Zarządzanie częścią akcyjną i dłużną portfela lokat FRD historycznie oraz w latach 2012-2013

Zarządzanie portfelem aktywów Funduszu obejmuje część dłużną i akcyjną. Aktywa dłużne są lokowane w oparciu o analizę przewidywanych wysokości ba-zowych stóp procentowych. W ostatnich latach potencjalne stopy zwrotu uzyski-wane papierów skarbowych są z reguły jednocyfrowe, zasadniczym kryterium oceny polityki lokacyjnej staje się ich odniesienie do wskaźnika inflacji, w okresie porównawczym.

Aktywa ulokowane w akcjach są zarządzane zgodnie z tzw. strategią pasywne-go zarządzania. Benchmarkiem czyli punktem odniesienia są zmiany w indeksie WIG (Indeks WIG jest obliczany począwszy od 16 kwietnia 1991 roku), który obejmuje akcje spółek notowanych na rynku podstawowym w GPW. Posiada on charakter dochodowy, co oznacza, iż przy wyliczaniu jego wartości uwzględnia się ceny objętych nim akcji a także dochody z dywidend i praw poboru. Zgodnie z celem wymienionej uprzednio strategii, zarządzający kształtuje portfel w taki sposób, aby wagi dobranych do portfela spółek odzwierciedlały wagi tych spółek w indeksie WIG. Ponadto spółki powinny wykazywać się wysoką płynnością, co oznacza łatwość w ich nabywaniu i zbywaniu. W początkowym okresie funk-cjonowania zarządzający osiągali zamierzony cel inwestycyjny – zmiana wartości jednostki Funduszu w części akcyjnej wyniosła 40,65%, natomiast zmiana wartości indeksu WIG osiągnęła 41,60% [Sprawozdanie z wykonania finansowego FRD, Warszawa 2008]. W okresie po kryzysie finansowym i słabych dla rynku kapitało-wego poziomach stóp zwrotu z inwestycji osiągniętych w latach 2010-2012,

pro-gnozy zmian wartości jednostki Funduszu są bardzo konserwatywne. Przykładowo, indeks WIG obniżył się z 37 tys. punktów do 29 tys. punktów w okresie pomiędzy grudniem 2010 roku a grudniem 2011 roku, a wiele spółek z WIG 20 zanotowało przeceny sięgające 1/5 ich dotychczasowej wartości.

Realizowana w minionych latach strategia konstruowania i zarządzania portfe-lem akcyjnym FRD minimalizowała tzw. ryzyko niesystematyczne. Ryzyko ryn-kowe ograniczano podczas etapowego inwestowania, przy założonym jego hory-zoncie, oczekując minimalizacji kosztów transakcyjnych. Strategia ta sprawdziła się przed wybuchem kryzysu na rynkach finansowych w 2007 roku. W poprzedza-jącym go okresie Fundusz osiągnął stopę zwrotu z aktywów w wysokości 13,5% i zajął czołowe miejsce pod względem stóp zwrotu funduszy dłużnych papierów wartościowych w 2006 roku. W słabym dla rynku kapitałowego 2011 roku, Fun-dusz uzyskał niewysoką ale dodatnią stopę zwrotu z lokat, która wyniosła 1,81% w odniesieniu do wartości portfela lokat. W tym czasie OFE, bardziej wyekspono-wane na ryzyko, osiągnęły ujemne stopy zwrotu, od –3,27% do –7,19%. Dziewięć funduszy zanotowało przecenę aktywów w wysokości pomiędzy 4% a 5%, dwa powyżej 5%, jeden powyżej 6% a mający najsłabsze wyniki – stracił ponad 7% aktywów [Por. Nagel W., Wiadomości Ubezpieczeniowe nr 2/2012, s. 7-8].

Tabela 1. Struktura aktywów FRD w latach 2011-2012

Źródło: [Informacja dotycząca wyników zarządzania środkami Funduszu Rezerwy Demograficznej w 2012 r., ZUS 2013]

Analiza struktury lokowanych środków i osiąganych stóp zwrotu w latach 2005-2012 wskazuje, iż inwestycje Funduszu spełniały kryterium bezpieczeństwa i rentowności [ZUS 2013 r., s. 4-6]. W okresie dobrej koniunktury giełdowej w giełdowe papiery wartościowe inwestowano do 30% wartości aktywów. Oferują one potencjalnie wyższe stopy zwrotu aniżeli papiery skarbowe, przy większym poziomie ryzyka i zbliżonej płynności. W okresie słabszej koniunktury wzrasta

Wyszczególnienie klasy aktywów Stan na 31 grudnia 2011 (udział w %) Stan na 31 grudnia 2012 (udział w %) Akcje 12,0 13,8 Bony skarbowe 0,0 0,7 Obligacje skarbowe 83,0 85,5 Depozyty bankowe 5,0 0,0 Gotówka 0,0 0,0 Suma 100,0 100,0

Polityka lokacyjna funduszu rezerwy demograficznej: zmiany prawne, … 123

zaangażowanie w papiery dłużne, a zmniejsza się w akcje. Polityka lokacyjna po zmianach w systemie emerytalnym od 2014 roku pozostaje bardziej konserwatyw-na a struktura aktywów – mniej podatkonserwatyw-na konserwatyw-na ryzyko, aniżeli w przypadku zrekon-struowanych OFE. Przykładowo – po słabych wynikach, które osiągnęło większość spółek notowanych na rynku kapitałowym w 2011 roku, w kolejnym, lepszym inwestycyjnie roku nieco zwiększyła się ekspozycja lokacyjna na akcje, przy zmniejszeniu zaangażowania w lokaty.

Polityka zarządzania aktywami służy uzyskiwaniu najwyższej stopy zwrotu z powierzonego kapitału. Przychody Funduszu w 2013 r. wyniosły 3,8 mld zł i były o 41,8% niższe od przychodów w 2012 [ZUS 2013]. Głównym źródłem przychodów, ponad 1,7 mld zł (45,3% przychodów ogółem) stanowiły środki z prywatyzacji. Zgodnie z przepisami ustawowymi, do FRD od 2009 roku prze-kazywanych jest do 40% środków uzyskanych w roku kalendarzowym. Są one pomniejszane o kwoty obowiązkowych odpisów na fundusz reprywatyzacyjny. Spadek wartości środków przekazanych do Funduszu o blisko 1,9 mld w porów-naniu do minionego roku, był spowodowany spadkiem dynamiki prywatyzacji. W części przychodowej, związanej z odpisem w wysokości 0,35% podstawy wy-miaru składek na to ubezpieczenie społeczne, wpływy wyniosły blisko 1,5 mld zł, osiągając wielkość zbliżoną do planowanej. Spadek wyceny zakumulowanych w FRD papierów skarbowych, spowodował obniżenie ich wartości o 22,8%, do kwoty blisko 0,6 mld zł. W 2013 roku nastąpił wyraźny spadek cen polskich obli-gacji, co wpłynęło na niższą wycenę tej części lokat Funduszu na koniec okresu i w odniesieniu do minionego okresu.

Tabela 2. Wartość aktywów FRD w latach 2012-2013

Klasa instrumentów finansowych

Stan na 31 grudnia 2012 r. Stan na 31 grudnia 2013 r.. w mld zł Bony, obligacje i inne papiery wartościowe Skarbu

Państwa ^{14,2 15,1}

Depozyty bankowe i bankowe papiery wartościowe 4,0 0

Akcje zdematerializowane, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumen-tami finansowymi

2,3 2,6

Razem 16,5 17,7

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Sprawozdanie z wykonania planu finansowego FRD, ZUS 2013]

W 2013 roku rząd zdecydował o przekazaniu do Funduszu Ubezpieczeń Spo-łecznych na rachunek funduszu emerytalnego kwoty 2,5 mld zł (na podstawie roz-porządzenia Rady Ministrów z 26 czerwca 2013 r. w sprawie wykorzystania

w 2013 r. środków Funduszu Rezerwy Demograficznej na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego wynikającego z przyczyn demograficznych <Dz.U. z 2013, poz. 742>). Była to główna pozycja po stronie kosztów Funduszu, pozostałe koszty obejmowały opłaty na rzecz biur maklerskich, KDPW, NBP oraz audytora ze-wnętrznego i wyniosły w 2013 r. 493 tys. zł. Z uwagi na niski wolumen transakcji na akcjach oraz pobranych prowizji maklerskich, nie przekroczyły one 41% zapla-nowanej wielkości. Memoriałowa wycena posiadanych papierów wartościowych wyniosła ok. 120 tys. zł i wynikała ze spadku wartości aktywów w portfelu FRD. Stan Funduszu na koniec 2013 r. wyniósł 17,6 mld zł i pomimo przekazania części aktywów do funduszu emerytalnego w FUS, wartość ulokowanych środków finan-sowych wzrosła. Fundusz był bardziej zasobny w porównaniu do stanu na koniec 2012 r., o kwotę 1,2 mld zł

Udział akcji znajdujących się w portfelu lokat Funduszu osiągnął w 2013 roku udział blisko 14,5%, co oznaczało wzrost o 0,7 p.p. w stosunku do minionego roku. W tej samej wielkości zmniejszył się udział skarbowych papierów wartościowych w łącznej sumie aktywów. Pozostała część środków finansowych była ulokowana w obligacjach skarbowych (85,5%), tak wysoki poziom zaangażowania jest cha-rakterystyczny dla okresu słabej koniunktury na rynku kapitałowym. Obrazuje to niewysoka stopa zwrotu osiągnięta na łącznym portfelu FRD, która wyniosła 3,01%. Założony cel polityki inwestycyjnej, oznacza osiągnięcie maksymalnego bezpieczeństwa i rentowności lokowanych aktywów finansowych. W części portfe-la skarbowego osiągnięta stopa zwrotu wyniosła 2,60% i była o 1,9 p.p. wyższa od przyjętego benchmarku (punkt odniesienia stanowił poziom inflacji liczonej w okresie: grudzień 2013 r. do grudnia 2012 r.). Stosunkowo niezłe notowania spółek na warszawskiej giełdzie umożliwiły wypracowanie stopy zwrotu z części akcyjnej portfela FRD na poziomie 4,49%. Osiągnięty wynik dla tej klasy fundu-szu dłużnego należy uznać za zadowalający.

3. PERSPEKTYWA FUNKCJONOWANIA FUNDUSZU