12-13 grudnia ub. r. odbyło się w G dańsku spotkanie założycielskie Unii Języków Regionalnych i M niejszościowych w Polsce. G ospodarzem spotka
nia było Zrzeszenie K aszubsko-P om orskie oraz D om Pojednania i Spotkań im. M. M. Kolbego.
Unia Języków Regionalnych i Mniejszościowych w Polsce (U JR iM P), któ
rej organizacji, rejestracji, kształtowi i działalności pośw ięcone było spotka
nie, stać się m a wpływową i silną organizacją pozarządow ą, której celem będzie ochrona bogactw a zróżnicow ania języków regionalnych i mniejszoś
ciowych RP jako istotnego elem entu dziedzictw a ogólnonarodow ego i ogól
noeuropejskiego.
UJRiM P powstaje na bazie wieloletnich dośw iadczeń podobnych organi
zacji działających we wszystkich dotychczasowych państw ach członkow
skich Unii Europejskiej (z wyjątkiem Portugalii, w której podobne struktury właśnie powstają), skupionych w Europejskim Biurze Języków Mniej Używa
nych (EBLUL, E uropean Bureau for L esser-U sed Languages), mającym obecnie swą główną siedzibę w Brukseli. EBLUL posiada status doradcy i obserwatora m.in. przy K om isjach Europejskich, Parlam encie Europej
skim, Radzie Europy, O rganizacji N arodów Zjednoczonych, UNESCO, Organizacji Bezpieczeństwa i W spółpracy w Europie.
EBLUL jest najbardziej liczącym się wyrazicielem i obrońcą praw języko
wych ponad 40 m ilionów Europejczyków w obecnej UE (w nowej, rozsze
rzonej Unii będzie ich zapew ne ponad 46 milionów), którzy mówią na co dzień językiem innym niż oficjalny język państwa, w którym mieszkają.
EBLUL brał aktywny udział w pracach nad pow stającą Konstytucją Europejską, w której po raz pierwszy w historii znalazłyby się zapisy chronią
ce explicite językowe dziedzictw o Europy, czyli wszystkie języki autochto
niczne używane n a zjednoczonym kontynencie.
EBLUL oraz lokalne, narodow e kom itety Biura (takim stanie się również UJRiM P) wielokroć skutecznie interweniowały w obronie naruszanych praw językowych m niejszości i zagrożonych języków regionalnych, broniąc prze
śladowanych działaczy językowych (np. w Grecji), starając nie dopuścić do zamykania szkól uczących w językach mniejszościowych (np. w N iem czech), gazet (np. w Kraju Basków) czy radiostacji nadających audycje w tych języ
kach (np. Austrii).
Do zadań EBLUL należą:
- prom ocja aktywnej polityki językowej na rzecz języków regionalnych i mniejszościowych,
- obrona praw językowych ich użytkowników,
- zachowanie zróżnicow ania językowego jako dziedzictw a kulturowego Europy,
- reprezentow anie językowych w spólnot regionalnych i mniejszościowych wobec instytucji regionalnych, państwowych, europejskich i m iędzynaro
dowych,
- koordynacja działalności organizacji i instytucji zaangażowanych w pro
mocję tych języków,
- koordynacja działalności poszczególnych kom itetów regionalnych i naro
dowych EBLUL,
- informowanie w spólnot językowych o europejskich i krajowych działa
niach w dziedzinie polityki językowej oraz o program ach europejskich do
tyczących języków regionalnych i mniejszościowych,
- utrzymywanie stałej łączności informacyjnej pom iędzy w spólnotam i języ
kowymi i ułatwianie ich wzajemnych kontaktów i wymiany,
ko podstawowe jego składniki. O ile EBLUL zarejestrow ane jest jako „orga
nizacja m iędzynarodow a“ wg prawa belgijskiego i jako stowarzyszenie wg prawa irlandzkiego, poszczególne krajowe kom itety członkowskie są jedno
stkami autonom icznym i, działającymi na zasadach praw nych określonych dla organizacji pozarządowych w poszczególnych krajach (członkowskich UE). W niosek o rejestrację U JR iM P jako związku stowarzyszeń złożony zo
stał do Sądu G ospodarczego w G dańsku, jako że tam nowo powstała orga
nizacja ma statutow ą siedzibę.
„Krajowe komitety członkowskie“ winny być w jak największym stopniu reprezentatyw ne, jeśli chodzi o wszystkie języki regionalne i mniejszościowe w danym kraju członkowskim, i skupiać jako członków:
- instytucje zajm ujące się prom ocją tych języków, - organizacje przedstawicielskie,
- organizacje kulturalne i oświatowe, - instytucje naukowe,
- środki masowego przekazu,
- organizacje zajm ujące się prom ow aniem zróżnicow ania językowego w od
niesieniu do języków regionalnych i mniejszościowych.
W Polsce są to języki: białoruski, czeski, hebrajski, jidysz, karaimski, ka
szubski, litewski, łem kowski/rusiński, niemiecki, orm iański, romani, rosyjski, słowacki, śląski, ukraiński, wilamowicki.
Podstawowym zadaniem EBLU L jest stymulowanie i wspieranie krajo
wych kom itetów członkowskich. EBLUL oczekuje od nich reprezentowania polityki ustalanej przez R adę EBLUL. R ada EBLUL decyduje o ogólnych kwestiach działalności. O rganem wykonawczym Rady jest Z arząd Dyrekto
rów krajowych kom itetów członkowskich. O rganam i EBLUL są również:
Biura w Brukseli i D ublinie, C entrum Inform acji i D okum entacji w Brukseli, Agencja Prasowa Eurolang.
UJRiMP ma do odegrania żywotną rolę jako:
- instrum ent nacisku n a organy ustawodawcze i adm inistrację państwową przy uchw alaniu niezbędnych dokum entów prawnych zapewniających ochronę tych języków (zwłaszcza ratyfikacja Europejskiej K arty Języków Regionalnych lub M niejszościowych, przyjęcie Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych, szczególnie w części regulującej funkcjonowanie języków regionalnych i mniejszościowych, przyjęcie zapisów Konstytucji Europejskiej w kwestiach dotyczących ochrony języków mniejszościowych zjednoczonego kontynentu),
- organ ekspercki i doradczy do konsultacji we wszystkich istotnych dla tych języków kwestiach na poziomie europejskim, krajowym i samorządowym, - stowarzyszenie pom ocne w norm alizacji i standaryzacji języków mniej
szościowych,
- organ interw eniujący i koordynujący we wszystkich istotnych dla mniej
szości kwestiach językowych - polityka edukacyjna państwa i sam orzą
dów, finansow anie w ydarzeń kulturalnych, wydawnictw i środków m aso
wego przekazu w językach mniejszości,
- organ przedstawicielski wobec instytucji ogólnoeuropejskich: EBLUL, Komisji Europejskich, Rady Europy, Trybunału Praw Człowieka, OBWE, UN ESCO , O N Z,
- organizacja ułatw iająca nawiązywanie i um acnianie współpracy pomiędzy m niejszościam i językowymi w Polsce oraz z innymi m niejszościam i języ
kowymi w Europie,
- koordynator inicjatyw i działań w dziedzinie nauczania języków regional
nych i m niejszościowych na wszystkich poziom ach szkolnictwa - od przedszkolnego po wyższe (działalność szkół i ośrodków nauczania, opra
cowanie program ów nauczania, przygotowywanie m ateriałów dydaktycz
nych, szkolenie nauczycieli i in.),
- propagator wielojęzyczności, zwłaszcza na terenach używania języków re
gionalnych lub mniejszościowych, jako elem entu wielokulturowego dzie
dzictwa RP i Europy,
- orędownik i koordynator działań na rzecz używ ania języków regionalnych i mniejszościowych jako pom ocniczych języków urzędowych oraz
okre-siania w tych językach nazw miejscowych na terenach zamieszkałych przez posługujące się nimi społeczności,
- propagator i koordynator program ów europejskich przeznaczonych dla społeczności posługujących się językam i regionalnymi i mniejszościowy
mi: pom oc w dostępie i sporządzaniu wniosków o granty Komisji Europej
skiej i instytucji europejskich, pozyskiwanie dla swojej działalności środ
ków z funduszy unijnych, propagowanie i udział w program ach typu
„Partnership for D iversity“ (w spółpraca transgraniczna społeczności mniejszości językowych), propagowanie i koordynacja Program u Wizyt Studyjnych dla określonych grup docelowych działaczy języków mniej
szościowych, dziennikarzy m ediów językowych, nauczycieli, młodzieży.
W konstytutywnym spotkaniu U JR iM P uczestniczyli jako członkow ie-za- łożyciele delegaci następujących stowarzyszeń: K araim skiego Związku Reli
gijnego w RP, Zrzeszenia K aszubsko-Pom orskiego, W spólnoty Litwinów w Polsce, Stowarzyszenia Łemków, N iem ieckiego Towarzystwa Oświatowe
go, Towarzystwa S połeczno-K ulturalnego Romów w RP, Rosyjskiego Stowa
rzyszenia K ulturalno-O św iatow ego, Ruchu A utonom ii Śląska, Związku Ukraińców w Polsce.
W imieniu gospodarzy spotkanie prowadzili prof. B runon Synak (prze
wodniczący Sejmiku województwa pom orskiego) i A rtu r Jabłoński (starosta powiatu puckiego), członkowie władz Zrzeszenia K aszubsko-Pom orskiego (prof. Synak jest jego prezesem ).
Gośćm i spotkania byli przedstawiciele European Bureau for L esser-U sed Languages, panowie Bojan Brezigar (prezydent EBLU L), Kjell H erberts (członek Rady D yrektorów EB LU L) i M arkus W arasin (sekretarz generalny i dyrektor biura EBLUL).
Na zebraniu wybrano władze UJRiM P. Prezesem został dr Tomasz W icherkiewicz (członek Zrzeszenia K aszubsko-Pom orskiego i Instytutu Kaszubskiego, kierownik Pracow ni Polityki Językowej i Badań nad M niej
szościam i U niw ersytetu im. A. M ickiewicza w P oznaniu), członkam i Zarządu zaś: dr H elena D uć-F ajfer z Krakowa (Stowarzyszenie Łemków, Uniwersytet Jagielloński), dr Piotr Baron z O pola (N iem ieckie Towarzystwo Oświatowe, Uniwersytet O polski), dr Bronius M akauskas z Warszawy (W spólnota Litwinów w Polsce, Uniwersytet W arszawski) i M arek Syrnyk z Wałcza (U kraińskie Towarzystwo Nauczycielskie, Związek U kraińców w Polsce). Sekretarzem U JR iM P został Łukasz G rzędzicki z G dańska (Zrzeszenie K aszubsko-Pom orskie). W skład Komisji Rewizyjnej weszli:
A ndrzej R om ańczuk z B iałegostoku jako P rzew odniczący (Rosyjskie Stowarzyszenie K ulturalno-O św iatow e), M ariola Abkowicz z Wrocławia (K araim ski Z w iązek Religijny w R P ), Ja n K orzeniow ski z Kędzie- rzyna-K oźla (Towarzystwo S połeczno: K ulturalne Rom ów w R P) i Andrzej R oczniok z Z abrza (R uch A utonom ii Śląska). TOMASZ WICHERKIEWICZ
?74 v*fi f l rA*t7'7Afl J-J4