Fot. 1. Ziarniak owsa szorstkiego charakterystyczny brak owłosienia u jego nasady
Fot. 2. Ziarniaki Avena sterilis
charakterystyczna osadka kłoska z przewężeniem oraz zrośnięte ze sobą ziarniaki
Fot. 3. Ziarniak owsa głuchego
z charakterystycznym owłosieniem u nasady oraz blizną po odłamaniu się od osadki
biuletyn informacyjny KFPZ agrotechnika
biuletyn informacyjny KFPZ agrotechnika
uzyskać większą wysokość o 20-30%. Na dodatek ma lepszy roz-kład liści, co powoduje ograniczenie przenikania światła w głąb łanu o mniej więcej 35%. Na polach, na których jest duży zapas nasion owsa głuchego w glebie należy ograniczyć nawożenie, zwłaszcza azotem. Składnik ten powoduje lepsze wschody chwastu, zwiększa jego krzewistość produkcyjną, wysokość roślin i produkcję ziarnia-ków. Wynika z tego, że nawożenie może się przyczynić się do po-ważnego obniżenia plonu rośliny uprawnej. Jeśli chodzi o oziminy – tylko w przypadku niskich temperatur w okresie wiosennym, gdy ich rozwój jest wstrzymany, może im zagrozić w sposób poważny.
Taki przebieg pogody wiosną nie przeszkadza rozwojowi chwastu i może on spowodować spadek plonu nawet o blisko 50%. Gdy wio-sna ma przebieg normalny, oziminy przygłuszają owies głuchy i wte-dy nie stanowi on dla nich poważnego zagrożenia. W roślinach upra-wianych w szerokich rzędach owies głuchy ma doskonałe warunki do rozwoju i wytwarza tam rośliny stosunkowo niskie, ale bardzo sil-nie rozkrzewione, o dużych wiechach. Rośliny okopowe przeważsil-nie uprawiane są na polach nawożonych obornikiem, a więc zasobnych w składniki pokarmowe. Charakterystyczne, zwłaszcza w ziem-niakach, jest występowanie osobników w bardzo różnych stadiach rozwojowych. W okresie letnim znajdowano rośliny owsa głuchego w stadium siewki, krzewienia, strzelania w źdźbło i dojrzewające (oczywiście na polach zaniedbanych). Obniżka plonu powodowa-na przez ten chwast zależy w dużym stopniu od przebiegu pogody – w latach mokrych jest ona większa. Tłumaczy się to faktem, że takie lata są z reguły chłodniejsze, co nie sprzyja rozwojowi roślin uprawnych. W latach suchych obecność owsa głuchego wpływa głównie na wzrost zawartości białka w ziarnie przy równoczesnej obniżce masy tysiąca ziarniaków, czyli działa podobnie jak niedobór wody w glebie.
Poznanie cyklu rozwojowego tego chwastu pozwala na skutecz-niejszą z nim walkę. Należy pamiętać, by nie dopuścić do jego wschodów przed rośliną uprawną, gdyż wtedy wytwarza dużo silniejsze rośliny produkujące pięciokrotnie więcej ziarniaków.
Duże znaczenie ma także odpowiednie zmianowanie roślin, wszelkie uproszczenia, zwłaszcza gdy uprawia się głównie zboża jare sprzyja-ją wzrostowi zachwaszczenia. Dobór odpowiednich gatunków zbóż może się przyczynić do ograniczenia liczebności owsa głuchego.
Według badań autora pszenżyto jare ma największą zdolność konku-rencyjną w stosunku do omawianego chwastu. Porównanie działania jęczmienia jarego i pszenżyta jarego na zachwaszczenie owsem głu-chym przedstawiają Fot. 4 i 5. Na tym samym polu na jednej części wysiano jęczmień, a na drugiej pszenżyto i nie stosowano żadnych herbicydów. Odmiany o długiej słomie i gęstszym wysiewie ogra-niczają konkurencyjne oddziaływanie owsa głuchego.
Stosowanie dobrze oczyszczonego materiału siewnego zapobiega dostarczaniu nowych partii nasion do gleby. Umieszczenie w zmia-nowaniu roślin okopowych (pod warunkiem właściwej pielęgnacji) powoduje spadek liczebności ziarniaków w glebie – po prostu
za-biegi mechaniczne nie dopuszczają do wzrostu i dojrzewania owsa głuchego. Kolejnym problemem jest zbiór kombajnowy zbóż. Daw-niej, gdy przeważał dwu- lub trzyetapowy zbiór, nasiona chwastów w czasie omłotów dostawały się na klepisko. Obecnie kombajn wy-rzuca je na pole. Część nasion chwastów pozostaje jednak w kom-bajnie i zostaje z niego wyrzuconych na następnym polu. Bardzo często można zauważyć, gdzie kombajn wjechał na pole, szczególnie niezachwaszczone. Chwasty pojawiają się w tym miejscu i kończą w momencie wyczyszczenia się maszyny. Tą drogą kombajn może w ciągu dwóch lat zwiększyć zachwaszczenie pól nawet o 40%.
Bardzo ważne jest więc czyszczenie kombajnu po zakończeniu omłotów, zwłaszcza na zachwaszczonych polach.
W razie konieczności rolnik powinien się posiłkować herbicydami przy ograniczaniu liczebności owsa głuchego. Należy jednak pamię-tać, że nieumiejętne ich stosowanie doprowadziło już do rozpo-wszechnienia się w niektórych rejonach Polski form odpornych na najczęściej stosowane herbicydy, które wtedy stają się nieskuteczne.
Często rolnicy zrzucają winę na jakość herbicydu lub nieuczciwość sprzedawcy, nie zdając sobie sprawy z istnienia tego zjawiska. Gdy pole opanują osobniki odporne, przy dużym ich nasileniu najlepszą metodą jest zaoranie plantacji przed dojrzałością owsa głuchego tak, aby zapobiec wydaniu nasion przez niego. Dobór herbicydów do walki z omawianym chwastem jest stosunkowo duży, należy jed-nak pamiętać, by zbyt często nie używać tych samych lub podob-nie działających środków chemicznych na tym samym polu. Warto zwrócić uwagę na to, że pozornie różne herbicydy (różna nazwa) w rzeczywistości zawierają tę samą substancję aktywną. Dlatego przy doborze środka chemicznego powinniśmy się kierować nazwą tej substancji (podaną na etykiecie drobnym drukiem), a nie nazwą handlową.
Podsumowując, aby skutecznie ograniczyć liczebność owsa głu-chego, należy:
zastosować właściwe zmianowanie roślin,
dobierać gatunki i odmiany roślin uprawnych o większych moż-liwościach konkurencyjnych (np. silnie się krzewiące, o długiej słomie itp.),
zamiast roślin jarych uprawiać ozime,
dbać o uprawy szerokorzędowe – właściwa pielęgnacja (piele-nie, obsypywanie itp.),
używać dobrze oczyszczonego materiału siewnego,
przy małym zachwaszczeniu ręcznie usuwać rośliny tego gatun-ku, aby nie dopuścić do wydania nasion,
dbać o czystość maszyn, a zwłaszcza kombajnów,
w razie konieczności stosować herbicydy, pamiętając o ich zmia-nowaniu.
Prof. dr hab. Jacek Kieć Katedra Agrotechniki i Ekologii Rolniczej Uniwersytet Rolniczy – Kraków
Fot. 4. Owies głuchy w pszenżycie jarym Fot. 5. Owies głuchy w jęczmieniu jarym
biuletyn informacyjny KFPZ agrotechnika