45. N i e pewnieyszego , iako ze ziemia sko- pana , z o ra n a , lub innym sposobem spulchnio*
na bydz ma dia roslin. Kiedy p rz e cig z , im glgbiey wkorzeniac s i g m o g a , tym weseley ro
-D 2
52 O G R O D A B T
s n a , bo maia wiecey sposobnosci ciagnienia so*
k o w , glebokie to przekopanie bydz powinno. I i e s c z e , iezeli sie to przekopani£ zawsze po i e - d neyze powierzehnosci d z i e i e , za c z a s e m nie wi^le pomoze. Jezeli tedy upatruiem y state^zne- go po^ytku , szukac trzeba s p o so b u , aby s p tä c o - wana na wierzch.u ziem ia , przynaymniey co sio- dmy rok mogfa poysc w giab na spoczynek , a z gl^bi na wierzch do pracy ; stanie sie to zas t y m sposobein.
4 4 . Kaz zrob ic krate drociana T a b : I I I F i g :
2 .
aibo dU m n ie y sz e g o nakiadu z r o z g lozo^w y t h F i g : 3. YVykop wcuaz w koncu o g r o d a , iezeli go zakladasz , albo w koncu kw atery row p rz y n a y m n ie y na dwa lokcie gl?boki , a na t r z y s z c r o k i , ziemie z niego odr2uc na strone * zw ierzchnia osobno , a oso b no doina. Z a r a z p r z y ty m rowie kop drngi t a k : ; zienüe z nipg o p rz e z owe krate przesiew a^ac, aby s ’i£ korzenie i kamienie z o s t a w a l y , rzuqay w pierwszy roVT w ypiozniony , az go napeinisz; a przypadnie zie^
mia zwierzchnia na spod: a doina na w i e r z c h . T y m sposobem postepuy coraz daley ; lecz gdy p rz y y d z ie s z do kern ca , nie stanie ei ziemi, zw ie - ziesz wifc z ow ego pierwsz^go row u odrzu cona,
p
e rw e y gorna , potym doina, i tak zakonczysz.jezeli gdzie drzewa iuz sa posadzone , odkopiesz b cz naruszenia az do k o rz e n ia , i sw iezey stad naw ieziesz ziemi. R o b o t a w p raw dzie nie mala, aie pozytek wi§kszy.
§ . 3.
O u p ra w ie pr& ez gn oiev
4 5 . Gnoie zasiJai^ ziem i^ , i u tra c o n e ie y s i/y przywracai%, A b y w ifc z ich dzielnosci
B T L P O Z r T E C Z N T M .
55 fcorzystac , p o tr z e b a ; Iod
Aby nie swieze b y - J y , aie przynaymn ey przez rok pierwey ugni-ly :
na swiezym bowiem gnoiu wiele si$ dzi- kiego chwastu rodz , wiele robactwa mnoi:y.2re
Aoy przynaymniey z*emia gnoiem upra- wiona przez zime polezala do zasiania; zim a bowiem wiele z niego szkodzarych w y t r a w i cz^sci. 3cie.
Aby zwiezione nie lezaJy djugo na sloncü i deszczu, ]ecz ile moznosci iak naypredzey w dzieri poc hmurny w ztemi^ po- szfy ; slonce bowiem wytraw>Joby naylepsze c z ^ s t k i , a deszcz wypJokalby.M e.
Aby sig Wsz^dzie rowno z z emia zmieszaly , iak potrzeb a , aby wszedzie naprawila s?£ ziemia.
5
te.
Aby ich nie bylo zbytm e , aie podlug ga- tunku gnoiu i z ie m i; zamiast bowiem posilt»n i a , oslabilyby ziem if.
46. N ie kazdy gnoy kazdemu sluzy grunto*
W i. Bydlecy i osli na cbude grunta naylepszy iest. O w c z y i kozi gor^tszy i e s t , bardziey zdatny na mieysca zimne i wilgotne. Konski naygorgtszy i naychudszy, nie zdal sif tylko na in sp ek ta , i mieysca zimne a wcale mokre.
D rzcw om szkodzi. Z inspektow zas wytrawio- n y , 2 dac
&'■§
moze do rozwolnienia t^giego gruntu. Swinski n a y z im n ie y s z y , moze s l u f y c na gorace grimta. Kurzy i golgbi pal^ey pra»wie , moze si§ zdac pod rodzaie zbytniego go- raca p o trzeb u iace, zastarzale przeci^z i zlezale, zdadza sie do rozgrzania zimney ziemi. G^si i kaczy zimny i wodnisty i e s t , przydac si§ tylko moze na mieysca zbyt g orace. Gnoy z mieysc taiem nych potrzeby ludzkiey, nayzdatniey szy do wszystkiego i e s t , ale zestarzaly , a osobli
wie przez ziing dobrze prZemarzly.
54
i O G R O D A B t
§.
4.
O upraw ctch z ie m i ro&nym przem ysten t»
47
.
Ziemia ziemi$ poprawiona bydz moze*Jezeli iest piasczysta, rzadkosc iey nawiezie- niem ziemi gliniastey nabierze tggosci. Jezeli iest zbyt tgga , nawiezieniem piasku rozrzednie- i e ; widzialem tym sposobem poprawione grun- t a , wielki urodzay przynoszace.
48. Wapno na zimne grunta bardzo p o iy te- czne iest, rozsiac ie nim potrzeba, zwlascza pod deszcz, ktoryby go zaraz w ziemig wpro- wadzil. Dzielnosc iego trwac moze do szesciu i wigcey lat.
49. Fopioly ile i e dlugo wilgoc utrzymuia*
bardzo dobre sa na mieysca prgdko schna.ce naylepsze na mieysca podobne gruntowyni kom. Trzeba go przez zimg wozic na kupy*
rozsiac potym przed roztopienem sniegow*
azeby z ich woda dostat sig w ziemig. K aidy popiol dobry ie s t , nawet i z torfow. Jezeli sig wyrabia nowina , wykarczowane krzaki spa- Ja sig w stosach na popiol.
50. Bloto z u l i c , po Miasteczkach osobliwie*
gdzie podczas targow z wozami stawaia, bar
dzo wysmienita, iest poprawa kazdey ziemi.
51. Smieci izdebne zbierane, na gromade s y - pane, az sie w ziemig obroca, bardzo sa dobre.
52. Liscie z kazdego drzewa, w dol wyko- pany w ziemi nakladzione, gdy pognii^, sta- n$ Za naylepszy pognoy.
53. Ziola, ktore od pielidla z Ogrodow wy- rzu caia, na gromadg rzucane, ziemi% przesy- pow ane, po roku przez kratg przerzuciwszy dia oczyszczenia z pozostalych k o rz e n i, po£y«
teczn% czyni$ poprawg* j
B r t
P O Z T T E C Z N Y M *
5 5 54. Prochna z kazdego drzewa, wyiaws2y Jipowe , zmieszane z ziemia : takie trociny Egnoione, i wiorzyska sa dobre.55. Kora zgnoiona od Garbarzow, ktorey do skor potrzebuia, polezawszy przez rok na gromadzie, siuzy do üprawienia i rozwolnie- nia t^giey ziemi.
56. Wygniotki iagod winnych, (gdzie si§
wina rodza ) na gromadzie przez zime pod niebem gnoione, cuda prawie w ogrodowinach czynia.
57. Szlam ze Stawow, Sadzawek, Kanafow, i t. d bardzo iest dobry. Nim si§ go przecie£
zazyie, trzeba aieby pierwey na kupe zwie- ziony przez rok polezal, kilka go razy w tym czasie przerzuciwszy.
58. Komu sig nie przykrzy dluzszego pocze- kac ezasu, sieie na piasku brukiew, gdy miernie podrosnie, ze wszystkim w piasek przeorze ia, uczym to i dwa razy do roku; naydiuzey W lat 7. z szczerego piasku dobra uc2yni ziemie.
59. Z tych sczegolnych przemyslow, przez doswiadczenia Ogrodnicy rözne wynalezli mie- szaniny, roznym roslinom ogrodowym sluz^ce:
ktore przyprawnemi ziemiami nazywam.
6 0. Naprzod pod drzewa pospoiite. Kaz wy*
kopac d ol, i ten tarcicami zewszad ocembro- w ac, uczynisz to zas wczesnie w iesieni Na- vrozisz w ten dol, szycbtami kjad^c, dobrey ziemi, popiolu z iakichkohviek grochowin, gno- iu ludzkiego , drobno posiekanych wnetrzno- sei Kur , Kaczek , G e s i, Prosiat, i wszelkiey zwierzyny 9 szlamu : przymigszasz gdzienie- gdzie waynsztynu tluczonego funtow 2. Sa- letry funt I. i tartego kopyta konskiego funfc
!• na wierzch znowu nakladziesz dobrey
zie-£6 O G R O D A B ?
mi. Nakryy to wszystko od sloty dadhem.
Przed zima iescze przewrocisz to wszystko i pomieszasz: poleiesz potyin krwi$ bydleca, iezeli moze bydz z winnym lagrem zmieszana.
Uczynisz^ to powtornie na wiosne» a trzeci ia z na koncu Sierpnia« W poczatku Pazdzierni- ka wybierz , i przcrzuc przez krate. Tey ziemi
W doly przygotowane do sadzenia drzewa, trze- cia czgsc tylko do pospolitey dobrey namie- Srzasz , a£ doly napelnisz.
61. Pod drzewka i rosliny w naczyniach si§
chowaiace, iako C y tr y n y , Pornararicze i t. d.
kaz w dole lakim gdzieby £adna nie dochodzifa woda, nami^szac trocin z pod p ily, gnoiu bydl£*
cego bez slomy, prochna wierzbowego, okraw- kow skor starych gniiacych, mialko utluczo- nych skorup ostryg, lub slimakow n ie c o , i do
brey zwyezayney ziemi z piaskiem zmieszaney:
nakryy dobrze konskim gnoiem. Naymniey w pol roku odrzuciwszy gnoy , znaydziesz w y smienit^ ziemie do Wazonow.
62, Pod wszelkie ogrodowiny, Wlosczy-
Z n y, Ziola i Kwiaty : K a i zakopae w ziemi
fceczk$ bezdenna,, a w te naklasc i pomi^szag liscia zgmlego funtow 50, g n o i u czlowiecze- go wytrawionego funtow 10. W a p n a niegaszo- nego funt6w 20. nakryy daszkiem, a b y sloty dochodzic nie raogiy, a w czasie dwoch mie- s,?cy stanie si§ ziemia, k t d r a z m i e s z a n a z d o *
bra pospolita ogrodowa, w o g r o d o w i n a c h tak naszych f iako i eudzoziemskich f l e d w i e n i e
cuda czyni.
63. Przydam nakoniec wynalasek Ogrodnw kow dia wszeikich roslin* Wezmiy Zwyczay- ney soli trzy czesci , wapna niegaszonego cz^- sci s z e sc; i w naczyniu iakim nalawszy tyle