Składanie baraku
P ra c e n a d budow ą a u to s tra d p ro w a dzone są w N iem czech od trz e c h lat.
R o boty p ro je k tu je , fin a n su je i n a d z o ru je Tow arzystw o p. n. „R eichsauto- b a h n e n 44; isto tn y m i k ie ro w n ik am i ro b ó t są p rzed sięb io rcy p ry w a tn i, k tó ry m T ow arzystw o p o w ierza w y k o n an ie p o szczególnych odcinków a u to s tra d . W ię
kszość ro b o tn ik ó w sk ład a się z p ra c o w ników fizycznych, n ie w y k w alifik o w anych. R o b o ty , p o d o b n ie ja k i w P o l
sce, p ro w ad zo n e są w ram acli w alki 2 bezrobociem .
W edług p rzep isó w D y rek cji budow y a u to stra d , jeśli ro b o ty nie m ogą być p ro w ad zo n e p rz e z lud n o ść lo k aln ą — co w w iększości w ypadków m a m ie j
sce — obow iązany je st p ra co d aw ca d o sta rczy ć ro b o tn ik o m b ezp łatn y ch k w a
te r i um ożliw ić im zdrow ą straw ę.
P ra g n ą c u ła tw ić p rzed sięb io rco m w y
k o n a n ie tego obow iązku, D y rek cja b u dow y a u to s tra d w y n ajm u je w zorow e b a ra k i m ieszk aln e w raz z urząd zen iem w ew nętrznym , bu d o w an e w edług p la nów , op raco w an y ch p rz e z P aństw ow y U rząd „ S c h ó n h e it d e r ArbeiL44 d la obo
zów p racy .
Z norm alizow any ty p obozu obliczony je s t n a p om ieszczenie 220 osób. Składa
Jadalnia
snych m ateriałó w b u d ow lanych w edług do sta rczo n y c h m u p lanów u stę p y , skład na ro w e ry ; stu d n ię oraz d oprow adzić do obozu p rą d elek try czn y , w zględnie ustaw ić dynam om aszynę.
D o sta rcz o n e p rz e z D y rek cję budow y a u to s tra d b a ra k i są d rew n ian e, p rz e nośne, b u d o w an e je d n a k z n ie sp o ty k a n ą p rz y tego ro d zaju bu d o w lach so
lidnością. Z asadniczo k ażd y b a ra k sk ła da się z d ro b n y ch części d rew nianych, o w y m iarach sta n d a rto w y c h , odpow ie
d n io dopasow anych. Części te p o łą czone są p rzy pom ocy pocynkow anych śru b o p a trz o n y c h m u tra m i, k tó re w cho
dzą w o d p o w iad ające im k an ały . D zię
k i tem u każd y b a ra k d aje się łatw o złożyć i p rzen ieść na in n e m iejsce bez uszkodzenia m a te ria łu budow lanego;
poszczególne części b a ra k u m ożna ró w n ie łatw o w ym ieniać. W k o n stru k c ji baraków położono szczególny n acisk na z u p e łn e zabezpieczenie m ieszkańców p rz e d d ziałan iem czynników k lim aty cz
nych, dający ch się d o tk liw ie we z n a ki we w szelkiego ro d z a ju na p ręd ce skleconych bu d ach .
W b a ra k a c h m ieszkalnych m ieści się po 72 osoby; każd y b a ra k podzielony je s t n a cz te ry p om ieszczenia po 18
Świetlica Ogólny widok obozu
Dawniej...
J e d n y m z n a jb a rd ziej a ktu a ln ych za gadnień h ig ie n y p ra c y w Polsce je s t ochrona ro b o tn ik ó w , z a tr u dnio n ych p r z y pracach zie m n ych . N a p ie rw sz y p la n w ysuw a sią zw ła szcza spraw a kw a te ro w a n ia i o d ż y w iania d r u ż y n ro b o tn ic zy c h , za tr u d n io n y c h na robotach p u b lic zn y c h zdała od m iejsca za m ie szka n ia . D o
św iadczenia p o c zy n io n e w ty m w zg lą d zie p r z y b u d o w ie a u to stra d n ie m ie c k ic h , z k tó r y m i za p o zn a ł sią atator, zw ied za ją c tr z y o b o zy ro b o tn ic ze : w G róben, R a u e n i K e rsd o rf, oraz d z ią k i d o sta rczo n y m p rz e z P a ń stw o w y U rząd „ S ch ó n h eit der A r b e it“ p u b lik a c jo m — m ogą sią p rz y d a ć p r z y opra co w yw a n iu o d p o w iednich p ro ję k ó w w n a szym k ra ju .
się on z trz e c h b arak ó w m ieszkalnych, b a ra k u gospodarczego (k u ch n ia i św ie
tlic a ) i b a ra k u kąpielow ego. P o n a d to p rz e d się b io rc a m usi w ybudow ać z w ła
K a n t y n a
Spiżarnia p rzy kuchni o só b z o d z ie ln y m w e jśc ie m . W p o m ie
s z c z e n iu p r z y p a d a n a c z ło w ie k a o k o ło 1,2 m 3 p r z e s tr z e n i. Ś c ia n y i p o d ło gi b a r a k ó w są p o d w ó jn e , iz o lo w a n e , d z ię k i c z e m u ła tw o o p a lić je w z im ie , w le c ie zaś d a ją d o s ta te c z n ą o c h ro n ę p r z e d * u p a ła m i. O p r z e c ią g a c h n ie m a m o w y , gd y ż ś c ia n y są s z c z e ln e , f u tr y n y z a ś o k ie n n e i d rz w i d o b r z e d o p a s o w a n e i u sz c z e ln io n e . D rz e w o n a p o d ło g i i słu p y f u n d a m e n to w e j e s t im p re g n o w a n e k a r b o lin e u m , d a c h p o k r y ty b la c h ą c y n k o w a n ą — n ie m a w ię c ró w n ie ż w il
g o ci. O k n a u m ie sz c z o n e są g ę s to : w k a ż d y m p o m ie s z c z e n iu je s t ic h p o c z te ry ( o k n a m a ły c h w y m ia r ó w ); ś c ia n y w e w n ę tr z n e m a lo w a n e są o le jn o n a j a sn y k o lo r , co s p r a w ia w r a ż e n ie ś w ia t ł a i z n ie w a la d o c z y sto śc i. P o m ie s z c z e n ia o p a la n e są ż e la z n y m i p ie c y k a m i.
U r z ą d z e n ie w e w n ę tr z n e je s t p r o s te . W k a ż d e j s y p ia ln i z n a jd u je się 18 łó ż e k w d w u p i ę t r a c h . W o d s tę p a c h p o m ię d z y łó ż k a m i są s z a fk i m e ta lo w e z k ilk u p r z e g r o d a m i, m . in . je d n a n a n a r z ę d z ia . W s z a fk a c h p a n u j e p o r z ą d e k . N a ś r o d k u s tó ł m a lo w a n y o le jn o z e s k ła d a n y m i n o g a m i d la u ła tw ie n ia t r a n s p o r t u ; o b o k sto łu ła w k i.
W k a ż d y m b a r a k u m ie s z k a ln y m są
d w a m n ie js z e „ u r z ę d o w e 4* p o m ie s z c z e n ia . W je d n y m z n a jd u je się b iu r o i p o k ó j „ F i i h r e r a 44 o b o z u , w d w u i n n y c h c z y te ln ia , w n a s tę p n y c h d w u s ta c ja p ie r w s z e j p o m o c y , iz b a c h o ry c h i s a n ita riu s z .
W s p a n ia le , ja k n a w a r u n k i p o lo w e , u rz ą d z o n y je s t b a r a k k ą p ie lo w y . S o li
d n o ś ć b u d o w y t a sa m a , co i w b a r a k a c h m ie s z k a ln y c h . P o m ie s z c z e ń je s t k ilk a . W je d n y m z n a jd u je się k o c io ł d o o g rz e w a n ia w o d y i b a r a k u o ra z e le k tr y c z n a p o m p a , d o łą c z o n a d o s t u d n i; o h o k m a ły sk ła d m a te r ia łó w o p a ło w y c h . W d u ż y m p o m ie s z c z e n iu są u m y w a ln ie ; k a ż d y r o b o t n ik m a n u m e ro w a n ą m e ta lo w ą m ie d n ic ę , k t ó r ą z d e j
m u je z p ó łe k , sta w ia n a s to le p o d k r a n a m i z z im n ą i c ie p łą w o d ą . W o so b n y m p o m ie s z c z e n iu są n a tr y s k i.
O p ró c z te g o m a łe p o m ie s z c z e n ie siln ie o g rz e w a n e słu ż y d o s u s z e n ia o d z ie ż y i b ie liz n y ; je s t w n im ta k ż e k o c io ł do p r a n ia . O d z ie ż w ie rz c h n ią s k ła d a się
w s z a tn i.
O c z y w iśc ie , w szyscy n a r a z n ie m o g ą k o r z y s ta ć z u r z ą d z e ń k ą p ie lo w y c h ; j e d n o m ie js c e do m y c ia p r z y p a d a n a c z te r y o so b y ; ż y c ie o b o z o w e je s t je d n a k t a k z o r g a n iz o w a n e , że je d n i d ru g im
Zm yw alnia, naczyń
n ie p r z e s z k a d z a ją . W a r to p r z y ty m p o d k r e ś lić , że i s tn ie je p rz y m u s d o k ła d n e g o m y c ia się p o p r a c y . D o ś w ie tli
cy n a p o s iłe k m o ż n a p r z y jś ć ty lk o p o u m y c iu się. 0 s ta n ie c z y s to śc i r o b o t n i ków św ia d c z y m ię d z y in n y m i b r a k c h a r a k te r y s ty c z n e g o „ A r m e le u te g e r u c h 44
w s y p ia ln ia c h i św ie tlic y .
Ś w ie tlic a i k u c h n ia u r z ą d z o n e są z n ie m n ie js z ą s ta ra n n o ś c ią . K u c h n ia n o w o c z e sn a : tr z y d u ż e k o tły p o 3.000 litró w n a n a p o je i z u p y o ra z je d n o d u ż e p a le n is k o z p ły tą . D o s k o n a ła w e n ty la c ja p o m ie sz c z e n ia c h r o n i p rz e d p r z e d o s ta w a n ie m się z a p a c h ó w k u c h e n n y c h d o św ie tlic y . O b o k k u c h n i s k ła d n a p r o d u k ty sp o ż y w c z e i c h ło d n ia e le k tr y c z n a . G o tu je w y sz k o lo n y k u c h a r z w ra z z p e r s o n e le m p o m o c n i
c zym . P o z n a ć t o p o sm a c z n y m i f a c h o w ym p r z y r z ą d z a n iu p o tr a w .
O d ż y w ia n ie je s t w s p ó ln e , d la w s z y st
k ic h t a k i e sa m o . D o p u s z c z a ln e są j e d n a k w y ją tk i, o ile p o z w a la ją n a to m ie jsc o w e w a r u n k i. K o s z ty o d ż y w ia n ia p o n o sz ą r o b o tn ic y , k tó r y m p o tr ą c a się Ł a ź n i a
Jadalnia przybrana fesionami z zieleni
Szafa odzieżowa
z w y n ag ro d zen ia o d p o w ie d n ie staw k i ryczałtow e. D o k ła d n e r a c h u n k i p ro w a dzi F iih re r obozu i odsyła je co t y d zień do D y re k c ji budow y a u to s tra d do k o n tro li. D ostaw a p ro d u k tó w sp o żyw czych d la obozów je st częściow o c e n tra ln a , co z n acz n ie obniża koszty w yżyw ienia. P rz e d się b io rc a o p łaca p e r sonel i k o sz ty p ro w a d z e n ia k u ch n i.
Z asad n icza ra c ja p o k arm o w a jest n a s tę p u ją c a :
750 g cb łeb a,
125 g k iełb asy łu b w ędlin,
125 g m ięsa w ołow ego, cielęcego, b a ra n in y lu b dziczyzny, w zglę
d n ie 100 g w iep rzo w in y lub sło n in y , albo w reszcie 250 g ryby,
200 g św ieżej ja rz y n y lu b 125 g r o ślin strączk o w y ch ,
750 g k a r to fli,
100 g sm alcu lub m a rg a ry n y albo 60 g m asła.
J e st to ra c ja dość o b fita i sk o n c e n tro w a n a , co w y d aje się z asad ą słuszną z u w agi n a ciężk ą fizy czn ie p ra c ę r o b o tn ik ó w . D ie te ty k ę m ożn ab y jeszcze m oim zd an iem p o p ra w ić p rzez w p ro w ad ze n ie w iększych ilości m leka i sera w p o sta c i p o tra w , m lek o je st bow iem stosow ane ty lk o do k aw y; ró w n ież ze w zględu n a ub ó stw o p ro d u k tó w o c h ro n nych w ty m w yso k o k alo ry czn y m j a d ło sp isie b y ło b y rz eczą p o ż ą d a n ą , aby
„św ieże ja rz y n y 44 p o d a w a n o isto tn ie ja k o „św ieże44, t. zn. w p o sta c i sa łat, m ożliw ie z d o d a tk ie m owoców (a w ięc n p. ja b łe k ) ; p o zy cja t a n ie p o w in n a być za stę p o w a n a ro ślin a m i s trą c z k o w ym i, ja k p rz e w id u je to ja d ło sp is.
M ożnaby n a to m ia st zm n iejszy ć nieco ilość m ięsa.
W rzeczy w isto ści ra c je są lep sze p o d p ew nym i w zględam i, niż by to w y n ik a ło z zasad n iczeg o sc h em atu . 1 ta k p rz y p rz e g lą d a n iu tyg o d n io w y ch ja d ło sp i
sów stw ie rd z iłe m n p ., że m asło p o d a w an e je s t 6 razy ty g o d n io w o po 83 g, a w ięc w ilo ści w yższej, niż p rz e w id u je to ra c ja . R yby p o d a w a n e są 2 razy ty g o d n io w o , a zam iast k iełb asy często p o d a w a n a je s t k isz k a; p ro d u k ty te są źró d łem ta n ie g o i p e łn o w arto ścio w e g o b ia łk a i w p ro w a d z e n ie ic h do ja d ło spisów z p u n k tu w id zen ia g o sp o d a r
34
Łóżka z szafami
sta n d a rto w y c h w ym iarów b arak ó w ; m niej w ięcej dw a razy w ty g o d n iu w y św ietlan y je s t film . P rz y je ż d ż a ją rów nież w ykładow cy i d ziałacze p a r ty jn i. W szystkie te im p re z y u rz ą d z a na w łasny koszt o rg a n iz a c ja „ K r a f t d u rch F re u d e 44, Na ró żn eg o ro d z a ju w ieczorki i p rz e d sta w ie n ia zap rasza się często wieś okoliczną w celu z a d zierzg n ięcia w zajem nych sto su n k ó w i dobrego w spółżycia.
W dużym obozie, liczącym p o n a d 200 osób, n ie ra z się zd arzy , że k to ś u le gnie w ypadkow i. N ależy m u u d z ie lić p ierw sze j pom ocy. W jed n y m z b a r a ków u rz ę d u je w y k w alifik o w an y sa
n ita riu sz , k tó ry pom ocy te j u d z ie la. P o sia d a on o d p o w ied n ią ap te c z k ę i k siążk ę, w k tó re j n o tu je w y padek i ro d z a j u d z ie lo n e j pom ocy. Z aw iad u je on ró w n ież izb ą ch o ry ch z dw om a łóżkam i o raz m a p ieczę n a d sta n em sa n ita rn y m całego obozu. N ajw iększa je d n a k p o trz e b a p ierw sze j pom ocy istn ie je na m iejscu p ra c y , p rzy b u d o w ie a u to s tra d . K a ż d a d ru ż y n a robocza je s t z a o p a trz o n ą w p o d rę c z n ą a p te c z k ę , k tó rą za w ia d u je je d e n z ro b o tn ik ó w , w y k w a lifik o w an y w u d z ie la n iu p ie rw szej pom ocy. W w iększości w ypadków chodzi o pom oc w d ro b n y c h sk a le c z e n iach , k tó r e n ależy n a ty c h m ia st z a o p a trz y ć . W w y p ad k ac h p o w a ż n ie j
szych wzyw a się najb liższ eg o lek arza.
S p ecjaln e p rz e p isy w yw ieszone na t a b licach in fo rm u ją , skąd i kogo należy w ezw ać do pom ocy w pow ażniejszych w y p ad k ac h lub w w iększych k a ta s tro
fach .
Ja k k o lw ie k p ie rw sz a pom oc jest sp ra w ą b a rd z o w ażną, w ażn iejszą je d n a k je st rzeczą, żeb y p rz y p a d k ó w b y ło ja k n a jm n ie j. P rz e p isy D y re k c ji b u dow y a u to s tra d k ła d ą szczególny nacisk n a bezp iecz eń stw o p ra c y . R o b o tn ic y są w p raw d zie u b e z p ie c z e n i w „B eru fs- g e n o sse n sc h a ft44, ale, ja k słu szn ie głosi in stru k c ja , „ u b e z p ie c z e n ie ro z k ła d a ty lk o c iężary fin an so w e w y p ad k ó w na w iele ra m io n , n ie m oże je d n a k zd jąć z n ich lu d zk ieg o obow iązku z a p o b ie g an ia w y p ad k o w i44. O bow iązek te n c ią ży n a praco d aw cy , k tó ry p o w in ien d b ać o b ezp iecz n ą o rg a n iz a c ję p racy i u św ia d o m ie n ie ro b o tn ik ó w , W w y p e łn ie n iu teg o d ru g ieg o z a d a n ia p rz y ch o d zi m u z p o m o cą „B eru fsg e n o sse n -czego je s t słuszne (ro b o tn ic y sam i p ła
cą za w yżyw ienie!). P o tra w y p rz y g o to w ane są b a rd z o s ta ra n n ie i sm a czn ie;
jad ło sp isy są u ro zm aico n e.
O bok k u c h n i fu n k c jo n u je k a n ty n a . P ro w a d z i ją zw ykle były p raco w n ik sklepow y, o p łacan y z n ie w ielk ich zy
sków , ja k ie d aje k a n ty n a , p rzy czym m a on z a g w a ra n to w a n e p ew n e m in i
m um płacy. K a n ty n a , ta k ja k k u c h n ia , je st sa m o w y starczaln a. P ie n ię d z y na zag o sp o d aro w an ie d o sta rc z a p rz e d się biorca.
J a d a ln ia z ajm u je w iększą część b a r a k u gospodarczego. W e w n ę trz n e u rz ą d zen ie ja d a ln i sk ła d a się ze stołów k ró tk ic h (o ty p ie re sta u ra c y jn y m ), u staw io n y ch w dw u rzę d a c h i ław ek.
M im o ta k p ro ste g o u rz ą d z e n ia , w i
dać d bałość o e stety czn y w ygląd sali.
Łaźnia z natryskami
Ś ciany i su fity o zd o b io n e są k r a jo b ra zam i i fe sto n a m i; n a o k n a c h i n a s to łach u sta w io n e są d o n ic z k i z k w ia ta m i; sto ły z a sła n e b iały m p a p ie re m ; w k ą c ie u sta w io n e je s t ra d io .
Je d z e n ie otrzym uje, się w o k ien k u . K ażd y m u si sam sobie usłużyć. N a czynie p o u ży ciu zb ie ra p e rso n e l k u ch en n y i szybko d o p ro w a d z a sto ły do p o rz ą d k u . Je d z e n ie p o d a w a n e je s t na ta le rz a c h i w k u b k a c h z g ru b e j p o rc e lany.
J a d a ln ia służy jed n o c z e śn ie jako św ie tlic a ; w n ie j k o n c e n tru je się życie to w arzy sk ie obozu w czasie w olnym po p racy . T u m o żn a z ag rać w b ila rd , w szachy, p o słu c h ać ra d ia , poro zm aw iać.
Co p ew ien czas p rz y je ż d ż a tr u p a te a tr a ln a , k tó r a o b jeżd ża obozy r o b o tn i
cze z re k w izy tam i, p rz y sto so w an y m i do
O P I S Y W Y P A D K Ó W
s c h a f t “ , z a s ila ją c o b o z y o b f ic ie p l a k a ta m i, l i t e r a t u r ą p r o p a g a n d o w ą , f i lm a m i i t. p . Z d r u g ie j s tr o n y r o b o ty p rz y b u d o w ie a u t o s tr a d p o d le g a ją n a d z o r o w i in s p e k c ji p r a c y .
N a z a k o ń c z e n ie n a le ż y je s z c z e w s p o m n ie ć o z a o p a t r z e n i u o b o z ó w w w o d ę i u s u w a n ie n ie c z y s to ś c i. W w a r u n k a c h ż y c ia p o lo w e g o s p r a w y te m a ją d u ż e z n a c z e n ie s a n i ta r n e .
W e d łu g p r z e p is ó w D y r e k c ji b u d o w y a u t o s tr a d p r z e d s ię b io r c a o b o w ią z a n y je s t w y w ie rc ić , n a t e r e n i e o b o z u s t u d n ię d o s ta te c z n ie g łę b o k ą , o w y d a jn o ści 4 m 3 w o d y n a g o d z in ę . W o d a m u si b y ć p o d d a n a b a d a n iu b a k te r io lo g ic z n e m u i c h e m ic z n e m u . D o s t u d n i d o łą c z o n a je s t p o m p a e l e k tr y c z n a , k t ó r a p r z e t ł a c z a w o d ę d o r u r . N a le ż y r ó w n ie ż d o s ta rc z y ć r o b o tn ik o w i d o b r e j w o d y d o p ic ia w c z a s ie i n a m ie js c u p r a c y . Z g o d n ie ze z w y c z a ja m i, p r z y j ę ty m i w N ie m c z e c h , p r z e d s ię b io r c a d o s ta r c z a d r u ż y n o m r o b o tn ic z y m b e z p ł a tn i e k a w y liib h e r b a t y . W le c ie , ja k m n ie in f o r m o w a n o , d o s ta r c z a się d r u ż y n o m r o b o tn ic z y m n a p o jó w c h ło d z ą c y c h .
P r z e d s ię b io r c a o b o w ią z a n y je s t r ó w n ie ż w y b u d o w a ć n a t e r e n i e o b o z u u s tę p w e d łu g w z o ru , d o s ta rc z o n e g o p r z e z D y r e k c ję B u d o w y A u to s tr a d . U s tę p y są d r e w n ia n e , z a b e z p ie c z o n e p r z e d w ia tr e m i p r z e c ią g a m i. D o ły k lo a c z n e są b e to n o w e , s z c z e ln ie p r z y k r y t e i w e n ty lo w a n e . Ś c ie k i z p o m ie s z c z e ń g o s p o d a rc z y c h i b a r a k u k ą p i e lo w e g o m u sz ą b y ć o d p r o w a d z o n e co n a jm n ie j n a 1 m p o z a o b ó z.
D o o b o w ią z k ó w p r z e d s ię b io r c y n a l e ży je s z c z e w y b u d o w a n ie sz o p y n a r o w e ry , n a k a r t o f l e o r a z d o p r o w a d z e n ie p r ą d u e le k tr y c z n e g o d o o b o z u lu b u s t a w ie n ie d y n a m o m a s z y n y .
N a jc ie k a w ie j p r z e d s ta w ia się j e d n a k s p r a w a k o s z tó w w y b u d o w a n ia o b o z u ; w y d a ją się o n e w p ie r w s z e j c h w ili w y so k ie , c a ło ś ć b o w ie m (w ra z z u r z ą d z e n ie m w e w n ę tr z n y m ) k o s z tu je 7 5 .0 0 0 M k. K ie d y r o z m a w ia ją c z k o n s t r u k t o re m b a r a k ó w , w y r a z iłe m o b a w ę , czy su m a t a n ie o b c ią ż a n a d m i e r n i e k o s z tó w b u d o w y a u t o s tr a d — s ta n o w c z o z a p rz e c z y ł.
— E k s p l o a t a c j a n a s z y c h o b o z ó w — o ś w ia d c z y ł — k o s z tu je n ie w ię c e j, n iż w y b u d o w a n ie n a jg o r s z e g o t y p u b u d d r e w n ia n y c h . T a je m n ic a p o le g a n a ty m , ż e n a s z s o lid n y b a r a k o b lic z o n y je s t n a 15— 20 l a t e k s p lo a ta c ji, zw y c z a jn a z a ś b u d a słu ż y t y lk o n a r o k , g d y ż p o r o z e b r a n i u je j p o z o s ta je z a l e d w ie tr o c h ę s ta r e g o d r z e w a n a p o d p a łk ę .
T r u d n o z a p r z e c z y ć : k a l k u l a c j a p r o s ta i p r z e k o n y w u ją c a .