Postępujące upolitycznienie igrzysk olimpijskich w latach

Po zakończeniu I wojny światowej miało miejsce dalsze upolitycznienie sportu. Wymiar polityczny uzyskała kwestia wyboru gospodarza kolejnych igrzysk olimpijskich. W 1919 r. MKOl podjął kroki mające na celu jak najszyb-sze zorganizowanie kolejnych zawodów. Zdecydowano się na belgijskie miasto Antwerpia. Władze MKOl uzasadniały to przeświadczeniem, że trzeba „uho-norować cierpienie narzucone na jej mieszkańców podczas wojny oraz ku pa-mięci ofiar I wojny światowej”84. Chodziło o zamanifestowanie, że ten mały kraj

81 K. Toohey, A.J. Veal, op. cit., s. 92.

82 W.K. Osterloff, op. cit., s. 95.

83 W. Durick, Berlin 1916, [w:] Historical Dictionary of the Modern Olympic Movement, red. J.E. Find- ling, K.D. Pelle, Westport–London 1996 s. 51.

podczas Wielkiej Wojny „bronił słusznej sprawy – ideałów ogólnoludzkich”85. Miasto, dopiero niedawno uwolnione od niemieckiej okupacji, miało być dla samego Coubertina idealną lokalizacją dla pierwszych igrzysk po wojnie86.

Okazało się zatem, że w przypadku wyboru gospodarza igrzysk olimpijskich w 1920 r. MKOl podjął decyzję ze względów politycznych, i to jeszcze w więk-szym stopniu niż w przypadku niedoszłych igrzysk w Berlinie. Nadmienić przy tym należy, że nie była to decyzja wyłącznie polityczna. Wynikała ona także po części z pewnej ciągłości działań ruchu olimpijskiego, gdyż Belgia jeszcze przed I wojną światową zgłaszała kandydaturę swoich miast Brukseli bądź An-twerpii jako miejsc organizacji igrzysk. Po wojnie zaś, w odpowiedzi na zapyta-nie de Coubertina, Belgowie wyrazili gotowość zorganizowania zawodów olim-pijskich87. Początkowo byli, co prawda, sceptyczni wobec tej koncepcji, jednak gdy udało się zebrać na ten cel kwotę miliona franków, wyrazili zgodę88. Prze-słanki, jeśli chodzi o podjecie tej decyzji, były niewątpliwie wzniosłe. Nader znamienne było również to, że MKOl odżegnywał się oficjalnie od polityki, podczas gdy realia wyglądały nieco inaczej. Promując „ofiarę wojny”, jednocze-śnie wyrażano sprzeciw wobec agresora, za którego, zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego, uznano Niemcy.

Polityczne zaangażowanie się MKOl nie zakończyło się na wyborze gospoda-rza igrzysk. Świadczy o tym fakt, że na powojenne igrzyska nie zostali zaproszeni reprezentanci Niemiec i ich wojennych sojuszników – Austro-Węgier i Turcji89. Zabrakło ponadto Rosji bolszewickiej.

Powodem niezaproszenia Niemiec było wywołanie przez nich I wojny światowej. Kwestia rosyjska jest nieco bardziej złożona. Jan Alfred Szczepań-ski twierdzi, że spowodowane było to „złamaniem burżuazyjnych praw przez bolszewików rządzących ówczesną Rosją”90. Z kolei Baruch Hazan przytacza opinię, że brak zaproszenia Rosji bolszewickiej na te i następne igrzyska był „imperialistyczną próbą zduszenia lub przynajmniej izolacji młodego państwa radzieckiego”91. Stwierdzenia te mogą oczywiście budzić wątpliwości co do ich obiektywizmu, można jednak sądzić, że ówczesna Rosja bolszewicka nie była zainteresowana udziałem w igrzyskach, uważając je za „burżuazyjny wymysł”; nie powołała na przykład Narodowego Komitetu Olimpijskiego92. Z drugiej

85 J. Kochanowski, Olimpiady pełne polityki, „Wiedza i Życie”, nr 7/1996

86 M.P. Llewellyn, Rule Britannia. Nationalism, Identity and the Modern Olympic Games, Lon- don 2012, s. 127.

87 D. Miller, op. cit., s. 81.

88 R. Renson, Antwerp 1920, [w:] Historical Dictionary of the Modern Olympic Movement…, s. 55.

89 D. Miller, op. cit., s. 82.

90 J.A. Szczepański, op. cit., s. 181.

91 B.A. Hazan, Olympic Sports and Propaganda Games. Moscow 1980, [b.m.w.] 1982, s. 22.

92 Komitet Olimpijski Związku Radzieckiego powołano dopiero w 1951 r., przed igrzyskami w Hel- sinkach. J. Riordan, Sport in Soviet Society, Cambridge 1977, s. 367.

strony, MKOl skłaniał się do przyjęcia taktyki ignorowania władzy bolszewic-kiej w Rosji, chociażby poprzez pozostawienie w swoim składzie przedstawicie-la starego reżimu księcia Leona Urusowa, choć nie wyrażano zgody na udział w igrzyskach emigrantów rosyjskich93. Warto w tym miejscu zauważyć pew-ną zbieżność z „polityką” Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego i cho-ciażby Ligi Narodów, do której wspomniane państwa początkowo nie należały. W 1920 r. pojawiły się nawet koncepcje, że Liga Narodów powinna zastąpić MKOl jako ciało organizujące międzynarodowy sport, bo obie instytucje łączył ten sam system wartości, związany z pacyfizmem i internacjonalizmem94.

Najbardziej znamienną okolicznością politycznego uwikłania igrzysk w An-twerpii był poniekąd fakt odmówienia możliwości udziału w nich Niemcom i ich wojennym sojusznikom. Należy pamiętać, że tworząc nowożytny ruch olimpijski, Pierre de Coubertin zakładał, iż igrzyska olimpijskie mają być świę-tem pokoju, tak jak niegdyś w starożytnej Grecji. Sport miał pomagać narodom w poznawaniu się nawzajem, wskutek czego miał się przyczyniać do promocji pokojowego współistnienia narodów. Nie zapraszając Niemiec na igrzyska95, MKOl podporządkował się, oczywiście, ogólnie panującym nastrojom, przede wszystkim w Europie. Niemniej jednak odszedł w pewnym sensie od zasad, którym sam hołdował. W związku z tym za właściwe należy uznać pytanie, czy pozycja młodego wciąż ruchu olimpijskiego, osłabionego dodatkowo nie-możnością przeprowadzenia igrzysk podczas wojny, była na tyle silna, aby wbrew nastrojom społecznym, przeforsować udział Niemiec w igrzyskach?

Okazuje się, że dyskusja dotycząca stosunku MKOl do Niemiec toczyła się już od 1915 r., gdy de Coubertin ogłosił neutralność Komitetu podczas wojny i wyrażał niechęć do odbierania igrzysk w 1916 r. Berlinowi. Takie podejście spotkało się z ostrą krytyką działaczy brytyjskich. Okazało się też, że de Couber-tin był osamotniony w swojej opinii w Komitecie. Sytuację postanowiono roz-wiązać w sposób dyplomatyczny – nie poprzez zakazanie byłym państwom cen-tralnym uczestnictwa w igrzyskach, a poprzez niewysłanie do nich zaproszeń96. Odpowiedź na postawione wyżej pytanie badawcze okazuje się więc nieoczekiwana. Międzynarodowy Komitet Olimpijski jako gremium nie podjął nawet próby zebra-nia podczas igrzysk olimpijskich w Antwerpii wszystkich państw świata.

93 A.E. Senn, Power, Politics and the Olympic Games. A History of Power Brokers, Events, and Controversies

that Shaped the Games, Champaign 1999, s. 37.

94 P. Arnaud, Sport-a Means of National Representation, [w:] Sport and International Politics. The Impact

of Facism and Communism on Sport, red. P. Arnaud, J. Riordan, London 1998, s. 10–11.

95 Nie zaproszono również pozostałych państw centralnych: Austrii, Bułgarii, Turcji i Węgier, jednak najgłośniejsze było niezaproszenie Niemiec. 100 lat igrzysk olimpijskich…, s. 37.

96 M.P. Llewellyn, Olympic Games Are an International Farce. The 1920 Antwerp Games and the

Za rzecz znamienną należy uznać okoliczności związane z organizacją igrzysk w Antwerpii 18 miesięcy po zakończeniu wojny. Miało to świadczyć o „wital-nej sile idei olimpijskiej i wykazać, że igrzyska zdolne są wnieść ogromny wkład w dzieło tak potrzebnego ludzkości pokoju i wzajemnego zrozumienia”97. Pań-stwa świata po wyczerpującej wojnie potrzebowały pokoju, a igrzyska olimpij-skie mogły uchodzić za jego symbol. Być może właśnie ta sytuacja, wbrew po-zorom, wzmocniła ruch olimpijski, który w okresie międzywojennym przeżył niezwykle intensywny wzrost popularności.

Igrzyska w Antwerpii uznaje się za niezbyt nowoczesne, chociażby ze wzglę-du na ich program, który obejmował także przestarzałe konkurencje, takie jak przeciąganie liny, polo czy rugby, faworyzujące niektóre kraje98. Były to również igrzyska długotrwałe, bo odbywały się od 20 kwietnia do 12 września 1920 r. Uznaje się je jednak za udane. Mimo niedawno zakończonej wojny pobity zo-stał niejako rekord frekwencji – wzięło w nich udział aż 2626 zawodników99. Organizatorów chwalono przede wszystkim za eksponowanie pokojowej sym-boliki, chociażby podczas ceremonii otwarcia, kiedy w powietrze wzleciały bia-łe gołębie. Ponadto wprowadzono wówczas przysięgę i flagę olimpijską, odtąd stałe elementy symboliki olimpijskiej100.

Igrzyska olimpijskie w Antwerpii można określić jako swego rodzaju „przej-ściowe”. Charakteryzowały je cechy odpowiadające „staremu typowi” igrzysk (czyli początkowym igrzyskom, organizowanym w okresie niewielkiej popular-ności ruchu olimpijskiego) i jednocześnie, w pewnym sensie, „nowemu typo-wi”, gromadzącemu mnóstwo sportowców i kibiców. Popularność tej imprezy sportowej sprawiła, że politycy zapragnęli wykorzystywać ją dla własnych ce-lów. Widoczny był zdecydowany wzrost popularności idei olimpijskiej, o czym świadczył wzrost liczby uczestników, mimo powojennych trudności gospodar-czych. Były to jednocześnie ostatnie igrzyska sprzed podziału na letnie i zimowe. Co ciekawe, na zasadniczo letnich igrzyskach po raz kolejny pojawiły się typowo zimowe dyscypliny, mianowicie łyżwiarstwo figurowe i hokej na lodzie101.

Sporty zimowe rozwijały się dynamicznie już od pewnego czasu, głównie w państwach skandynawskich. To właśnie te kraje oponowały przede wszyst-kim przeciwko zimowym igrzyskom, obawiając się marginalizacji swoich

trady-97 G. Młodzikowski, 20 olimpiad ery nowożytnej…, s. 91.

98 Ibidem, s. 91–92.

99 Http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/ Antwerp-1920-summer-olympics/ [dostęp 4.11.2010].

100 100 lat igrzysk olimpijskich..., s. 37. Ceremonia otwarcia igrzysk w Antwerpii miała także pe-

wien polityczny wymiar odnoszący się do Polski. Polacy, w związku z wojną polsko-bolszewicką, nie uczestniczyli w odbywających się w Belgii igrzyskach. Podczas defilady, jako symbol udziału Polski w sportowym jednoczeniu się świata, obecna była polska flaga. R. Urban, op. cit., s. 35–36.

cyjnych festiwali w sportach zimowych, takich jak Igrzyska Nordyckie102. Tym-czasem od 1907 r. organizowano Tygodnie Sportów Zimowych, które cieszy-ły się bardzo szybko rosnącą popularnością, o czym świadczyła zwiększająca się liczba przybywających na nie kibiców. W 1908 r. obejrzało je około 2000 en-tuzjastów, a w 1912 już ponad 12 000 osób. Kierownictwo MKOl nie mogło nie zauważać potencjału zimowych dyscyplin, choć wprowadzenie w życie zi-mowych igrzysk olimpijskich nie było łatwe, głównie ze względu na nieustający opór Skandynawów. Ustalono więc, że w 1924 r. odbędą się zawody we francu-skim Chamonix, które nie będą igrzyskami olimpijfrancu-skimi. Po ich zakończeniu uznano je jednak za takowe103.

Zatem pierwsze igrzyska zimowe odbyły się w Chamonix na przełomie stycznia i lutego 1924 r., a długością trwania przypominały współczesne zimo-we zawody olimpijskie. Były to pierwsze igrzyska olimpijskie, w których uczest-niczyła reprezentacja Polski104. Wzięło w nich udział 258 sportowców z 19 kra-jów. Rywalizowano w 10 dyscyplinach105. To jedna z głównych zmian, jakie w tym okresie przeszedł ruch olimpijski, a co za tym idzie międzynarodo-wy sport w ogóle, i zarazem kolejny krok w ewolucji nowoczesnego sportu do jego współczesnej formy.

W 1924 r. letnie igrzyska olimpijskie odbyły się ponownie w Paryżu106, do czego zdecydowanie dążył de Coubertin. Zabiegały o to także liczne miasta pozaeuropejskie, jednak długotrwała tendencja recesyjna w gospodarce powo-jennej uznana została za wyraźną trudność, która mogłaby uniemożliwić po-dróż niektórym europejskim drużynom przez Atlantyk. W tym czasie sport rozwijał się w Europie niezwykle dynamicznie, głównie za sprawą wzrostu zna-czenia mistrzostw świata w sportach indywidualnych. Dzięki licznym ustale-niom, polegającym między innymi na poparciu kandydatury miasta Amster-dam na gospodarza igrzysk letnich w 1928 r., de Coubertinowi udało się jednak przekonać MKOl do powierzenia igrzysk ponownie Paryżowi107. Jednak nie tyl-ko twórcy nowożytnego olimpizmowi zależało na ponownym zorganizowaniu igrzysk w stolicy Francji. W kraju tym zaczęto dostrzegać polityczne korzyści wynikające ze sportu, a przede wszystkim jego patriotycznej roli. Z tego

wzglę-102 M. Weed, Olympic Tourism, Oxford–Burlington 2008, s. 120.

103 M. Lund, The Historic Four Games 1924–1936, „Sking Heritage Journal of the International Sking History Association”, Vol. 13, No. 4, 2001 (December), s. 10.

104 K. Hądzelek, Polska na igrzyskach olimpijskich 1924–2008, [w:] 90 lat na olimpijskim szlaku. Polski

Komitet Olimpijski, Warszawa 2009, s. 23.

105 Http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Winter/ Chamonix-1924/ [dostęp 4.11.2010].

106 Podczas igrzysk olimpijskich w Paryżu w 1924 r. miał miejsce olimpijski debiut reprezentacji Polski. S. Drążdżewski, 60 Years of Polish Olympic Movements, [w:] The Polish Olympic Comittee – 79, Warszawa 1979, s. 6.

107 D. Miller, op. cit., s. 86; P.D. Welch, Paris 1924, [w:] Historical Dictionary of the Modern Olympic

du znalazły się odpowiednie środki finansowe, które rząd francuski przeznaczył na budowę odpowiedniego stadionu, co uznano za kwestię prestiżu narodowego108. Analizując przebieg igrzysk olimpijskich w Paryżu, warto wspomnieć o ko-lejnym ważnym elemencie ewolucji sportu, który miał wtedy miejsce. Otóż można było zaobserwować wzrost roli sprawczej międzynarodowych federa-cji sportowych, jeśli chodzi o próby standaryzafedera-cji przepisów odpowiadających poszczególnym dyscyplinom sportowym. Bliższą współpracę MKOl podjął z federacjami podczas VII Kongresu Olimpijskiego w Lozannie. Postanowiono wówczas, że będą one odpowiedzialne za całokształt spraw organizacyjno-tech-nicznych podczas igrzysk – jako podmioty kompetentne w dziedzinie poszcze-gólnych rodzajów sportu. Efektem tego było zwiększenie znaczenia międzyna-rodowych federacji jako współgospodarzy igrzysk, co ograniczyło możliwości dowolnego ustalania przez MKOl programów sportowych109. Najistotniejsze było jednak to, że federacje sportowe w tym okresie, znacznie silniejsze niż pod koniec XIX i na początku XX w., zaangażowały się w przygotowanie igrzysk. Dzięki temu rozgrywane na nich konkurencje oparte były na ujednoliconych przepisach, wskutek czego oddalono niebezpieczeństwo kłótni zawodników o ich wykładnię. W ten sposób MKOl otworzył sobie niejako drogę do zwierzch-nictwa nad światowym sportem.

Można sądzić, że igrzyska w Paryżu były ostatnimi „długimi igrzyskami”, ponieważ trwały od 4 maja do 27 lipca 1924 r. Poza obiektami sportowymi zbudowano także wioskę olimpijską110. Niemniej jednak wielu sportowców wy-bierało wygodniejsze hotele. Francuzom zależało na usunięciu osobliwej „pla-my na honorze” po uznanych za nieudane igrzyskach z 1900 r. Okazało się jednak, że przygotowania nie przebiegały tak dobrze, jak założył de Couber-tin. Niezależnie od wielu trudności, udało się zdążyć ze wszystkim, co było ze wszech miar konieczne. Znów pobity został rekord pod względem liczby uczestników, mianowicie było ich 3089 – z 44 państw111. Zabrakło ponownie sportowców z Niemiec. Mimo usilnych starań de Coubertina, aby uwzględnić zawodników z tego kraju, stało się to niemożliwe ze względu na silne nastroje antyniemieckie we Francji. Pojawili się natomiast nieobecni cztery lata wcze-śniej sportowcy z Austrii, Węgier i Turcji112. Zaproszono także Bułgarię, która dopiero rok wcześniej, a więc w 1923 r., utworzyła swój Narodowy Komitet

108 R. Holt, Sport and Society in Modern France, London–Basingstoke 1981, s. 196.

109 G. Młodzikowski, 20 olimpiad ery nowożytnej…, s. 100–101.

110 Ibidem, s. 105.

111 Http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/Paris-1924-summer-olympics/ [dostęp 4.11.2010]. Tak jak w wielu wcześniejszych przypadkach, również tym razem liczba zawodników różni się według różnych opracowań. Jan Lis podaje na przykład liczbę 3092 zawodników. J. Lis, Romantyczne olimpiady, Warszawa 1984, s. 10.

Olimpijski (NKOl)113. Nie trudno zauważyć, że polityka ponownie „wkro- czyła” na sportowe areny.

Okazało się więc, że igrzyska w Paryżu to kolejne, które można określić jako „przejściowe” między starym a nowym typem. Mimo że trwały kilka miesięcy, to jednak cieszyły się bardzo dużą popularnością, bo przybyło na nie ponad pół miliona widzów, którzy zakupili bilety114. Warto także wspomnieć o progra-mie igrzysk, który przeszedł dalszą ewolucję w kierunku współczesnej formuły, co nie wykluczało jednak tego, że wciąż utrzymywały się pewne dyscypliny po-niekąd „archaiczne”, choć zrezygnowano chociażby z przeciągania liny115. Rze-czą charakterystyczną była przede wszystkim rosnąca popularność zawodów oraz wzrost roli międzynarodowych federacji sportowych.

Rok po drugich paryskich igrzyskach ze stanowiska prezydenta MKOl ustąpił Pierre de Coubertin. Jego następcą został Belg, hrabia Henri de Bail-let-Latour. W okresie poprzedzającym następne igrzyska aktualna pozostawa-ła kwestia amatorstwa oraz statusu igrzysk zimowych. Po uznaniu Tygodnia Sportów Zimowych w Chamonix z 1924 r. za igrzyska olimpijskie uchwa-lono Kartę Zimowych Igrzysk Olimpijskich, zgodnie z którą „ustanowiono specjalny cykl Zimowych Igrzysk Olimpijskich, które musiały się odbywać w tym samym roku co igrzyska letnie”116. Podczas kolejnej olimpiady doszło za-tem do wewnętrznej reformy w MKOl. W związku z tym nasuwa się wniosek, że ewolucja sportu w latach dwudziestych XX w. była uwarunkowana kilkoma okolicznościami: coraz wyższym poziomem organizacyjnym i sportowym ko-lejnych igrzysk olimpijskich, zdecydowanym wzrostem zainteresowania rywa-lizacją sportową w ówczesnych społeczeństwach, a także wewnętrznymi prze-mianami w ruchu olimpijskim, który zaczął już zdecydowanie dominować w „świecie sportu”. Jednocześnie coraz częściej przebieg imprez sportowych uzależniony był od wydarzeń politycznych oraz ich kontekstów. Spośród nich na szczególną uwagę zasługuje, przypomnijmy, kwestia niezapraszania na igrzy-ska olimpijskie państw uznanych za winne wybuchu I wojny światowej.

W lutym 1928 r. odbyły się drugie zimowe igrzyska olimpijskie, tym razem w szwajcarskim Sankt Moritz. Wybór ten, chociaż początkowo nie do koń-ca oczywisty, był w pewnym sensie uwarunkowany politycznie. Po raz pierw-szy bowiem od 1912 r. w igrzyskach olimpijskich mieli wziąć udział Niemcy, mimo że powojenna niechęć opinii światowej do tego państwa wciąż była obec-na. Organizacja igrzysk w państwie neutralnym wydawała się „bezpiecznym”

113 Zaproszenie na igrzyska w Paryżu wysłał Bułgarom osobiście de Coubertin. Http://www.bgolympic. org/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0038&n=000004&g=?48 [dostęp 20.01.2012].

114 D. Miller, op. cit., s. 90.

115 Http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/Paris-1924-summer-olympics/ [dostęp 4.11.2010]

wyborem. Były to drugie zimowe igrzyska, ale pierwsze i jedne z nielicznych w omawianym okresie, które odbywały się w innym państwie niż igrzyska let-nie. MKOl postanowił bowiem, że w miarę możliwości igrzyska zimowe powin-ny mieć miejsce w tym samym kraju co letnie, jednak holenderscy gospodarze igrzysk letnich w roku 1928 nie podjęli się goszczenia również olimpijczyków specjalizujących się w sportach zimowych117.

W igrzyskach w Sankt Moritz startowało 464 zawodników z 25 krajów118. Jeśli chodzi o skład uczestników, to niezależnie od kwestii udziału w nich Niemiec, bardzo ważną sprawą było przekonanie Norwegów, aby wzię-li w nich udział. Należy w tym miejscu przypomnieć, że bywzię-li oni przeciw-ni orgaprzeciw-nizowaprzeciw-niu zimowych igrzysk olimpijskich. Jak wspominano, głów-ną obawą Norwegów, czy nawet wszystkich Skandynawów, było utrzymanie ich dominacji w sportach zimowych. Niemniej jednak Norweska Federa-cja Narciarska niewielką większością głosów zadecydowała o wzięciu udziału w igrzyskach zimowych119. Dzięki temu zimowa „mutacja” igrzysk olimpijskich zyskała bardzo wiele, ponieważ ewentualna nieobecność reprezentantów Nor-wegii byłaby wielkim ciosem dla jej prestiżu.

Igrzyska w szwajcarskim Sankt Moritz były nad wyraz udane, choć to samo można powiedzieć o igrzyskach letnich w Amsterdamie. Te drugie były krótsze od poprzednich letnich, trwały bowiem od 17 maja do 12 sierpnia 1928 r.120 W porównaniu z dzisiejszymi igrzyskami był to oczywiście bardzo długi okres, jednak biorąc pod uwagę to, że igrzyska w Paryżu 4 lata wcześniej trwały o półtora miesiąca dłużej, uznać należałoby to za wyraźny postęp. Zupełnie no-woczesny stał się za to program igrzysk, w którym nie było już archaicznych dyscyplin. Zabrakło jednak tenisa, co wiązało się z kwestią amatorstwa oraz roz-bieżnością zdań między MKOl a Międzynarodową Federacją Tenisową. Dopro-wadziło to do usunięcia tej dyscypliny z programu olimpijskiego na wiele lat121. Kwestia amatorstwa w ruchu olimpijskim, i w ogóle w „świecie sportu”, jeszcze długo należała do głośnych i wzbudzających kontrowersje zagadnień.

Niewątpliwie Holendrzy należeli do najaktywniejszych sportowo narodów Europy i zależało im na uczynieniu z igrzysk olimpijskich „święta” własnej kultury i przemysłu. Zbudowano stadion mogący pomieścić 40 000 widzów, po raz pierwszy z tablicą wyników, jak również wprowadzono kolejny już

sym-117 Holandia nie miała naturalnych warunków do organizacji zimowych igrzysk, a ponadto pojawiały się wątpliwości, czy Holendrzy zdążą przygotować bazę sportową dla obu imprez. D. Miller, op. cit., s. 101.

118 Http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Winter/ St-Moritz-1928/ [dostęp 5.11.2010].

119 The Olympics at the Millenium. Power, Politics and the Games, red. K. Schaffer, S. Smith, New Brun-

swick–New Jersey–London 2000, s. 82.

120 Http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/ Amsterdam-1928-summer-olympics/ [dostęp 5.11.2010].

bol: ogień olimpijski122. Można zatem powiedzieć, że były to udane igrzyska, które należy ocenić jako bardzo już zbliżone do standardów współczesnych zawodów olimpijskich. Nie pobito jednak kolejnego rekordu pod względem liczby uczestników, bo do stolicy Holandii przybyło 2883 sportowców123. Na uwagę w kontekście igrzysk w Amsterdamie zasługuje natomiast to, że w konkurencjach lekkoatletycznych zadebiutowały kobiety124.

Mimo że igrzyska w Amsterdamie były bliskie rozwiązaniom z drugiej po-łowy XX w., mianem zupełnie nowoczesnych igrzysk określa się imprezę spor-tową w Los Angeles z 1932 r. Poprzedziły ją zimowe igrzyska w amerykańskim Lake Placid, odbywające się w lutym 1932 r. Omawiane zimowe igrzyska moż-na określić jako „trudne” z tej racji, że odbywały się w Stamoż-nach Zjednoczonych, a kosztowny dojazd sprawił mniejszą frekwencję. Ponadto panował kryzys go-spodarczy, który utrudniał zarówno organizację, jak i wspominaną już kwestię uczestnictwa. Lake Placid było ponadto małą wioską, co utrudniało przyjęcie