3 3 r o t * © e t r e i b e (chleb-zhoże).
Chleb jest najzdrowszym pokarmem człowieka i najzdrowszym; chleb utrzymuje ludzi przy życiu-Rolnik pracuje na chleb, gdy zasiewa zboże.' Gdy zboze dojrzeje, zna je razem ze słomą, potem zwożą, młócą, mielą we młynie, a nakoniec chleb z ciasta robią. Chleb z maki pszennej bielszy jest i smaczniejszy niż z żyta; clileb z jęczmienia i owsa jest niesmaczny i niezdrowy ; z jęczmienia, tatarki, prosa robią kasze. Piwo robi się z jęczmienia w browarach; jest to napój zdrowy l posilny,
ale go nie trzeba pić wiele.
Prócz chleba mają ludzie na pokarm jarzyny; jedne z nich rosną w ziemi, jako to: rzepa, marchew, karto e, pasternak, buraki; inne nad ziemią, jako to: groch; inne na ziemi, jako to: kapusta, sałata, ogórki, dynie, melo-,,y ,p?ogródfchm sieją także len i konopie, z których przędą nici, a pote'm płótno robią.
pospolity gerobfmlicf pokarm bie ©peife. Utrzymywać erffllten fycie M en rólnik b- Sanbmamt. pracować arbeiten. gdy ćlś- , zasiewać foen. pole bać 3eib. dojrzeć teifciU żąć fcbnei cn. razem jltgleici). słoma bflś ©ttofs. potem fetngd)- zwozić (infabten. młócić brefcfjen. mleć maflen. młyn bie ajtuble.
nakoniec entlicf). iasto bet le ig . , szenica
bet
ffidiCUbiały tt)eif- smaczny fdjmfldfaft. niż gl(h żyto 9 ioggen. j ę c z m ie ń @et(le. owies Jrpafet. taterka jpnibefOW. proso Jpitfe. robić madien. kasza
piw o boś 3$iet. browar b. Q3taufjrtUi>. napój i a ś ©etnin!. posilny n<łf)tf)aft. trzeba mon
m uf.
' pić trinfen. wiele Diet. prócz gufet- rosnąć ipfld)fęn. rzepa bie Śtube marchewb-I tubę.
pasternak b. n«fe. b u r a ki rotfe SKubeii. naduber-er
och gtbfen. kapusta bet iftaut. sałata ©dtgt. ogórki bie @utleń, dynia bet JfUtbif* melon bie OlMone. arbuz bieSSSoff^tttte-lotte.
jarmuż bet Jtoftl. po gnf, in. ogród bet ®«tten. takie fludj. len G. lnu b. konopie bet Jpgnf. prząść fpinnen. nić
bet
181
VI.
S t : e i 1 c b e d rnenf cf ) Ii rf j en $ ó r p e v s 5
(części ciała ludzkiego).
Głowa pokryta jest włosami; części znaczniejsze głowy są: czoło, oczy, uszy, nos, gęba czyli usta, a w gębie: zęby, język, podniebienie. Szyja łączy gło wę z resztą ciała ludzkiego; część tylną szyi zowiemy karkiem. Średnia częścią ciała ludzkiego są ramiona, plecy, tył, piersi, brzuch; z ramion wychodzą ręce, któremi ruszać możemy, jak chcemy; u każdej ręki mamy po pięć palców ; palcami prządka przędzie, szwaczka szyje, malarz rysuje i maluje, muzykant gra na skrzypcach lub innym instrumencie. Ostatnią czę ścią ciała ludzkiego są nogi, na których stoimy prosto albo chodzimy; części nóg są: uda, kolana, kostki, pięty i stopy. Gdybyśmy nóg nie mieli, nie moglibyś my się przenosić z miejsca na miejsce.
Powietrze, ziemia, ogień i w oda są cztery żywioły, bez których się człowiek obejść nie może; sen^ nie mniej do potrzeb ludzkich należy; praca przyczynia się także do utrzymania zdrowia, wzmocnienia sił, i zaro bienia na clileb.
grać (pieleń-
skrzypce Plur. bic
OSioline.
instrument
ftrument.
ostatni ber lefcte.
noga ber (Jujl.
stać (leben.
prosto getabe.
chodzić geben.
udo ber (©djenfel.
kolano baś Ćinie.
kostka bflś ćfnćdjel.
pięta bie 5erfe.
stopa bet tjtlf.
gdyby tteiin.
przenosić się fid) be; roegen,
miejsce bet Ott. powietrze bie Sltft.
8eidjte (Salsę.
głowa ber ^opf. kark baś @enicf. włos baś Jpaąr. część bet 'Sfyetl. znaczny bebeutenb. czoło bie Stirn. oko
baś 2luge.
ucho baś Obr. nos bie Ulafe. gęba bet 9)iuttb. usta bet Wunb. warga bie Sippe. ząb bet 3 rthn. język bie 3 un3e- podniebienie bet
* @aumen.
szyja bet śjalś- łączyć netbinben. reszta bet 9ie(i. z mit.
zwać nennen. kark baś @eni<f. średni bet mittlere. ramię bet Sltnt.
plecy bie @d)ultet. tył bet SKucfen. pierś" bie Q3tuft» brzuch bet 55audj. wychodzić berauśge;
ben
ręka bie J£)aiib. ruszać beiuegen. chcieć wotlen.1 każdy jebet. palec bet Singer, prządka bie SpilUte; prząść fpinnen. ttinn. szwaczka bie 91abe;
szyć naben. (tinn.
ciało bCt ^łtpet. lpdzki łnenftfjlicf). tylny bet bintete. żywioł' (u) bflp Sie?
ment.
obejść się CHtbeljren. sen (snu) ber©cf)(af. potrzeba b«Ś ©ebutfs ‘ nig. ... ' " " ' ' 182
2eicf)te ©&£«•
rysować jeidjnen. ! tnajować ’ m<łlen. muzykant bet SJRtlfb należeć geljćten. (tud praca bte Sftbeit. Przyczyniać się beńtragen.
niemniej niefct ttlitl: bet.
•itrzypi.ić ętbglten. ■gień bgś Seuet. woda tńś SBaflet. idrowię bie (Sefimbs
(jeit.
wzmocnić jłfltfen. siła bie
.St
taft. zarobić oetbienen.v i L
S i e © i n n e
(zm ysły).Części ciała najpomocniejsze człowiekowi w całent życiu są: oczy, uszy, nos, gęba, ręce i nogi. Te części, ile nam służą do poznania rzeczy potrzebnych do jedze nia, do picia, do odzienia, nazywają się zmysłami.
Zmysłów czyli sposobów do poznawania i do świadczania rzeczy nam potrzebnych, mamy pięć: pier wszy wzrok, drugi słuch, trzeci węch, czwarty smak, piąte dotykanie czyli czucie.
Rękami uprawia rólnik ziemię, żnie zboże i młóci, obęąbia i rąbie drzewo, kosi łąkę.
częsc f. bet 2 beil. pomocny befjutHidj. ile in fofetn. poznawać fetmen (et;
pen.
potrzebny nStljig. jesc effen. pić ttinfeti.
ędzienie b. .Sleibung.
zmysł (u) bet ©inn. czyli obet.
sposób (u) bieSCBeife. dos"wiadczać Detflts
djen.
wzrok"m. bdć ©cfldjt. słuch b<!$ ©ef)6t. węch bet @erud). smak bet ©efdjmflcf.
dotykanie, b.@efu()(. czucie, bttś @efuf)(. uprawiać anbauen. żąć fefcneiben, etnbten. młócić btefeben. obrabiać bef)«uen. rąbać bnuett. kosić ©ras ma&en, łąka bte SSBiefe.
V I I I .
£)te mCttfrf)1 1cf)c © c e l e (dusza ludzka), Czuję, że się mogę ruszać, chodzić gdzie chce; że mi się jeść chce lub pić; czuję radość, gdy ojca, matkę zjobaczę; czuję blask słońca, gdy na nie patrzę 5 mam ycięc c z u c i e .
Gtdy idę spać, myślę, co jutro mam robić; mogę ^ięę przeglądać na czas przyszły. Gdy mnie ojciec