2>ortt Slccufatis

SBom SSocatit). 163

się na desze*, na pogodę tś (iefit ilfidj fKĆgcń, tlrtcJ) fd)6< licni tffiettet miś, skazać

kogo

na śmierć jemano jum 50De berurtbeilen, etc.

§. 88.

35 o m 33 6 'c a 111>.

1. ŚbiefcrM»8 fteht, fo tóte im £eutfct)cn, betm

fen am8 Sugrufen, 33,: >vielki B oże! Panie bracie. przyjacielu! matko! siostro! befgletdjen tnenn man ben 2lu6brucr Ocrftdrfett mili: o Boże! o ja nieszczęśliwy.

2. 33ctnt airtreben iann aucf) ber 9?ómtnatńi bte ©tefle beg S3oedtibg oertreten, bdfonberg menu bab uBort :nct)t boranflebt, ober mit Mość (eigetitltii) Miłość gitcr Ctebben) berbunbfen tt>trb> J.&.: daj mi Pan Pokoj laffen ©te mul) tufrtebeit, dariij Pani scrjctfjen ©te> gndbtge tfraU, czytaj Panna lefeit ©te, gfrduftut; co Jegomość rpzkaze. WflS befcblen ©ie, gndbtger £err? czy Jejmość, pójdzie do kościoła? werben ©te, gndbtge jyratt, ttt bte Stirty gc- bert ? zapłać Jegomość bcjaljten ©te! .. t , @6en fo w benSitulatitren: Wasza Królewska Mość ęNętjeftdt, Wasza Xiążęca Mość Cńt>. 25urd)(aurf)t; ober jego Xiażeca Mość ©ettte Surddaudjk

‘i Isćitn man aber baś 38ort bordttfe&t, fo faun nur ber SSocatib gebrauebt merbett, J. 33.: Panie! daruj mi win^ moie r>crr! oergteb nttr metne ©cpufb; przyjacielu, troches niegrzeczny ftrcttnb, bU-bijl ctwag unarttg; Ojcze, Pr.zT” feełąf pieniędzy, SSater, ffiicfe @ e lb .-M o ś c i Dob o fe e ju gndbtger ftetr! Mościa Dobrodziejko gndbtge grau W iel- S ń y Pdnie Socbnmblgebortter £ c r r ! Ja nie W m l ~ y Panie" £bd)n>ol)fgeborner £err> @rccltcnj ! Jaśnie Oświe cony Xiaże (Mości Xiążę) $ u t # « u t y t « r rfitrft> Naj-SSieisz^ i Najpotężniejszy Królu! Panie Mój Miłościwy!

2 ttrd)laud)rig(ler, '©rejsmdrfjttgfler Ólotttg, allergttabtgfter ^ Crri Śttś B c i t m o r t m bet ber Slnrebetnber Wegd; fowtetm 8at«titfcf}en, tu ber 2 t c n

ńbcr gegen ©cineogletdyen unb gegen $ol>m baełSKtorj: Pań,

Pani

oucbt W ać Pan, W ać Pani) unb anbere 2dtej> toeldjc bte jjJcrfonen fuljren, nid)t feljlen burfett, i; Pad

idziesz ? too()itt geljcn ©ic ? zostań Pani w domu bleibcn ©te '('SKflbrimO 511 -&anfe.

5. ©taft ber 2 tcit ^3 er fon faun ntan ftd) cfyne Un*

terfd)ieb and) ber britteu bcbtencit, 3. 58.:

Pan daruje

©te

berjciljeit — Xiążę

łaskawie przebaczy

(Sto. Surd)faud)t

toerben giitigfł cntfdtltlbigen —

Pan Prezydent nie zaprzeczy temu,

jperr ^Jrdffbcnt, ©ie toerben eś nirfjt fdngnen.

9( 11111 e1f. S)aś <Bol{ tebet, wie ber 5ntni0fc, getońbnltdt

in ber 2ten ^erfon 'hluratiś, uttb biefe 9Jet>enśart

mag in ben fruberen 3fden allgemein getoefen feitt, alfo/;

idźcie gebet, róbcie madjtt, dajcie tt-inu pokój [fljjt eś JU' ftieben, etc.

§. 89.

2>om St61ati» ober Sttflrumental.

1 . Ser Snftrmnental ftefjt obne irgenb etne ^Jrapofftton

aitf bie grage to

nt

i1, czem?

b. b.

m it 10

e

d) e

3B e jf j;eug_e, auf toelrije 2Beife, tootmSDeutfcbett

gctttóbnftd) bie ^rdpojTtiott nt i1 gebrattebt totrb, 3. 25.:

piszę piórem

id) frfjrctbe mit ber geber,

biję szablą

id)

Idjtagc mit bont ©dbel,

pustoszyć mieczem

i

ogniem

mit

bem geuer unb ©d)toert berljeerett.

b) auf bie grage to o b u r d) ? 3. 33.: umorzyć głód em eiuctt

.filtltgero fterben laficn — zbogacił się przemysłem,

praca

er ifł burd) 3nbu|trieunb Ilrbeitreid) getoorbett

—

naród upada gnuśnością bie iftation ftnft burd) Untbdtig*

fett — trudnić się rzemiosłem ójinubioerf rrcibcit — brzy

dzić się pochlebstwem bie ©d)iucid)clct »crabfd)cuett —

zmordować się bieganiem Oom ©ebcnmilbe toerben, etc.

£ńe bcutfdje sprdpoftticn nt i1 toirb alfo ttid)t befonberd

audgcbritcfr, audgenommen, toeitn bać nttt ctite ©e»

f cl l f d)aft ober etnen tntpol)nenbeu 3.u(t<ittb be*

3eid)Uet, 3. 58.:

idę z przyjacielem id)

gcl)e nttt bent

greunbe —

jedzie z towarami

er fdl)rt mit SBaaren —

człowiek z mocnym charakterem

citt SKcitfd) mit fcflent

Sltaraftcr — a

iny z naszą cnota — idziem piechotą

unb toir nttt nnferer Jugcttb geben 311 gnp.

2. IDerSnflrumentaltotrbI)dn|tg abycrbialtfd) ge#

brattd)!, um bie Slrtunb SBeife etned 3 «flattbed audjubrutfen,

»om Snjirumeittaf.

165

i *

8

.: płynąć inorżem jur ©CC rcifeit, jechac lądem JU

Srtiibe reąen> zrobić piorunem bli&fdptell madien, całkiem zburzyć ganj jerflórett, iść dołem untcrrodrtd gefyeit, górą obcrbafb, drogą bcit © eg, gościńcem bie ©trafie, koleją ber SReifyc bacą, czytać wyrywkami ©tettcmueife _ lejcu, uciekać manowcami auf ©djleidpoegett CUtflieł)cn, jechać sankami ju ©dtfittcn fabrcn, wozem JU ©ageit, płynąć okretem ju ©d)iffe fcgełit, jecliać kłusem (truchtem; un grabę rei ten, cwałem (galopem; im ©aiopp, latać gro mada jj)<utfeii»eife flicgen, złapać żywcem lebenbig tangffl, jest rodem Polak, Niemiec, er ifł bon ©eburt cm ^olc, eut Dcutfdter, etc. (Sicbe §: 15. Slnmctł. unb §. 89. 90 .

gbenfoDonberŚcit aufbiegrage w-eun* alb: dmem ant Sagę, nocą ut ber 9łacf)t, ftatt: we dnie, w nocy, ran kiem beb SRorgeub, czasem biśrecileu, tymczasem witer* befTett, latem im ©omnter, zimą ©intcrbjcit, etc.

3. £>ic Y e r b a t r a n s i t i r a , Weld)C bte łat. ©rant* ntatif SSerba ber S l p p b f i t i o n nennt, mit ber ^ebwtung: jentanbcn u> o j u ntad)ett, w o j u ern ennen, w a b l c i , aubrufett, t»c il)cn, f al b eit, einfcfc/en, bejiattgen, etc.; j. 53.: zrobić kogo, panem jcroanbctn junt ^crrn tna* dien, głupim, szalonym jum Warren, mądrym jutu ©eden — mianować Cesarzem, Królem, Ministrem, Biskupem, junt flaifer, tfbńige, ©tniflcr, 53ifd)ofe ernennen - obrać

posłem junt Seputirten ermdbteu, sołtysem jum SojUijen, ogłosić, obwołać zdrajca jentanbcn aib SBerrdtbcr attbrufeu, namaścić królem (ob. na króla) junt Ółonige faiben, po święcić mcifjen, koronować frónen, postanowić cm|et5en, potwierdzić bejtdtigen, uznać, uznawać anerfennen, etc, r Slitmerf. 1. nazwać, nazywać nemten, unb nazywać się ge* natmtwerben, beipeii, baben geroSbulid) No

mina

propr. (<5auf* unb gamilieimameit/ im fftonunam, bggegen tie N o m i n a a p p e l l a t i v a tró 3 UfltUmCtttfll, i. Oy

nazwano go Im peratorem mail tUUUltć jlttpttatOt, w ielkim grO§, gmiśnym fgut; ąbet nazywam się Kazim ierz,

U - ,., ,11 , nrc • 70W1P Cif1 łlliatOWSlkl ł OODl P iotr, Patweł^ etc.f on zow ie się Poniatowski, Sobieski,

Potocki, ©enn ober bic 33ebeutung beś © e r b e n5

berrfdjt, mi ml id) einen '-Beummen annebmen, ben mon mi- ber nidjt gefńbtt bat, fo mu-f ber Snfhumental fteben, j.

od złoLego potoku nazwał się Potockim DOtt__ bfltt (Solb* bad)C liannte et fid) Potocki, nazwali go Kazimierzem

S fn m etf. 2 . SBgś eben son ten Ńeybis activ>s mit btm !Jn; ftrumentgf gcfrtgt tsotfcen ijt, baś gilt and) son ben V e r b i s r e f l e x i v i s bet f el ben 33 ebe ut ung, al$: zrobił się Hrabią et I)rtt ftd) junt @COfen gcmgd)t, mienić się, sądzić się (fid) boltcn), pokazywać się 3 fid) jeigen), bogatym, ?knerą (©eijflńlś).

S erb a, weldbe bcbcntcn: S S o r j t t g b a 6en , e r b a*

b e n fe tt t, ftef) a u b j e i c b n e n , i t b ę r t r e b b e n , ba$en bte

IBejtebung' biefeb 3Sor;ugb tnt 3nflrum ental bet ftd), j. 93.:

siostra twoja wszystkie kobiety pięknością przechodzi,

bettte ©cfywefler iibertrifft (ttt weld)er #tnfttf)t?) an ©cbbn*

Jiett,

a brat celuje nauką

ober

w nauce,

itnb ber 93rttbcr

ftt bert 22tffertfd)aften

; przewyższa Wszystkich cnotą

er

ubertrifft alfę Ślttbere an Bugenb,

celuje talentem

er jetidjnet

fTdj ąud burd) fetn ta le n t.

5. $

te SŚerba:

gardzić

oeracbten,

rządzić

rcgierett,

yvladać

berrfdjett,

zawiadywać

rm p aften ,

kierować

leitfen,

opiekować się

befd)ftf3ett,

brzydzić się

Ooretm aś @ fel baben,

trącić, zalatywać

ttad) etwaś riedjeit,

pluć krwią

93lut aub#

werfen,

etc.;

33erba, we(d)e etn S B e r b e n bebeuten a lb :

stać się, zostać,

and),

być (

fTebe§.

77. 2J, J.

93.:

stal się pa nem

er tfl eitt grofjer Jóerr geworben;

został Sędzią,

er tfl

etn Słtdftcr gew orben

; był urzędnikiem,

er mar etn 23cant#

te r :

będzie hołotą,

er wirb etn armer £ r o p f werben.

Czem Pan jesteś?

Nauczycielem,

tcf) bttt etn ?eb#

r e r ;

stryj jest moim dobrodziejem,

SBobltbater

; nie jestem twoim przyjacielem,

tcf) btn betrt

być

gewobnftd) bett

9comtnatt» bet ftd), befonberś wcitit rnan auf etmab btnweifet,

ober hor attbern beroorbebt, a lb

: to jest dobry uczeń

bab

to jest mój przyjaciel

bab tfl ntettt

greunb,

będzie z niego wielki człowiek

bab wirb etn gro#

fe r 3)iann werben.

SD3efcf)c fprdpoftftonett ben 3nftrnmental regtcren, ftebę

f . 4 0 . unb 4 1 .

§. 90.

33 o nt ? o c a 11 b.

W dokumencie Grammatik der polnischen Sprache nach Kopczyński, Cassius, Bandtke und Mroziński (Stron 166-170)