W OKRESIE TRANSFORMACJI USTROJOWEJ
3. PERSPEKTYWA FUNKCJONOWANIA FUNDUSZU PO ZMIANACH W SYSTEMIE EMERYTALNYM
W LATACH 2013-2014
Efekty rządowego przeglądu emerytalnego z 2013 roku nie były związane z działalnością Funduszu i istotnymi zmianami prawnymi w jego działalności. Aktywność lokacyjna FRD na GPW jest niska, co ma związek z wielkością posia-danych aktywów oraz realizowaną strategia lokacyjną. Wielkość portfela akcyjnego Funduszu wynosi 2,6 mld, przy kapitalizacji spółek notowanych na rynku podstawo-wym i równoległym, która przekracza 877 mld zł (dane za GPW, 11 lipca 2014).
Z uwagi na istnienie trwałego niedoboru w funduszu emerytalnym FUS, który sięga 3% PKB, znaczenie FRD w stabilizacji finansowej systemu emerytalnego
Polityka lokacyjna funduszu rezerwy demograficznej: zmiany prawne, … 125
jest ograniczone. Zasilił on fundusz emerytalny w latach 2011-2013 na łączną kwo-tę 10,2 mld zł: w tym w 2011 roku – 4 mld zł [Por. art. 112 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r.](uruchomienie środków FRD może nastąpić nie wcześniej, aniżeli w 2009 roku), a w 2012 r. – 2,7 mld zł [ZUS 2012, s. 26]. Wymienione transfery nie sprzyjały powiększaniu kapitalizacji Funduszu. Aktywność procesów prywatyzacyjnych w ostatnich latach słabnie z uwagi na wysoki poziom prze-kształceń własnościowych, które dokonano w okresie transformacji ustrojowej. W tej sytuacji Fundusz będzie nadal posiadał niską skłonność do powiększania swojej bazy kapitałowej. Zdaniem autora możliwe są dwa scenariusze dalszego funkcjonowania FRD w przyszłości: pozytywny i negatywny. Pierwszy związany byłby bezpośrednio z trwałym wyjściem Polski z procedury nadmiernego deficytu i skorzystania z doświadczenia funkcjonowania podobnych funduszy za granicą.
Tabela 3. Źródła finansowania i kapitalizacja funduszy rezerwowych w wybranych krajach świata Wyszczegól-nienie kraju Nazwa Funduszu Źródło finansowania Wielkość aktywów (mld USD) Uwagi
Norwegia GPFG dochody z
wydo-bycia ropy n., 1% PKB
656**
transfery nie mogą przekroczyć 4% kapitału rocznie
Francja FRR podatek socjalny
2% 28
zasoby do użycia po 2020 r.
Nowa Zelandia NZSF dotacja
budżeto-wa 0,75% PKB 15,5
zasoby do użycia po 2020 r.
Portugalia SSFSF składka
pracow-nicza 2-4% p.w. 7*
ma osiągnąć wielkość 2 letnich wypłat świadczeń
Chiny NSSF udział w
docho-dzie z nadwyżki handlowej 132 93% aktywów zaan-gażowanych na rynku krajowym
Irlandia NPSF dotacja
budżeto-wa 1% PKB 17,5
ponad 40% aktywów ulokowane za granicą
Oman SGRF dochody z
wydo-bycia ropy n. i gazu
8
utworzony przez rząd w 1980 r.
Singapur GSIC dochód z
nad-wyżki handlowej 247,5**
30% aktywów ulo-kowanych w Europie, 36% w USA
Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Monitor, Monitor Company Group LP, 2011,
*
W wielu krajach świata funkcjonują fundusze rezerwowe, które pełnią rolę ase-kuracji finansowej bazowych systemów emerytalnych. Fundusze te zasilane są z różnych źródeł, także z wykorzystaniem dochodów z zasobów naturalnych, zwłaszcza ropy naftowej. Ich wyniki inwestycyjne i metody lokowania są przed-miotem analizy wyspecjalizowanych firm i instytucji zagranicznych, jednakże dostęp do aktualnych danych jest dość utrudniony. Wynika to z faktu, iż źródła danych są rozproszone a wyniki publikowane niezbyt często. Przedstawiona poni-żej tabela przedstawia źródła finansowania i kapitalizację funduszy rezerwowych w 8 wybranych krajach świata. Najbardziej zasobnym jest fundusz norweski, który ma stabilne źródło finansowania, oparte o dochody z ropy naftowej.
4. PODSUMOWANIE
Czynniki, które zostały wymienione powyżej, przy realizacji scenariusza pozy-tywnego rozwoju Funduszu, wspierałyby zapewne możliwość dywersyfikacji źró-deł jego finansowania. Drugi scenariusz przyszłości FRD może być jednak nega-tywny i oznaczałby stopniowe konsumowanie zgromadzonych aktywów oraz za-kończenie działalności Funduszu w perspektywie 5-10 lat. Sprzyjałoby temu ew. kilkuletnie spowolnienie gospodarcze oraz zaniechanie ograniczania i likwidacji przywilejów emerytalnych. Są to zdarzenia, których nie można wykluczyć i które mogą wpłynąć na pogłębienie się deficytu funduszu emerytalnego w FUS, którego wielkość prezentuje prognoza średnioterminowa sporządzona w Zakładzie Ubez-pieczeń Społecznych. Realizację scenariusza negatywnego wzmacnia stopniowo pogarszająca się sytuacja demograficzna Polski oraz wysoki poziom emigracji osiedleńczej. Analiza GUS wskazuje, iż w końcu 2012 roku poza krajem przeby-wało czasowo około 2,13 mln mieszkańców naszego kraju, czyli o 70 tys. więcej aniżeli w 2011 roku. Liczba migrantów przebywających w Europie w 2012 r. wy-niosła ponad 1,816 mln osób, (w 2011 roku – około 1,754 mln), przy czym zdecy-dowana większość – około 1,72 mln Polaków przebywała w krajach członkow-skich UE. Oznacza to wzrost liczby osób migrujących za granicę o 50 tys. w sto-sunku do 2011 roku [GUS 2013, s. 2]. O ile trend powiększania się liczby osób stale osiedlających się za granicą utrzyma swoją dynamikę, oznaczać to będzie pogłębienie się trudności w systemie emerytalnym, z uwagi na zmniejszenie liczby osób składkujących i opłacających podatki w kraju.
LITERATURA
Art. 112 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 11 poz. 74 z późn. zm.).
Polityka lokacyjna funduszu rezerwy demograficznej: zmiany prawne, … 127 Art. 58 ust. 1. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2007 r. Nr 11 poz. 74 z późn. zm., (dalej – ustawy przedmiotowej).
FRR, 2009, General investment policy guidelines.
Gdański J., Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego, 2012, Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
GUS 2013, Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004-2012, GUS Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy, Warszawa 2013, s. 2. ISSA, 2007, Scheme Reserve Funds: Helping sustain PAYG Pensions, Survey Report. Nagel W., 2012, Fundusz Rezerwy Demograficznej – dziesięć lat funkcjonowania. Próba
bilansu i rekomendacje, Wiadomości Ubezpieczeniowe nr 2/2012, s. 7-8
National Pension Reserve Fund, Annual Report and Financial Statements 2008, 2009,
Dublin, s. 6.
Newlands Ch., 2007, The French state pension reserve continues to thrive, and potentially
disruptive stock market correction of last year, EPN European Pensions and Investment
News, 12.07.2007.
Okólski M., 2004, Demografia zmiany społecznej, WN Scholar, s. 153.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2009 r. w sprawie lokowania środków Funduszu Rezerwy Demograficznej (Dz.U., Nr 92, poz. 757). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2014 r. w sprawie
lokowania środków Funduszu Rezerwy Demograficznej (Dz.U., Nr 92 z 2014 r., poz. 757). Szumlicz T., 2009, Oszczędzaj na emeryturę, PIU, Warszawa.
Uzasadnienie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wykorzy-stania w 2013 r. środków Funduszu Rezerwy Demograficznej na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego wynikającego z przyczyn demograficznych (RM-110-37-13). Wheelan H., 2009, France’s FRR ups vigilance, on tax haven risk for investments,
high-lights green real estate, Responsible Investor, 17.06 2009.
Yermo J., 2008, Governance and Investment of Public Pension Reserve Funds in Selected
OECD Countries, OECD Working Papers on Insurance and Private Pensions, No 15,
2008.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 2008, Sprawozdanie z wykonania planu finansowego
FRD, Warszawa.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 2012, Fundusz Rezerwy Demograficznej, Warszawa, s. 1, s. 26.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 2013, Informacja dotycząca wyników zarządzania
środkami Funduszu Rezerwy Demograficznej w 2012 r., s. 4-6.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 2013, Prognoza wpływów i wydatków FUS na lata
2015-2019, Warszawa, s. 26.
INVESTMENT POLICY OF RESERVE DEMOGRAPHIC FUND: LEGAL CHANGES, MANAGEMENT MODEL
Summary
Demographic Reserve Fund is reserve fund of Social Security Fund (FUS), established by regulations implementing the reform of social security in 1999. Commenced operating
activity began in 2002 [Article 58 of the Act of October 13, 1998], and its initial funding was assured by copy of the pension contributions of 0.1% of the base. The bill introducing the institution of the Demographic Reserve Fund (FRD) assumed that the amount of fund-ing will be 1%, but it was reduced in the face of the economic slowdown. In the followfund-ing years height of the part of pension contributions transferred to the Fund was increased by 0.05% (since 2004), to the maximum size, which amounted to 0.35% in 2009. By default the main source of supply FRD were supposed to be assets of the privatization of the State Treasury, which started build its value since 2009. By the end of 2013, the privatization fund earned 16.9 billion zl and its business plan for 2014 envisages received the amount of 1.5 billion zl.
After the changes in the pension system and the functioning of the Open Pension Funds (OFE), in 2014 the FRD where transferred cash and securities in the amount of nearly 19.7 billion zl. The Fund makes operations at capital market. Aim of this article is to analyze method of spending accumulated assets and assessment of the prospects for further opera-tion of the Fund. It will also be a comparative sketch of the activities of similar funds in selected countries.