Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku

(1)

Numer 13 Maj 2010 Numer 13 Maj 2010

34 39 14

Diagnostyka real-time PCR patogenów zbóż

Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku

Optymalizacja nawożenia zbóż

(2)

biuletyn informacyjny KFPZ o Federacji

(3)

Henryk Ordanik

tel. 502 608 085 woj. wielkopolskie, lubuskie, dolnośląskie Ireneusz Brudnoch

tel. 604 938 265 woj. pomorskie, zachodniopomorskie Rafał Mładanowicz

tel. 663 938 522 woj. zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie

Maciej Dybioch

tel. 609 734 131 woj. lubelskie, podkarpackie, podlaskie, warmińsko-mazurskie Jerzy Hławiczka

tel. 505 022 609 woj. opolskie, śląskie, małopolskie, świętokrzyskie Joanna Leśniewska

tel. 667 958 199 woj. mazowieckie, łódzkie Leszek Bosek

tel. 663 763 467 woj. opolskie

Kontakt w terenie:

Henryk Ordanik

tel. 502 608 085 woj. wielkopolskie, lubuskie, dolnośląskie Ireneusz Brudnoch

tel. 604 938 265 woj. pomorskie, zachodniopomorskie Rafał Mładanowicz

tel. 663 938 522 woj. zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie

Maciej Dybioch

tel. 609 734 131 woj. lubelskie, podkarpackie, podlaskie, warmińsko-mazurskie Jerzy Hławiczka

tel. 505 022 609 woj. opolskie, śląskie, małopolskie, świętokrzyskie Joanna Leśniewska

tel. 667 958 199 woj. mazowieckie, łódzkie Leszek Bosek

tel. 663 763 467 woj. opolskie

Kontakt w terenie:

Redakcja

redaktor naczelny: Joanna Leśniewska kom. 667 958 199

e.mail: redakcja@swiatzboz.pl www.swiatzboz.pl

Skład i grafi ka

PRINTOMATO.pl

e-mail: magda@printomato.pl www.printomato.pl

Krajowa Federacja Producentów Zbóż Ul. Świętokrzyska 20 lok 402 A 00-002 Warszawa

kom. 667 958 199 www.kfpz.pl e-mail: biuro@kfpz.pl

JAKOŚĆ

1. Dobór odmiany a jakość ziarna zbóż 30 - Danuta Leszczyńska

2. Diagnostyka real-time PCR patogenów zbóż 34 - Tomasz Kulik

30 WYWIAD Z...

1. Rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Kowalskim – dyrektorem Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki

Żywnościowej PIB 12

- Joanna Leśniewska

12

UNIA EUROPEJSKA

1. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku

– debata europejska 14

- Magdalena Józefecka

14

Członkowie wspierający:

O FEDERACJI 4

1. List Prezesa 4

2. COPA-COGECA – sprawozdanie 5

- Jerzy Grabiński

3. BASF – spotkanie prasowe 6

- Biuro KFPZ

4. Podsumowanie konferencji DuPont 7

5. Bariery w dostępie do rynków trzecich 7 - Joanna Leśniewska

6. Europa dwóch prędkości 8 - Emilia Ożarowska

7. Rozmowy polsko-niemieckie 10

8. Sytuacja na rynku środków ochrony roślin 11 - Joanna Leśniewska

9. Z Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi... 11 - Joanna Leśniewska

EKONOMIA

20

1. Czy produkcja zbóż w gospodarstwach ekologicznych jest opłacalna? 20 - Grażyna Nachtman

RYNEK ZBÓŻ 24

1. Krajowy rynek zbóż w sezonie 2010/11 24 - Wiesław Łopaciuk

2. Wiadomości zbożowe 26 -Beata Michalska-Klimczak

3. Notowania zbóż 28

AGROTECHNIKA

34

1. Owies głuchy (Avena fatua L.) 36

- Jacek Kieć

2. Optymalizacja nawożenia zbóż 39 - Rafał Mładanowicz

3. Wymagania klimatyczne pszenicy, żyta i pszenżyta 40 - Beata Michalska-Klimczak

4. Jak walczyć z chorobami zbóż w nadchodzącym sezonie? 42 - Andrzej Żmijewski

5. Skórek zbożowy. Mały szkodnik o dużym znaczeniu 43 - Paweł Olejarski

6. KFPZ – deklaracja członkowska 46

(4)

Szanowni producenci, czytelnicy!

Zapraszam do zapoznania się z tematyką poruszaną na łamach biuletynu „Świat Zbóż”, który bezpłatnie drogą pocztową dociera do naszych członków z całej Polski.

Mimo wstępnych dobrych prognoz dotyczących przezimowania zbóż w Polsce spotkamy się ze znaczącą redukcją powierzchni zasiewu wynikającą ze złego stanu przezimowania. Wstępne prognozy KFPZ sięgają redukcji nawet do 20% plonów/zbiorów zbóż. Wiosenna aura też nie wpłynęła pozytywnie na wzrost zbóż, czyli tym samym poprawę wielkości plonów. Negatywnych skutków możemy szukać m.in. w wysokiej amplitudzie temperatur (a co za tym idzie zwiększenie warunków stresowych dla roślin). Dodatkowo negatywnie na oziminy wpłynęła późna wiosna.

Kolejnym czynnikiem, który napewno wpłynie na zbiory w tym sezonie będą nakłady poniesione na uprawy. W związku z brakiem opłacalności produkcji zbóż w ostatnim roku, polscy producenci znacznie ograniczyli koszty związane z nakładami na nawozy wieloskładnikowe i pestycydy. Co w konsekwencji będzie skutkować obniżeniem jakości i wielkości plonów zbóż.

Pisząc ten list, czyli w dniu 27 kwietnia br., mogę poziom tegorocznych plonów wstępnie prognozować na 23-24 mln ton, czyli około 20% mniej niż w roku 2009. Pierwsze dokładniejsze prognozy na temat zbiorów w 2010 r. KFPZ będzie mogła oﬁ cjal- nie przedstawić w czerwcu, powinniśmy wówczas znać stan upraw zbóż jarych.

W momencie niskiej jakości ziarna wykorzystanie go w celach energetycznych jest z pewnością szansą dla producentów na uzyskanie godziwej ceny za każdą tonę wyprodukowanego ziarna. Dzięki czemu uzyskamy wartość minimalną 1 tony, na podstawie wartości energetycznej ziarna, a nie według aktualnych cen rynkowych. Z chwilą wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 23 lutego 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyska- nia i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii, niskiej jakości ziarno zbóż zostało uznane za biomasę i możemy je wykorzystywać do procesu produkcji energii.

10-11 czerwca Krajowa Federacja Producentów Zbóż będzie już po raz drugi uczestniczyć w targach Polskie Zboż w Modrzu.

Członkowie KFPZ i wszyscy zainteresowani spotkaniem i merytoryczną dyskusją z kierownictwem Krajowej Federacji Produ- centów Zbóż znajdą nas na stoisku B4. Już dziś serdecznie wszystkich Państwa zapraszam!

Podsumowując życzę producentom uzyskania jak najlepszych wyników w żniwa 2010 roku, wysokich plonów oraz cen pozwa- lających na dalszy rozwój.

Z poważaniem, Rafał Mładanowicz Krajowa Federacja Producentów Zbóż

(5)

25 marca w Brukseli w siedzibie COPA-COGECA odbyło się posiedzenie Grupy Roboczej ds. Roślin Zbożowych, Oleistych i Białkowych COPA-COGECA. Posiedzenia tej grupy odbywają się kilka razy do roku. Spotykają się na nich reprezentanci związków producentów z poszcze- gólnych krajów, aby wymienić informacje i poglądy zwią- zane z produkcją rolną, w szczególności dotyczącą roślin zbożowych, oleistych i białkowych, oraz przygotować wspólne stanowisko do przedstawienia Komisji Europej- skiej. Zwykle każde państwo na posiedzeniach Grupy Roboczej reprezentuje przynajmniej jeden przedstawi- ciel, ale niektóre państwa – zwłaszcza większe, takie jak Niemcy czy Francja (ale nie tylko) – mają nierzadko kilku przedstawicieli.

Jednym z najważniejszych punktów obrad Grupy Roboczej jest zawsze wymiana informacji dotyczących sytuacji na rynku zbóż. Jako przedstawiciel Polski podczas ostatniego posiedzenia opisałem stan zasiewów w kontekście przebiegu warunków pogody zimą, a w szczególności zwróciłem uwagę na uszkodzenia zasiewów przez pleśń śniegową i wyprzenie, co wpłynie negatywnie na wielkość tegorocznych zbiorów.

Jednocześnie zaznaczyłem, że czynnikiem obniżającym plony będą także ograniczenia w nakładach na technologie produkcji w związku z niskim poziomem opłacalności zbóż. Opisując sytuację na rynku zbóż, określiłem ją jako bardzo trudną, głównie ze względu na duże zapasy ziarna, których zagospodarowanie będzie niełatwe oraz na niskie ceny skupu.

Zauważyłem także, że zła sytuacja polskich producentów wynika m.in. z tego, iż dopłaty bezpośrednie są niższe niż w krajach, które wcześniej stały się członkami UE oraz że różnica w wysokości tych dopłat nie odzwierciedla różnicy w kosztach produkcji. Zwróciłem także uwagę na rosnącą popularność wykorzystania ziarna na cele energetyczne.

Z informacji, jakie przekazywali przedstawiciele poszczegól- nych państw, wynikało, że stan zasiewów u najważniejszych unijnych producentów zbóż (Francja, Niemcy, Wielka Bry- tania) jest raczej dobry. Można zatem przypuszczać, że ten rok będzie dla krajów członkowskich UE urodzajny w zakresie

produkcji zbóż, co może być przyczyną utrzymywania się ni- skiego poziomu cen w tym sezonie.

Prowadzący obrady poinformował, że COPA-COGECA wy- stosuje do Komisji Europejskiej apel o wdrożenie wszelkich możliwych narzędzi interwencji na rynku w celu poprawy sytuacji z zaznaczeniem, że niekorzystna sytuacja na rynku zbóż może być przyczyną niefortunnych zmian na rynkach produk- tów żywnościowych. Moja propozycja, aby znalazły się w tym apelu informacje dotyczące dopłat, nie znalazła zrozumienia u prowadzącego obrady.

Kolejnym punktem posiedzenia była informacja o problemach na rynku nawozów, których cena decyduje w znaczącym stopniu o kosztach produkcji. Dowiedzieliśmy się, że COPA-CO- GECA zamierza podjąć rozmowy z najważniejszymi producentami nawozów na świecie w tym zakresie. Obecnie produkcja nawozów skupiona jest w 6-7 wielkich korporacjach.

Wszystko wskazuje na to, że podobne do rynku nawozowego zmiany zachodzą także na rynku nasiennym.

Następnie zostaliśmy poinformowani o pracach, jakie rozpo- częła Komisja Europejska w zakresie zawartości metali cięż- kich, w szczególności kadmu, w płodach rolnych. Efektem tych prac będzie weryfi kacja obowiązujących dopuszczalnych zawartości tego pierwiastka w ziarnie. Na razie jednak brakuje dostatecznych informacji z tego zakresu. Na przykład nie ma takich danych odnośnie do owsa.

Następnie obradujący wysłuchali wykładu dotyczącego zmian we Wspólnej Polityce Rolnej po 2013 roku. Z wykładu można było wywnioskować, że dyskusje nad WPR wchodzą w decy- dującą fazę.

W końcówce obrad Grupy Roboczej wystąpili przedstawiciele związków zajmujących się przetwórstwem pierwotnym pło- dów rolnych (produkcja białka, skrobi, mąki, cukru), które po- stanowiły połączyć wysiłki w walce o stabilność rynku.

26 marca odbyło się zwyczajowe posiedzenie Grupy Do- radczej ds. Roślin Zbożowych, Oleistych i Białkowych COPA-COGECA z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej w siedzibie Dyrekcji Generalnej ds. Rolnic- twa (DG Agri). Program posiedzenia jak zwykle był bardzo

Sprawozdanie z obrad Grupy Roboczej ds. Roślin Zbożowych, Oleistych i Białkowych COPA-COGECA i spotkania Grupy

Doradczej ds. Roślin Zbożowych, Oleistych i Białkowych COPA-

-COGECA z przedstawicielami Komisji Europejskiej 25-26.03.2010

(6)

BASF – spotkanie prasowe

bogaty, a w związku z tym niewiele czasu przeznaczono na zadawanie pytań i dyskusję.

Pierwsze informacje, jakie przedstawiciele Komisji przekazali obecnym na posiedzeniu ekspertom, dotyczyły rynku zbóż i roślin oleistych. Ten element obrad jest zawsze przedsta- wiany w formie wykładu z uwzględnieniem wielu aspektów decydujących o zmianach na rynku zbóż i roślin oleistych oraz białkowych. Potem nastąpiła krótka dyskusja, w której ze strony przewodniczącego Grupy Roboczej Paula Temple padło stwierdzenie o złej sytuacji na rynku zbóż. Stwierdził on, że produkcja zbóż w UE stagnuje, a powinna rosnąć, bo takie są wymogi rynku. Producenci oczekują pozytywnych sygna- łów ze strony Komisji o możliwości poprawy sytuacji na rynku zbóż w przyszłości. W odpowiedzi ze strony Komisji padły stwierdzenia o przewidywanych zmianach na rynku zbóż po- legających na ograniczeniu skupu interwencyjnego do pszenicy oraz o ograniczeniach ilościowych w tym względzie (do poziomu 3 mln ton). Po osiągnięciu tego pułapu będą urucha- miane procedury przetargu.

Tematy poruszane poprzedniego dnia na spotkaniu w sekre- tariacie COPA-COGECA dotyczące kadmu zostały bardzo szczegółowo omówione z uwzględnieniem wszystkich aspek- tów, w tym jego zawartości w różnych produktach żywno- ściowych. Z wypowiedzi prowadzącej wykład wynikało, że nie jest jeszcze pewne, czy nastąpi rewizja obowiązujących, granicznych zawartości kadmu w ziarnie, a jeśli już tak się sta- nie, to po skompletowaniu wszystkich danych z tego zakresu.

Padł z jej strony apel o współpracę w zakresie uzupełnienia brakujących danych.

W kolejnym punkcie omówiono problemy związane z uprawą pszenicy twardej w kontekście działań wspierających tę upra- wę w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Problemy dotyczące produkcji tego gatunku pszenicy nie dotyczą bezpośrednio Polski, ale warto wiedzieć, że program dofi nansowywania produkcji, który miał promować podtrzymywanie produkcji w tradycyjnych rejonach, nie całkiem udało się zrealizować, ponieważ pszenica twarda zaczęła się pojawiać w rejonach, gdzie wcześniej jej nie było.

Następnym punktem obrad była informacja Komisji dotycząca wartości progowych (Maximum Residue Limits) dopuszczalnych zawartości pestycydów, a w szczególności pirymifosu metylowego w różnych płodach rolnych.

W ostatnim punkcie programu przedstawiciel Komisji poin- formował zebranych o działaniach związanych z monitorowa- niem zawartości mykotosyn w paszach.

Reasumując, należy podkreślić, że zwykle spotkania Komisji z ekspertami COPA-COGECA są w dużej mierze wypełnio- ne wiadomościami związanymi z przekazywaniem informacji przez przedstawicieli Komisji. Dlatego pozytywnie należy ocenić to, że planowane na 23 czerwca posiedzenie będzie całodniowe. Najistotniejszym punktem wydłużonego posiedzenia będzie przedyskutowanie problemów związanych z planowanymi zmianami we Wspólnej Polityce Rolnej po 2013 roku.

Doc. dr hab. Jerzy Grabiński IUNG-PIB Puławy

10 marca w Warszawie miała miejsce konferencja prasowa zorga- nizowana przez fi rmę BASF Polska Sp. z o.o.

Jak podkreślał Matthew Bleaken (kierownik marketingu w Dziale Crop Protection), z puli 1,3 mld euro przeznaczonej w BASF rokrocznie na badania 25% nakładów fi rma kieruje na produkty przeznaczone dla branży rolniczej. Ponadto ponad 50% pro- duktów sprzedawanych przez fi rmę jest objętych ochroną pa- tentową.

O produktach przeznaczonych na uprawy roślin zbożowych mówił Mariusz Michalski (specjalista ds. produktów zbożowych).

Zaproponował on „Akcję Jakość”, czyli zastosowanie technologii dwuzabiegowej w ochronie zbóż przed fungicydami.

Biuro KFPZ

(7)

26 marca 2010 r. w budynku Ministerstwa Gospodarki odbyło się seminarium z udziałem przedstawicieli Komisji Europej- skiej na temat barier w polskim i unijnym eksporcie do krajów trzecich. Komisja Europejska reprezentowana była przez pana Petrosa Sourmelisa (szefa Unitu Dostępu do Rynku z Dyrek- cji Generalnej ds. Handlu) oraz panią Joannę Miksę (eksperta w Dyrekcji Generalnej ds. Handlu).

Uczestnicy seminarium mogli przedstawić swoje problemy w do- stępie do rynków krajów trzecich w poszczególnych sektorach.

Wiceminister gospodarki Rafał Baniak zapewniał, iż: na bieżąco są identyfi kowane, analizowane oraz zgłaszane Komisji Europejskiej wszystkie bariery, z którymi borykają się przedsiębiorcy działający w krajach pozaunijnych.

Zdaniem Petrosa Sourmelisa zaangażowanie unijne w znoszenie barier handlowych jest kluczowe. Najlepsze wyniki można jednak osiągnąć, rozpatrując konkretne przypadki ograniczeń zgłaszane przez przedsiębiorców. Komisja Europejska odpowiadała na problemy zgłaszane podczas debaty.

Najczęściej spotykane bariery w obrocie towarowym według Mi- nisterstwa Gospodarki to:

nieprawidłowe stosowanie środków sanitarnych i fi tosanitar- nych, weterynaryjnych,

wymogi techniczne,

różne wymogi dokumentacyjne, rejestracyjne i skomplikowane procedury celne,

zamówienia rządowe faworyzujące rodzimych dostawców, subsydiowanie produkcji,

ograniczanie inwestycji zagranicznych,

zakazy importu, eksportu lub limity importowe, eksportowe i środki o skutku podobnym,

dyskryminacyjne systemy licencji importowych lub eksporto- wych,

cło eksportowe,

subsydiowanie eksportu (np. poprzez stosowanie podwójnych cen energii),

kwestie nieprzestrzegania praw własności intelektualnej, kwestie związane z prawem patentowym,

problemy dotyczące określania pochodzenia towarów, problemy z oznaczeniami geografi cznymi,

nieprawidłowe stosowanie kontyngentów taryfowych w taki sposób, że utrudnione jest korzystanie z nich,

środki antydumpingowe przed nadmiernym importem oraz antysubsydyjne.

Z informacji przekazanych przez Mieczysława Nogaja (dyrektor Departamentu Polityki Handlowej w MG) wynika, iż w większości krajów unijnych funkcjonuje sformalizowany schemat działania. Na forum UE i w relacjach z krajami trzecimi widoczne efekty w obronie interesów producentów i eksporterów daje uporządkowanie systemu zgłaszania i likwidacji barier handlowych. W Ministerstwie Gospodarki 25 marca powołano zespół międzyresortowy, któ- ry będzie zbierał i analizował wszystkie informacje spływające od polskich producentów i eksporterów. Do zadań zespołu należy podejmowanie dalszych decyzji o sposobie działań w celu likwidacji poszczególnych barier w dostępie do rynków pozaunijnych i wspomaganie w ten sposób aktywności polskich przedstawicieli na forum UE. Raportowania o barierach handlowych w eksporcie, imporcie oraz inwestycjach możemy dokonać, wypełniając formu- larz na stronie internetowej: http://beta.mg.gov.pl/node/10121.

Spotkanie było doskonałą okazją do zaprezentowania własnej branży oraz problemów w dostępie do rynków krajów trzecich, z którymi borykają się producenci, przedsiębiorcy i eksporterzy różnych branż.

Joanna Leśniewska

Na przełomie stycznia i lutego 2010 fi rma DuPont Poland Sp. z o.o.

już XI raz była organizatorem cyklu konferencji na terenie całej Polski. Najwięcej czasu fi rma poświęciła produktom stosowanym na uprawy roślin zbożowych. Jak sama miałam okazję się przeko- nać, będąc w poznańskim Kineopolis, spotkania cieszyły się bardzo dużą frekwencją. Podczas konferencji przedstawiciele Kra- jowej Federacji Producentów Zbóż mogli pokrótce przedstawić działalność i cele federacji. Pragnę podziękować organizatorom za zaproszenie i udostępnienie czasu na prezentację Krajowej Fede- racji Producentów Zbóż.

Podsumowanie konferencji DuPont

Bariery w dostępie do rynków trzecich

(8)

Europa dwóch prędkości

23 marca 2010 r. odbyła się w Brnie Międzynarodowa Konferencja pozarządowych organizacji rolniczych no- wych państw członkowskich Unii Europejskiej. Tema- tem spotkania była „Wspólna Polityka Rolna Unii Euro- pejskiej po 2013 roku – równe warunki dla wszystkich”.

Była to trzecia konferencja pozarządowych organizacji rolniczych

„nowych” państw członkowskich Unii Europejskiej (UE-12).

Pierwsze tego typu spotkanie miało miejsce 8 grudnia 2008 roku w Kownie i było zorganizowane przez Litewski Związek Farme- rów. Zakończyło się podpisaniem wspólnej deklaracji, w której po- stulowano m.in. o jednakowe płatności bezpośrednie w całej UE i podwyższenie ceny interwencyjnej dla zbóż (do 160 euro).

Kolejne dwa spotkania odbyły się już w Brnie. Ich organizatorem była Izba Rolnicza Republiki Czeskiej, której przewodniczy Jan Veleba. Pierwsze z nich odbyło się w dniach 1-2 czerwca 2009 roku i uczestniczyli w nim przedstawiciele Bułgarii, Czech, Wę- gier, Litwy, Słowacji, Słowenii, Austrii, Francji, Niemiec, Holandii, Szwajcarii, Ukrainy i Polski. Konferencja zakończyła się podpisaniem deklaracji, która dotyczyła równych praw i konkurencyjności rolników w UE oraz kryzysowej sytuacji w branży mleczarskiej.

W trzecim spotkaniu organizacji rolniczych nowych państw człon- kowskich UE uczestniczyli m.in. przedstawiciele ministerstw rolnictwa Słowacji i Czech, przedstawiciele izb rolniczych oraz innych organizacji rolniczych zrzeszających producentów rolnych z Czech, Bułgarii, Estonii, Węgier, Litwy, Łotwy, Rumunii, Słowacji oraz Polski. W imieniu polskich producentów głos w konferencji zabierał Marian Sikora – przewodniczący Federacji Branżowych Związków Producentów Rolnych. Krajowa Federacja Producen- tów Zbóż jest członkiem FBZPR. Pomimo wysłanych zaproszeń w konferencji nie uczestniczył żaden przedstawiciel „starych”

państw członkowskich Unii Europejskiej.

Wszystkie dotychczasowe spotkania pokazały, że producentów rolnych z „nowych” państw członkowskich UE dotykają podobne problemy, tj. niestabilność cen na rynku, spadek produkcji krajowej, wzrost cen środków produkcji, rozprzestrzenianie się cho- rób, zmiany klimatyczne itp.

Po raz trzeci podpisano wspólną deklarację, która zawiera nastę- pujące wnioski:

sytuacja gospodarcza w UE od początku jej ustanowienia, za- częła się szybko zmieniać z powodu zmian strukturalnych, wpływu globalizacji, procesu integracji. Ale główne cele WPR do dziś nie zostały osiągnięte. Reforma WPR po 2013 roku jest doskonałą okazją, aby WPR stała się narzędziem bardziej zna- czącym,

mając na uwadze dalszy rozwój polityki rolnej i zrównoważo- nego rolnictwa oraz z uwagi na wahania cen produktów rolnych, konieczne jest zapewnienie równych szans, stabilności cen oraz uczciwych warunków dotacji, które są wypłacane wszystkim rolnikom w UE-27,

dopłaty bezpośrednie muszą być wyłączone z ramy „odniesień do historii”. Powinny one odzwierciedlać nowe wyzwania zwią- zane na przykład z produkcją zwierzęcą lub zatrudnieniem ludzi na obszarach wiejskich. Celem jest wyeliminowanie różnic mię- dzy „starymi” i „nowymi” państwami członkowskimi UE, uważamy, że płatności bezpośrednie są jednym z ważniejszych

narzędzi WPR, dlatego też muszą być takie same dla wszystkich krajów UE-27, najpóźniej od stycznia 2014 r., ponieważ są one związane z 1 fi larem WPR, którego celem jest stabilizacja życia na obszarach wiejskich. Zdecydowanie nie zaleca się wyłącza- nia, zmniejszania lub modulowania, a nawet utworzenia limitu płatności bezpośrednich,

płatności bezpośrednie i inne bezpośrednie oraz pośrednie na- rzędzia zarządzania WPR powinny być stosowane w UE-27 na równych zasadach, aby utrzymać równe i sprawiedliwe warunki dla rolnictwa całej UE-27. Taki system wyeliminowałby niedo- godności związane z płaceniem podatków, płatności związanych z ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym oraz ze środkami fi nansowymi przydzielonymi w kopertach krajowych,

pragniemy również podkreślić dużą rolę WPR jako narzędzia, które jest istotne dla bezpieczeństwa w zakresie kontroli i za- rządzania ryzykiem związanym z rolnictwem,

WPR musi wyeliminować nadmierną administrację, a z drugiej strony powinna pozostać najważniejszym elementem i narzę- dziem integracji w dziedzinie produkcji rolnej i ochrony środo- wiska,

chcemy utrzymać silną i skuteczną WPR, która nie zwiększyłaby wpływu na budżety krajowe związane ze współfi nansowaniem wszystkich płatności.

Spotkanie w Brnie i podpisanie deklaracji jest kolejnym krokiem w walce o równe traktowanie rolników w UE. Nowe państwa członkowskie zdecydowanie sprzeciwiają się kolejnemu okreso- wi przejściowemu związanemu z wypłacaniem płatności bezpo- średnich po 2013 roku. Apelują, by Wspólna Polityka Rolną była rzeczywiście wspólna dla wszystkich. Tylko wtedy mamy szansę dostosować się do „szybkiej jazdy pociągu”, za którym ciągle zo- stajemy w tyle.

Emilia Ożarowska FBZPR

(9)

(10)

W połowie marca 2010 roku odbyła się konferencja prasowa ministra rolnictwa – Marka Sawickiego oraz jego niemieckiej odpowiedniczki Ilse Aigner. Podczas spotkania ministrów poruszane były głównie tematy: przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r., funkcjonowania łańcucha żywnościowego oraz bioenergii.

„Polityka, która próbuje uwzględnić interesy 27 państw, jest nie- zwykle trudna, ale należy rozmawiać, aby zbliżyć te stanowiska”

– to słowa szefa polskiego resortu rolnictwa podsumowujące rozmowy dotyczące WPR po 2013 r. . Obie strony opowiadają się za utrzymaniem I (płatności bezpośrednie) i II (rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich) fi laru. W naszym interesie jest – mówiła Ilse Aigner – żeby budżet Unii Europejskiej na rolnictwo był w przyszłości jak najwyższy, zobaczymy, co nam zaproponuje Komisja Europejska. Zdaniem minister Aigner duże znaczenie bę- dzie miało przewodnictwo Polski w Unii Europejskiej w drugiej połowie 2011 r.

Pomiędzy ministrami doszło także do wymiany poglądów na temat funkcjonowania łańcucha żywnościowego. Zgadzają się, że nie funkcjonuje on najlepiej. Sprawa ta w Polsce często jest marginalizowana, natomiast w Niemczech jest zupełnie inaczej odbierana. Analiza tego łańcucha wynika z decyzji Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej. W Niemczech jest prawnie zakazane stosowanie tzw. opłat półkowych.

W trakcie rozmów poruszany był także temat dyrektywy glebo- wej, dodatkowych regulacji w zakresie ochrony gleb, które chce wprowadzić Komisja Europejska. Obie strony podzielają pogląd, że działania krajowe w zakresie ochrony gleb są wystarczające.

Polski minister ds. rolnictwa wyraził zainteresowanie rodzimego rolnictwa współpracą w dziedzinie energii odnawialnej, biogazu i biomasy. Podkreślił ponadto, że strona niemiecka jest w tej dziedzinie bardziej zaawansowana.

Eksport

Wartość eksportu ziarna zbóż i przetworów zbożowych do Nie- miec w 2009 roku wyniosła 794 191 tys. zł, co oznacza wzrost w stosunku do 2008 roku (285 976 tys. zł). Największy wzrost w eksporcie odnotowano w przypadku pszenicy (ponadtrzykrot- nie większy) oraz żyta. Udział Niemiec w geografi cznej strukturze całego polskiego eksportu rolno-spożywczego wyniósł w 2009 roku 22,5%, natomiast w 2008 r. było to 24,6%.

Import

Wartość importu towarów zbożowych z Niemiec w 2009 roku wyniosła 124 069 tys. zł i była ona mniejsza niż w 2008 roku.

Wart podkreślenia jest znaczny spadek importu w minionym roku pszenicy i jęczmienia w porównaniu z rokiem 2008.

Udział Niemiec w strukturze polskiego importu rolno-spożyw- czego w 2009 r. wyniósł 22,1%.

Saldo

Wartość salda handlu towarami rolno-spożywczymi z Niemcami pozostała dodatnia w 2009 roku, ale była mniejsza o 5,4% w stosunku do roku poprzedniego.

Tabela 1. Polski handel zagraniczny towarami zbożowymi z Niemcami w 2009 r.

Nazwa towaru

Eksport/Wywóz Import/Wywóz Saldo

Wartość (tys. zł) Wolumen (tony) Wartość (tys. zł) Wolumen (tony) Wartość (tys. zł) 2008 r. 2009 r.¹ 2008 r. 2009 r.¹ 2008 r. 2009 r.¹ 2008 r. 2009 r.¹ 2008 r. 2009 r.¹ Pszenica i meslin 145 801 520 900 218 489 847 200 322 483 35 724 407 239 56 840 -176 682 485 177

Żyto 46 425 118 184 76 302 272 904 29 994 4344 38 993 2068 16 431 113 840

Jęczmień 23 467 34 886 22 828 52 088 67 526 9892 94 993 16 056 -44 059 24 994

Owies 3399 2769 4048 5709 1051 74 1351 42 2348 2695

Kukurydza (ziarno) 40 766 79 442 80 070 159 323 35 681 13160 37 316 6057 5084 66 282

Mąka pszenna i żytnio-pszenna 15 650 25 536 14 145 27 995 39 870 37 959 28 359 25 546 -24 220 -12 424 Mąka ze zbóż innych niż pszenica

i mieszanka żyta z pszenicą 2779 2721 3034 2700 11342 9210 5207 3701 -8563 -6489

Ziarna zbóż obrobione

w inny sposób 7679 8579 6051 6890 9112 13 366 5571 6972 -1433 -4787

Słoma i plewy zbóż 1 1174 1 2587 52 340 387 53 -51 834

1 Dane wstępne (źródło: Ministerstwo Finansów)

Źródło: wybór własny na podstawie danych z konferencji przekazanych przez Departament Rynków Rolnych MRiRW

(11)

Sytuacja na rynku

środków ochrony roślin

24 listopada 2009 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zostało opublikowane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z 21 października 2009 dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrekty- wy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG. Rozporządzenie w znaczny sposób wpłynie we wszystkich państwach członkowskich UE na dopuszczenie do obrotu i stoso- wania środków ochrony roślin.

Zmiany jakie niesie za sobą stosowanie tego rozporządzenia (od 14 czerwca 2011 r.) to m.in. wdrożenie rejestracji strefowej oraz wzajemne uznawanie zezwoleń pomiędzy państwami UE.

Z tymi zmianami powinno się wiązać zmniejszenie obciążeń admi- nistracyjno-fi nansowych dotychczas idących w parze z procesem rejestracji. Tu rolnicy powinni spodziewać się większej dostęp- ności środków przeznaczonych na uprawy małoobszarowe oraz spadku ich cen.

Dane z rejestru środków ochrony roślin wskazują, iż obecnie w Polsce do obrotu dopuszczonych jest 258 substancji aktywnych.

Rocznie średnio około 8 wniosków jest składanych o dopuszczenie do stosowania jako tzw. nowe substancje aktywne.

Obecnie w Polsce jest dopuszczonych do stosowania 854 środków ochrony roślin, w tym:

321 herbicydy (38%) 289 fungicydy (34%)

130 insektycydy (15%) 50 regulatory wzrostu (6%) 62 pozostałe (7%).

Od 2007 roku do 22 marca 2010 r. do MRiRW wpłynęło 230 wniosków o zezwolenie na import równoległy środków ochrony roślin. Z czego pozytywnie rozpatrzono 58 wniosków.

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa monitoruje zużycie środków ochrony roślin. Na podstawie danych zebranych w latach 2002-2005 określono średnie zużycie ś.o.r. w Polsce jako 1,86 kg substancji aktywnej na ha. W 2007 r. średnie zużycie s.a.

na hektar uprawianej pszenicy ozimej wyniosło 1,612 kg, pszenicy jarej – 0,948 kg, w przypadku żyta było to 0,35 kg.

Ceny środków ochrony roślin w 2008 r wzrosły o 9,9%. Nato- miast w 2009 r. ich ceny ponownie wzrosły o 8,4%. Najbardziej podrożały preparaty grzybobójcze (19,1%), następnie insektycydy (9,0%). W 2010 prognozowany jest dalszy umiarkowany wzrost cen pestycydów, który jest spowodowany wysokimi kosztami badań substancji aktywnych oraz ograniczeniem liczby środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu. Dalszy wzrost cen bę- dzie jednak hamowany przez producentów zbóż i sadowników, którzy wykazują na nie mniejszy popyt w tym roku.

Na podstawie materiałów przygotowanych przez MRiRW w dniu 23 marca 2010 dla Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Podczas 113 posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które odbyło się 27 kwietnia Podsekretarz Stanu – Marian Zalewski – mówił, iż jest duże zróżnicowanie w poziomie nawożenia pomię- dzy poszczególnymi województwami w kraju. Występuje także duże różnice w cenach tych samych produktów, nawet kilkudzie- sięcioprocentowe. Zaznaczył także, że widoczne jest pogorszenie relacji ceny nawozów do ceny zbóż. Nieznacznie polepszyła się relacja ceny nawozów do ceny trzody chlewnej.

Z informacji przekazanych Komisji przez Arkadiusza Zalewskie- go (Zakład Badań Rynkowych w IERIGŻ) wynika, iż w 2008 r.

wskaźnik rentowności producentów nawozów wynosił +9,85%, natomiast w 2009 r. był on na poziomie -8,95%. W okresie 2000/1-2009/10 odnotowano +17% wzrost zużycia nawozów w rolnictwie. W tym najbardziej wzrosło zużycie nawozów azo- towych (25%), zużycie nawozów fosforowych wzrosło o 9%.

W przypadku potasowych odnotowano 1% spadek.

W sezonie 2007/08 średnio na 1 ha użytków rolnych rolnicy sto- sowali 132 kg NPK, w roku następnym było to 117,9 kg NPK/1ha

UR. Największe zużycie nawozów mineralnych występuje w zachodniej i północno-zachodniej Polsce, najmniejsze natomiast na wschodzie kraju.

Po raz pierwszy od dawna w 2009 r. odnotowano ujemny bilans handlu nawozów eksport-import, którego przyczyną jest import nawozów z Węgier i Niemiec.

Największy spadek, bo aż trzykrotny, występuje w przypadku wapnowania. Brak wapnowania przyczynia się do zwiększonego zachwaszczenia gleby.

W dyskusji brał udział Prezes KFPZ – Rafał Mładanowicz, który w imieniu producentów zbóż scharakteryzował obecną sytuację na rynku zbóż i wskazał na coraz niższą dochodowość rolnictwa.

Dyskusję podsumował Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Roz- woju Wsi - Jerzy Chróścikowski słowami: dochodowość w rolnictwie ma wpływ na przemysł. Dlatego przemysł musi traktować poważnie producentów rolnych. Prosił także podjęcie działań przez rząd w kierunku zwiększenia wapnowania gleb.

Z Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi...

(12)

biuletyn informacyjny KFPZ Wywiad z ...

Rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Kowalskim

– dyrektorem Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB

Panie profesorze proszę o oceną sytuacji w branży rol- niczej.

Moim zdaniem sytuacja jest zróżnicowana. W tej chwili rolnictwo poszukuje nowej równowagi. Od 2004 aż do 2007 roku przewa- żała opinia, że żywność będzie taniała. W 2007 roku praktycznie wszystkie największe ośrodki ekonomiczne i społeczne progno- zowały, iż era taniej żywności się skończyła i od teraz będzie już tylko drożała. Lata 2008-2009 pokazały, iż przedwczesne było obwieszczanie o drogiej żywności. Spadek cen w 2008-2009 wynikał z dwóch przyczyn, ten poziom cen szczególnie w odniesieniu do zbóż był niemożliwy do utrzymania i rozpoczął się glo- balny kryzys fi nansowy. Co oznaczało mniejsze PKB oraz wzrost bezrobocia, co z kolei przekłada się na mniejsze płace oraz spadek wydatków na żywność. Od kilku tygodni większość ośrodków prognozuje, iż następuje wychodzenie z kryzysu gospodarczego.

Nie mniej są to dość ostrożne prognozy.

Obserwowana jest od wieków prawidłowość iż, rolnictwo w fazę spowolnienia wchodzi nieco później niż inne działy, ale wychodzi z niego dłużej.

Jaki wpływ na branżę ma relacja popyt-podaż?

Jeszcze niedawno w odniesieniu do produktów rolniczych, decy- dujący był popyt lokalny (gmina, kraj). Obecnie o popycie decyduje to co się dzieje w całej gospodarce. Aby wzrósł popyt, musi nastąpić powszechne ożywienie, nie tylko w niektórych krajach.

Zaczynają wyłaniać się nowe „centra produkcyjne”. Kraje które dotychczas były importerami netto żywności, stają się eksporte- rami netto: Chiny, Indie, Brazylia, Argentyna. Mają one olbrzymi potencjał produkcji.

Za mojej pamięci Rosja od wielu lat była poważnym importe- rem. Obecnie nawet Rosja zaczyna mieć nadwyżki. Następuje przesunięcie centrów konsumpcyjnych, do tej pory najwięcej spożywało się w Europie (kurczy się demografi cznie) i USA. W przeciągu 25 lat Polaków będzie około 2 mln. mniej. Depopu- lacja szczególnie widoczna jest w bogatych krajach europejskich tj. Francja, Niemcy. W siłę rośnie Azja i Afryka (liczba ludności na tych kontynentach rośnie) i to są główne rynki zbytu. Nasz udział w rynku światowym ciągle się powiększa, mamy dodatnie saldo handlu rolno-spożywczego. Nadwyżki lokujemy w krajach UE na jednolitym rynku. To jest wymagający rynek, więc też najlepszy sprawdzian jakości naszych produktów. Z drugiej strony jest to już nasycony rynek, na którym nie możemy spodziewać się wysokiej dynamiki. Powinniśmy zatem szukać nowych rynków np.; Chiny, Indie. Pomimo formalnie załatwionych wszystkich pozwoleń na handel z Koreą i Japonią, eksportujemy tam śladowe ilości naszych towarów. Nie możemy skupiać się tylko na utrzymaniu obecnych rynków, gdyż w pewnym momencie może się okazać, iż będzie- my je tracić.

Jak według Pana wygląda sytuacja w polskim rolnic- twie?

Odpowiadając krótko jest zróżnicowana. W Polsce mamy problem z poprawą konkurencyjności naszych produktów na rynkach światowych. Potrzebne są zmiany strukturalne takie jak np. zwięk- szenie skali produkcji, dzięki której możemy zmniejszać koszty jed- nostkowe.

Polskie rolnictwo weszło w okres transformacji z dużym przelud- nieniem agrarnym. Rolnictwo wchłonęło dodatkową siłę roboczą, zwalnianą z przemysłu, z punktu widzenia ekonomicznego zbędną w gospodarstwie. Nie wykorzystujemy wszystkich potencjalnych możliwości poprawy konkurencyjności.

Po akcesji Polski do UE dochody w rolnictwie znacznie wzrosły.

Obecnie ponad 50% dochodów rolników to dochody ze środ- ków pomocowych (dopłaty bezpośrednie), pozostałe to czynniki rynkowe. Z jednej strony ta pomoc poprawia możliwości moder- nizacji gospodarstw, ale z drugiej uzależnia rolników od pomocy instrumentów polityki rolnej.

W coraz mniejszym stopniu o poziomie dochodów decyduje czynnik ziemi, obecnie zaczyna decydować pomysł, zaangażo- wanie, inwestycja. Mówienie o dochodowości musi uwzględniać grupy, strukturę obszarową, strukturę produkcji.

Panie profesorze toczą się dyskusję odnośnie kształtu WPR po 2013 roku. Co dla polskiego rolnictwa będzie najkorzystniejsze?

Niewielu z nas pamięta, że WPR powstawała w momencie panu- jącego głodu w Europie. Głównym celem było zapewnienie bez- pieczeństwa żywnościowego. Obecnie największym problemem jest zagospodarowanie nadwyżek.

Pojawiają się poglądy renacjonalizacji polityki, czyli de facto rezy- gnacji z polityki wspólnotowej. Lokalnie najlepiej zagospodaruje- my, wiemy na co przeznaczyć środki. Moim zdaniem, próba renacjonalizacji polityki jest najgorszym rozwiązaniem dla Polski. Na inną politykę rolną, narodowa może sobie pozwolić kraj o niskim zatrudnieniu (1-2%) w rolnictwie i PKB dwa razy większym niż średnia unijna, a inną sytuację mamy w kraju gdzie PKB jest niższe 4 do 8 razy w porównaniu do bogatszych krajów UE.

Dla Polski idealnym rozwiązaniem byłoby zachowanie wspólno- towego charakteru polityki rolnej, oczywiście z niezbędnymi ko- rektami.

Jakie są prognozy cen żywności na najbliższe lata?

Najbliższe lata powinny być stabilne cenowo. Możliwe są sezo- nowe bądź też koniunkturalne wahania. Niewielki wzrost cen.

Wzrost cen będzie następował w tempie niższym niż infl acja.

Panie Profesorze bardzo dziękuje Panu za poświęcony czas i po- dzielenie się swoją wiedzą z czytelnikami Świata Zbóż.

(13)

biuletyn informacyjny KFPZ prawo

KOMPLET

560 SC

(14)

biuletyn informacyjny KFPZ Unia Europejska

Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku – debata europejska

Unia Europejska rozpoczyna publiczną debatę na temat polityki rolnej przed przeprowadzeniem jej gruntownej reformy w 2013 roku. Natomiast Komisja Europejska przeprowadza przegląd Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i zamierza uwzględ- nić cele nowej, długoterminowej unijnej strategii gospodar- czej. Zmiany zostaną przedstawione pod koniec tego roku, po tym jak Komisja zapozna się z opinią społeczeństwa, i wejdą w życie po zakończeniu obecnego okresu fi nansowania w 2013 roku. Oczekuje się, iż w konsultacjach, które Komisja zamierza zakończyć w czerwcu br., oprócz rolników, wezmą udział także konsumenci, działacze na rzecz ochrony środowiska i obrońcy praw zwierząt. W chwili obecnej Unia pracuje nad 10-letnią strategią gospodarczą Europa 2020.

Może ona mieć daleko idące konsekwencje dla rolnictwa, ponieważ położono w niej szczególny nacisk na gospodarkę niskoemisyjną.

Rolnictwo europejskie – jego znaczenie i rola

Rolnictwo od wieków stanowiło ważny dział gospodarki Europy.

Jednakże pomimo ogromnych zmian, jakie przeszło rolnictwo europejskie w ostatnich dekadach, nadal jest ono bardzo zróżni- cowane. Wynika to z kilku czynników, pośród których ogromną rolę odgrywają warunki środowiska naturalnego (głównie gleby i klimat), a także polityka rządowa, nakłady kapitałowe oraz struktura własności. Trudno jest np. konkurować rolnikom z Pol- ski z rolnikami z Hiszpanii w produkcji warzyw. Gdy bowiem na południu Hiszpanii można już w lutym zbierać niektóre warzy- wa, w Polsce trwa zima. Teoretycznie jest możliwa produkcja warzyw w tunelach lub szklarniach, ale jest ona bardzo nakłado- i kosztochłonna, co też czyni ją niekonkurencyjną, a przez to nie- opłacalną.

Europejskie gospodarstwa są także zróżnicowane pod względem wielkości, form gospodarowania i systemu użytkowania ziem.

W Europie możemy spotkać całą gamę gospodarstw: od eksten- sywnych hodowli na terenach górzystych (np. Grecja, Rumunia), po intensywny chów oborowy (np. Dania, Holandia), od płodo- zmianu (np. Polska), po trwałe uprawy (np. Portugalia, Hiszpa- nia), od monokultury (np. Wielka Brytania, Francja), po uprawy mieszane (np. Polska, Słowacja). Dużą różnorodność spotkamy także w formach władania i własności ziemi – od indywidualnych, poprzez kolektywne, dzierżawy i spółki. Zróżnicowanie dostrze- żemy także w wielkości gospodarstw unijnych: od małych jedno- lub kilkuhektarowych, poprzez średnie – kilkunastohektarowe, do dużych liczących kilkaset, a nawet wielkich o powierzchni kilku tysięcy hektarów.

Za ogromnym znaczeniem rolnictwa europejskiego przemawia to, że Europa dostarcza m.in. 1/3 światowej produkcji ziemnia- ków, 1/2 buraków cukrowych, 1/4 pszenicy, 1/2 jęczmienia, 2/3 żyta. Czołowymi producentami rolnymi w UE są Francja, Niemcy i Polska, dlatego też nasz głos musi być znaczący podczas debaty do- tyczącej kierunku rozwoju Wspólnej Polityki Rolnej po roku 2013.

Wszystkie wspomniane zróżnicowania rolnictwa w warunkach produkcyjnych i rozwoju, a także jego zdolność wytwórczą, powinna uwzględniać polityka rolna, która może nosić miano Wspólnej dopiero, jeśli dostosowywuje wsparcie do potrzeb w celu wyrównywania różnic. Jednakże ciągle postępujące zmiany w uwarunkowaniach zewnętrznych powodowały powstanie coraz to nowych wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne, coraz szersze wykorzystanie biopaliw czy zachowanie różnorodności biologicznej, a także potrzebę dostosowywania się do nowych rodzajów ryzyka oraz skuteczne reagowanie na pojawianie się nowych silnych eksporterów żywności (np. Brazylia) wobec globalizacji i liberalizacji rynku światowego czy też pojawienie się widma kryzysu żywnościowego (poprzez rosnące ceny żywno- ści na skutek rosnących kosztów produkcji rolniczej). W związku z pojawieniem się tak wielu problemów podjęcie kolejnych kro- ków w celu dostosowania funkcjonowania WPR do bieżących potrzeb okazało się nieuniknione, gdyż polityka, która nie reaguje na zachodzące zmiany, staje się bezużyteczna. Stąd też konieczność i zasadność dostosowania polityki rolnej po roku 2013, w nowym okresie fi nansowania, wobec nowych oczekiwań co do jej roli.

Zasady i cele polityki rolnej

Wspólna Polityka Rolna (WPR) to ogół środków, w tym szcze- gólnie instrumentów fi nansowych, stosowanych przez Unię Eu- ropejską w sektorze rolnictwa w celu osiągnięcia celów określo- nych w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE).

Ze względu na specyfi kę rolnictwa i produkcji rolnej w Europie rolnictwo uznano za szczególną i priorytetową dziedzinę gospodarki. Jednakże traktat bezpośrednio nie defi niuje WPR, ale w praktyce określa, jakie obejmuje ona środki polityki rynkowo- -cenowej i strukturalnej w zakresie rynków rolnych, bowiem ich działania wykluczono spod działania praw rynkowych. W związku z tym zdefi niowano zasady Wspólnej Polityki Rolnej, które umoż- liwiają przywrócenie funkcjonowania instrumentów mechani- zmów rynkowych w sektorze rolnym.

Do najważniejszych zasad stosowanych przy tworzeniu polityki rolnej należy zaliczyć:

zasadę wyjątkowości reguł dotyczących WPR – w stosunku do innych zasad organizacji wspólnego rynku, wyrażoną m.in.

przez wyłączenie zasad wolnej konkurencji w produkcji rolnej i handlu produktami rolnymi, jeżeli jest to potrzebne do realizacji celów zdefi niowanych w art. 33 TWE, oraz dopuszczenie stosowania na rynkach rolnych pomocy rządowej, zwłaszcza gdy do- konywana jest ona w ramach wspólnych organizacji rynkowych, zasadę preferencji europejskiej – oznacza pierwszeństwo

zbytu na rynku unijnym własnych produktów rolnych. Służy ona głównie ochronie europejskiego rynku rolnego przed na- pływem tanich produktów z zewnątrz,

zasadę wyłączenia wszelkiej dyskryminacji – odnosi się ona do jednakowego traktowania producentów lub konsumentów w obrębie Unii,

(15)

zasadę jednolitości rynku – oznacza swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi oraz przyjęcie wspólnych reguł handlu produktami rolnymi z krajami trzecimi,

zasadę fi nansowej solidarności – dotyczy ponoszenia kosz- tów (fi nansowania) WPR solidarnie przez wszystkie państwa członkowskie.

W związku z potrzebami w zakresie ochrony rynków rolnych Unia Europejska wprowadziła Wspólną Politykę Rolną, do której należało:

zapewnienie wzrostu produktywności rolnictwa europejskiego. Osiągano to zwiększonymi nakładami na wprowadzanie nowych technik produkcji, poprzez racjonalizację i regionaliza- cję produkcji rolnej oraz lepsze wykorzystanie istniejących czynników produkcji, szczególnie siły roboczej na terenach wiejskich,

zagwarantowanie mieszkańcom wsi wyższego poziomu życia oraz wzrostu PKB na 1 mieszkańca na terenach rolniczych poprzez modernizację gospodarstw,

ustabilizowanie rynków krajowych i całego rynku żywnościo- wego UE,

zabezpieczenie zaopatrzenia w żywność mieszkańców UE, zagwarantowanie umiarkowanych cen żywności wewnątrz

Unii.

W celu dostosowania polityki Unii Europejskiej do zmieniających się ogólnoświatowych uwarunkowań handlu żywnością i zmian preferencji i oczekiwań konsumentów przeprowadzono reformy polityki rolnej i zrestrukturyzowano rolnictwo europejskie. W ich wyniku ustalono najważniejsze elementy Wspólnej Polityki Rolnej UE do 2013 roku, czyli:

uniezależnienie dopłat bezpośrednich wyłącznie od wielkości gospodarstwa (tzw. decoupling),

połączenie bezpośrednich dopłat do rolnictwa z postrzeganiem przez indywidualnych rolników zasad ochrony środowiska (cross-compliance) oraz ogólnie gospodarowanie zgodne z zasa- dami zrównoważonego rozwoju (np. dbanie o rolniczą prze- strzeń produkcyjną, tj. stosowanie dobrej praktyki rolniczej, dbanie o jakość żywności czy o zdrowie zwierząt),

zarezerwowanie części funduszy na wsparcie konkretnych pro- jektów zmierzających do poprawy warunków życia na obszarach wiejskich,

skierowanie dodatkowych funduszy na rozwój obszarów wiejskich.

Nowa wizja rolnictwa

Przez ostatnich kilka lat obowiązujący wzorzec rozwoju i funkcji obszarów wiejskich i rolnictwa uległ znacznemu przeobrażeniu.

Obecnie zakłada, iż jednym z zasadniczych elementów rolnictwa i zarządzania ziemią na obszarach wiejskich będzie szeroko rozu- miane dostarczanie usług związanych m.in. z ochroną środowiska i zapewnieniem krajobrazu kulturowego. Uważa się, że stopniowe przechodzenie w kierunku rolnictwa zrównoważonego, a także postępująca globalizacja stawiają w nowym świetle rachunek eko- nomiczny rolnictwa, a produkcja wspomnianych usług i związane z nią pozytywne efekty zewnętrzne związane ze zrównoważo- nym systemem gospodarowania będzą związane z odpowiednimi

bodźcami lub systemem wynagrodzeń dla rolników, kreowanymi przez państwo. Samo rolnictwo w przyszłości będzie musiało pozwolić rolnikom odpowiedzieć na oczekiwania i zmartwienia obywateli dotyczące wyzwań, jakie stawia XXI wiek. Jednym z najważniejszych wyzwań będzie pozwolenie im na optymali- zację potencjału produkcji i ich konkurencyjności, oraz pomoc w respektowaniu wyższych norm w kwestii bezpieczeństwa i trwa- łości oraz w podtrzymywaniu wizerunku obszarów wiejskich jako atrakcyjnych, prosperujących miejsc oferujących wiele możliwości zatrudnienia. Innymi słowy, wielofunkcyjna rola rolnictwa będzie w przyszłości ważniejsza niż kiedykolwiek wcześniej. W obliczu tych oczekiwań bardzo ważne jest, by zastanowić się nad nowymi zasadami, funkcją i rolą, jaką będzie pełnić Wspólna Polityka Rolna, a także nad tym, jak może sprostać tym oczekiwaniom. Niezbęd- ne jest zastanowienie się nad nowymi celami WPR na najbliższe dziesięciolecia i nad jak najlepszą ich realizacją.

Zgodnie z nowo obowiązującymi poglądami rolnicy w przyszłości nie tylko będą produkować żywność, ale także w ramach fi nansowania ze środków Wspólnej Polityki Rolnej będą dostarczać okre- ślone dobra publiczne dla całego społeczeństwa, takie jak czyste gleby i wody, różnorodność biologiczna obszarów wiejskich wraz z zachowaniem tradycyjnego ich krajobrazu.

Początek debaty – Propozycja Komisji

Komisarz ds. rolnictwa Dacian Ciolos rozpoczął konsultacje publiczne przed reformą Wspólnej Polityki Rolnej 12 kwietnia 2010 roku swoim wystąpieniem na posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Roz- woju Wsi w Parlamencie Europejskim. W przemówieniu w Par- lamencie Europejskim komisarz zaznaczył, iż polityka rolna musi stawić czoła poważnym wyzwaniom dotyczącym m.in. zmian klimatycznych, problemów z dostępnością żywności, szczupłości zasobów naturalnych i ochrony gospodarki wiejskiej. Oczekuje się, że w konsultacjach, które zakończą się w czerwcu 2010 r., oprócz rolników udział wezmą również konsumenci, działacze na rzecz ochrony środowiska i obrońcy praw zwierząt.

W swoim wystąpieniu Ciolos podkreślił, iż nie zamierza prezen- tować jedynie własnych poglądów, lecz liczy na kolektywną pracę w celu wypracowania najlepszych rozwiązań i nowych narzędzi rynkowych. Wspólna Polityka Rolna ma zapewnić rolnikom od- powiedni poziom życia, zagwarantować produkcję wystarczającej ilości żywności po rozsądnych cenach oraz chronić dziedzictwo kulturowe wsi. Polityka ta kosztuje Unię około 55 mld rocznie (czyli 40 proc. budżetu unijnego), z czego większość jest wypła- cana rolnikom w formie dopłat bezpośrednich. Sektor rolnictwa zatrudnia 5 proc. ludności czynnej zawodowo.

W ciągu ostatnich dziesięcioleci UE wprowadziła wiele istotnych zmian w polityce rolnej, m.in. zniesiono pomoc uzależnioną od produkcji i dano rolnikom większą swobodę w dostosowywaniu produkcji do potrzeb rynku. Co więcej, badanie przeprowadzone przez Komisję Europejską w miesiącach listopad-grudzień 2009 roku wykazało szerokie poparcie społeczeństwa dla WPR – sze- ściu na dziesięciu respondentów opowiedziało się za utrzymaniem lub zwiększeniem obecnego poziomu wydatków na politykę rol- ną. Ale pomimo tak dobrych opinii społecznych Wspólna Polityka Rolna musi być wiarygodna w oczach opinii publicznej, gdyż nie służy ona jedynie rolnikom. WPR tworzona jest przez wiele insty- tucji europejskich, a jej funkcje nie mogą być ograniczane jedynie do produkcji żywności, choć ta musi pozostawać celem prioryte-

(16)

towym. Broniąc WPR, nie można zapominać zarówno o sta- bilizacji, jaką daje ona w zarządzaniu dobrami naturalnymi, jak również o miejscach pracy – bezpośrednio w rolnictwie oraz w sektorach powiązanych. Dacian Ciolos wyraził także opinię, iż priorytetowym wyzwaniem dla przyszłej WPR jest oczekiwana przez rolników stabilizacja ich dochodów oraz klarowne zasady organizacji wspólnego rynku. Debata nad jej przyszłością, nad rolą, jaką winna pełnić polityka rolna, nie może zostać oparta jedynie na obronie budżetu WPR, ponieważ to argumenty mery- toryczne zaważą nad kwestiami fi nansowymi. Komisarz Ciolos przypomniał, że gra toczy się o wysoką stawkę, a „wydarzenia ostatnich dwóch lat powinny nam o tym przypominać”, tj. od- notowany w 2008 roku nagły wzrost cen żywności i kryzys na rynku mleka.

Przemawiając w Parlamencie Europejskim, komisarz Dacian Ciolos wymienił trzy powody, dla których należy przeprowa- dzić reformę WPR w roku 2013. Po pierwsze, trwające w UE prace nad Strategią 2020, która jest nie tylko odpowiedzią na kryzys fi nansowy, ale także jest ściśle powiązana z WPR. Poli- tyka rolna ma istotny wkład w tę strategię, gdyż jest kluczowym elementem rozwoju obszarów wiejskich, który w przyszłości przyczyni się do pełniejszego wykorzystania ich potencjału. Po drugie, WPR musi dostosować się do tego, że Unia Europej- ska liczy obecnie 27 członków o różnych możliwościach i po- trzebach. Nie można już mówić o jednym modelu rolnictwa, bowiem rolnictwo unijne jest różnorodne i należy to wykorzy- stać jako bogactwo warte zachowania. Jako ostatni argument przemawiający za przeprowadzeniem zmian komisarz wymie- nił konieczność przygotowania się na przyszłość na nowe wyzwania.

Ponadto, komisarz wskazał najważniejsze kwestie i obszary, które wymagają rozważenia i przedyskutowania:

jakim celom powinna sprostać nowa WPR?

jakich narzędzi potrzebuje Unia Europejska, by lepiej wyjść naprzeciw kwestiom zapewnienia bezpieczeństwa żywno- ściowego?

odwoływanie się do historycznych danych o produkcji, co sprawia, że różne są dopłaty dla rolników w różnych krajach – jak wyrównać szanse w rolnictwie europejskim?

jak utrzymać jakość i różnorodność produktów europejskich?

w jaki sposób rolnictwo może sprostać nowym wyzwaniom, takim jak zmiany klimatyczne, redukcja emisji C0₂?

jaka przyszłość czeka rolnictwo na rynkach międzynarodo- wych?

jak zapewnić konkurencyjność rolnictwa europejskiego?

jak sprawić, by instrumenty wsparcia rolnictwa były bardziej zrozumiałe dla podatników?

jak ochronić rolnictwo przed kryzysami gospodarczymi?

jak zapewnić, by konsumenci płacili rozsądne ceny za żyw- ność, a rolnicy otrzymywali odpowiednie wynagrodzenie za swoją pracę?

Na koniec komisarz Ciolos zaznaczył, iż na razie KE nie chce mówić o budżecie na WPR. „Czas na dyskusję o środkach przyjdzie później. Teraz trzeba poświęcić czas na zebranie pomysłów i wysłuchanie oczekiwań wszystkich partnerów społecznych” – powiedział. „Czekam na reakcje, na przemyśle-

nia rolników, ale również organizacji ds. ochrony środowiska, konsumentów lub ds. dobrostanu zwierząt. Debata musi mieć możliwie szeroki zasięg”.

Wizja Parlamentu Europejskiego w sprawie reformy WPR

Parlament Europejski zamierza przedstawić wizję zrównowa- żonego europejskiego modelu rolnictwa, który odpowiada na nowe wyzwania, a jednocześnie wspiera zasadnicze cele bez- pieczeństwa żywnościowego UE, zrównoważonego i zróżni- cowanego rozwoju obszarów wiejskich na całym terytorium UE oraz obrony struktury gospodarstw rolnych.

Zdaniem Parlamentu konieczne będzie dostosowanie WPR do zmieniającego się kontekstu europejskiego i globalnego. Ozna- cza to, że rolnictwo europejskie musi zapewnić bezpieczeń- stwo żywnościowe konsumentom i pomóc wyżywić coraz większą liczbę ludności na świecie. Jednocześnie WPR powinna stać się częścią rozwiązania problemu zmian klimatu. Będzie musiała dostarczać więcej żywności przy mniejszym wykorzy- staniu gruntów, wody i energii. Ponadto WPR będzie musiała dostosować się do coraz bardziej niestabilnej sytuacji gospodar- czej (światowy kryzys fi nansowy i gospodarczy oraz niedawna skrajna niestabilność cen poważnie odbiły się na rolnikach i ca- łym sektorze rolnictwa).

Kontekst debaty na forum Parlamentu Europejskiego na temat reformy WPR stanowi zmieniająca się struktura instytucjonalna UE i określenie nowych priorytetów politycznych w wyniku ad- opcji traktatu lizbońskiego. Po pierwsze, rolnictwo musi okre- ślić swoją rolę w ramach nowej strategii 2020 i aktywnie się przyczynić do europejskiej odpowiedzi na kryzys gospodarczy i fi nansowy. WPR musi także uwzględnić zmiany przewidzia- ne w innych politykach UE, takich jak polityka spójności, oraz w debacie na temat konkurencyjności sektora rolno-spożyw- czego. Przede wszystkim konieczna będzie obrona udziału rolnictwa w budżecie UE w kontekście przyszłego przeglądu bu- dżetu i określenia nowej perspektywy fi nansowej. Nowa WPR powinna być bardziej sprawiedliwa, zrównoważona, ekologiczna i bardziej wspólna, jednocześnie pozostając polityką prostą, tj. opartą na przejrzystych zasadach.

W sprawozdaniu Parlamentu Europejskiego określono priorytety dla wspólnej i wiarygodnej polityki rolno-żywnościowej pełniącej różne funkcje, która zapewni wsparcie dla rolników i korzyści dla ogółu społeczeństwa (Rys. 1). Zdefi niowano, pięć najważniejszych składowych, którymi są: bezpieczeństwo żywnościowe i sprawiedliwy handel, trwały rozwój, rolnictwo w całej Europie, różnorodność biologiczna i ochrona środowi- ska naturalnego oraz rozwój ekologiczny, aby w przyszłości re- alizować bardziej sprawiedliwą, ekologiczną i trwałą WPR.

Zdaniem Parlamentu fundament WPR powinno w dalszym cią- gu stanowić zagwarantowanie konkurencyjności europejskiego rolnictwa względem mocno subsydiowanych partnerów handlowych, takich jak Stany Zjednoczone, Japonia, Szwajcaria czy Norwegia, oraz zapewnienie rolnikom z UE sprawiedliwych warunków handlu. WPR powinna także nadal wspierać działal- ność rolniczą w całej Europie w celu zagwarantowania lokalnej produkcji żywności i zrównoważonego rozwoju terytorialnego.

(17)

SUMI AGRO POLAND SP. Z O.O. | ul. Bonifraterska 17 | 00-203 Warszawa | tel. 22 637 32 37 | www.sumiagro.pl

JAPOŃSKI ŚRODEK GRZYBOBÓJCZY

OKRES PREWENCJI DLA PSZCZÓŁ:

NIE DOTYCZY!

solidny fungicyd –

zmień przyzwyczajenia!

Wypróbuj absolutną nowość w kompleksowym zwalczaniu chorób zbóż:

podstawy źdźbła, liści, kłosów, opartą na japońskiej technologii!

Zauważ wyjątkową elastyczność dotyczącą: terminu zabiegu i możliwości użycia w różnych technologiach ochrony

Zastosuj preparat wcześnie – okres inkubacji choroby radykalnie się opóźni, przez co liczbę zabiegów można ograniczyć do dwóch

Poznaj nowoczesną formulację SE – mikrokapsułki: lepiej przyswajalną i niezawodną nawet w trudnych warunkach

Zamień dotychczasowy fungicyd na bezpieczny dla Ciebie i środowiska:

brak toksyczności, kaucji za opakowanie i prewencji dla pszczół

Postaw na solidny fungicyd w gospodarstwie chroniący kompleksowo:

zboża, rzepak, buraki

(18)

biuletyn informacyjny KFPZ

Unia Europejska biuletyn informacyjny KFPZ

Uniaiaiaiiaiaia Europejska

Rys. 1 Proponowane cele i priorytety WPR po 2013 roku

WSPÓLNE

ELASTYCZNE RAMY SKUTECZNEJ

POLITYKI PROSTE JASNE

ne cele i priorytety WPR po 2013 roku

WSPÓLNE

ELASTYCZNE RAMY SKUTECZNEJ

POLITYKI PROSTE JASNE

ZAPEWNIAJĄCE WSPARCIE ROLNIKOM I KORZYŚCI DLA SPOŁECZEŃSTWA

BARDZIEJ SPRAWIEDLIWA, EKOLOGICZNA I ZRÓWNOWAŻONA WPR PO 2013 ROKU

to

RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA I OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO (środki rolno-środowiskowe w odniesieniu do większości użytków rolnych, inwestycje w leśnictwo, poprawa stanu wody i gleby, rolnictwo ekologiczne i rolnictwo o wysokiej wartości naturalnej)

>> Porozumienia celowe i umowy terytorialne Współfi nansowanie

ŚRODKI RYNKOWE – MINIMALNE SIECI BEZPIECZEŃSTWA (zarządzanie niestabilnością, poduszka kryzysowa, konkurencyjność)

>> Narzędzia szybkiego działania, linia rezerwy w budżecie UE, nowe narzędzia, dostosowania narzędzia łańcucha dostaw żywności

>> Budżet UE

ROZWÓJ EKOLOGICZNY

(zintegrowany rozwój obszarów wiejskich, dodatkowe środki dotyczące klimatu, ekologiczna energia, badania i rowój, innowacje, modernizacja, szkolenia, ekologiczne miejsca pracy, młodzi rolnicy, polityka jakości)

>> Zintegrowane podejście, pomocniczość Współfi nansowanie

BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCIOWE I SPRAWIEDLIWY HANDEL

Wsparcie bezpośrednie

(konkurencyjność, bezpieczeństwo żywnościowe, sprawiedliwe wspieranie przychodów, działalność rolnicza dostarczająca pod- stawowe dobra publiczne)

>> Budżet UE

Elastyczność dla państw członkowskich

(przejście, priorytety krajowe, użytki zielone, na których prowa- dzi się hodowlę żywego inwentarza)

TRWAŁY ROZWÓJ Dopłaty związane ze zmianami klimatu (łagodzenie zmian klimatu, wydajność produkcji)

>> Dopłaty wynikające z umów opare na jasnych celach

ROLNICTWO W CAŁEJ EUROPIE Obszary o niekorzystnych

warunkach gospodarowania

(działalność rolnicza w całej UE, lokalna produkcja żywności, groźba porzucania gruntów rolnych)

>> Trwające zreformowane programy Współfi nansowanie