5. Przez wynalazek rozumiem rozrzadzenia nalezytego w mysli ulozonego , dia pewniey- szego w Ogrodzie go uczynienia , na papie- rze lub na czym innym odznaczenie, co abry- sem nazywamy. Nie w tey zas mysii prosz§
przyym ow ac przedsiewziecia moie , iakobytn chcial sposobic do takjego wydolkonaienia O - grodow, izby si§ i wspanialosci a i osobliwo- scia nad inne popisywaly : dzielo to bowiem ieft tylko dia m o znych, a takie wynalazki nay- dolkonalszych Ogrodnikow* T y m
,
dia kto- ry c h pisze , dosyc bgdzie widziec taki rzad w Ogrodach s w o ic h , ktoryby one roznif od zaroslych lasow i lak, ktoryby sw iad czy l, ze ludzie kolo niego chodza, i sprawil imie po- rzadnego Ogrodu.O G R O D O ]V
6. Sa Ogrody na same tylko drzewa uro- dzayrte, i Sadem si§ nazywaia , sa w ktorych s i f tylko rosliny ftofowe , kuchenne , miescic mai^ , i folwarcznemi nazywac si§ moga.: sa samym kwiatom i ziolom poswiecone, nazwiy- my go, dia rozrywki. Pomiesciny to wszyft- ko porzadnie w iednyrn , i bedzie Ogtod po- rzadny ; ftanie s:§ to , iezeli uwazac hgdzie- jmy na naftgpuiace przepisy; dia przykladii zas potrzeba pogladac na F i g ; 1^. T ab: II.
7. Ogrod c a ly , iak wielki Hydz ma , podzie- li si§ na kwatery, i rni^dzy ni em i ulice. Kwa-v t e r y , sa to owe pola D. E . na ktorych rosli
n y bydz maia* ulicami E .
L -
E . do chodzenia wkolo oto czon e ; dia fldadnosci dluisze nieco, n iz szersze bydz powinpy : miara zas ich bie- rz e sie od d r z e w , po brzegach sadzonem}t>ydz m a ia cy ch .
8. Dia dobrcgo bowiem wkorzenienia s i § , i przyzw oitego wzroftu , dia pozytkowania
z
dzdiu i ro sy
p
trzeba aby drzewa w nalezy-.t e y od siebie rozsadzone byly odieglosci. Im ktore wyzey i krzaczysciey rosn% , cieri w ifkszy d a ia , nvigcey mieysca w czasie zahieraia, tym daley od siebie ftäc powinny. lm podleysza ieft ziemia , gdzie rosnac maia. , ty m w ifcey od pospolitey odleglosci ui%c mozna ; im zas lepsza ziemia , tym wiecey przydac nalezy.
Gruszki pospolicie naywyzey i k rzaczyfto ro- sn$ , osobliwie mnieyszy owoc rodzace > te z kazdey swoiey ftrony potrzebui| mieysca w srzedniey ziemi po ftop 15. Cudzoziemlkie z a s , ktore Francuzkiemi zowi^, i ktore wi§- kszy owoc rcdzg, , na 12. ftopach przeftac mo- g^. Jablonie pospolicie wzroftem nie rowna- i% s i j z Gruszkami, dose dia zwyczaynych
bg-R O B 1 E N I E 41 dzie ftop 12. a dla cudzoziemflüch IO. S li- wom i W isniom nie trzeba nad ftop 7. B rz o - jkwinom , Morelom dose ftop 5. A kiedy ka£- da gruszka z iednego boku potrzebuie ftop 15. wiec grusza od gruszy przypadnie na ftop 30. Kiedy^ grusza potrzebuie ftop 15. a Jablori ftop 12. grusza od iahloni przypadnie na ftop 27. i tym sposobem iabloh od iabloni ftop 24. grusza od sliwy ftop 2 2. Sliwa od jabloni ftop 19. sliwa i wisnia ftop 14. nie szkodzi przeci^z z potrzeby nieco oddalic, al*
bo zblizyc. Z tego tedy powftaie miara kwa
ter ; chc§ naprzyklad brzegi kwater tak obsa- dzic gruszami , aby ich wzdlu£ byio 4. wszersz 3 . wypada mi kwatera wzdluz ftop 9 0. wszersz 60. chc£ ty lk o po rogach dac grusze, a pomie«*
dzy niemi wzdluz süw 3. wszerz wisien 2.
wypada mi kwatera wzdluz ftop 72 wszerz 58*
Stad podlug potrzeby , woli i guftu , lat wo so?
bie kazdy miarkewac moze ; maiac przeei^z wzgl^d , aby kwatery ani zbyt wielkie > ani zby t m ale, byly , nie koniecznie tez czworar boczne bydz powmny.
9. Mieysca te, gdzie drzewa kolo kwater ro- fnac mäi^, czynia si§ w ksztalt zagona obwodza- cego kwatere
>
pomierna scieszka od niey od- dzielonego,o.
%. zowia to Ogrodnicy Rabbata, tey pospoiita szerokosc nie przechodzi ftop 5.10. W yznaczylo sue mieysce na drzewa, kwa
te r y dadza ie dla roslin ftolowych : aby si^ wige wsz^dzie dochodzic moglo , ulice przeriziela- ia kwatery; z tych czolowe od 14. ftop, mniey- sze nie latwo bydz roaia , pofyocznym zas do(- syc b^dzte ftop dziesieciu.
-11. Na pole kwiatowe diaro zry w k i , nazna-
?zy si§ mievee albo w posrzodku ogrojdu , alb^
42 O G R O D O IV
pod oknami pomieszkania, albo podlug upodo*
bania na obudwoch mieyscach. Pole to powin- no bydz podzielone na kwatery, te powinny obwftdzione bydz Rabbatami. N a kwaterach i ich wdzigkach , nie daie sig wiele drobnych zakrgtow : te bowiem lubo sie z poczatku przy- iemnie okazuia , gdy iednak zarosna , przyie- mnosc trac^. Ulice zas pomigdzy niemi czo- Jow e, nie mai^, bydz wezsze nad ftop 10. nie- czolowe nie szersze nad ftop 5.
12. Szpalery wysokie z drzewa, nieehay ca- ly Ogrod otaczaia w kolo : szpalerki nilkie z krzewin , nieehay zabieraia wewngtrzne ftrony Rabbat od kwater, N ak ry te ulice , Altany f Piramidy i t. d. podjug upodobania nieehay beda. rozlozone , tak przecigz, aby nie wszyft- ko iedno wszedzie , i nie iednym ksztaltem bylo , ale kazda ezese ogrodu mai^c co nowe«
g o , oczy do siebie poci^gala.
15. Naydoftatecznieyszy poda pochop w y i e y namieniona Tab: U. z ktorey sobie kazdy po- dlug» sposobnosci mieysca , i wlasnego upodo- bania dofkonalsze wynalazki uczynic potrafi,
A
• Jeft Dwor , Doni , lub iakiekolwiek po- mieszkanie , z ktorego i kolo ktorego s| wey*scia do Ogrodu
a. a. a
„B. B
. Ieft ogrodzenie calego Ogrodu, i Szpa*le ry w okolo niego prowadzone.
C.
Ieft brama na boku / przez ktor$ w p o - trzebie wozem wiezdzag mozna.D .D .
Sa kwatery na ro in e »ogrodowiny, Tab- batam i obwiedzione, ulieami poprzegradzane rb» b.
s^. scieszki zoftawione w rabbatach , dia przeyscia do kwater.E . E . Sa kwatery pola kwiatowego, Rahba- tami obwiedzione , wdziekami Floresow , C e- ratdw, C y f e r , Herbow i t. d. wysa’dzane.
R O B I E N 1 E- 43
F . F - U lica szpaierowa nakry ta , w Arkady
c. c. c.
wycinana.G. G.
UJica szpaierowa nakry ta zw ycinanem i oknamid .d .d .
arkadami dla jDi ^ e y s c i ae e.
w k to rey posräodku/. ieft pofokr^gioscwypukla-U H
Altana osm'oboczna w samym srzodku calego ogrodu, okraglemi gradusami otoczona.j .
Chfodnik z drzew, ktore od dolu w gor^gladko sa. podkrzesane, u wierzchu zas dla nakrycia w gal^zie rozpusczone.
J£. ChJodnik szpalerowy,
14
W
tak im Ogrodzie rozsadzilbym drzewa urödzayne tym porzadkiem: üni^ I w oko- lo
o. o. o. o
Grusze iako naywyzey rosnace : linia 2.
x x .x .x .
.JabJonie ile nieco nizsze; li- ni^ 3. i 4. . . S liw y i W isnie ile iescze nizsze;po rogach zas ppla kwiatowego, owe drzew- ka piesczone , Morele , Brzoikwinie , albo z wazami C y try n y , Poniararicze i t, d. Skad wynika przyiemnosc , ze ftanawszy w posrzod
ku ogroda na wszyftkie drzewa okiem rzucic mozna , ile ku brzegowi coraz wyzsze : a po- ty m iedne od przypadkow zasianiaia drugie , i piesczonym w posrzodku wygadzaia.
§• 2.