontroli dotyczących warunków składowania i magazynowania oraz jakości takich produktów. Obecnie, wiele produktów zarówno z grupy „leków bez recepty” jak i do-datków żywieniowych (ingrediencji) znajduje w obrocie pozaaptecznym. Należy podkreślić, że bardzo liczne, zwłaszcza suplementy diety, można nabywać nie tylko w aptekach, sklepach zielarskich i zielarsko-medycznych jako spe-cyfi ki podlegające obrotowi handlowemu - bez recepty lekarskiej. W takiej sytuacji omawiane preparaty są dostępne w sprzedaży, i można je swobodnie kupować w miejscach nie przysto-sowanych pod względem wymogów sanitarno--epidemiologicznych oraz panujących w nich warunków abiotycznych (temperatura, dostęp światła/nasłonecznienie, wilgotność), a także innych, koniecznych wymogów związanych z ich magazynowaniem. Zatem, do takich odpowiednio nieprzystosowanych punktów sprzedaży należy zaliczyć: sklepy wielkopo-wierzchniowe (supermarkety), stoiska z wa-rzywami (tzw. warzywniaki), place targowe
z prasą i wyrobami tytoniowymi, chemicznymi środkami czystości i innymi rodzajami asorty-mentu, które nie powinny być magazynowa-ne, zwłaszcza przez dłuższy czas, w bliskim kontakcie z produktami leczniczymi (OTC) i żywieniowymi (SD).
Niesprawny i wysoce nieprzyjazny dla pa-cjentów system opieki zdrowotnej w naszym kraju sprawia, że szukający specjalistycznej pomocy medycznej, głównie z przyczyn fi -nansowych, coraz powszechniej stosują sa-moleczenie czyli terapię według własnego uznania tj. bez konsultacji z lekarzem. Wpływ na taki stan mają: długi czas oczekiwania do gabinetów lekarskich, brak środków fi nanso-wych na opłacenie prywatnej wizyty lekar-skiej, a także w wielu przypadkach bardzo odległe (kilkumiesięczne lub dłuższe) ter-miny wizyt u specjalistów. Wobec tak nie-korzystnej sytuacji, pełną odpowiedzialność za dobór i prawidłowe zastosowanie leku, a także sposób przyjętej terapii i dobór odpo-wiednich, uzupełniających i wspomagających suplementów diety przejmuje sam pacjent.
Wiążą się z tym liczne zagrożenia w zakresie przyjętej metody leczenia danego schorze-nia jak również nieprawidłowości i działaschorze-nia niepożądane skutkujące nierzadko powikła-niami o charakterze farmakoterapeutycznym i toksykologicznym. W takiej sytuacji należy mieć na uwadze to, że wiele gatunków ziół zawiera endogenne, silnie działające na orga-nizm ludzki substancje biologicznie aktywne, których stosowanie w terapii wymaga bardzo precyzyjnego zaordynowania środka leczni-czego przez lekarza (np. ziołowe leki
naser-mgr farm. Przemysław Orlikowski
S T A N O W IS K A , O P IN IE , IN F O R M A C JE ST ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
tj. niedociśnieniowej i nadciśnieniowej oraz krążenia mózgowego, wieńcowego i wielu innych). Przy okazji omawiania tego zagad-nienia należy również wziąć pod uwagę licz-ne zagrożenia zdrowia a nawet życia, jakie stwierdzono w efekcie stosowania bez konsul-tacji lekarskiej i farmaceutycznej ziołowych leków roślinnych egzotycznego pochodze-nia. Dotyczy to zwłaszcza naturalnych środ-ków leczniczych azjatyckich np. chińskich, tybetańskich czy indyjskich - pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego. Pod względem zawartości składu gatunkowe-go i działania farmakologicznegatunkowe-go wyciągów z tych surowców, a zwłaszcza roślinnych jest w Polsce jeszcze słabo rozpoznany. Ponadto, wspomniane surowce, głównie roślinne są ła-two dostępne w naszym kraju w nieofi cjalnym obiegu handlowym. Stwierdzono, że niektóre surowce lecznicze pochodzące z Chin zawie-rały silnie biologicznie aktywne substancje o działaniu afrodyzjakalnym, zbliżonym do właściwości substancji chemicznej o nazwie - Sildenafi l (Viagra).
Skrót OTC (ang.) - „Over The Counter”
oznacza dosłownie „ponad ladą” co w wolnym tłumaczeniu należy interpretować jako leki wy-dawane przez farmaceutę bez recepty. W po-szczególnych krajach europejskich występują pewne różnice w dostępności leków OTC, zróż-nicowanie występuje w samej grupie leków, niektóre mogą być dostępne w aptekach, punk-tach aptecznych i poza nimi, a inne wyłącznie w aptekach. Z lekami tej grupy związane są pewne ograniczenia, a mianowicie wielkość i kształt opakowań, dawki substancji czynnej czy ilości tabletek w opakowaniu. Są one sprze-dawane w obrocie poza aptecznym i wpisane na odrębną listę Ministerstwa Zdrowia.
Należy dodać, że inaczej jest również w po-równaniu z lekami wydawanymi z przepisu le-karza skonstruowana ulotka „leku bez recepty”.
Powinna bowiem jasno i zrozumiale instruować pacjenta w zakresie prawidłowego stosowa-nia leku, a nie tylko uwzględstosowa-niać właściwości fi zykochemiczne i terapeutyczne zawartych w nim substancji biologicznie aktywnych, w tym leczniczych. Powinna też zawierać in-formacje w jakich sytuacjach należy koniecznie odstąpić od samoleczenia i zasięgnąć rady leka-rza lub farmaceuty.
Istnieje powszechna opinia środowiska me-dycznego, że należy wystrzegać się zbędnego zaopatrywania się „na zapas” w leki tego typu.
Lekarze klinicyści i farmaceuci przestrzegają pacjentów przed działaniami niepożądanymi i szkodliwymi dla zdrowia interakcjami, jakie związane są z niekontrolowanym i niekonsulto-wanym z lekarzami stosowaniem takich prepa-ratów w samoleczeniu. Jak wynika z doniesień IMS Health, rocznie ponosimy koszty ok. 5 mld PLN na leki OTC. Sytuuje to Polskę w europej-skiej czołówce państw, a także wielkość wydat-ków zbliża nas do USA.
Główne „grzechy” stosowania leków OTC.
Zagadnieniem związanym z obrotem han-dlowym lekami OTC jest powszechne uleganie sugestii reklamy. Dotyczy to zarówno tej za-wartej w broszurach i na ulotkach, jak i bardzo skutecznej w mass mediach (telewizja, prasa, radio).
Przy stosowaniu samoleczenia w praktyce, nie rzadko bezrefl eksyjnie są łączone leki tej samej grupy chemicznej i terapeutycznej, co powoduje potęgowanie dawek.
Inną niewskazaną praktyką w przypadku tej
A N O W IS K A , O P IN IE , IN F O R M A C JE ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
że u 10% leczonych występują niepożądane działania i powikłania lekowe, natomiast ok.
4% chorych przyjmowanych jest do leczenia szpitalnego z powodu chorób polekowych (Por-tal Wiedzy PAN). Z niebezpieczeństwem samo-leczenia wiąże się problem łącznego czasu sto-sowania danych leków. Działają one objawowo czyli nie eliminują przyczyny, a jedynie łago-dzą uciążliwe dolegliwości. Okres ten pozwala chorobie rozwinąć się i przedłuża czas dokona-nia trafnej diagnozy a w konsekwencji prawi-dłowego leczenia. Najczęściej nabywane leki bez recepty należą do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. One właśnie wy-wołują aż jedną czwartą wszystkich powikłań polekowych. Zdecydowana większość prepara-tów przeciwbólowych, dostępnych bez recepty, zawiera w swym składzie kwas acetylosalicy-lowy, naproxen, ibuprofen i paracetamol, mogą one, poza dolegliwościami dyspeptycznymi, uszkadzać przewód pokarmowy poprzez dzia-łanie miejscowe i ogólnoustrojowe, powodując niedobór prostaglandyn, co z kolei zwiększa wrażliwość błony śluzowej żołądka na działa-nie kwasu solnego, żółci i pepsyny. W efekcie tego może dochodzić do wrzodu trawiennego, krwawienia i perforacji. Wraz z wiekiem pa-cjenta wzrasta ryzyko, zwłaszcza u tych którzy stosują jeden lub więcej niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub sterydy. Nie należy przy tym również zapominać o zaburzeniach ukła-du oddechowego oraz uszkodzeniach wątroby i nerek a także zaburzeniach hematologicznych.
Nie można też nie zauważyć pojawiającego się często problemu z zasypianiem na który cierpi wiele osób, zwłaszcza w populacji wiekowej obejmującej ludzi którzy przekroczyli 30 lat.
Zauważono związek przyczynowo skutko-wy zachodzący między niedyspozycją pracow-ników z powodu niewyspania a efektywnością pracy, która obniża się o 30 %. W tym miejscu warto poinformować, że, by zachować spraw-ność i dobrą formę psychofi zyczną (co ma zwią-zek z utrzymaniem zatrudnienia) jako społe-czeństwo przeznaczamy niemal 200 mln. PLN na leki nasenne - w skali roku. Dobry sen jest objawem zdrowia, jednak po zażyciu środków nasennych budzimy się z poczuciem zmęcze-nia i ze złym samopoczuciem oraz
wykazuje-tygodnie. Jednak trwa ono zwykle znacznie dłużej. Ilościowa skala wykorzystania omawia-nych specyfi ków nasenomawia-nych przez wielu pa-cjentów jest znacznie przekraczana.
Ważnym jest podkreślenie zjawiska jakim jest interakcja lekowa. Polega ono na wzajem-nym oddziaływaniu leków w organizmie chore-go. Dotyczy to zarówno środków z grupy OTC jak i ordynowanych przez lekarza. Zagadnienie to jest niezmiernie istotne z punktu fi zjologiczno - farmakologicznego. W efekcie takiego proce-su o charakterze fi zyko - chemicznym jaki za-chodzi między zastosowanymi w terapii lekami może całkowicie ulec zmianie ich podstawo-we działanie, skutkując wręcz niepożądanymi i trudnymi do przewidzenia efektami farmako-logicznymi, a ostatecznie brakiem oczekiwane-go sukcesu terapeutyczneoczekiwane-go.
Do najczęstszych czynników ryzyka wystą-pienia interakcji należą :
• polipragmazja - czyli jednoczesne stosowa-nie kilku leków.
• współistnienie choroby z innymi schorze-niami, głównie przy niewydolności wątro-by i nerek.
• starszy wiek.
• łatwa dostępność leków OTC.
• samoleczenie.
• leczenie się pacjentów u wielu lekarzy jed-nocześnie.
Interakcje między lekami są różnego rodza-ju, często dochodzi do spotęgowania działania (synergizm czyli zgodne jednokierunkowe łanie leków prowadzące do wzmożenia dzia-łania), ale częściej do osłabienia (antagonizm czyli przeciwne, różnokierunkowe działanie leków prowadzące do osłabienia lub całkowite-go zahamowania działania) lub nawet działania szkodliwego leków. Wiele zleży tutaj od samego pacjenta jego podejścia do zdrowia, własnego organizmu i zachowań pro zdrowotnych.
Wielkość sprzedaży (liczba artykułów i skala ilościowa) leków OTC zależy w głów-nej mierze od skuteczności ich promocji i re-klamy. Polityka promocji polega na informo-waniu, perswazji i przypominaniu. Przekazanie
S T A N O W IS K A , O P IN IE , IN F O R M A C JE ST ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
i skutkach ubocznych. Wyczerpujące pod względem merytorycznym informacje za-warte w ulotkach lub na opakowaniu, foldery w aptekach i najważniejsze, porada lekarzy lub farmaceutów to najważniejsze aspekty części informacyjnej. Funkcja przekonywu-jąca zawiera się w ukierunkowanym kreowa-niu zachowań pro - zdrowotnych, poprawie kondycji fi zycznej i promowaniu zdrowego trybu życia. Tutaj praktyczne zastosowanie znajduje głównie sponsoring polegający na fi nansowaniu klubów sportowych i ich za-wodników (reklama na obiektach sportowych i odzieży zawodników, i innych). Funkcja przypominania w reklamie dotyczy głów-nie produktów sezonowych jak: środków na leczenie przeziębienia w okresie jesienno - zi-mowym czy repelentów czyli środków owa-dobójczych latem. Nie bez znaczenia dla dzia-łań promocyjnych jest wskazanie docelowego klienta, który będzie podatny na wpływ rekla-my i stosowanej forrekla-my przekazania informacji.
Wszystkie te składowe stanowią siłę reklamy.
A producenci nie oszczędzają na reklamie, tylko w telewizji czyli najsilniej działającym i o największym zasięgu społecznym medium, fi rmy farmaceutyczne wydały w Polsce w 2010 roku ponad 900 mln PLN.
Wszystkie wymienione w tym artykule przypadki dotyczą przede wszystkim leków, substancji zarejestrowanych, bezpiecznych, sprzedawanych pod nadzorem Inspekcji Far-maceutycznej i najczęściej pod szyldem znane-go producenta lub podmiotu odpowiedzialne-go. Zupełnie odmiennie wygląda problem tzw.
suplementów diety, czyli preparatów żywienio-wych uzupełniających codzienną dietę, jednak w wielu przypadkach nawiązują swym działa-niem do leków. Często też tak są przez wielu pacjentów traktowane.
współcześnie wytworzone i przetworzone po-żywienie (w tym modyfi kowane genetycznie) jest coraz uboższe w składniki witaminowe i substancje mineralne. Panuje moda na zdrowe odżywianie, wielu zastanawia się nad tym co je i rezygnują z kiepskiego i wątpliwej jakości jedzenia. Jednak w ostatnich latach można za-obserwować, że coraz częściej wielu z restau-ratorów oferuje posiłki wysokiej jakości mając na uwadze indywidualne potrzeby zdrowot-ne swoich klientów. Ważzdrowot-ne są nie tylko ilość, smak, wartości energetyczne, brak konserwan-tów i substancji wzmacniających smak. Istotne są również ingrediencje wkomponowane w po-żywienie w postaci bukietów warzyw, surówek, owoców czyli składników które kojarzymy ze zdrowym pożywieniem, witaminami, minera-łami i innymi substancjami odżywczymi. Brak niektórych składników skutkuje obniżeniem zrównoważonego składu bromatologicznego a co za tym idzie negatywnie wpływa na rozwój i funkcjonowanie psycho-fi zyczne naszego or-ganizmu. W takim przypadku możemy sięgnąć po preparaty uzupełniające jak witaminy, sub-stancje mineralne, mikroelementy, dodatki zio-łowe zwane powszechnie suplementami diety.
W miarę upływu czasu człowiek, metodą prób i błędów, zdobywał wiedzę i doświadcze-nie w poznawaniu, selekcjonowaniu i wykorzy-staniu wielu środków pochodzenia naturalnego, zwłaszcza roślinnego. Dzięki temu zachowy-wał sprawność psycho-fi zyczną czyli zdrowie, a także pielęgnował urodę ciała. Współcześnie dotyczy to również wielu znanych i powszech-nie stosowanych surowców zwierzęcych i mi-neralnych, a przede wszystkim surowców po-chodzenia roślinnego, które spożywa człowiek.
Obecnie w dobie globalizacji, nieskrępowa-nego handlu towarami i szybkiej komunikacji (transport lotniczy) są one łatwo osiągalne,
naj-A N O W IS K A , O P IN IE , IN F O R M A C JE ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
bezpiecznych dla zdrowia i życia - w odróżnie-niu od stosowanych dotąd bezkrytycznie che-mioterapeutyków. Należy pamiętać, że prze-znaczeniem suplementów jest uzupełnienie diety w substancje niezbędne dla zachowania zdrowia czyli przeznaczone są dla ludzi zdro-wych i rekonwalescentów. A dzieje się tak dla-tego bo brak czasu, przyspieszony rytm życia, nadmiar obowiązków nie pozwala nam na pra-widłowe przygotowanie posiłków, dobieranie warzyw, sporządzanie surówek. Zwykle posiłki spożywane są szybko niemal w biegu i o ni-skiej wartości dietetycznej nie dopasowanej do indywidualnych potrzeb. Dynamicznie rozwi-jająca się ilość punktów żywieniowych, łatwy dostęp do restauracji typu fast food, wpływa na pogorszenie kondycji zdrowotnej społe-czeństwa i zwiększa liczbę chorych na choro-by cywilizacyjne. Dotyczy to zwłaszcza otyło-ści (nadwagi) w różnych grupach wiekowych a w szczególności u dzieci. Dlatego kapsułka (z dodatkiem żywieniowym czyli ingredien-cją) jest wygodna i zrobiła znaczącą karie-rę we współczesnym społeczeństwie. Należy podkreślić, że powinna zawierać jedynie na-turalne, nietoksyczne składniki pochodzące z surowców naturalnych, istotą jest także aby w technologicznym procesie wytwarzania nie zostały one zniszczone, wtedy suplementacja naszej diety jest bardzo wskazana. Jeśli pacjent prowadzi nazbyt aktywny tryb życia, podlega ciągłemu stresowi a ponad to niezdrowo się od-żywia i prowadzi mało higieniczny tryb życia, suplementy wówczas właśnie mogą stanowić cenne wsparcie dla jego zdrowia.
Zwłaszcza, że oprócz witamin i minerałów zawierają wyciągi roślinne, jak np. biofl awo-noidy, luteinę, błonnik, nienasycone kwasy tłuszczowe, kwasy linolowy i linolenowy, koenzym Q10 i wiele wiele innych. A zatem zadaniem suplementów diety nie jest lecze-nie lecz wzmoclecze-nielecze-nie organizmu przez pod-niesienie jego sprawności immunologicznej i zwiększenie odporności, a dzięki temu za-pobieganie chorobom. Omawiane suplementy pomagają również zachować naturalny po-tencjał zdrowia, a także przyczyniają się do pielęgnacji urody ciała. Dzięki nim możemy żyć dłużej, lepiej, intensywniej. Trzeba
pamię-może być zażywany stale. Niełatwy jest wy-bór odpowiedniego suplementu i dlatego warto jest dowiedzieć się co nieco o procesie jego produkcji, ponieważ to on w dużej mie-rze decyduje o skuteczności takiego produktu.
Często zdarza się tak, że składniki suplemen-tu w czasie produkcji tracą swoje najistot-niejsze właściwości. Należy zwracać uwagę na to czy suplementy zawierają konserwanty i sztuczne barwiki. W ocenie jakości suple-mentu diety pomocne są również posiadane przez niego certyfi katy jakości, które uzyskały od jednostek certyfi kujących. Najważniejsze z nich to Good Agricultural Practice (G A P) czyli Dobra Praktyka Rolnicza, dotycząca ekologicznych kontrolowanych upraw, Good Manufacturing Practice (G M P) czyli Dobra Praktyka Wytwarzania, potwierdzająca jakość i technologię procesu produkcji oraz certyfi -kat Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Le-ków (F D A). Warto zainteresować się nimi również przy wyborze i zakupie suplementów diety. Suplementy mają skuteczne działanie są świetną bronią w walce z niektórymi schorze-niami. Ich podstawową funkcją jest zapobie-ganie przyczynom choroby i niedopuszczenie do jej powstania.
Suplementy diety nie zastępują żywności i mają na ogół małą wartość energetyczną jed-nak nie są produktami leczniczymi i nie mogą być reklamowane jako produkty o właściwo-ściach leczniczych. Podlegają wymaganiom ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywie-nia a w związku z tym kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Wprowadzenie do obro-tu suplemenobro-tu diety jest znacznie ułatwione, wystarczy zatwierdzenie zakładu lub rejestra-cja w przypadku pośrednictwa w sprzedaży.
Przedsiębiorca wprowadzający po raz pierw-szy na terytorium RP suplement diety, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywie-niowego lub środek spożywczy wzbogacany, ma obowiązek powiadomienia GIS o pierw-szym wprowadzeniu do obrotu. Producent ma obowiązek opracowania i umieszczenia etykiety, ulotki, obwoluty, wszystkich zna-ków grafi cznych nazw handlowych i symboli dotyczących środka spożywczego. Składane oświadczenia żywieniowe i zdrowotne nie
S T A N O W IS K A , O P IN IE , IN F O R M A C JE ST ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
budzić wątpliwości co do bezpieczeństwa innej żywności, zachęcać do nadmiernego spożycia i odnosić się do zmian w funkcjonowaniu or-ganizmu w sposób budzący lęk u konsumenta.* Pamiętajmy, że pomimo dużej liczby leków refundowanych ich cena jest nadal wysoka na naszym, krajowym rynku. Pacjenci dopłacają
budzić wątpliwości co do bezpieczeństwa innej żywności, zachęcać do nadmiernego spożycia i odnosić się do zmian w funkcjonowaniu or-ganizmu w sposób budzący lęk u konsumenta.* Pamiętajmy, że pomimo dużej liczby leków refundowanych ich cena jest nadal wysoka na naszym, krajowym rynku. Pacjenci dopłacają