Rewal to gmina wiejska, zlokalizowana w województwie zachodniopomorskim w pół-nocnej części powiatu gryfickiego. Pod względem fizycznogeograficznym leży na Wy-brzeżu Trzebiatowskim Pobrzeża Szczecińskiego. W celach marketingowych powstało również zawężone pojęcie Wybrzeża Rewalskiego [Łonyszyn 2012, s. 16]. Jest najmniej-szą gminą wiejską położoną nad morzem. Oprócz Rewala obejmuje 6 miejscowości: Nie-chorze, Pobierowo, Pogorzelica, Pustkowo, Śliwin i Trzęsacz. Wszystkie tworzą sołectwa. Według danych z końca 2016 r. zamieszkiwało ją 3871 osób [GUS 2017].
Pierwsze wzmianki o Rewalu pochodzą z 1434 roku. Najstarszą wzmiankowaną miej-scowością jest Pustkowo, o którym pierwsze informacje pojawiły się już w 1159 roku. Po-zostałe miejscowości mają rodowód XIV wieczny – Śliwin (1321), Trzęsacz (1331), Pobiero-wo (1368), Pogorzelica (1382). RolnictPobiero-wo, a później także rybołówstPobiero-wo były początkoPobiero-wo głównymi zajęciami tutejszych mieszkańców. Pamiątkami bogatej spuścizny rybackiej są liczne zagrody i kamieniczki rybackie z ozdobnymi bramami wjazdowymi [http:// www.rewal.pl/index.php/pl/mieszkaniec/o-gminie-rewal/historia/305].
Duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego gminy Rewal miało uruchomienie w 1896 roku Gryfickiej Kolei Wąskotorowej (GKW), która miała łącznie 175,6 km to-rów. Była częścią większego systemu kolei wąskotorowych na Pomorzu Zachodnim, który należał do największych w Europie. Służyła do przewozu surowców, towarów, a korzystali z niej także mieszkańcy oraz coraz liczniejsze rzesze turystów. Do dzisiaj kolej stanowi największą atrakcję turystyczną i jest jednym z najbardziej dochodo-wych przedsiębiorstw [Czejarek 2017, s. 35].
W związku z napływem turystów w początkach XIX wieku, miejscowości gminy Rewal zaczęły pełnić rolę terenów wypoczynkowych. Przyczyną zaistniałej sytuacji było zjawisko polegające na naturalnym zasypywaniu uprawnej ziemi piaskiem, po-chodzącym z brzegów morskich. Spadek opłacalności działalności rolniczej stał się katalizatorem rozwoju turystyki na tym obszarze [http://www.rewal.pl/index.php/ pl/mieszkaniec/o-gminie-rewal/historia/305]. Każda ze wspomnianych miejscowości
43
Regionalne aspekty przedsiębiorczości i konkurencyjności na przykładzie gminy Rewal
posiada bogatą historię w dziedzinie rozwoju gospodarczego o charakterze wypo-czynkowym.
Początki gospodarczego rozwoju Rewala to druga połowa XIV wieku, kiedy to po-stawiono karczmę na szlaku łączącym Gdańsk, Kołobrzeg i Kamień Pomorski. Wkrót-ce wokół niej powstała niewielka rybacka osada [http://www.rewal.pl/index.php/pl/ mieszkaniec/o-gminie-rewal/historia/305]. W 1827 Rewal uzyskał status kąpieliska, przyjmując przede wszystkim turystów z Berlina i okolic. Obiekty noclegowe przezna-czone dla gości zaczęły powstawać dopiero w drugiej połowie lat 90. XIX wieku. Przed wybuchem I wojny światowej na terenie Rewala wypoczywało już ponad 2200 letni-ków. W związku z gwałtownym rozwojem miejscowości zbudowano szkołę w 1894 r., a sześć lat później park zdrojowy. Po II wojnie światowej miejscowość nadal spełniała swoje funkcje wypoczynkowe [Mazur 2014, s. 22].
Najstarsza miejscowość gminy – Pustkowo zamieszkiwane było początkowo głównie przez chłopów, a pierwsi rybacy pojawili się dopiero w XVII w. Wczasowicze zaczęli przy-bywać na przełomie XIX i XX w., i w tym okresie rozpoczęto rozbudowę wsi. W 1904 r powstała karczma i budynki świadczące usługi hotelarskie. Przed I wojną światową w Pustkowie przebywało około 300 urlopowiczów. Po zakończeniu II wojny światowej Pustkowo zasiedlili repatrianci ze Wchodu [Koprowski 2018].
Dużym zainteresowaniem cieszyło się Niechorze. W 1868 roku zyskało miano kąpie-liska, stając się oficjalnie miejscowością wypoczynkową, bardzo chętnie odwiedzaną przez turystów. Liczbę wypoczywających w Niechorzu w wybranych latach przedstawia rysunek 1. Dane zaprezentowane na rysunku 1 wyraźnie wskazują na przyrost liczby tu-rystów w badanych latach od 1889 do 1923.
Rysunek 1. Liczba turystów w miejscowości Niechorze w wybranych latach
44
Krzysztof Sala
Wzrost liczby turystów wymusił rozwój miejscowej infrastruktury turystycznej. Na potrzeby letnich gości tuż przy plaży, wybudowano na palach pawilon kąpielowy ze zjeżdżalnią (Familienbad). Obiekt istniał jeszcze w 1947 roku. Według danych pochodzą-cych z niemieckiego przewodnika o kurortach z 1938 roku, Niechorze dysponowało 4 hotelami z 131 miejscami noclegowymi oraz 19 dużymi pensjonatami oferującymi za-kwaterowanie dla 429 gości. Do tego należy doliczyć liczne mniejsze kwatery prywatne. Na potrzeby mieszkańców i gości zakładano instytucje oferujące usługi towarzyszące: lokalną kasę oszczędnościowo-pożyczkową Spar und Darlehnskasse Horst, urząd pocz-towy oraz gabinet lekarski [http://www.rewal.pl/index.php/pl/mieszkaniec/o-gminie-rewal/historia/303-niechorze-historia].
Oprócz turystyki typowo wypoczynkowej ówczesne Niechorze oferowało wodo-lecznictwo, czyli zabiegi kąpielowe w zimnej i ciepłej wodzie morskiej oraz kąpiele me-dyczne [http://www.rewal.pl/index.php/pl/turysta/gmina/historia].
Pobierowo, pobliska miejscowość letniskowa, także cieszyła się bardzo dużym za-interesowaniem kuracjuszy oraz gości wypoczywających w sezonie letnim. W 1907 r. powstał pierwszy hotel Seeblick, który dał początek budowie kolejnych obiektów noc-legowych.Wieś w okresie międzywojennym słynęła z pięknych plaż i była ulubionym miejscem wypoczynku berlińczyków. Ze stolicy Niemiec do Pobierowa kursowała nawet sieć turystycznych autobusów. Przyjeżdżali tu literaci Günter Eich i Theo Lingen. Między-wojenna baza noclegowa Pobierowa składała się ze 1000 domków wczasowych. Po woj-nie woj-niewielkie, drewniane domki letniskowe przejął Fundusz Wczasów Pracowniczych.
Trzęsacz został najpóźniej odkryty dla turystyki i początkowo był osadą rolniczo-rybacką. Po II wojnie światowej wieś zaczęła być postrzegana jako miejscowość o wa-lorach turystycznych. Na przełomie XX i XXI w. rozrastał się, a na jego terenie powstało wiele obiektów o wysokim standardzie noclegowym i gastronomicznym. Obecnie miej-scowość kojarzona jest z ogólnopolskimi i europejskimi wydarzeniami. Starania Trzęsa-cza zostały docenione w 2010 i odznaczono go certyfikatem „Zachodniopomorska Wieś Turystyczna” [Pilch, Kowalski 2012, s. 10].
Początki rozwoju gospodarczego letniskowej wsi Pogorzelica były nieco odmienne. Do roku 1912 istniało w niej zaledwie siedem zagród, z trudnym dostępem do szlaków ko-munikacyjnych. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i połowem ryb na pobliskim jezio-rze. Potencjał wsi odkrył berlińczyk, który dokonał wykupu terenów usytuowanych w le-sie, następnie podzielił je na działki i sprzedał. Z zachowanych źródeł wiadomo, iż latem 1939 r. przebywało tu ponad 6 tys. turystów. Po wojnie Pogorzelica była miejscowością o charakterze kolonijnym i dopiero w latach 70. zaczęły powstawać ośrodki wczasowe po-szczególnych zakładów pracy. Współczesna Pogorzelica to miejscowość o charakterze sa-natoryjno-kolonijnym z licznymi ośrodkami wczasowymi funkcjonującymi przez cały rok.
45
Regionalne aspekty przedsiębiorczości i konkurencyjności na przykładzie gminy Rewal
Burzliwe dzieje gospodarcze przeżywała wioska Śliwin. W 1638 r. stała się ofiarą epi-demii dżumy, która pochłonęła większość jej mieszkańców. Mimo tej tragedii, Śliwin po-woli się zaludniał, a na jego terenie powstawały kolejne obiekty o charakterze funkcjo-nalnym. Pod koniec XVIII w. działał już młyn, w 1822 r. podjęto decyzję o budowie szkoły, a w 1885 r. powstała miejscowa mleczarnia. Pod koniec XIX w. zaczęło działać kąpielisko w pobliżu morza. Wtedy też na potrzeby powiększającej się liczby gości powstały kolej-ne obiekty turystyczkolej-ne takie jak: oberże, poczta, czy też kolonijno-rehabilitacyjny ośro-dek dla dzieci im. Księżniczki Cecylii [http://www.rewal.pl/index.php/pl/mieszkaniec/o-gminie-rewal/historia/304-sliwin-historia].