Proces przedsiębiorczości

W pierwszej części niniejszego rozdziału podjęto próbę przedstawienia definicji przedsiębiorczości, na tle złożoności i wielowątkowości tej problematyki. Dokonując analizy literaturowej, przyjęto, iż przedsiębiorczość jest swoistym procesem. Jak

Rodzaje przedsiębiorczości Charakterystyka

Przedsiębiorczość ewolucyjna

Charakteryzuje się stopniowym wprowadzeniem zmian przez inwestowanie, poprawę umiejętności przedsiębiorcy, podejmowanie nowej działalności gospodarczej, modernizację dotychczasowej. Model ten jest charakterystyczny dla przedsiębiorstw rodzinnych, dla działalności na małą lub bardzo mała skalę.

Przedsiębiorczośćżywiołowa

Cechuje się wysokim stopniem ryzyka i silnym dążeniem do osiągnięcia sukcesu. Może prowadzić do działań na pograniczu prawa, wykorzystania luk w przepisach, łamania ich. Działania te charakteryzują się zwykle dużą

pomysłowością i duża innowacyjnością.

Przedsiębiorczość etyczna

Odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami, systemami wartości, normami zachowań, rzetelną

i uczciwą pracą. Działania przedsiębiorcze w tym modelu charakteryzują się rozwagą, lojalnością w stosunku do partnerów, uczciwością itp.

Przedsiębiorczość systemowa

Jest charakterystyczna dla rozwiniętej gospodarki rynkowej, w której państwo stwarza odpowiednie warunki dla rozwoju zachowań przedsiębiorczych, stając się

promotorem przedsiębiorczości, wspierając jej rozwój. Działania takie ograniczają do minimum lub eliminują

zachowania negatywne, nieetyczne. Sprzyja to powstawaniu modelu przedsiębiorczości etycznej- najbardziej korzystnej dla społeczeństwa.

podkreśla M. Bratnicki¹¹⁸, proces ten wbudowany jest w kontekst polityczny, ekonomiczny, społeczny, kulturowy, itp., a jego wyjaśnianie ma następować z punktu widzenia interakcji, zachodzącej pomiędzy działaniem i kontekstem. T. Kraśnicka¹¹⁹ natomiast przedsiębiorczość postrzega jako proces: tworzenia bogactwa, tworzenia przedsiębiorstwa, kreowania innowacji, wprowadzania zmian, tworzenia nowych miejsc pracy, tworzenia nowych wartości, wzrostu przedsiębiorstw (jak również wzrostu gospodarczego), a także wykorzystania szans.

Tabela nr. 1.6.

Istota procesu przedsiębiorczości

Przedsiębiorczość jako proces: Charakterystyka

• tworzenia bogactwa Wiąże się z podejmowaniem ryzyka i osiąganiem zysku

• tworzenia przedsiębiorstw Jej efektem są nowopowstałe przedsięwzięcia, firmy, które wcześniej nie istniały

• wprowadzania innowacji ^{Uzewnętrznia się poprzez unikalne kombinacje} zasobów, które czynią istniejące metody i produkty przestarzałymi

• wprowadzania zmian

Proces przedsiębiorczy pociąga za sobą zmiany przez ocenianie, dostosowanie, modyfikowanie zachowań ludzi, sposobów ich działania, umiejętności, co umożliwia dostrzeżenie i wykorzystanie pojawiających się w otoczeniu okazji • tworzenia nowych miejsc

pracy

Przedsiębiorczość łączy się z zatrudnieniem, zarządzaniem i rozwojem czynników produkcji, obejmujących zwłaszcza siłę roboczą

• tworzenia wartości ^{Przedsiębiorczość jest procesem tworzenia wartości} dla klientów poprzez „eksploatowanie” dotychczas niewykorzystanych okazji

• wzrostu ^{Istotą przedsiębiorczości jest silna i pozytywna} orientacja na wzrost sprzedaży, dochodów, aktywów i zatrudnienia

Źródło: Opracowanie na podstawie T. Kraśnicka, Przedsiębiorczość jako przedmiot badań ekonomistów,

Ekonomia – Rynek – Gospodarka – Społeczeństwo, nr. 4/2001r., s. 199.

118 M. Bratnicki, Przedsiębiorczość…, op. cit., s. 20.

119 T. Kraśnicka, Przedsiębiorczość jako przedmiot badań ekonomistów, Ekonomia – Rynek – Gospodarka – Społeczeństwo, nr. 4/2001r., s. 198.

W oparciu o literaturę przedmiotu przyjęto, iż przedsiębiorczość jest procesem¹²⁰, tzn. zbiorem sekwencyjnych zdarzeń następujących po sobie i przekładających się w konsekwencji na efekt rynkowy. Taki punkt widzenia reprezentuje szereg badaczy,

wśród nich W. Adamczyk¹²¹, proponując pięciofazowy model procesu

przedsiębiorczości. Zwraca on szczególną uwagę na związek pomiędzy innowacją, a przedsiębiorczością.

Punktem wyjścia, pierwszą fazą procesu, jest pomysł innowacyjny. Jego określenie poprzedzone jest zazwyczaj wnikliwą analizą i obserwacją otoczenia. Poszukiwaniem, a także identyfikacją szans stanowiących impuls do działania. Przemyślenia, obserwacje oraz wnioskowanie zakończone są identyfikacją. Zachowanie to jest zgodne ze schematem rozwiązywania problemu według G. Wallosa, na który składa się preparacja pomysłu, inkubacja, olśnienie oraz weryfikacja¹²². Na szczególną uwagę zasługuje pomysł innowacyjny, który może być wynikiem działań zaplanowanych, zorganizowanych bądź dziełem przypadku¹²³.

Druga faza procesu przedsiębiorczości związana jest z motywacją. Odnosi się ona bezpośrednio do pragnienia uzyskania przez twórców procesu określonych korzyści. Jak zaznacza J. Reykowski, faza motywacji pełni funkcję sterowania czynnościami w taki sposób, aby doprowadziły one do osiągnięcia zamierzonego efektu. Istotne jest tu, aby założony efekt postrzegany był jako użyteczny, a także, aby w określonych warunkach możliwy był do osiągnięcia z prawdopodobieństwem wyższym od zera¹²⁴.

W fazie trzeciej zapewnia się środki służące do realizacji procesu. Za każdym razem są one adekwatne do cech pomysłu, stanowiącego jego podstawę. W fazie tej możemy mówić o powstaniu organizacji w znaczeniu¹²⁵:

Rzeczowym – jako przedmiot istniejący w czasie i przestrzeni, stanowiący rezultat organizowania;

120 Proces jest to przebieg regularnie po sobie następujących zjawisk, pozostających między sobą w związku przyczynowym [w:] E. Sobol (red.), Słownik…, op. cit., s. 751.

121 W. Adamczyk, Przedsiębiorczość. Próba definicji, Przegląd Organizacji, nr. 11/1995r., s. 12 – 15.; por. F. Kapusta, Przedsiębiorczość…, op. cit., s. 25 – 26., T. Piecuch, Przedsiębiorczość…, op. cit., s. 42 – 43.

122 W. Ilczuk, Analiza wartości – sposób na postęp, Wydawnictwo PWE, Warszawa 1979r., s. 33.

123 Szerszą próbę ukazania istoty innowacji i ich znaczenia w procesie przedsiębiorczości podjęto w podrozdziale 1.3., s. 37.

124 J. Reykowski, Teoria motywacji a zarządzanie, Wydawnictwo PWE, Warszawa 1975r., s. 23.

125 B. Kożuch, Nauka o Organizacji, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2008r., s. 79 – 81.; por. K. Krzakiewicz (red.), Teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania, Wydawnictwo AE, Poznań 2006r., s. 8.

Czynnościowym – jako proces organizowania, czyli spójny układ czynności, przedsięwzięć i funkcji;

Atrybutowym – jako rezultat zorganizowania odzwierciedlony przez cechę organizacji.

Stworzenie organizacji, a szczególnie jej forma organizacyjno – prawna, istotnie determinuje środki realizacji procesu¹²⁶. Przebieg tej fazy może wpłynąć ponadto na modyfikację pomysłu, a także może spowodować weryfikację poziomu motywacji.

Faza czwarta obejmuje wszelkie działania związane bezpośrednio z realizacją pomysłu, a więc efektu będącego materializacją pomysłu. Produktem w tym rozumieniu będzie nie tylko nowy fizycznie wyrób, ale również technologia, organizacja lub inna myśl, posiadająca cechy użytkowe, a więc możliwa do zastosowania, w celu uzyskania potencjalnych korzyści na rynku.

Dopełnieniem realizacji procesu przedsiębiorczości jest faza piąta, stanowiąca efekt rynkowy. Wcześniejsze cztery etapy charakteryzują proces innowacji, który poddany

weryfikacji mechanizmów rynkowych, przekłada się na rezultat procesu

przedsiębiorczości w postaci korzyści bądź straty.

126 Biorąc pod uwagę najpopularniejsze formy organizacyjne podmiotów gospodarczych, czyli spółki prawa handlowego, należy np. zwrócić uwagę na znaczące zróżnicowanie możliwości pozyskania kapitału w ramach poszczególnych form organizacyjno – prawnych.

Schemat nr. 1.7.

Proces przedsiębiorczości

PRZEMYŚLENIA OBSERWACJA OTOCZENIA IDENTYFIKACJA SZANS POMYSŁ ŚRODKI REALIZACJI MOTYWACJA REALIZACJA EFEKT OTOCZENIE RYZYKO PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

Źródło: Opracowanie na podstawie W. Adamczyk, Przedsiębiorczość. Próba definicji,

Przegląd Organizacji, nr. 11/1995r., s. 14.

Zaproponowany schemat procesu przedsiębiorczości przedstawiony został w ujęciu statycznym. Pomijając to założenie, należy dostrzec, że wszystkie fazy procesu oddziałują na siebie, wywołując określone interakcje. W istotę przedsiębiorczości wpisana jest aktywność, która powinna polegać na aktywnym reagowaniu na

zmieniające się uwarunkowania i potrzeby, ale też na wady samego procesu, których nie przewidywano w początkowej fazie. Ważna jest więc zdolność przedsiębiorcy czy też organizacji do dokonywania zmian w toku samego procesu, reorganizacji mającej na celu optymalizację jego przebiegu, a tym samym osiągnięcie maksymalnej efektywności samego procesu¹²⁷. W modelu tym został także uwzględniony wpływ

otoczenia, a także ryzyko nieodłącznie związane z realizacją procesu

przedsiębiorczości.