Potencjalne i rzeczywiste zagrożenia

Umocowanie AER w systemowym instrumentarium POKL, nawet w bardziej elastycznej for-mie działania innowacyjnego, pociągało fundamentalne zagrożenie. Doświadczenie z realizacji wielu tego typu projektów, obserwowanie i badanie przebiegu innych nie pozostawiało wąt-pliwości. Wszyscy uczestnicy (realizatorzy i tzw. benefi cjenci) są narażeni na konieczność dzia-łania społecznego w logice/racjonalności instrumentalnej, mającej zakończyć się mierzalnymi i przewidywalnymi (możliwymi do powielenia) efektami, z konieczności wpisującymi się w cele strategiczne programu.

Wskaźniki realizacji celów produktu Broker Zawodowy:

- liczba osób, które brały udział w testowaniu produktu jako odbiorcy produktu innowacyj-nego – 30 niezatrudnionych kobiet w wieku 50+ z terenów wiejskich (notatki ze spotkań i refl eksje brokera zawodowego – pomiar na zakończenie testowania);

- liczba brokerów zawodowych, którzy brali udział w szkoleniu brokerów zawodowych na etapie testowania – 8 brokerów zawodowych (lista obecności, pomiar po zakończeniu testowania)

4 Projekty innowacyjne. Poradnik dla projektodawców Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Warszawa 2011, Wersja II – poprawiona, s. 6.

- liczba osób, które na etapie upowszechniania projektu zdobędą nowe kompetencje brokera zawodowego poprzez szkolenie – 22 osoby (lista obecności na szkoleniu brokerów zawodo-wych – pomiar na zakończenie upowszechniania)

Wskaźniki realizacji celów produktu Model Aktywizacji:

- liczba pracodawców (miejsc odbywania stażu), którzy nabędą nowe kompetencje we wspie-raniu stażysty zgodnie z defi nicją stażu jako formy edukacji – 30 pracodawców

- liczba osób, które brały udział w testowaniu produktu – 30 niezatrudnionych Pań w wieku 50+

- liczba trenerów, którzy w etapie upowszechniania projektu zdobędą nowe kompetencje do wspierania kobiet 50+ umożliwiające włączenie nowych metod szkoleniowych do praktyki – 40 trenerów (liczba obecności na szkoleniach trenerów – pomiar po szkoleniach na etapie upowszechniającym)

- liczba instytucji rynku pracy, które zapoznają się z proponowanym modelem wsparcia (szko-lenie–projekt–staż). PUP z terenu woj. pomorskiego, które obejmują swoim wsparciem tere-ny wiejskie. Pomiar wskaźnika: lista uczestników spotkania dla pracowników PUP

- liczba osób, które wezmą udział w konferencji upowszechniającej – 120 osób.

Przyjęta logika projektów wymusza często zamknięcie się na nieoczekiwane efekty, niekiedy bardziej interesujące niż pierwotnie zakładane we wniosku aplikacyjnym. W tej sytuacji anima-cja, której istotą jest poszukiwanie sił emancypacyjnych, zostaje zaprzęgnięta do realizacji pla-nów, abstrahujących od ujawniającej się energii społecznej. Diagnoza ex ante nie jest w stanie przewidzieć – i nie taka jej rola – jakie te siły będę miały znaczenie. Ze stwierdzenia „jak jest”

nie wynika, jak będzie w momencie działań, szczególnie, że momenty te są oddzielone znacz-nymi przedziałami czasowymi (6-8 miesięcy). Elastyczność i responsywność wymagana w pracy społecznej zastąpiona jest w tej sytuacji siłą uwarunkowań projektowych, kalkulacją zbliżoną do obecnej w zarządzaniu, na przykład w procesach inwestycyjnych. Nic dziwnego, że bardzo często społeczna tkanka stawia opór i nie poddaje się założeniom wnioskodawców. Realizacja naszego projektu w innowacyjnej formule pozwalała w dużej mierze uniknąć powyższych zagrożeń, po-nieważ z założenia otwierał się on na poszukiwania i eksperymenty.

Dzięki projektom innowacyjnym możliwe będzie zwiększenie zdolności opracowania oraz sto-sowania lepszych i efektywniejszych metod osiągania zakładanych celów. Chodzi tu przede wszyst-kim o poszukiwanie nowatorskich, skuteczniejszych rozwiązań problemów rynku pracy i integracji społecznej, a także o modernizację oraz dostosowanie instytucji i organizacji do zmieniających się warunków społeczno-gospodarczych⁵.

Dzięki takiemu umocowaniu w narzędziach systemowych EFS, projekt AER – w naszej ocenie – pozwalał na zmierzenie się ze sferą „wiedzy milczącej/ukrytej”, która nie może zaistnieć w „zwy-kłych projektach systemowych”. Metodą sprostania konfrontacji z projektową/systemową logiką okazała się otwarta rozmowa i dyskusja. Z debaty i opowiadania o tym, co chcemy zmienić i dla-czego, ukształtowała się dyskursywna strategia zmiany. Bynajmniej nie jako z góry, od początku za-dany koncept, ale raczej proces budowania teoretycznych ram i refl eksji w jej toku. Od pierwszych

5 Projekty innowacyjne, dz. cyt., s. 12.

spotkań grupy badaczy i realizatorów pod opieką naukową prof. Marii Mendel, poprzez kolejne fazy badań: diagnozy, oceny rzeczywistych efektów, autoewaluacji, aż do ewaluacji.

Niniejszy tekst stanowi fazę końcową namysłu i próbę podsumowania pewnego fragmentu społecznej interwencji, realizowanej w systemowym kontekście projektu innowacyjnego, jako model aktywizacji społeczno-zawodowej. Nie omawia bezpośrednio procesu zmiany postaw i działań uczestniczek projektu, dziejącej się w toku innowacyjnej interwencji (proces ten przed-stawia tekst D. Jaworskiej), ale analizuje z pozycji krytyczno-teoretycznej poznawcze i edukacyjne otoczenie, w jakich ta zmiana zachodziła.

Do przeprowadzenia tak rozumianej refl eksji, określanej przez autorów jako praktyka teo-retyczna, wykorzystano trzy narzędzia/fi ltry poznawcze. Pierwszym była refl eksja wynikająca z zakorzenienia strategii interwencji w idei i metodologii biografi cznej. Jej uniwersalny, anga-żujący i zrozumiały dla każdego charakter miał stanowić swoisty „wytrych do serc i umysłów”

wszystkich uczestników projektu, ale jego wielowymiarowe teoretyczne konteksty pozwalały na wszechstronne i animacyjne zdiagnozowanie potencjału uczestniczek projektu (szerzej patrz.

D. Lalak, Badania biografi czne – standardy wiarygodności oraz walory edukacyjno–rozwojowe).

Drugim stało się zastosowanie perspektywy krytycznej animacji społecznej (szerzej tekst M. Bo-ryczko, Od analizy potoczności do organizowania działania kolektywnego – o teoretycznych za-łożeniach krytycznej animacji społecznej), co w naszych zamierzeniach miało nas chronić przed popadnięciem w przestrzeń działań pozornych. Na poziomie aplikacyjnym istotnym był trzeci fi ltr – refl eksja nad procesem zmiany poprzez doświadczanie (tekst A. Ostaszewskiej Wybrane tropy interpretacyjne pojęcia doświadczenia w badaniach feministycznych. Wprowadzenie), będąca podstawowym motorem zmiany indywidualnej i grupowej. W rezultacie tak przyjętej perspekty-wy autorzy koncentrują się na teoretycznych kontekstach perspekty-wytwarzających noperspekty-wy namysł i dyskur-sywną przestrzeń, ułatwiający praktyczne i skuteczne oddziaływanie edukacyjne w środowisku bezrobotnych kobiet na terenach wiejskich.

2. Krytyczna analiza dyskursu systemowego

Na nasze życie codzienne wpływają – jak to zdefi niował J. Habermas – dwa systemy: biu-rokracja i gospodarka rynkowa. Obecnie obserwujemy swego rodzaju zintegrowane ich od-działywania. Mamy do czynienia z silną instytucjonalizacją (racjonalizacja celów) i wzajemnym złączeniem procesów działania gospodarczego i administracyjnego (Habermas, 2000, s. 10). In-terwencja realizowana w ramach EFS jest doskonałym przykładem tego procesu i systemowego pomieszania porządków. W efekcie tego typu procesów obserwujemy oddziaływanie administra-cji na sferę sfery gospodarczą, podczas której stosuje się racjonalność biurokratyczną, określającą odgórnie, kim jest dobry pracownik na współczesnym rynku pracy. Mamy do czynienia ze swoistą instrukcją działania w sferze gospodarczej, której towarzyszy moralne podporządkowanie, reali-zowane w ramach porządku administracyjnego.