Prezydium Sejmu

Prezydium Sejmu, złożone z Marszałka i wicemarszałków jest kole-gialnym organem wewnętrznym Sejmu, podejmującym decyzje poprzez uchwały stanowione większością głosów⁴². Jego pracami kieruje Marsza-łek lub wyznaczona przez niego osoba, a w posiedzeniach bierze udział z głosem doradczym szef Kancelarii Sejmu, choć Marszałek Sejmu może zaprosić na posiedzenie także inne osoby⁴³. Prezydium Sejmu jest orga-nem o charakterze koordynacyjno-opiniodawczym i nie posiada istotnych kompetencji kierowniczych⁴⁴, zaś wśród jego funkcji wyróżnia się najczęś-ciej następujące⁴⁵:

Funkcja kierowniczo-organizacyjna – polegającą przede wszyst-kim na ustalaniu planu pracy Sejmu oraz „tygodni posiedzeń”⁴⁶ (art. 12 pkt. 1 i 2 regulaminu Sejmu). Zadania te należy uznać za czysto koordynacyjne, ponieważ ustalając plan pracy Prezydium nie określa merytorycznego zakresu spraw, które mają stać się przedmiotem kolejnych posiedzeń izby. Nie jest to zresztą możliwe, z uwagi na fakt, że gros ustaw uchwalanych przez Sejm stanowią

41 Liczba wicemarszałków Sejmu nie jest określona w regulaminie izby, ich liczba odpowiada więc zazwyczaj liczbie ugrupowań „liczących się” w danej kadencji (Sejm określa liczbę wicemarszałków

„obowiązującą” w danej kadencji na pierwszym posiedzeniu, por. art. 5 ust. 2 regulaminu Sejmu); re-gulamin Senatu natomiast określa z góry liczbę wicemarszałków jako nie więcej niż cztery osoby (art 7 ust. 1 regulaminu Senatu).

42 Regulamin Sejmu nie precyzuje jaka ma to być większość, przyjąć zatem należy, że chodzi o większość zwykłą, jednak zgodnie z art. 13 ust. 4 regulaminu Sejmu w razie równości głosów roz-strzyga głos Marszałka.

43 Jak słusznie zauważa Zubik, obecność szefa Kancelarii Sejmu na posiedzeniach Prezydium jest jego obowiązkiem, nie jest natomiast warunkiem zdolności Prezydium do obradowania i podejmowa-nia uchwał, nie wchodzi on bowiem w skład organu jako jego członek, a jedynie obligatoryjnie uczest-niczy w jego posiedzeniach, zob. M. Zubik, Organizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 201.

44 Konstytucja z 1997 r. zdecydowanie przeniosła ciężar kierowania pracami izby na Marszałka Sej-mu; wcześniej funkcja ta przypadała Prezydium, Marszałek zaś był organem o charakterze w dużej mie-rze administracyjnym, por. Z. Czeszejko-Sochacki, Prawo... [op. cit. przyp. 3], s. 140 i nast.

45 Por. M. Zubik, Organizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 219.

46 Te ostatnie niezbędne są ze względu na podporządkowanie obrad Sejmu zasadzie permanen-cji, por. wyżej.

—

projekty rządowe⁴⁷, „plan pracy” Sejmu zależy więc w znacznej mierze od tempa prac rządu i stopnia jego przygotowania legisla-cyjnego⁴⁸. Tygodnie posiedzeń ustalane są tradycyjnie dwa razy do roku – na nadchodzące półrocze. Na ich podstawie Prezydium (a niekiedy cała izba, zgodnie z dyspozycją art. 173 ust. 1 regu-laminu Sejmu) ustala konkretne dni posiedzeń. Ponadto w ra-mach funkcji organizacyjnej, Prezydium weryfikuje formalną do-puszczalność złożonej przez posła interpelacji i zapytania (art. 192 ust. 4 w zw. z art. 195 ust. 2 regulaminu Sejmu), dokonuje wyboru wniosku o przedstawienie informacji bieżącej (art. 194 ust. 3 regu-laminu Sejmu)⁴⁹, może też wpływać na kolejność mówców w de-bacie i porządek zadawania pytań w sprawach bieżących (art. 179 ust. 3 i art. 196 ust. 3 regulaminu Sejmu). Prezydium Sejmu dys-ponuje szeregiem uprawnień związanych z organizacją i koordy-nacją pracy komisji (art. 12 pkt 5 regulaminu Sejmu): jest infor-mowane o przebiegu prac komisji (art. 150 ust. 3), może zwołać posiedzenie komisji w celu rozpatrzenia określonej sprawy (art.

152 ust. 3), określa tryb prac w komisjach sejmowych w sprawach projektu ustawy budżetowej (art. 106 ust. 5) i określa ogólne za-sady przeprowadzania przez komisje sejmowe kontroli związa-nych z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu (art. 161 ust. 3). Wreszcie – Prezydium ustala zasady or-ganizowania zaplecza ekspercko-doradczego dla Sejmu (art. 12 pkt. 6 i art. 154 ust. 4 regulaminu Sejmu) oraz przyjmuje corocz-ne informacje i sprawozdania z działalności Trybunału Stanu i Rzecznika Praw Obywatelskich.

Funkcja opiniodawczo-doradcza – polega na konsultowaniu (ob-ligatoryjnym lub fakultatywnym) działań Marszałka Sejmu. Ten ostatni ma obowiązek zasięgnąć opinii Prezydium w przedmio-cie: nadania biegu inicjatywie ustawodawczej lub uchwałodawczej (art. 10 ust. 1 pkt. 8 regulaminu Sejmu), zgodności z prawem

pro-47 W latach 2001–2005 projekty rządowe (nie licząc ustaw ratyfikujących umowy międzynarodowe oraz ustaw dostosowujących prawo polskie do prawa europejskiego) stanowiły 40–60% wszystkich pro-jektów rozpatrywanych przez Sejm, por. K. H. Goetz, R. Zubek, Government, Parliament and Law-mak-ing in Poland, „The Journal of Legislative Studies” 2007 Vol. 13, Nr 4, s. 529.

48 Co z kolei często stanowi wypadkową zarówno merytorycznego przygotowania Rady Ministrów jak i sytuacji politycznej w łonie najczęściej koalicyjnego rządu.

49 Prezydium zobowiązane jest zasięgnąć opinii Konwentu Seniorów w tej kwestii, zaś w braku jed-nolitej opinii Konwentu – o wyborze informacji rozstrzyga Sejm w głosowaniu „na listę” proponowa-nych informacji.

—

jektów ustaw i uchwał (art. 12 pkt. 4 regulaminu Sejmu), zwró-cenia niekompletnie uzasadnionego rządowego projektu ustawy wniesionego w trybie pilnym (art. 71 ust. 2 regulaminu Sejmu)⁵⁰ oraz w przedmiocie projektu budżetu Kancelarii Sejmu. Ponadto Marszałek może wnieść do zaopiniowania przez Prezydium do-wolną sprawę (art. 12 pkt. 4 regulaminu Sejmu). W żadnym jed-nak wypadku nie jest opinią Prezydium związany.

Funkcja regulacyjna – wynikająca z odesłań ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, nadających początkowo Prezydium Sejmu i Senatu daleko idące uprawnienia do uregulowania szczegółowych kwestii związanych z wykonywaniem mandatu poselskiego (sena-torskiego) oraz z funkcjonowaniem klubów i kół parlamentarnych⁵¹. Po wejściu w życie Konstytucji z 1997 r., „dekonstytucjonalizjącej”

prezydia izb⁵² oraz po noweli do ustawy o wykonywaniu mandatu z roku 2001 większość z tych uprawnień przejęli Marszałkowie, Pre-zydia zachowały jednak kompetencje do regulowania pewnych kwe-stii związanych z wypłatą uposażenia i diet posłów⁵³.

Funkcja wykładnicza – uprawnienie do dokonywania wykładni przepisów regulaminu Sejmu wiążącej wszystkie organy izby (art.

12 pkt 3 regulaminu Sejmu)⁵⁴. Przyjmuje się, że prawo do złożenia wniosku o dokonanie wykładni przysługuje Marszałkowi.

Funkcja inspiracyjna – możliwość inicjowania działań poszcze-gólnych organów wewnętrznych Sejmu, a nawet całego Sejmu.

Prezydium może w wybranej przez siebie sprawie zwracać się o opinię do Konwentu Seniorów lub komisji sejmowej (art. 16 pkt

50 W przypadku pozostałych projektów – również rządowych – Marszałek w razie braku bądź nie-kompletnego uzasadnienia decyduje o ich dalszym losie samodzielnie, por. wyżej, s. 35.

51 Tytułem przykładu wymienić można: określanie wysokości i zasad otrzymywania przez klu-by poselskie środków na pokrycie kosztów ich działalności (art. 18 ust. 2), określenie zasad i wysoko-ści ryczałtu na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem biur (art. 23 ust. 3), szereg kompe-tencji do ustalania zasad wypłacania wynagrodzeń pracownikom biur i klubów (art. 18 ust. 11, art. 23 ust. 6, 8 i 11).

52 Mała Konstytucja z 1993 roku nie tylko statuowała istnienie Prezydium Sejmu, ale też wprost przypisywała mu rolę kierowniczą (artykuł 10 ust. 2 Małej Konstytucji). Do tych postanowień odwo-ływała się uchwalona 9 maja 1996 r. ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz.U. 1996, nr 73 poz. 350, ze zm.), która w rok później – po uchwaleniu nowej Konstytucji, nie wspominającej o Pre-zydium, tworzącej natomiast silną pozycję Marszałka jako organu kierowniczego izby – została mocno zdezaktualizowana, co doprowadziło do jej zasadniczej nowelizacji w 2001 r. (ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 o zmianie ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, Dz.U. 2001, nr 94, poz. 1032).

53 Por. art. 25 ust. 6, art. 26 ust. 2, art 42 ust. 5 ustawy o wykonywaniu mandatu.

54 Szczegółowo nt wykładni regulaminu dokonywanej przez Prezydium Sejmu zob. M. Zubik, Or-ganizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 233 i nast.

—

—

—

6, art. 17 ust. 1 pkt. 2 regulaminu Sejmu), jest też jedynym – obok komisji sejmowych i grupy 15 posłów – podmiotem uprawnio-nym do wniesienia projektu uchwały o powołaniu komisji śled-czej (art. 3 ust. 1 ustawy o komisji śledśled-czej)⁵⁵. Ponadto Prezydium posiada pewne uprawnienia związane z ustaleniem składu komisji ds. służb specjalnych (art. 137 ust 2 i 4 regulaminu Sejmu).

Funkcja dyscyplinująco-odwoławcza i uprawnienia związane z wykonywaniem mandatu. Prezydium Sejmu inicjuje niektóre postępowania związane z odpowiedzialnością regulaminową po-słów oraz stanowi instancję odwoławczą dla rozstrzygnięć komi-sji regulaminowej i spraw poselskich, a także podejmuje uchwa-ły w przedmiocie obniżenia uposażenia lub diety parlamentarnej w sytuacjach rażących naruszeń regulaminu Sejmu przez posła.

Ponadto w gestii Prezydium Sejmu leżą rozstrzygnięcia związane z uposażeniami indywidualnych posłów w przypadkach szczegól-nych⁵⁶.

Podsumowując, Prezydium scharakteryzować można jako organ pełnią-cy funkcje z jednej strony porządkowe, zapewniające organizację bieżąpełnią-cych prac izby, a z drugiej – jako organ rozstrzygający sprawy „pracowniczo-kadrowe” posłów. Co charakterystyczne, przyznany regulaminem zakres kompetencji Prezydium w przeważającej mierze nie obejmuje spraw, które mogłyby stać się przedmiotem politycznego konfliktu pomiędzy ugrupo-waniami sejmowymi. Dzięki temu – pomimo stricte politycznego składu – Prezydium może spełniać swoją funkcję, reprezentuje ono bowiem niejako wspólne interesy wszystkich posłów.

55 Ze względu na niezwykle konfliktowy i upolityczniony charakter komisji śledczych wątpliwe jest aby rozwiązanie to miało sens – nigdy zresztą nie było wykorzystane w praktyce.

56 Wyczerpująco nt. tej funkcji zob. M. Zubik, Organizacja... [op. cit. przyp. 34], s. 239 i nast.

—