Orzecznictwo sądów polskich

Oceniając kwestię korzystania z dowodów sprzecznych z prawem w postępowaniu cywilnym istotnym jest dokonanie analizy stanowiska prezentowanego przez judykaturę Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych. Pozwoli to na poczynienie ustaleń, czy w tej kwestii

wypracowane zostało jednolite podejście przesądzające o możliwości korzystania w postępowaniu cywilnym z dowodów sprzecznych z prawem. Istotnym będzie także

wskazanie konkretnych środków dowodowych, które są możliwe do przeprowadzenia

70 K. Knoppek, Problem dowodów… op.cit., s. 122-123.

24

w świetle zapatrywania judykatury. Stosunkowo niewielka ilość orzeczeń wydanych w analizowanej materii pozwala na zaprezentowanie argumentacji, jaka legła u podstaw

podejmowanych rozstrzygnięć. Zagadnienia poruszane w judykatach zasadniczo koncentrują

się na dwóch kwestiach, a mianowicie dopuszczeniu dowodu w postępowaniu cywilnym z zapisu rozmowy utrwalonej poprzez urządzenie podsłuchowe oraz z zapisu rozmowy

dokonanej przez jej uczestnika, ale bez wiedzy lub zgody pozostałych osób w niej uczestniczących. W takiej też kolejności tematycznej omówię stanowisko judykatury sformułowane na gruncie dopuszczalności dowodów uzyskanych sprzecznie z prawem.

W wyroku z 13.11.2002⁷¹ Sąd Najwyższy rozważał obronę usprawiedliwionego interesu prywatnego polegającego na sporządzeniu i wykorzystaniu potajemnego nagrania z rozmowy jako przesłankę wyłączającą naruszenie dóbr osobistych. Orzeczenie to zapadło w wyniku kasacji wywiedzionej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6.07.1999⁷², dlatego w pierwszej kolejności omówić należy orzeczenie sądu ad quem, co przyczyni się do kompletności rozważań odnośnie rozstrzyganej przez Sąd Najwyższy kwestii. Stan faktyczny sprawy poddanej pod osąd Sądu Apelacyjnego koncentrował się wokół roszczenia o ochronę dóbr osobistych naruszonych wskutek zainstalowania przez pozwaną (synową powódki) w kuchni mieszkania powódki, pod blatem stołu, urządzenia podsłuchowego. Pomiędzy pozwaną a jej mężem toczyła się sprawa o rozwód, a zapis tych rozmów pozwana przedstawiła w procesie rozwodowym i zamierzała w ten sposób wykazać nieprawdziwość zeznań teściowej i innych świadków zgłoszonych przez swojego męża.

Sąd Apelacyjny wskazał na rozważania Sądu Wojewódzkiego, iż zainstalowanie podsłuchu w lokalu i nagrywanie rozmów prowadzonych przez powódkę a następnie wykorzystanie ich było działaniem bezprawnym oraz podniósł, iż nie można realizować prawa do obrony w procesie w sposób podstępny, sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Sąd ad quem, podzielając stanowisko sądu I instancji, podkreślił, że gromadzenie materiału dowodowego w procesie i prezentowanie go przez strony nie powinno odbywać się z naruszeniem zasad

współżycia społecznego. Podkreślił, że pozwana decydując się na podsłuchiwanie i nagrywanie rozmów powódki z synem i innymi osobami kierowała się złym zamiarem, gdyż

nie wiedziała jaka będzie treść tych rozmów i jakie zeznania złoży jej teściowa (powódka) w procesie rozwodowym. Taka metoda nie zasługuje na społeczną akceptację. Z kolei Sąd

Najwyższy w swoich rozważaniach skupił się na przesłankach wyłączających bezprawność wykorzystywania podsłuchu. Jako punkt wyjścia uczynił obronę usprawiedliwionego interesu

71 I CKN 1150/00, Legalis.

72 I ACa 380/99, Legalis.

25

prywatnego, która może wyłączać bezprawność naruszenia dóbr osobistych, niemniej jednak nie usprawiedliwia prowadzonego podsłuchu. Sąd Najwyższy wskazał na tajemnicę komunikowania się zestawiając ją z art. 237 k.p.k. i art. 19 ustawy z dnia 6.4.1990 r. o Policji jako wskazówkę przy ocenie wyłączenia bezprawności w innych przypadkach podsłuchu, gdyż świadczą one o tym, w jakich sytuacjach ustawodawca dopuszcza możliwość wyłączenia tajemnicy komunikowania się.

Nie jest to jednak ugruntowana linia orzecznicza. Tytułem przykładu wskazać należy na wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z 28.06.2016 ⁷³, w którym sąd ten dopuścił możliwość posłużenia się przez pracodawcę (podmiot prywatny) czynnościami operacyjnymi zarezerwowanymi wyłącznie dla organów ścigania w postaci łapówki kontrolowanej⁷⁴. Prezes spółki powziął pogłoski o nielojalności jednego z jej dyrektorów (m.in. dochodziły do niego plotki, że ten dyrektor chciał z korzyścią dla siebie sprzedać psy stróżujące, bądź zamiast trzech zebrał tylko dwie oferty w procedurze przetargowej⁷⁵), nie miał jednak na to dowodów. Wobec tego w porozumieniu z kontrahentem zdecydował się na wręczenie temu dyrektorowi łapówki kontrolowanej. Całe zdarzenie zostało nagrane przez tego kontrahenta i posłużyło jako podstawa do zwolnienia dyrektora z zastosowaniem art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

73 VI Pa 23/16, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych,

http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155505000003021_VI_Pa_000023_2016_Uz_2016-06-28_001 .

74Pojęcie łapówki kontrolowanej pojawia się na gruncie prawa karnego w kontekście kontroli operacyjnej (dalej jako: czynności operacyjne). Ustawą z 21.07.1995 o zmianie ustaw: o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, o Policji, o Urzędzie Ochrony Państwa, o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 104, poz. 515) wprowadzono nowe instytucje prawne oparte na podstępie: prowokację policyjną (art. 19a ustawy Policji) – w postaci zakupu kontrolowanego (tzw. „transakcja pozorna”) i łapówki kontrolowanej oraz przesyłkę kontrolowaną (art. 19b ustawy o Policji). Zgodnie z art. 19a ust 1. ustawy o Policji w sprawach o przestępstwa określone w art. 19 ust. 1 czynności operacyjno-rozpoznawcze zmierzające do sprawdzenia uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz ustalenia sprawców i uzyskania dowodów przestępstwa mogą polegać na dokonaniu w sposób niejawny nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej. Zgodnie z ust. 2 ww. artykułu czynności operacyjno-rozpoznawcze, o których mowa w ust. 1, mogą polegać także na złożeniu propozycji nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęcia lub wręczenia korzyści majątkowej.

Podjęcia takich czynności wymaga każdorazowo zgody Komendanta Głównego Policji, Komendanta CBŚ albo komendanta wojewódzkiego policji po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego miejscowo prokuratora okręgowego (art. 19a ust 3 ustawy o Policji). Prowokację policyjną (zakup kontrolowany i łapówkę kontrolowaną) wprowadzono także do katalogu uprawnień Centralnego Biura Antykorupcyjnego (ustawa z dnia 9.06.2006 o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym). Zgodnie z art. 19 ust 1 ustawy o CBA w sprawach o przestępstwa określone w art. 17 ust. 1, czynności operacyjno-rozpoznawcze zmierzające do sprawdzenia uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz wykrycia sprawców i uzyskania dowodów mogą polegać na dokonaniu w sposób niejawny nabycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej. Także i w niniejszym przypadku czynności te zarządza szef CBA po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, którego bieżąco informuje o przebiegu tych czynności i ich wyniku (art. 19 ust 2 ustawy o CBA)

75 W uzasadnieniu omawianego wyroku brak jest jednak wskazania czy przebieg tej procedury był uregulowany jakimkolwiek aktem wewnętrznym obowiązującym w tej spółce i czy pracownik poniósł z tego tytułu, uprzednio, jakąkolwiek odpowiedzialność dyscyplinarną.

26

Sąd Okręgowy stwierdził, że dowodem w tym postępowaniu mogą być wszelkie dokumenty, nagrania czy maile, byleby służyły do wyjaśnienia istoty sprawy i nie dopatrzył się po stronie prezesa spółki jakiegokolwiek nadużycia w zakresie godności, czy czci pracownika. W ocenie sądu ad quem nie budziło żadnej wątpliwości dopuszczenie takiego nagrania jako dowodu oraz zastosowanie przez podmioty prywatne czynności operacyjnych. Sąd Okręgowy, analizując bezprawność wręczania przez podmioty prywatne łapówki kontrolowanej oraz utrwalania na potrzeby procesu tego zdarzenia, nie kierował się więc przepisami prawa karnego wyłączającymi bezprawność łapówki kontrolowanej. W ocenie Sądu Okręgowego stosowanie przez podmioty prywatne łapówki kontrolowanej co prawda godzi w konstytucyjną gwarancję prawa do prywatności, ale jest usprawiedliwione konstytucyjną gwarancją prawa do sądu.

Istotnym jest stwierdzenie, że „pracodawcy mają prawo weryfikować swoje podejrzenia co do naruszenia obowiązków pracowniczych za pomocą nagrania danej sytuacji, bez wiedzy i zgody pracownika”. Uważna lektura tego judykatu prowadzi jednak do stwierdzenia, że pracodawca bezpośrednio nie dokonywał nagrania sytuacji, zaplanował jedynie wręczenie łapówki kontrolowanej, a cała sytuacja została zrealizowana oraz utrwalona przez kontrahenta. Prezes spółki nie był więc bezpośrednim uczestnikiem nagrywanej sytuacji. Dodatkowo wskazać należy, że weryfikowanie jest zgoła inną czynnością⁷⁶, niż nagrywanie określonej sytuacji (a więc zmaterializowaniem jej przebiegu⁷⁷).

Abstrahując od stanowiska Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp., w oparciu o powołane wyżej orzeczenia Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego w Warszawie, można wywieść stwierdzenie, zgodnie z którym nie jest dopuszczalne posłużenie się w procesie dowodem z rozmów utrwalonych w wyniku zainstalowania podsłuchu. Istotnym jest przy tym

wskazanie przepisów karnych regulujących dopuszczalność podsłuchu (operacyjnego i procesowego) jako wskazujących na tą klasę sytuacji, w których sam ustawodawca wyłącza

jego bezprawność⁷⁸. Podsłuch może być stosowany wyłącznie co do przestępstw o dużym ładunku społecznej szkodliwości, o którym decyduje także wartość dobra chronionego.

Konstatacja ta zdawać się może tym bardziej zasadna, gdyż ustawodawca penalizuje posługiwanie się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem specjalnym

76 Pracodawca może dokonać weryfikacji pracownika poprzez wszczęcie odpowiedniego postępowania w celu wyjaśnienia określonych okoliczności. Postępowanie takie dokonywane jest w granicach obowiązującego porządku prawnego; por. uchwała SN z 30.05.1994, I PZP 9/04, OSNP 1994/2/26.

77 D. Korszeń, Zakres zakazu… op.cit., s.12.

78 W kontekście powołanego wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. warto wskazać, że instytucja prowokacji policyjnej (rozumianej jako zakup kontrolowany i łapówka kontrolowana) stanowi ustawowy kontratyp w relacji do art. 235 k.k., który to przepis uznaje za czyn bezprawny - podstępne zabiegi kierujące przeciwko określonej osobie ściganie o przestępstwo, wykroczenie lub przewinienie dyscyplinarne.

27

w celu uzyskania informacji dla niego nieprzeznaczonej. W kodeksie karnym z 19.04.1969⁷⁹ znalazło to wyraz w art. 172⁸⁰, natomiast obecnie obowiązujący kodeks karny z 6.06.1997⁸¹ przewiduje art. 267, którego przedmiotem ochrony jest tajemnica korespondencji oraz bezpieczeństwo systemów informatycznych. Koniecznym jest zatem zwrócenie uwagi na te orzeczenia Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, które koncentrują się na wykładni art. 267 k.k. Analizie poddane zostaną te judykaty, które zostały wydane w oparciu o stan faktyczny związany przede wszystkim z wejściem w posiadanie informacji mogących posłużyć w toku innego postępowania.

W pierwszej kolejności wskazać należy na postanowienie Sądu Najwyższego z 27.04.2016⁸². W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy oddalił kasację od wyroku utrzymującego

w mocy wyrok sądu I. instancji uniewinniający oskarżoną, która zainstalowała urządzenie nagrywające w postaci dyktafonu w pokoju budynku Urzędu Skarbowego. Oskarżona uczyniła to w celu utrwalenia rozmów pracowników urzędu stosujących wobec niej lobbing pracowniczy. Uzyskany w ten sposób dowód zamierzała przedstawić w toczącej się sprawie

pracowniczej. Sąd Najwyższy skrytykował zapatrywanie sądów obu instancji, zgodnie z którym „cel działania oskarżonej i możliwość wykorzystania zdobytych za pomocą podsłuchu

danych w procesie sądowym przesądziły o nadaniu jej statusu osoby uprawnionej do pozyskania w ten sposób informacji”. Dalej wskazał jednak, że „utrwalenie przebiegu rozmowy osób trzecich dokonane przez osobę prywatną stanowi co do zasady dowód dopuszczalny w postępowaniu sądowym, niemniej wyraża pogląd, że okoliczność ta sama przez się nie kreuje uprawnienia do podsłuchu i nie wyłącza odpowiedzialności karnej sprawcy takiego czynu w perspektywie […] art. 267 § 3 k.k.”. Zaniechał jednak rozwinięcia argumentacji w zakresie dopuszczalności tak pozyskanego dowodu (z zastosowaniem

podsłuchu) w postępowaniu jurysdykcyjnym, a w szczególności sprecyzowania czy chodzi o każde postępowanie sądowe, czy może toczące się tylko w sprawach karnych. Sąd

Najwyższy zaznaczył, że zgodnie z art. 1 § 1 k.k. nie stanowi przestępstwa czyn, którego

79 Ustawa z 19.04.1969, Dz. U. z 1969, Nr 13, poz. 94; obowiązywał do 1.09.1998 r.

80 Art. 172 § 1 k.k. stanowi, że kto bez uprawnienia otwiera zamknięte pismo dla niego nie przeznaczone albo ukrywa lub niszczy cudzą korespondencję, zanim adresat się z nią zapoznał, albo przyłącza się do przewodu służącego do podawania wiadomości, albo podstępnie uzyskuje nie przeznaczoną dla niego wiadomość nadaną przy użyciu środków telekomunikacji podlega karze pozbawienia wolności do lat 2, ograniczenia wolności albo grzywny. § 2 tej samej karze podlega, kto tak uzyskaną wiadomość przekazuje. § 3 ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że czyn dotyczy korespondencji lub wiadomości przeznaczonej dla instytucji państwowej lub społecznej.

81 Ustawa z 6.06.1997 r., t.j. Dz. U. z 2016, poz. 1137.

82 III KK 265/15, OSNKW 2016/8/54.

28

społeczna szkodliwość jest znikoma⁸³. W tym kontekście odniósł się do motywacji sprawcy i wskazał, że „zachowanie oskarżonej było ze wszech miar usprawiedliwione i – co więcej –

tylko ono dawało realną szansę na dostarczenie w sprawie pracowniczej dowodu wykazującego

jej prawdomówność”. Sąd Najwyższy nie dopatrzył się więc żadnej karygodności w instalowaniu urządzenia służącego do utrwalenia obrazu lub dźwięku, pod warunkiem, że zdobyte w ten sposób informacje zostaną wykorzystane w innym postępowaniu, nie wykluczając postępowania cywilnego.

Wskazać także należy na orzecznictwo sądów powszechnych sformułowane na tle art. 267 k.k., gdyż ze swej istoty ocenia ono z prawnokarnego punktu widzenia takie przypadki

wejścia w posiadanie i wykorzystania określonych informacji, co do których nie jest się podmiotem uprawnionym. W szczególności Sąd Rejonowy w Oławie w wyroku z 9.02.2010⁸⁴ nie dopatrzył się przestępstwa z art. 267 § 2 k.k. w czynie polegającym na zainstalowaniu urządzenia pozwalającego na automatyczną rejestracje rozmów przychodzących na numer telefonu, którego jest się abonentem i uzyskania w ten sposób informacji, do których nie jest się uprawnionym. Rozmowy nagrywane były z gniazdka telefonicznego na dyktafon i rejestrowane na taśmie magnetofonowej. Celem utrwalania przez oskarżonego miały być pogróżki, jakie otrzymywał na swój numer telefonu. W tym czasie oskarżony był także w trakcie rozprawy rozwodowej i m.in. na potrzeby tego procesu przedłożył zapisy rozmów żony ze świadkami zarejestrowane na tym dyktafonie. Sąd meriti wskazał, że osoba uprawniona do otrzymania informacji może ją utrwalać w dowolny sposób, co uniemożliwia przypisanie występku z art. 267 § 2 k.k., gdyż posługuje się wówczas urządzeniem podsłuchowym w celu uzyskania informacji, do której jest uprawniony. Sąd Rejonowy wskazał także, że urządzenie zainstalowane przez oskarżonego nie różni się od dostępnych na rynku telefonów z funkcją nagrywania rozmów, a abonent ma pełne prawo do zapisywania prowadzonych rozmów telefonicznych. W ocenie sądu trudno byłoby rozróżnić sytuacje, do kogo będzie kierowana treść komunikatu, czy bezpośrednio do abonenta, czy członków jego rodziny lub omyłkowo do innej osoby. W judykacie tym sąd podkreślił, że odmowa

uwzględnienia zapisu rozmów jako dowodu w procesie cywilnym nie przesądza wprost o naruszeniu norm prawa karnego. Natomiast trudno odmówić abonentowi numeru telefonu

prawa do nagrywania rozmów kierowanych na jego linię abonencką, także dotyczących kwestii

83 Okoliczności określające społeczną szkodliwość czynu zostały określone w art. 115 § 2 k.k., zgodnie z którym przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

84 II K 16/10, Lex nr 1222207.

29

związanych z toczącym się postępowaniem cywilnym w trosce o poszanowanie prawa do rzetelnego procesu.

Z kolei wyrokiem Sądu Rejonowego w Wałbrzychu z 6.10.2015⁸⁵ warunkowo umorzono, na okres roku próby, postępowanie karne wobec oskarżonej, która w celu uzyskania informacji do których nie była uprawniona w postaci treści rozmów, a w tym rozmów telefonicznych prowadzonych przez swojego byłego partnera, założyła urządzenie podsłuchowe. Między oskarżoną a jej byłym partnerem toczyła się sprawa cywilna dotycząca sądowego ustalenia sposobu korzystania ze wspólnej nieruchomości. Podsądna podała, że urządzenie podsłuchowe zainstalowała w trosce o mienie jej syna podejrzewając, że jej były partner i jego nowa przyjaciółka (będąca prokuratorem) będą chcieli pozbawić ją prawa władania nieruchomością, wykorzystując przy tym swoje wpływy. Sąd stwierdził, że zachowanie oskarżonej wypełniało znamiona czynu zabronionego stypizowanego w art. 267

§ 1 k.k. i art. 267 § 3 k.k., niemniej jednak odwołał się do motywacji sprawcy⁸⁶, co zadecydowało o znikomym stopniu społecznej szkodliwości czynu i w konsekwencji

zastosowaniu instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66 § 1 k.k.

i art. 67 § 1 k.k.).

Koniecznym jest także przytoczenie postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z 15.06.2016⁸⁷, w którym sąd ten oddalił zażalenie na postanowienie o umorzeniu przez Sąd

Rejonowy w Kutnie postępowania karnego dotyczącego art. 267 § 3 i 4 k.k. polegającego na posłużeniu się telefonem komórkowym w celu dokonania nagrania rozmowy, do której osoba utrwalająca nie była uprawniona i ujawnienie jej innym osobom. Rozmowa została nagrana przez sąsiadkę, kiedy będąc z psem na spacerze przechodziła pod otwartym oknem sąsiadów usytuowanym na parterze i usłyszała negatywne wypowiedzi kierowane pod adresem swoim i swojej siostry. Postanowiła je nagrać przy pomocy telefonu komórkowego i przekazała je także siostrze. W ocenie obu sądów takie zachowanie nie wyczerpuje żadnego przestępstwa,

85 III K 242/15, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych,

http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155020200001506_III_K_000242_2015_Uz_2015-10-06_001 .

86 Sąd Rejonowy podał, że „pozostawanie przez oskarżoną pod wpływem negatywnych emocji, głównie poczucia upokorzenia, typowego dla kobiety porzuconej dla innej partnerki, powodowały, że „zarzucalność” nagannego zachowania oskarżonej, którą ta tak nieskutecznie kwestionowała, a więc wina, ujawniła się w stopniu, który bez wątpienia nie był znaczny. Podobnie, stopień społecznej szkodliwości, mierzony nie tylko działaniem w poczuciu krzywdy, ale i nieznacznym rozmiarem uszczerbku, jaki spowodowało użycie urządzenia podsłuchowego i uzyskanie dostępu do treści rozmów prowadzonych przez oskarżonego (w istocie oskarżona nie podsłuchała żadnej rozmowy, w trakcie której mogłoby dojść do ujawnienia szczegółów intymnej relacji oskarżyciela posiłkowego z jego przyjaciółką, danych drażliwych czy okoliczności istotnych z punktu widzenia interesu procesowego realizowanego przez K. K. w postępowaniu cywilnym) jawił się w tych okolicznościach jako taki, który nie był znaczny”.

87 V Kz 305/16, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152510000002506_V_Kz_000305_2016_Uz_2016-05-30_001 .

30

gdyż sąsiadka uzyskała w sposób najzupełniej przypadkowy (znajdując się na chodniku) informacje na swój temat wygłaszane przy otwartym oknie na parterze, bez podejmowania żadnych szczególnych działań. Informacje te mógł uzyskać więc każdy przechodzień znajdujący się w tym samym miejscu i czasie.

Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w wyroku z 7.06.2016⁸⁸ wskazał, że informacje, które w wyniku swego działania zebrała oskarżona

(żona), miały potwierdzić, iż pokrzywdzony w sposób niewłaściwy odnosił się do ich

wspólnych dzieci oraz zdradzał ją z inną kobietą, a te ostatnie ustalenia poczyniono także w postępowaniu rozwodowym jako podstawę przyjęcia winy pokrzywdzonego w rozkładzie

pożycia małżeńskiego. Nie wyłącza to oczywiście bezprawności działania oskarżonej żony,

lecz w sytuacji niewłaściwego i wysoce niemoralnego zachowania małżonka, które w społecznym odbiorze są oceniane gorzej aniżeli zachowanie oskarżonej zmierzającej

potwierdzić ten stan rzeczy, w pewnym zakresie znajduje to usprawiedliwienie i przyczynia się

do stwierdzenia, iż jej stopień winy nie był znaczny porównując to do stopnia winy w rozumieniu potocznym samego pokrzywdzonego męża. To, iż wykorzystała ona

przedmiotowe nagrania w postępowaniu rozwodowym, w tym także ujawniła to świadkom, którzy w tym postępowaniu występowali, nie wpływa na odmienną ocenę jej stopnia winy. Sąd

Rejonowy stwierdził, że czyn polegający na nagrywaniu pokrzywdzonego w użytkowanym przez niego samochodzie oraz w mieszkaniu przy pomocy urządzania

podsłuchowego – bo taki charakter należało przypisać dyktafonowi, którym posłużyła się oskarżona w sytuacji, gdy w sposób niejawny, ukrywając go w tych miejscach dokonywała nagrań w celu podsłuchania rozmów pokrzywdzonego - wyczerpał znamiona czynu zabronionego z art. 267 § 3 k.k. Niemniej jednak sąd warunkowo umorzył postępowanie karne.

Podobnie kazuistyczne jest stanowisko orzecznictwa w kwestii możliwości posługiwania się w postępowaniu cywilnym nagraniem rozmowy dokonanej przez jej uczestnika bez wiedzy lub zgody innych osób biorących w niej udział. Stanowisko takie jest wynikiem poglądu Sądu Najwyższego o braku istnienia absolutnego zakazu wykorzystywania

w postępowaniu cywilnym dowodów uzyskanych sprzecznie z prawem⁸⁹. W szczególności w wyroku z 25.04.2003⁹⁰ Sąd Najwyższy opowiedział się za dopuszczalnością dowodu z zapisu rozmów telefonicznych pomiędzy małżonkami, które nagrywał mąż bez wiedzy żony.

Warunkiem skorzystania z takiego materiału dowodowego jest brak skutecznego podważenia

88 IV K 682/14, Legalis.

89 K. Gajda-Roszczynialska, Kilka uwag… op.cit, s. 91-92.

90 IV CKN 94/01, PS 2004/12, s. 156.

31

autentyczności nagrania. Tłem niniejszej sprawy był konflikt małżonków odnośnie winy w przypisaniu rozkładu pożycia małżeńskiego i wykazaniu zachowania żony, która nie kwestionowała autentyczności tych nagrań, lecz jedynie powoływała się na niedopuszczalność tego dowodu.

W ten nurt orzecznictwa Sądu Najwyższego wpisuje się treść postanowienia z 30.10.2013⁹¹, które zapadło wskutek skargi kasacyjnej złożonej od wyroku Sądu

Apelacyjnego we Wrocławiu z 7.03.2013⁹². Podstawą wywiedzenia skargi kasacyjnej było wystąpienie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, a dotyczącego dopuszczenia w procesie cywilnym dowodu z nagrań bezpośrednich rozmów pracownika z przełożonym.

Apelacyjnego we Wrocławiu z 7.03.2013⁹². Podstawą wywiedzenia skargi kasacyjnej było wystąpienie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, a dotyczącego dopuszczenia w procesie cywilnym dowodu z nagrań bezpośrednich rozmów pracownika z przełożonym.