Prawo szwedzkie

W systemie prawa szwedzkiego nie ma jednego aktu prawnego, który by stanowił podstawę konstytucyjną wszystkich działań podejmowanych na rzecz ochrony środowiska. Można raczej wskazać na grupę aktów normatywnych tworzących mało jednolity system regulacji konstytucyjnych¹³⁷. W aktach

137 Zagadnienia te dokładniej omawia M. Grzybowski, Systemy konstytucyjne państw skandynaw-skich, Warszawa 1998.

konstytucyjnych dotyczących praw i wolności obywatelskich oraz administracji rządowej brakuje wyraźnych i jednoznacznie interpretowanych podstaw praw-nych dla ochrony środowiska.

Jedną z głównych regulacji konstytucyjnych jest Akt o formie rządu z 28 lu-tego 1974 r. Z jego przepisów można wyciągnąć generalny wniosek, że celem działań podejmowanych przez władze publiczne w Szwecji jest zobowiązanie do krzewienia i utrwalania rozwoju dla osiągnięcia poprawy stanu środowiska.

Nadrzędną konstytucyjną zasadą prawną jest tylko taki rozwój, który tę poprawę zagwarantuje. Zdaniem J. Ebbesona, z treści tej zasady nie można wyprowadzić indywidualnego konstytucyjnego prawa do środowiska. Zwraca on uwagę, że ustawodawca konstytucyjny używa terminu „wspierać”, który jest zwrotem niedookreślonym¹³⁸. Powoduje to, zdaniem tego autora, osłabienie mocy obowiązywania takiej podstawy prawnej ochrony środowiska. W systemie prawa szwedzkiego, w przeciwieństwie do podstaw konstytucyjnych ochrony środowiska, istnieją rozbudowane ogólne ustawowe regulacje prawne dotyczące całości zagadnień ochrony środowiska.

Jedną z pierwszych kompleksowych regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska na świecie była obowiązująca od 1969 r. w Szwecji¹³⁹ ustawa o ochronie środowiska. W tym akcie prawnym uregulowano podstawowe zagadnienia związane z zapobieganiem działalności, która mogła stanowić zagrożenie dla środowiska obejmujące zanieczyszczenie wody, powietrza oraz wpływ hałasu na środowisko. W ustawie tej uregulowano ponadto kategorie aktywności, które wymagały uzyskania zezwolenia oraz opracowania oceny oddziaływania na środowisko. Przepisy ustawy opierały się zasadniczo na konstrukcji normatywnej zasady prewencji. Z ich treści wynikało zobowiązanie dla każdego, którego działalność zagraża środowisku, do podjęcia wszelkich środków bezpieczeństwa, tak aby nie dopuścić do zanieczyszczenia. Ustawę o ochronie środowiska od 1986 r. uzupełniała ustawa o szkodach w środowi-sku¹⁴⁰; uregulowane w niej zostały zagadnienia związane z odpowiedzialnością prawną za szkody w środowisku. W 1989 r. w Szwecji, w drodze rozporządze-nia, wprowadzono obowiązkowe ubezpieczenia od szkód spowodowanych w środowisku¹⁴¹. Zdaniem D. Maśniak, rozwój obowiązkowych ubezpieczeń ekologicznych przyczynia się do zmiany sposobu kompensacji szkód¹⁴². Według tejże autorki, stanowią one punkt wyjścia dla tworzenia funduszów, które dają

138 J. Ebbesson, Miljöratt, Uppsala 2003, s. 99–100.

139 Swedish Environmental Legislation, Booklet 1: Environmentally hazardous activities and liability for environmental damage, Ministra of the Environment, Stockholm 1996, s. 9–30.

140 The Environmental Damage Act 1986: 225.

141 Ordinance on Environmental Damage Insurance 1989: 365.

142 D. Maśniak, Ubezpieczenia ekologiczne, Zakamycze 2003, s. 73.

możliwość rekompensowania strat bez konieczności i potrzeby identyfikowania sprawcy¹⁴³.

Szwecja już od 1998 r. dysponuje własnym Kodeksem środowiska oraz szczególnym szczeblem sądownictwa¹⁴⁴ do spraw ochrony środowiska¹⁴⁵. Szwedzki Kodeks środowiska został uchwalony 11 czerwca 1998 r., a wszedł w życie 1 stycznia 1999 r.¹⁴⁶ Zastąpił 15 ustaw działowych regulujących najważniejsze zagadnienia ochrony środowiska, takich jak: ustawa o ochronie przyrody z 1964 r., ustawa o ochronie środowiska z 1969 r., ustawa o ochronie zdrowia z 1982 r., ustawa o produktach chemicznych z 1985 r. oraz ustawa wodna z 1983 r.¹⁴⁷ Szwedzki Kodeks środowiska składa się z 7 części zawierają-cych łącznie 33 rozdziały podzielone na 500 paragrafów. Regulacja kodeksowa obejmuje swoim zakresem wszystkie działy prawa ochrony środowiska. Podsta-wowe unormowania w Kodeksie są uzupełnione przez przepisy szczegółowe.

Przepisy kodeksowe mają charakter regulacji ogólno-szczegółowej¹⁴⁸. Pierwsza część zawiera przepisy ogólne i podstawowe zasady prawa ochrony środowiska.

Prawo ochrony przyrody jest uregulowane w drugiej części Kodeksu. Część trzecia normuje prawo emisyjne dotyczące ochrony wód, ochrony przed chemika-liami oraz ochrony przed odpadami. Postanowienia Kodeksu zawierają także zasady dotyczące odpowiedzialności karnej za naruszenie przepisów ochrony środowiska. Zasady prawa obowiązujące na gruncie ustaw sektorowych zostały zastąpione katalogiem wspólnych zasad ogólnych Kodeksu. Zmniejszono dzięki temu liczbę obowiązujących przepisów dotyczących ochrony środowiska.

Kodeks jest głównym i najważniejszym aktem prawnym w dziedzinie ochrony środowiska obowiązującym w Szwecji. Znalazły się w nim zasadnicze normy o charakterze ogólnym, natomiast bardziej szczegółowe przepisy znajdują się w aktach wykonawczych. Kodeks środowiska jest także pierwszym zintegrowanym aktem prawnym dotyczącym całości zagadnień związanych z ochroną środowiska uchwalonym w Szwecji. Jego przepisy regulują zasady

143 Tamże.

144 Z. Bukowski, Krajowe odrębne sądownictwo w zakresie ochrony środowiska na wybranych przykładach, „Zeszyty Naukowe WSHE”, Włocławek 2006/22, Nauki administracyjno- -prawne, s. 15–16.

145 S. Rubensom, Sweden, [w:] H. Somsen (ed.), The Yearbook of European Environmental Law, vol. 1, Oxford 2000, s. 527–530.

146 The Swedish Environmental Code, Ministry of the Environment, Ministry publications series, Regeringskasliet Government Office of Sweden, Stockholm, 1 August 2000. Korzystałem z tekstu w wersji elektronicznej tekstu prawnego dostępnego na stronie: http://www.sweden.-gov.se/sb/d/2023/a/22847.

147 A. Nilsson, Sweden, [w:] H. Somsen (ed.), The Yearbook of European Environmental Law, vol. 2, Oxford 2002, s. 543.

148 The Swedish Environmental Code. A résumé of the text of the Code and related Ordinances, Information material, Ministry of the Environment, Regeringskasliet Government Office of Sweden, SE-103 33, Stockholm 2001, s. 6.

odnoszące się do: zarządzania obszarami lądowymi i wodnymi; zachowania i ochrony gatunków roślin i zwierząt; ochrony zdrowia; wody; inżynierii genetycznej; substancji chemicznych, produktów i odpadów. Normy kodeksowe obejmują bardzo rozległy zakres regulacji prawnej i tworzą w ten sposób ogólne ramy prawne dotyczące wszystkich elementów środowiska w Szwecji. Przepisy tam zawarte mają zastosowanie do wszystkich podmiotów podejmujących działania lub środki, które stoją w sprzeczności z celami ochrony środowiska, wynikającymi z Kodeksu. Adresatami są osoby fizyczne i prawne, których działalność jest potencjalnie szkodliwa dla zdrowia ludzkiego lub środowiska i powoduje szkody w środowisku kulturowym oraz zmniejsza różnorodność biologiczną. Przepisy Kodeksu mają zastosowanie do wszystkich rodzajów oddziaływań wpływających szkodliwie na środowisko w skali makro i mikro.

Dotyczą one lokali i budynków oraz innych miejsc publicznych, do których dostęp ma charakter powszechny. Odnoszą się one do funkcjonowania różno-rodnych instalacji, takich jak: systemy oczyszczania ścieków, kompostownie, składowiska, lotniska, elektrownie. Wszystkie działania, które powodują emisje do ziemi, wody lub powietrza, powinny być wykonywane zgodnie z zasadami prawa określonymi w Kodeksie. Działania zapobiegawcze zarządzających po-szczególnymi źródłami emisji muszą być podejmowane tak szybko, jak to tylko jest możliwe – bez czekania na wezwanie”, wtedy, kiedy istnieje jakiekolwiek ryzyko zaistnienia negatywnego oddziaływania na środowisko w formie hałasu, zapachu, wibracji, światła lub w innej formie zapowiadającej zagrożenie.

Przepisy Kodeksu środowiska stosuje się równolegle z innymi przepisami systemu prawa w Szwecji. Regulacje kodeksowe są podstawą dla działań i środków, które mają wpływ na środowisko i zdrowie ludzkie, nawet gdy są one objęte zakresem regulacji innych ustaw. Zasady i przepisy innych aktów prawnych muszą być stosowane równolegle z przepisami Kodeksu środowiska.

Przykładem może być łączne stosowanie przepisów dotyczących prawa budow-lanego oraz przepisów dotyczących planowania przestrzennego i przepisów Kodeksu środowiska. Zasady ogólne wynikające z Kodeksu są rozwinięte w przepisach szczegółowych.

Podstawowym celem Kodeksu środowiska obowiązującego w Szwecji jest promowanie zrównoważonego rozwoju, który ma zapewnić obecnym i przy-szłym pokoleniom życie w zdrowym i czystym środowisku naturalnym. Przepi-sy Kodeksu odwołują się także do treści dokumentów międzynarodowych, takich jak np. dokument ONZ Nasza wspólna przyszłość. W wyniku uchwalenia Kodeksu środowiska w kwietniu 2000 r. w strukturze organizacyjnej urzędu prokuratora generalnego zostało utworzone Biuro ds. Środowiskowych. Jego celem było zwiększenie poziomu współpracy na szczeblu centralnym, pomiędzy prokuraturą, policją, Agencją Ochrony Środowiska, Strażą Nadbrzeżną oraz służbami celnymi¹⁴⁹.

149 S. Mahmoudi, Sweden, [w:] J. Brunnée, E. Hey (eds.), Yearbook of International Environ-mental Law 2000, vol. 11, Oxford 2001, s. 399.

Należy podkreślić, że w szwedzkim prawie ochrony środowiska wyznacze-nie celów ochrony środowiska jest warunkiem realizacji zasady zrównoważone-go rozwoju. Według założeń przyjętych w Parlamencie Szwecji, osiągnięcie tych celów powinno nastąpić do 2025 r. Jest to związane z wysiłkami zmierzają-cymi do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, poprzez ochronę zdrowia ludzkiego, dla zachowania różnorodności biologicznej, ograniczenia wykorzy-stania zasobów naturalnych w celu zapewnienia zrównoważonego wykorzysta-nia i ochrony walorów przyrodniczych i kulturowych środowiska. Cele ogólne, przyjęte przez Parlament w ustawodawstwie sektorowym, są ściśle powiązane z celami szczegółowymi wynikającymi z Kodeksu. Sposób wytyczenia tych celów pozwala mówić o szwedzkiej specyfice polityki i prawa ochrony środowi-ska. Do celów w zakresie jakości środowiska Kodeks zalicza: czyste powietrze, wysoką jakość wód podziemnych, zrównoważoną ochronę jezior, cieków wodnych i mokradeł, zrównoważoną i trwałą ochronę środowiska morskiego i wybrzeża, zrównoważony rozwój lasów, ochronę zróżnicowania krajobrazu rolniczego, ochronę krajobrazu górskiego, ochronę dobrych wartości środowiska architektonicznego, utrzymanie czystego środowiska, ochronę środowiska przed promieniowaniem, ochronę warstwy ozonowej oraz ograniczanie zmian klimatu.

Przepisy Kodeksu mają stanowić przewodnik do osiągnięcia tych celów.

Ogólne zasady postępowania zawarte w szwedzkim Kodeksie środowiska są przestrzegane jako generalne wytyczne postępowania. Mają one zastosowanie do wszystkich działań i środków objętych przepisami tej regulacji. Dotyczy to ochrony i uprawy ziemi, postępowania z produktami chemicznymi, budowy budynków lub obiektów niebezpiecznych dla środowiska i transportu. Zasady ogólne prawa ochrony środowiska nie mają zastosowania do działań o niewiel-kim znaczeniu, takich jak wybór miejsca zamieszkania i wypoczynku czy wybór zawodu.

Katalog zasad ogólnych prawa ochrony środowiska uregulowanych w Ko-deksie obejmuje: zasadę ciężaru dowodu, zasadę wymogu wiedzy, zasadę przezorności oraz zasadę najlepszych dostępnych technologii, zasadę odpowied-niej lokalizacji, zasadę „ekocyklu” w zarządzaniu zasobami środowiska, zasadę wyboru produktu oraz zasadę rozsądnych korzyści i kosztów. Cele środowisko-we określone w Kodeksie powinny być wytycznymi w stosowaniu wyżej wymienionych zasad ogólnych.

Zasada ciężaru dowodu oznacza, że podmioty gospodarcze (przedsiębiorcy) muszą wykazać, że ich planowane działania i środki podejmowane wobec środowiska są zgodne z innymi zasadami ogólnymi prawa i wymaganiami ochrony środowiska. Ciężar dowodu zawsze obciąża prowadzącego instalację, zaś poszkodowani dotknięci oddziaływaniem instalacji nie muszą prowadzić przeciwdowodu. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy muszą wziąć pod uwagę, na ile ich działalność oraz podejmowane środki są zgodne z oceną kontroli w trakcie planowanej i realizowanej działalności. W związku z

zasto-sowaniem procedury przewidzianej w Kodeksie władze publiczne mogą narzu-cić własne warunki prowadzenia danej działalności, tak aby zapewnić zgodność z zasadami ochrony środowiska. Adresaci aktów administracyjnych – pozwoleń i zezwoleń – muszą przestrzegać zasad postępowania wynikających z Kodeksu, nawet w zakresie, który nie jest objęty pozwoleniem lub zezwoleniem.

Zgodnie z zasadą wymogu wiedzy, osoby prowadzące działalność muszą posiadać wiedzę, która jest niezbędna do przestrzegania przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska. Celem tej zasady jest zapewnienie, że pro-wadzący instalację będą przed rozpoczęciem działalności zdobywać odpowied-nie doświadczenia oparte na wiedzy fachowej. Ma ona przede wszystkim zapobiegać powstaniu szkód w środowisku. Zakres obowiązku posiadania wiedzy powinien być różny – oczywiście w zależności od charakteru planowa-nego lub realizowaplanowa-nego działania lub środka. Wymagana wiedza winna obej-mować wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko i jego skutki oraz środki, które muszą być podjęte w celu ograniczenia negatywnych zjawisk. Od podej-mującego określone działanie wymaga się także znajomości konsekwencji pominięcia środków zapobiegawczych oraz działań ograniczających lub zmniejszających zakres zagrożeń. We wniosku o wydanie pozwolenia lub zezwolenia na realizację danej inwestycji lub w przypadku rozpoczęcia działal-ności wnioskodawca musi opisać potencjalny wpływ na środowisko danej operacji. Wnioskodawca musi również wariantowo wskazać możliwość ograni-czenia negatywnego wpływu na środowisko. W związku z tym powinien on uzyskać szczegółową wiedzę dotyczącą zarówno działania, jak i obszaru, na którym będzie ona prowadzona. Podmiot zainteresowany musi wskazać na środki zapobiegawcze i zabezpieczające, które zostaną podjęte, jak również dotyczące wpływu danego przedsięwzięcia na funkcjonowanie obszaru, na którym ono powstanie. Jeśli wnioskodawca nie będzie mógł wykazać się odpowiednim doświadczeniem w realizacji podobnych działań (operacji), może zostać zobowiązany do poprawienia stanu i poziomu wiedzy poprzez przepro-wadzenie badań własnych. Prowadzący instalacje zobowiązani są do stałego informowania władz publicznych o swojej działalności oraz o jej wpływie na środowisko i zdrowie ludzi. Innymi słowy, zasada wymogu wiedzy nie powinna mieć stałego charakteru; musi ona być uzależniona od zmieniających się w czasie standardów wynikających z rozwoju nowych technologii i badań prowadzonych w ochronie środowiska oraz stosowania rozwiązań technicznych zgodnie z zasadą najlepszych dostępnych technologii. Osoby bezpośrednio odpowiedzialne za prowadzenie działalności, na które jest wymagane uzyskanie zezwolenia, muszą posiadać także odpowiednie kwalifikacje zawodowe i wiedzę na temat danej działalności i jej potencjalnego wpływu na środowisko, zgodnie z zasadą wymogu wiedzy.

Zasada przezorności jest podstawową zasadą obowiązywania przepisów Ko-deksu. Przewiduje ona, że samo ryzyko uszkodzenia lub szkody rodzi obowiązek

podejmowania niezbędnych środków w celu zapobiegania niekorzystnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi i środowisko lub zwalczania go. Zasada ta ma zastosowanie do wszystkich podejmowanych czynności, które mogą być istotne z punktu widzenia realizacji celów Kodeksu. Działania te oznaczają ograniczenie ryzyka oraz zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i innych szkód spowodowanych przez dane zachowanie. Może to na przykład dotyczyć: stosowania technicznych środków z wykorzystaniem odpowiednich metod ograniczających zakres działa-nia, wybierania odpowiednich surowców i paliw. Zasada ta ma szczególne zastosowanie w zrównoważonej ochronie zasobów morskich. Jest ona połączona z zasadą likwidacji szkody u źródła i uzupełniana zasadą dostępu do informacji na temat użytkowania i obsługi różnych substancji. Zgodnie z zasadą najlepszych dostępnych technologii, możliwie najlepsze technologie powinny być wykorzy-stywane do profesjonalnych działań. Chodzi tu o technologie stosowane zarówno do funkcjonowania budowy, eksploatacji i likwidacji instalacji. Istotnym warun-kiem korzystania z najlepszej technologii jest to, że musi być spełniony warunek możliwego jej wykorzystania w przemyśle. Rozwiązania techniczne muszą być także dostępne z ekonomicznego punktu widzenia w prowadzeniu danej działal-ności.

Zgodnie z treścią zasady: „zanieczyszczający płaci” – The Polluter Pays Principle (PPP) – przewidzianą w Kodeksie, zanieczyszczającym jest zawsze osoba, która powoduje lub może powodować oddziaływania na środowisko i która musi zapłacić za środki zapobiegawcze lub naprawcze, które muszą być podjęte w celu naprawienia szkody w środowisku. Nie ma znaczenia, czy operacje przeprowadzane są na zasadach komercyjnych, czy też nie. Zasada ta zobowiązuje do finansowania działań ochronnych, poprzez podjęcie konkret-nych inicjatyw ze względów praktyczkonkret-nych, ekonomiczkonkret-nych i ekologiczkonkret-nych.

Zanieczyszczający musi w konsekwencji podjąć niezbędne środki w celu naprawienia szkody.

Zasada odpowiedniej lokalizacji przewiduje, że wybór właściwej (odpo-wiedniej) lokalizacji zasadniczo musi dotyczyć przedsięwzięć obejmujących takie sektory środowiska jak ziemia i woda. Wybór danego terenu powinien być ponadto właściwy w odniesieniu do realizacji celów wynikających z przepisów Kodeksu i zasad dotyczących ochrony gruntów i gospodarki wodnej. Zasada odpowiedniej lokalizacji opiera się na założeniu, według którego wybór miejsca lokalizacji przedsięwzięcia ma zasadnicze znaczenie dla oddziaływania na środowisko. Wybierając odpowiednie miejsce na lokalizację inwestycji, należy możliwie w największym stopniu zminimalizować ryzyko wystąpienia szkody zarówno w środowisku, jak i szkody dotyczącej zdrowia ludzkiego. Istotne znaczenie ma raport nt. alternatywnych miejsc oddziaływania na środowisko.

Jest on dokumentem zawierającym oświadczenie uzupełniające decyzję o wy-borze miejsca. Odpowiednia lokalizacja powinna być wybrana w taki sposób, aby realizacja przedsięwzięcia była zgodna z zasadami ogólnymi Kodeksu oraz

zasadami szczegółowymi dotyczącymi ochrony gruntów. Na każdym etapie realizacji inwestycji powinny być przestrzegane wszystkie zasady ogólne Kodeksu.

Zgodnie z zasadą „ekocyklu”, każde nowe przedsięwzięcie w zarządzaniu zasobami środowiska musi być realizowane w taki sposób, aby zapewnić efektywne wykorzystanie surowców i energii oraz poziomów konsumpcji i wy-twarzania odpadów. Preferowanymi źródłami energii są: energia słoneczna, energia wiatrowa i energia pochodząca z elektrowni wodnych, jak również biologicznie odnawialne źródła energii. Zasada „ekocyklu” nakazuje stworzenie możliwości ponownego wykorzystania produktów, wtórnego użycia i ponowne-go wytworzenia produktu. Wszystkie materiały pochodzące ze środowiska powinny w miarę możliwości technicznych, organizacyjnych i formalno- -prawnych wracać ponownie do cyklu produkcji w sposób, który będzie minima-lizował zakres wykorzystania jego zasobów. Ostatecznym celem tej zasady jest utrzymanie zamkniętej pętli procesu produkcji i recyklingu. Zastosowanie zasady „ekocyklu” powinno sprzyjać także realizacji zasady zrównoważonego rozwoju w kierunku stworzenia instrumentów skutecznego i oszczędnego wykorzystania surowców i innych materiałów w ramach „czystej” produkcji.

W korzystaniu z tej zasady podczas produkcji duże znaczenie posiada proces zastępowania przedmiotów tradycyjnych produktami o wydłużonym cyklu użytkowania. Analiza cyklu życia jest pomocna także z uwagi na możliwość kontrolowania zużycia surowców i energii, które jest różne na poszczególnych etapach wytwarzania produktu lub usługi.

Zasada wyboru produktu nakazuje powstrzymanie się od wykorzystania lub sprzedaży chemicznych produktów, które mogą powodować zagrożenie dla zdrowia lub środowiska naturalnego. Należy zatem unikać stosowania takich właśnie produktów, zwłaszcza jeśli istnieje możliwość ich zastąpienia produk-tami bezpiecznymi. Od strony podmiotowej zasada ta ma zastosowanie wobec wszystkich tych, którzy użytkują lub sprzedają produkty. W praktyce wybór produktu zależy od użytkownika, który musi mieć wiedzę w tym celu, aby najlepiej zdecydować, czy dany produkt jest zgodny z oczekiwaniami. Zasada ta odnosi się także do importerów i producentów, którzy są w lepszej sytuacji niż użytkownicy poszukujący alternatywnych produktów wykorzystywanych dla różnych potrzeb. Zasada wyboru produktu nie może zostać zastąpiona przez zasadę przezorności; obie powinny być stosowane równolegle. Swoiste cechy produktu muszą być oceniane i porównywane z innymi rozwiązaniami za każdym razem, gdy wybór taki jest w ogóle możliwy. Zasadę wyboru produktu powinno się stosować zawsze, gdy jest to możliwe. Istnieje więc tutaj silny związek z wiedzą techniczną i wymaganiami środowiskowymi oraz z zasadą najlepszych dostępnych technologii.

Warto podkreślić, że Szwecja posiada duże doświadczenie w dziedzinie znakowania ekologicznego produktów. Do najstarszych, obowiązujących od

1970 r., ekoznaków należy symbol Håll Sverige rent aktualnie Miljöpaper.

W 1985 r. wprowadzono w Szwecji oznakowanie Krav przeznaczone dla pro-duktów żywnościowych, które pochodzą z upraw ekologicznych. Związek Ochrony Przyrody w Szwecji, na podstawie porozumienia podpisanego w 1989 r.

z dużymi organizacjami handlowymi, stworzył kryteria przyznawania produk-tom nieżywnościowym ekologicznego znaku towarowego – Bra miljöval (Trafny wybór ekologiczny). Od 1992 r. funkcjonuje ekologiczny znak towaro-wy Falken (Sokół), który informuje o oznaczonym nim produkcie, że spełnia on kryteria ekologiczne określone przez Związek Ochrony Przyrody. Kraje skandy-nawskie – Szwecja, Norwegia, Finlandia oraz Islandia – w 1989 r. wprowadziły wspólny znak towarowy. Szwecja posiada pięć głównych systemów ekologicz-nego znakowania wyrobów. W Szwecji działają też trzy instytucje przyznające ekoznak Krav. Zasadniczym celem udzielania ekoznakowania Krav jest stymu-lowanie rozwoju zrównoważonej konsumpcji¹⁵⁰.

Według zasady rozsądnych korzyści i kosztów, wszystkie wymogi ochrony i korzystania z zasobów środowiska powinny być rozpatrywane w świetle osiąganych korzyści i kosztów. Warunki związane z korzystaniem ze środowi-ska muszą być oparte na środowiskowej wycenie kosztów – ich poziom powi-nien być korzystny dla środowiska. Kosztów tych nie stanowią wydatki na środki podjęte w związku z realizacją zasady przezorności. Realizowane dzia-łania nie mogą powodować nadmiernie uciążliwych kosztów oraz nie mogą naruszać sfery wolności osobistej. Ponadto, warunki nałożenia tych kosztów mogą być surowe na tyle, aby nie zagrażały realizacji celów przyjętych przez rząd i Parlament w odniesieniu do realizowanej polityki ochrony środowiska.

Zobowiązany podmiot, zgodnie z zasadą ciężaru dowodu, musi wykazać, że koszty środków ochronnych przewidziane na realizację celów ochrony środowi-ska nie są uzasadnione. Nie mogą one stanowić dla niego nadmiernego obciąże-nia. W przypadku, gdy działanie lub środek mogą powodować znaczną szkodę, nawet jeśli jest to niezbędne do podjęcia czynności wynikających z zasady przezorności, powinny być realizowane działania zgodnie z zasadami Kodeksu środowiska. Ta „zasada wstrzymania” ma zastosowanie do wszystkich działań i środków w zakresie przewidzianym do stosowania przepisów Kodeksu.

Powinna ona być jednak ograniczona do absolutnego minimum, akceptowalnego poziomu zdrowia i ochrony środowiska, bez względu na gospodarcze znaczenie danego przedsięwzięcia. „Zasada wstrzymania” obowiązuje przy stosowaniu innych zasad określonych w Kodeksie, zwłaszcza wtedy, kiedy nie są one wystarczające do zapewnienia odpowiedniej ochrony przed niebezpiecznymi działaniami i środkami. Jeżeli w wyniku przeglądu takich działań lub środków organ uzna za konieczne zastosowanie „zasady wstrzymania”, musi wtedy

150 En svensk strategi för hållbar utveckling- ekonomisk, social och miljömässig, Stockholm 2004, s. 113.

podjąć decyzję o zakresie wprowadzenia zakazu działania lub jego przerwania.

Szczególne powody skorzystania z tej zasady mogą być związane z utrzyma-niem poziomu zatrudnienia. Jeśli działalność prowadzi do znacznego pogorsze-nia się warunków życia dużej liczby osób lub mogłoby spowodować znaczną szkodę dla środowiska, wówczas organ ochrony środowiska może zezwolić, w wyjątkowych okolicznościach, na wyłączenie stosowania tej zasady.

Zgodnie z przepisami Kodeksu szczególną ochroną objęte są obszary intere-su narodowego. Określenie tych obszarów i ich wykorzystanie regulują także m.in. przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Oznacza to, że mogą one korzystać z silniejszej ochrony prawnej. Niektóre obszary geograficzne, posiada-jące cenne walory przyrodnicze i kulturowe, zostały wyraźnie wymienione w tekście Kodeksu jako objęte kategorią interesu narodowego; są to: obszary, które są cenne dla turystyki i rekreacji, wybrzeża, obszary górskie, rzeki, które nie mogą być wykorzystane do celów elektrowni wodnych, oraz Sztokholmski Krajowy Park Miejski. W rozdziale 3 Kodeksu uregulowane zostały zagadnienia dotyczące zarządzania gruntami. W tym obszarze regulacji prawnej szczególne znaczenie mają normy jakości środowiska.

Są one przyjmowane w celu zniwelowania faktycznych lub potencjalnych problemów środowiska naturalnego. Ustanawiają minimalne standardy jakości środowiska w odniesieniu do ziemi, wody, powietrza lub innych elementów środowiska na danym obszarze geograficznym. Normy te wyznaczają także poziom zanieczyszczenia lub innych oddziaływań na życie ludzi i środowisko.

Wielkości te są ustalane na podstawie kryteriów naukowych. Norma jakości środowiska wyraża określony stan środowiska naturalnego w odniesieniu do występowania zanieczyszczeń i innych skutków, np. takich jak hałas. Określa ona także dopuszczalne poziomy występowania chemicznych substancji w gruncie, wodach powierzchniowych lub podziemnych, w powietrzu i w śro-dowisku jako całości. Jeżeli standardy jakości środowiska nie mogą być osią-gnięte, organ ochrony środowiska może zdecydować o realizowaniu np. progra-mu działań, który w tym celu progra-musi być sporządzony. Programy tego rodzaju określają, jakie konkretne środki mają być podjęte i w jakim terminie. Normy jakości środowiska w szwedzkim prawie ochrony środowiska zostały przyjęte w odniesieniu do azotu, dwutlenku siarki i ołowiu. Standardy takie zostały wprowadzone do prawa wewnętrznego, zgodnie z przepisami prawa Unii dotyczącymi jakości powietrza.

Oceny oddziaływania na środowisko muszą być przygotowane przed uzy-skaniem pozwolenia i powinny być dołączone do wniosku o wydanie pozwole-nia. Ocena oddziaływania na środowisko ma zapewnić wybór najlepszego z możliwych wariantów przedsięwzięcia, według wytycznych dla decyzji podejmowanych z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia ludzi.

Procedura konsultacji odbywa się przed podjęciem decyzji dotyczącej inwestycji wywołującej negatywny wpływ na środowisko.