ROLA FUNDUSZY EMERYTALNYCH W NADZORZE KORPORACYJNYM W POLSCE

Standardem przyjętym przez członków Izby Gospodarczej Towarzystw Emery-talnych w obszarze nadzoru korporacyjnego jest Kodeks Dobrych Praktyk Inwesto-rów Instytucjonalnych. Towarzystwa emerytalne zobowiązują się w relacjach z emitentami instrumentów finansowych dążyć do tego, aby emitenci i inwestorzy

Governance w funduszach emerytalnych, strategie inwestycyjne i ich rola … 137

instytucjonalni stosowali zasady nadzoru korporacyjnego, zarówno we wzajem-nych relacjach, jak i w relacjach z innymi podmiotami. Kodeks reguluje relacje z emitentami instrumentów finansowych, a w szczególności uzgodnienia i działa-nia w związku z WZA, działadziała-nia w trakcie walnego zgromadzedziała-nia, uzyskiwanie informacji o działalności emitentów i inne relacje z emitentami, a także zasady dobrych praktyk w związku z transakcjami niestandardowymi, relacje z klientami oraz relacje między inwestorami instytucjonalnymi [Kodeks Dobrych Praktyk In-westorów Instytucjonalnych, źródło internetowe; Samborski 2013, s. 224-225]. Ponadto poszczególne towarzystwa emerytalne przyjęły indywidualne zasady nad-zoru właścicielskiego w działalności inwestycyjnej. I tak, PTE PZU SA, działając jako agent, realizuje cel DFE, jakim jest maksymalizacja wartości aktywów osz-czędzających w długim okresie czasu przy zachowaniu bezpieczeństwa inwesto-wanych środków. PZU PTE przyznaje, iż funkcja agenta nakłada na nią obowiązki, nie tylko ściśle określone przepisami prawa, ale także wychodzące poza ramy czy-sto prawne (obowiązki wynikające z przepisów prawa), tak, aby działania podej-mowane w związku z zarządzaniem aktywami funduszu stały w zgodzie z zasadą „należytej staranności”, czyli działania w jak najlepiej pojętym interesie właścicieli aktywów, którymi zarządza PZU PTE [Zasady Ładu Korporacyjnego w działalno-ści inwestycyjnej DFE PZU, źródło internetowe].

W literaturze z obszaru governance dotyczącej własności i kontroli, związek pomiędzy kierownictwem przedsiębiorstwa a inwestorem instytucjonalnym jest przedstawiany w kategoriach relacji między agentem i pryncypałem, będącej prze-słanką angażowania się inwestora instytucjonalnego w sprawy przedsiębiorstwa [Tilba i McNulty 2013].

Obserwacja empirii nie potwierdza jednak tego, by DFE angażowały się w sprawy przedsiębiorstw portfelowych, celem zwiększenia presji na kierownictwo – by to działało w najlepiej rozumianym interesie akcjonariuszy. Pomimo dobrych założeń teoretycznych zapisanych w licznych dokumentach dotyczących ładu kor-poracyjnego, postawa inwestorów instytucjonalnych jest bierna. Fundusze emery-talne nie postrzegają siebie jako pryncypała egzekwującego swoje prawa korpora-cyjne. Zdecydowana większość funduszy działa niejako w oderwaniu od swoich firm portfelowych, nie angażując się w nie[Tilba i McNulty 2013], ani przez bez-pośrednie uczestnictwo w procesie formułowania zasad jego działalności, ani po-średnio przez zmienianie priorytetów osób formułujących takie zasady. Co więcej, fundusze emerytalne nie uczestniczą w działaniach mających na celu sporządzanie „czarnych list”, nie podejmują też prób ingerowania w sprawy biznesowe przed-siębiorstw, w które inwestują. W świetle przeprowadzonych badań fundusze eme-rytalne odgrywają marginalną rolę w nadzorze korporacyjnym w przedsiębior-stwach w Polsce, głównie przez promowanie niezależnych członków rad nadzor-czych w spółkach portfelowych [Kerner i Reinhardt 2010; Samborski 2013, s. 224 -225].

6. DYSKUSJA

W celu dopełnienia dyskusji warto spróbować wyjaśnić przyczyny zróżnicowa-nia wysokości stóp zwrotu osiąganych przez poszczególne DFE oraz podjąć się próby nakreślenia kierunków zmian mających na celu poprawę wyników inwesty-cyjnych DFE i relacji pomiędzy głównymi interesariuszami. Warto więc nieco inaczej spojrzeć na DFE próbując odpowiedzieć na następujące pytania, które pierwotnie sformułował Impavido (2002):

– co warunkuje efektywność organizacyjną w funduszach emerytalnych? – jakie są kluczowe determinanty strategii inwestycyjnych?

– jaki jest wpływ struktury governance funduszu emerytalnego na strategie inwe-stycyjne?

– co determinuje stopy zwrotu z inwestycji w funduszach emerytalnych?

– jaka struktura organu zarządzającego i kwalifikacje ich członków sprzyjają wyższym stopom zwrotu z inwestycji?

– jakie kwalifikacje powinni posiadać członkowie organu zarządzającego? – w jaki sposób zapewnić niezależność członkom rady nadzorczej? – jakie są granice odpowiedzialności organu zarządzającego?

– jak ukształtować rozliczalność i politykę informacyjną w funduszu emerytal-nym? [Impavido 2002; Samborski 2013, s. 225]

LITERATURA

Allianz Polska Dobrowolny Fundusz Emerytalny Prospekt informacyjny, https://www. allianz.pl/files/Prospekt_informacyjny_Allianz_Polska_DFE.pdf [dostęp: 13.04.2014]. Baird’s Advisory Services Research, Active vs. Passive Money Management,

https://www.rwbaird.com/bolimages/Media/PDF/Whitepapers/active-vs-passive-money -mgrs.pdf [dostęp: 5.04.2014].

Clark G.L., 2008, Best-practice pension fund governance, Journal of Asset Management”, Vol. 9, s. 2-21.

Davis S., Lukomnik J., Pitt-Watson D., 2009, Active Shareowner Stewardship: A New

Par-adigm for Capitalism, Rotman International Journal of Pension Management, Volume 2,

Issue 2, s. 10-17.

Dias L.P., 2006, Governance Of Brazilian Pension Funds, Thesis, http://www. law.stanford.edu/sites/default/files/biblio/108/143144/doc/slspublic/DiasLuciana2005.pdf [dostęp: 13.04.2014].

Impavido G., 2002, On the Governance of Public Pension Fund Management. World Bank, Washington, DC.

Kerner A., Reinhardt E., 2010, Wpływ polityki inwestycyjnej OFE na ład korporacyjny w Polsce. Warszawa, Ernst & Young Polska Sp. z o.o. sp. k.

Kodeks Dobrych Praktyk Inwestorów Instytucjonalnych, http://www.pkotfi.pl/

me-dia_files/516ba8a1-59cb-4b0c-83c7-5b880aedce5f.pdf [dostęp: 13.04.2014]. OECD, 2002, Guidelines for Pension Fund Governance, OECD, Paris.

Governance w funduszach emerytalnych, strategie inwestycyjne i ich rola … 139 OECD, Pension Fund Governance, Investment Strategies, and Their Role in Corporate

Governance. http://www.kantakji.com/media/3376/w150.pdf [dostęp: 13.04.2014].

Podział funduszy inwestycyjnych, http://www.izfa.pl/pl/poradnik.php?number=2 [dostęp:

11.04.2014].

Prospekt informacyjny 2012 ING Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego zarządzanego przez ING Powszechne Towarzystwo Emerytalne S.A. http://webcache.

googleusercon-tent.com/search?q=cache:znMI232WstgJ:https://www.analizy.pl/fundusze/dokument/po bierz/fe/ENNE2/PE/2012-12-31+&cd=1&hl=pl&ct=clnk [dostęp: 13.04.2014].

Prospekt informacyjny Allianz Polska Dobrowolny Fundusz Emerytalny zarządzany przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne Allianz Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w War-szawie, www.allianz.pl/pte [dostęp: 13.04.2014].

Prospekt Informacyjny Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego „Pocztylion” Plus

http://www.pocztylion-arka.pl/pdf/prospekt-ikze/Prospekt_2013.pdf [dostęp: 13.04.2014]. Prospekt Informacyjny Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego Pekao

http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:5cliXoLBF64J:https://www.an alizy.pl/fundusze/dokument/pobierz/fe/EPEK2/PE/2012-12-31+&cd=1&hl=pl&ct=clnk [dostęp: 13.04.2014].

Prospekt Informacyjny Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego PZU, http://

webca-che.googleusercontent.com/search?q=cache:vkk1x9aP36wJ:https://www.analizy.pl/fun dusze/dokument/pobierz/fe/EPZU2/PE/2012-12-31+&cd=1&hl=pl&ct=clnk [dostęp: 13.04.2014].

Prospekt Informacyjny Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego PZU. 2013,

http://www.pzu.pl/c/document_library/get_file?uuid=2a0125f5-52b9-4d7c-bdc8-7632c 3977784&groupId=10172 [dostęp: 4.01.2014].

Prospekt informacyjny Generali Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego,

http://www.generali.pl/binsource?docId=50666&paramName=FILE&index=1&languag e=PL [dostęp: 13.04.2014].

Prospekt Informacyjny MetLife Amplico Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego

http://www.metlifeamplico.pl/pl/home/assets/pdf/pte_dokumenty/prospekty/prospekt_in formacyjny_metlifeamplico_dfe_aktualny.pdf [dostęp: 13.04.2014].

Prospekt informacyjny NORDEA DFE http://webcache. googleusercontent.com/search?q=

cache:6pIj_MDp5-IJ:www.analizy.pl/fundusze/dokument/pobierz/ fe/ESAM2/PE/2012-12-31+&cd=1&hl=pl&ct=clnk [Dostęp: 13.04.2014].

Prospekt informacyjny PKO Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego, https://www.

pkop-te.pl/media_files/bab11d67-16b8-4c56-815e-dc47c1507063.pdf [dostęp: 13.04.2014]. Rozporządzenie ministra finansów z dnia 23 grudnia 2003 r. w sprawie ogólnego

zezwole-nia na lokowanie aktywów funduszy emerytalnych poza granicami kraju, Dz. U. z 2003 nr 229, poz. 2286 ze zm.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie dodatkowych ogra-niczeń w zakresie prowadzenia działalności lokacyjnej przez fundusze emerytalne, Dz. U. 2014 poz. 139.

Samborski A., 2012, Governance w prywatnych funduszach emerytalnych, Studia Prawno – Ekonomiczne, tom 86, s. 275-291.

Samborski A., 2013, Governance w funduszach emerytalnych, strategie inwestycyjne i ich

rola w nadzorze korporacyjnym. Przykład otwartych funduszy emerytalnych, w: Marek

Szczepanski (red.), Reformowanie systemów emerytalnych – porównania i oceny, Wy-dawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań, s. 217-226.

Samborski A., 2014, Nadzór korporacyjny w funduszach emerytalnych. Przykład dobro-wolnych funduszy emerytalnych, Studia Prawno-Ekonomiczne, tom 90.

Statut Nordea Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego. Tekst jednolity Statutu Nordea DFE, uwzględniający zmiany wprowadzone przez NWZ Nordea PTE S.A. dnia 29 kwietnia 2013 roku, http://www.nordeapolska.pl/wp-content/uploads/2013/07/

STATUT_NORDEA_DFE_01_07_2013.pdf [dostęp: 14.01.2014].

Supervisory Oversight Of Pension Fund Governance, 2008, The International Organisation

Of Pension Supervisors Working Paper No. 8.

Tilba A., McNulty T., 2013, Engaged versus Disengaged Ownership: The Case of Pension

Funds in the UK, Corporate Governance, An International Review, 21(2), s. 165-182.

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.).

Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, Dz. U. 2003, nr 124, poz. 1153 z późn. zm.

Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, Dz. U. z 2013 r. poz. 989, 1289, 1717.

Woods C., Urwin R., 2010, Putting Sustainable Investing into Practice: A Governance

Framework for Pension Funds, Journal of Business Ethics, nr 92, s. 1–19.

Wyniki dobrowolnych funduszy emerytalnych, http://static.presspublica.pl/red/rp/

doc/mojaemerytura/dfe_wyniki_2012.pdf [dostęp: 13.04.2014].

World Bank, 2007, Czech Republic. Pilot Diagnostic Review of Governance of the Private

Pension Fund Sector, Washington, DC.

Zasady Ładu Korporacyjnego w działalności inwestycyjnej DFE PZU, http://www.pzu.pl/

grupa-pzu/pte-pzu/ikze/inwestycje-pzu-ikze [dostęp:11.04.2014].

PENSION FUND GOVERNANCE, INVESTMENT STRATEGIES, AND THEIR ROLE IN CORPORATE GOVERNANCE. THE CASE OF POLISH VOLUNTARY

PENSION FUNDS

Summary

The aim of this paper is to present the basic legal solutions determining governance in voluntary pension funds (DFE), their administrative efficiency, investment strategies and engagement in corporate governance in portfolio companies and to set out the direction of the desired changes. The key legislation is aimed at limiting the potential problems arising from the relationship between the members of the fund and managing entity: setting mini-mum standards that should be met by members of the board and by members of the super-visory board, a clear definition of tasks and role of the supersuper-visory authority, disclosure requirements, responsibility of the fund and managing entity, the need to establish a deposi-tary institution as well as having an Insurance Ombudsman. Potential sources of conflict between members of the DFE, and its managing body is seen in the level of charges and fees and the investment strategy adopted. Despite good theoretical assumptions recorded in numerous documents relating to corporate governance, the attitude of the DFE in this area is passive.