ROZDZIAŁ II. PRACE PRZY URZĄDZENIACH I INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH
6. Organizacja i wykonywanie prac przy urządzeniach elektroenergetycznych i zasilających
1. Poniższe przepisy dotyczą prac przy urządzeniach elektroenergetycznych i zasilających o napięciu do 1kV.
Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy dot. urządzeń o napięciu znamionowym powyżej 1 kV określają odrębne przepisy.
2. Prace przy urządzeniach elektroenergetycznych i zasilających mogą być wykonywane:
1) bez polecenia, 2) na polecenie ustne, 3) na polecenie pisemne, 3. Bez polecenia jest dozwolone:
1) wykonywanie czynności związanych z ratowaniem zdrowia lub życia ludzkiego, 2) zabezpieczenie urządzeń energetycznych przed zniszczeniem,
3) prowadzenie przez osoby uprawnione i upoważnione prac eksploatacyjnych zawartych w instrukcjach eksploatacji.
4. Na polecenie ustne mogą być wykonywane wszystkie prace z wyjątkiem prac, dla których wymagane jest polecenie pisemne. Za polecenie ustne przyjmuje się polecenie wydane bezpośrednio, telefonicznie, mailowo, sms-owo, przez osoby sprawujące kierownictwo lub dozór nad eksploatacją podległych sobie urządzeń elektroenergetycznych i zasilających.
5. Polecenie pisemne na prace należy wystawić:
1) dla prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, wymienionych w Regulaminie pracy jako prace szczególnie niebezpieczne,
2) dla prac szczególnie niebezpiecznych u pracodawcy wynikających ze stanu technicznego urządzeń, pomieszczeń itp., jeśli poleceniodawca uzna je za takowe.
Szczegółowy wykaz prac, o których mowa w pkt. 2, powinien być ustalony i aktualizowany w oparciu o przepisy wydane na podstawie art. 23715 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy oraz wyniki identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, mogącymi wystąpić podczas wykonywania prac.
6. Polecenie wykonywania prac mogą wydawać osoby kierownictwa lub dozoru upoważnione imiennie przez pracodawcę lub osobę przez niego upoważnioną do wydawania poleceń w odniesieniu do urządzeń określonych przez kierownika przy upoważnieniu.
Zarówno osoba kierownictwa, jak i dozoru upoważniona do wydawania poleceń pisemnych musi posiadać aktualne świadectwo kwalifikacyjne dla osób “dozoru”.
7. Do obowiązku poleceniodawcy należy:
1) podjęcie decyzji o konieczności wykonania pracy, 2) określenie zakresu, rodzaju i terminu wykonania pracy,
3) określenie miejsca, w którym ma być wykonana praca oraz podstawowych wymagań dotyczących środków i warunków wykonania pracy,
4) określenie liczby pracowników potrzebnych dla wykonania pracy, 5) wyznaczenie dopuszczającego i kierującego zespołem.
8. Do obowiązków dopuszczającego należy:
1) Skoordynowanie wykonania prac z ruchem urządzeń energetycznych, obejmujące w szczególności:
- określenie zakresu oraz kolejności wykonywania czynności łączeniowych związanych z przygotowaniem i likwidacją strefy pracy, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo lub technologia wykonywania prac,
- wydanie zezwolenia na przygotowanie, przekazanie i likwidację strefy pracy,
- ustalenie kolejności prowadzenia prac, przerwania, wznowienia lub zakończenia prac,
- wydanie zezwolenia na uruchomienie urządzeń energetycznych, przy których była wykonywana praca, jeżeli w związku z jej wykonywaniem były one wyłączone z ruchu;
2) przygotowanie i przekazanie strefy pracy, obejmujące w szczególności:
- uzyskanie zezwolenia na dokonanie czynności łączeniowych,
- wyłączenie urządzeń z ruchu, jeżeli wymaga tego technologia lub bezpieczeństwo wykonywanych prac, oraz ich zabezpieczenie przed przypadkowym uruchomieniem lub doprowadzeniem czynników stwarzających zagrożenie,
- zastosowanie wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach oraz sprawdzenie, czy zostały usunięte czynniki stwarzające zagrożenie, takie jak: napięcie, ciśnienie, woda, gaz, temperatura,
- oznaczenie strefy pracy znakami lub tablicami bezpieczeństwa,
- poinformowanie kierującego zespołem o zagrożeniach występujących w strefie pracy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie,
- dopuszczenie do pracy;
3) rozpoczęcie i wykonanie pracy, obejmujące w szczególności:
- dobór osób do wykonania poleconej pracy,
- sprawdzenie przez kierującego zespołem przygotowania strefy pracy i przyjęcie jej, jeżeli została przygotowana właściwie,
- zaznajomienie członków zespołu z występującymi zagrożeniami w strefie pracy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie oraz z metodami bezpiecznego wykonywania pracy,
- egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz narzędzi i sprzętu,
- zapewnienie wykonania pracy w sposób bezpieczny;
4) zakończenie pracy i likwidacja strefy pracy, obejmujące w szczególności:
- sprawdzenie, czy praca została zakończona, a sprzęt i narzędzia usunięte ze strefy pracy, - opuszczenie strefy pracy przez zespół,
- usunięcie środków ochronnych użytych do przygotowania strefy pracy i jej zabezpieczeniem lub używanych przy wykonywaniu pracy;
- poinformowanie o zakończeniu pracy i gotowości urządzeń lub instalacji do ruchu;
5) rejestrowanie, w formie określonej przez prowadzącego eksploatację, ustaleń, o których mowa w pkt. 1-4;
6) ustalenie zasad wyznaczania koordynatora w rozumieniu art. 208 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r – Kodeks pracy, określenie jego zakresu obowiązków i sposobu ich realizacji.
9. Do obowiązków koordynatora, o którym mowa w pkt. 6, należy w szczególności:
1) ustalenie harmonogramu prac uwzględniającego zadania wszystkich zespołów realizujących prace, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo lub technologia ich wykonywania;
2) zapewnienie współpracy osób kierujących pracami zespołów i osób nadzorujących te prace;
3) ustalenie sposobu łączności i sposobu alarmowania w sytuacji zaistnienia zagrożenia lub awarii.
10. Przy pracach wykonywanych na polecenie pisemne, dopuszczenie do pracy następuje po podpisaniu przez dopuszczającego egzemplarza “polecenia” (zał. nr 2) cz. II niniejszej instrukcji znajdującego się u kierującego zespołem. Dopuszczającego wyznacza się na polecenie ustne i pisemne.
11. W każdym zespole wyznacza się osobę kierującą zespołem.
12. W przypadku opuszczenia strefy pracy przez kierującego zespołem dalsze wykonywanie pracy musi zostać przerwane, a zespół wyprowadzony z tej strefy.
13. Kierujący zespołem przed każdym wznowieniem pracy jest obowiązany dokonać dokładnego sprawdzenia zabezpieczenia strefy pracy.
14. Jeżeli podczas sprawdzenia, o którym mowa w pkt. 34, zostanie stwierdzone pogorszenie warunków bezpieczeństwa w strefie pracy, wznowienie pracy może nastąpić po doprowadzeniu warunków do wymaganego poziomu bezpieczeństwa.
15. Podczas wykonywania pracy zabronione jest w szczególności:
1) rozszerzanie pracy poza zakres i strefę pracy określone w poleceniu;
2) dokonywanie zmian w zastosowanych zabezpieczeniach, jeżeli miałoby to pogorszyć poziom bezpieczeństwa przy wykonywaniu prac.
16. Do obowiązków kierującego zespołem należy:
1) stwierdzenie posiadania przez podległych sobie pracowników wymaganych kwalifikacji potrzebnych do wykonywania poleconej pracy,
2) zapewnienie podległym pracownikom w zespole bezpiecznych warunków pracy przez sprawdzenie prawidłowości przygotowania miejsca pracy oraz właściwą organizację prac objętych poleceniem,
3) omówienie z podległymi pracownikami sposobu zabezpieczenia miejsca pracy jak i bezpiecznych metod realizacji polecenia,
4) nadzór nad przestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie wykonywania robót,
5) zapewnienie stosowania sprzętu ochronnego i zabezpieczającego oraz odzieży roboczej i ochronnej niezbędnej do wykonywania danej pracy,
6) zaopatrzenie i spowodowanie stosowania przez podległych pracowników właściwego sprzętu i narzędzi potrzebnych do wykonania polecenia.
17. Osoby wchodzące w skład zespołu pracowników podlegają kierującemu zespołem i stanowią grupę realizującą polecenie. Osoby te są zobowiązane do:
1) postępowania przy wykonywaniu pracy zgodnie z wymaganiami przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) używania przydzielonej im odzieży ochronnej i roboczej oraz sprzętu ochrony osobistej zgodnie z ich przeznaczeniem,
3) ścisłego przestrzegania uwag i wskazówek udzielonych im przy dopuszczaniu do pracy (przez dopuszczającego) i przy instruktażu (przez kierującego zespołem),
4) stosowania się do uwag kierującego zespołem.
18. Osoby obsługujące urządzenia elektroenergetyczne i zasilające oraz wykonujące samodzielnie naprawy i konserwacje muszą posiadać aktualne świadectwa kwalifikacyjne dla “eksploatacji".
19. W poleceniu pisemnym należy w szczególności określić:
1) numer polecenia,
2) określenie osób odpowiedzialnych za organizację oraz wykonanie pracy, 3) określenie zakresu prac do wykonania i strefy pracy,
4) określenie warunków i środków ochronnych niezbędnych do zapewnienia bezpiecznego przygotowania i wykonania poleconych prac,
5) wyznaczenie terminu rozpoczęcia i zakończenia prac oraz przerw w ich wykonaniu.
20. Prowadzący eksploatację może określić dodatkowy zakres informacji, które powinny zostać umieszczone w poleceniu pisemnym.
21. Polecenie pisemne może mieć formę papierową (wystawia poleceniodawca w dwóch egzemplarzach zgodnie ze wzorem podanym w załączniku nr 2) lub elektroniczną (w e-dysie załącza się polecenie pisemne, a wydruk należy zarchiwizować). Polecenia otrzymują kierujący zespołem, dopuszczający.
22. Należy prowadzić ewidencję wydanych poleceń pisemnych.
Polecenie pisemne należy przechowywać przez okres nie krótszy niż 30 dni od daty zakończenia pracy.
23. Prace w zakresie konserwacji, napraw i remontów urządzeń elektroenergetycznych i zasilających należy wykonywać po wyłączeniu tych urządzeń spod napięcia, przy czym wyłączenie spod napięcia należy dokonać w taki sposób, aby uzyskać widoczną przerwę izolacyjną w obwodach zasilających.
Za widoczną przerwę izolacyjną przyjmuje się:
1) widoczne otwarcie zestyków łącznika na odległość bezpieczną, to jest taką, której wytrzymałość dielektryczna i inne właściwości zapewniają bezpieczeństwo ludzi i urządzeń.
2) wyjęcie wkładek bezpiecznikowych
3) zdemontowanie części układu zasilającego.
Nie jest wymagane uzyskanie widocznej przerwy izolacyjnej przy pracach polegających na wymianie wkładek bezpiecznikowych, żarówek i świetlówek o nieuszkodzonej obudowie i oprawie.
24. Nie wolno wykonywać żadnych prac pod napięciem w urządzeniach, w których występuje napięcie powyżej 250V w stosunku do ziemi.
25. Prace wykonywane w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego powinny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby. Prace w warunkach niezaliczonych do szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego mogą być wykonywane jednoosobowo.
26. W każdym miejscu pracy, w którym zatrudniony jest zespół złożony co najmniej z dwóch pracowników, powinien być wyznaczony spośród nich pracownik kierujący zespołem.
27. Zabrania się powierzania pracownikowi o zmniejszonej sprawności fizycznej lub psychicznej wykonywania prac w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, jak również prac, w wyniku których mogłoby powstać takie zagrożenie.
28. Miejsce pracy powinno być oznaczone i odpowiednio zabezpieczone. Nieosłonięte części urządzeń elektroenergetycznych znajdujące się w pobliżu miejsca pracy i niewyłączone spod napięcia należy odgrodzić lub osłonić. Ogrodzenie przenośne należy ustawiać w odległości nie mniejszej niż 1 m od części znajdujących się pod napięciem.
29. Przy przygotowaniu miejsca pracy dla prac przy urządzeniach elektroenergetycznych i zasilających wyłączonych spod napięcia należy zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym załączeniem napięcia, tj. ustawienia wkładek izolacyjnych między otwarte styki łączników lub dokonanie wyłączenia przez wyjęcie wkładek bezpiecznikowych.
Na napędach aparatury łączeniowej lub na bezpiecznikach należy zawiesić tablice zabraniające ich włączania.
30. Brak napięcia w miejscu pracy na wyłączonym urządzeniu należy sprawdzić za pomocą przenośnych wskaźników napięcia. Przed i po użyciu wskaźnika należy bezwzględnie sprawdzić jego działanie na urządzeniu znajdującym się z całą pewnością pod napięciem.
31. Uziemienie urządzeń lub ich części należy wykonać niezwłocznie po stwierdzeniu braku napięcia.
Należy najpierw przyłączyć uziemiacz do uziomu, a następnie przyłączyć zaciski uziemienia do uziemianych urządzeń. Przy zdejmowaniu uziemiacza należy postępować w odwrotnej kolejności.
32. W trakcie wykonywania prac powinny być spełnione następujące warunki:
1) miejsce pracy musi być dobrze oświetlone,
2) niedozwolone jest usuwanie przez pracowników zespołu ogrodzeń, osłon przenośnych, przenośnych uziemień oraz tablic ostrzegawczych,
3) należy używać odpowiednich do warunków i rodzaju wykonywanych prac narzędzi pracy, sprzętu ochronnego i odzieży ochronnej. Zabrania się przy urządzeniach znajdujących się pod napięciem używania sprzętu i narzędzi mogących spowodować zwarcie w obwodach prądu stałego, oraz posługiwania się narzędziami o rękojeściach nieizolowanych,
4) niedozwolone jest rozszerzanie zakresu robót poza określone w poleceniu.
33. Przy pracach, przy których może wystąpić łuk elektryczny, należy stosować okulary ochronne.
34. Kierujący zespołem, po zakończeniu pracy wykonywanej na podstawie polecenia pisemnego, dopilnowuje usunięcia z miejsca pracy narzędzi, sprzętu i materiałów, a następnie potwierdza to podpisem w poleceniu na oryginale i na kopii i przekazuje oryginał polecenia osobie dopuszczającej do pracy.
35. Po zakończeniu robót dopuszczający przygotowuje urządzenia do załączenia (włączenia) do pracy, dokonuje tego załączenia oraz przekazuje (poleceniodawcy) oryginał i kopię polecenia.
36. Sprzęt oświetleniowy i narzędzia z napędem elektrycznym używane przy wykonywaniu prac powinny spełniać wymagania dotyczące ochrony przeciwporażeniowej w urządzeniach elektroenergetycznych.
37. Narzędzia pracy powinny być utrzymywane w należytym stanie technicznym, gwarantującym pełne bezpieczeństwo zdrowia i życia ludzkiego.
38. Narzędzia pracy należy przechowywać w miejscach do tego celu przeznaczonych oraz używać po sprawdzeniu ich stanu technicznego. Zabrania się używania uszkodzonych lub niesprawnych narzędzi pracy.
39. Do pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych i zasilających będących pod napięciem, łącznie z izolowanym sprzętem ochronnym zasadniczym, należy zawsze używać sprzętu dodatkowego.
Wystarczające jest użycie sprzętu dodatkowego tylko jednego rodzaju.
40. Izolacyjny sprzęt ochronny należy poddawać próbom wytrzymałości elektrycznej. Sprzęt, którego termin ważności próby okresowej został przekroczony, nie nadaje się do dalszego stosowania i należy go natychmiast wycofać z użycia.
41. Przed każdym użyciem sprzętu ochronnego należy sprawdzić:
1) napięcie, do jakiego sprzęt jest przeznaczony (dla sprzętu izolacyjnego i wskaźników), 2) stan sprzętu przez szczegółowe oględziny,
3) termin ważności próby okresowej, 4) działanie wskaźnika napięcia.
W przypadku ujemnego wyniku powyższych sprawdzeń nie wolno używać sprzętu i należy go przekazać do przeglądu i naprawy. Sprzęt ochronny, niezdatny do użytku i do naprawy, należy wycofać z eksploatacji.
42. Sprzęt ochronny powinien być numerowany i ewidencjonowany. Numeracja powinna być oddzielna dla każdego rodzaju sprzętu. Na sprzęcie ochronnym należy w sposób trwały zaznaczać następujące dane:
1) numer ewidencyjny,
2) termin ważności próby okresowej (tzn. datę próby następnej ), 3) napięcie robocze w kilowoltach.