Polskie ustawodawstwo a prawo Unii Europejskiej

3.1. D o sto so w a n ie p olsk iego u sta w o d a w stw a do praw a Unii

W dniu 1 stycznia 2001 r. weszła w życie ustawa prawo dzia­ łalności gospodarczej. Z tym też dniem utraciła moc ustawa z dnia 14 czerwca 199lr. o spółkach z udziałem zagranicznym." Natomiast w odniesieniu do ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o zasadach prowadzenia na terytorium PRL działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne12 oraz do rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 lutego 1976 r. w sprawie warunków, trybie organów właściwych do wydawania zagranicznym osobom prawnym i fizycznym uprawnień do tworzenia przedstawi­ cielstw na terytorium PRL dla wykonywania działalności gospodar­ czej13 ustawa prawo działalności gospodarczej wprowadza regulacje, mające na celu zespolenie unormowań dotychczasowych z nowymi.

Tak więc zgodnie z treścią ustawy prawo działalności gospo­ darczej „działalność gospodarcza” to zarobkowa działalność wytwór­ cza, handlowa, budowlana, usługowa, oraz poszukiwanie, rozpozna­ wanie i eksploatacja zasobów naturalnych wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Natomiast do grona „przedsiębiorców” usta­ wa zalicza osoby fizyczne, prawne, nie mające osobowości prawnej spółki prawa handlowego oraz wspólników spółek cywilnych zakre­ sie wykonywanej prze nich działalności gospodarczej, które zawodo­ wo we własnym imieniu podejmują działalność gospodarczą.14 Jeśli chodzi o podmioty zagraniczne to ustawa w tzw. słowniczku objaśnia, co należy rozumieć przez pojęcie osoby zagranicznej a co przez poję­ cie przedsiębiorcy zagranicznego. A mianowicie „osobą zagranicz­ ną” jest osoba fizyczna mająca stałe miejsce zamieszkania za grani­

11 Dz.U. z 1997 r., nr 26, poz. 143 z późn. zm. 12 Dz.U. z 1989 r. , nr 27, poz. 148 z późn.zm. 13 Dz.U. z 1976 r., nr 11, poz. 63 z późn. zm.

Funkcjonowanie przedsiębiorców na zasadach w zajemności 129

cą oraz osoba prawna z siedzibą za granicą i nie mająca osobowości prawnej spółka osób fizycznych i osób prawnych z siedzibą za grani­ cą. Natomiast przedsiębiorcą zagranicznym jest osoba zagraniczna wykonująca działalność gospodarczą za granicą.15

3.2. R ealizacja zasad y w oln ości g o sp od arczej w p ra w ie polsk im

Prawo Unii Europejskiej jako fundamentalną regułę rządzącą rynkiem obrotu gospodarczego wprowadza zasadę swobody przed­ siębiorczości -fre e d o m o f establishment, czego odpowiednikiem w prawie polskim jest zasada wolności gospodarczej stanowiąca, że podejmowanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach.

Konsekwencją tej zasady jest wprowadzenie do prawa polskiego regulacji zawartej w art. 6 ustawy prawo działalności gospodarczej, zapewniającej obywatelom państw obcych, którzy otrzymali zezwo­ lenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, takie same prawa jak obywatelom polskim. Oznacza to, że zagranicznym osobom fizycznym, prawnym oraz nie mającym osobowości prawnej spółkom takich osób przysługują takie same prawa jak przedsiębior­ com mającym miejsce stałego pobytu lub siedzibę w Polsce na zasa­ dzie wzajemności, chyba że umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę stanowią inaczej.16 Jeżeli istnieją powyższe przesłanki to należy rozumieć, że polskim podmiotom przysługuje równe trakto­ wanie, co w myśl konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, po­ legającej na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm praw­ nych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w rów­ nym stopniu mają być traktowane równo. A więc według jednako­ wej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i fawo­ ryzujących.17

15 Ibidem, art. 4. 16 Ibidem, art. 6.

130 Małgorzata Kurleto

Art. 6 ustawy prawo działalności gospodarczej przyznaje pod­ miotom zagranicznym możliwość wykonywania na terytorium Rze­ czypospolitej Polskiej działalności gospodarczej. Uzależnione jednak­ że jest to od spełnienia dwóch warunków, którymi są: zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Polski oraz istnienie zasady wzajem­ ności.

Tematyka uzyskiwania przez obywateli państw obcych zezwo­ leń na osiedlenie się na terytorium Polski uregulowana jest w ustawie z dnia 26 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach oraz w wydanych na jej podstawie aktach wykonawczych. Zgodnie z tą ustawą, przez osie­ dlenie należy rozumieć uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na stałe zamieszkanie na terytorium Polski. W myśl art. 19 ustawy o cudzoziemcach zezwolenie na osiedlenie się w Polsce może być udzielone cudzoziemcowi, jeżeli łącznie spełnia trzy przesłanki. A mia­ nowicie:

■ wykaże istnienie trwałych więzów rodzinnych lub ekonomicz­ nych z Polską,

■ ma zapewnione w Rzeczypospolitej Polskiej mieszkanie i utrzy­ manie,

■ bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał w Rzeczy­ pospolitej co najmniej 3 lata na podstawie pozwolenia na zamieszka­ nie na czas oznaczony.

Zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Polski są wydawa­ ne na czas nieoznaczony, przy czym karta stałego pobytu jest ważna przez 10 lat od daty jej wydania i po upływie tego okresu podlega wym ianie.18

Drugą przesłanką, od której spełnienia zależy możliwość podej­ mowania i wykonywania działalności gospodarczej na terenie Polski przez osoby zagraniczne na takich samych zasadach jak przedsię­ biorcy mający miejsce stałego pobytu lub siedzibę w Polsce, jest wy­ stępowanie zasady wzajemności lub też ratyfikowanie przez Polskę umowy międzynarodowej. Jak z tego wynika, zasada jednakowych praw znajduje zastosowanie pod warunkiem zapewnienia wzajemno­

Funkcjonowanie przedsiębiorców na zasadach w zajem ności 131

ści w stosunkach pom iędzy zainteresow anym i państw am i albo w wyniku zawarcia w tej materii przez państwa umowy międzynaro­ dowej. Wzajemność może być przyjmowana i respektowana zwy­ czajowo. W praktyce częściej za podstawę są uznawane normy pra­ wa międzynarodowego.

Zasada wzajemności w odniesieniu do przedsiębiorców zagra­ nicznych w Polsce będzie się rozszerzać. Taki stan rzeczy jest konse­ kwencją procesów integracyjnych oraz podpisywanych umów mię­ dzynarodowych. Brak tej zasady będzie się odnosić do krajów, z któ­ rymi Polskę łączą stosunki gospodarcze wyraźnie nieuregulowane.19 W przypadku braku zasady wzajemności osoby zagraniczne w celu podejmowania działalności gospodarczej na terytorium Rze­ czypospolitej Polskiej mogą tworzyć wyłącznie spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialno­ ścią, spółki akcyjne a także m ogą przystępować do wymienionych spółek lub nabywać ich udziały lub akcje.

Zasadą przyznającą swobodę prowadzenia działalności gospo­ darczej przez przedsiębiorców zagranicznych ograniczają ustawy szczególne oraz kilka artykułów z ustawy Prawo działalności gospo­ darczej. Z art. 7 powołanej ustawy wynika istotne ograniczenie swo­ body podejmowania działalności gospodarczej. Artykuł ten stanowi, że podjęcie działalności zarówno przez podmiot krajowy jak i zagra­ niczny możliwe jest po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców. Dopiero wpis kreuje dany podmiot jako przedsiębiorcę, nawet wtedy, gdy odnosi się do przedsiębiorców, dla których wpis do rejestru nie jest warunkiem ich powstania. Innym ograniczeniem ze strony usta­

wy odnoszącym się do cudzoziemców i podmiotów polskich jest wpro­ wadzenie na wykonywanie działalności gospodarczej pewnych ro­ dzajów konieczności uzyskania koncesji oraz zezwoleń. Rodzaje dzia­ łalności gospodarczej, dla których wykonywania istnieje konieczność uzyskania zezwolenia została uregulowana w odrębnych aktach praw­

19 M. Zdyb, Działalność gospodarcza i publiczne praw o gospodarcze, op. cit., s. 81.

132 _{M ałgorzata Kurleto}

nych, z których przedsiębiorcy korzystają w zależności od rodzaju wykonywanej działalności gospodarczej.

Do innych aktów prawnych, które ograniczają możliwość funk­ cjonowania przedsiębiorców zagranicznych należą:

ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe,20 ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpiecze­ niowej,21

ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obro­ cie papierami wartościowymi,22

ustawa z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności,23 ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej,24 ustawa z dnia 29 lipca 1992 r. o grach losowych i zakładach wzajemnych,25

ustawa z dnia 31 maja 1962 r. - Prawo lotnicze,26 ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji.27