Znaczenie aktywności fizycznej u kobiet w okresie ciąży i połogu
6. Przeciwwskazania do aktywności fizycznej
Wytyczne Amerykańskiego Kongresu Położnictwa i Ginekologii (ACOG – The American Congress of Obstetricians and Gynecologists) podkreślają bezwzględne przeciwwskazania do ćwiczeń:
• opierścieniowanie szyjki macicy;
• hemodynamiczne choroby serca;
• ryzyko porodu przedwczesnego;
• poród przedwczesny w przeszłości;
• krwawienia w II i III trymestrze ciąży;
• indukowane ciążą nadciśnienie tętnicze;
• pęknięcie worka owodniowego.
Do przeciwwskazań względnych zaliczane są między innymi:
• zaburzenia rytmu serca niewiadomego pochodzenia;
• niekontrolowana cukrzyca typu I;
• stan przedrzucawkowy;
• ciężka niedokrwistość;
• wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu;
• stan zagrażający poronieniu;
• łożysko przodujące nisko bądź marginalnie;
• objawy związane z rozejściem spojenia łonowego [28, 29].
Przed przystąpieniem do aktywności ruchowej podczas ciąży należy zasięgnąć porady lekarza specjalisty o braku przeciwwskazań do ćwiczeń, a następnie skonsul-tować się z wykwalifikowanym fizjoterapeutą w celu ustalenia najkorzystniejszego dla ciężarnej rodzaju aktywności. Zaleca się również uczęszczanie do szkoły rodzenia w celu merytorycznego jak i praktycznego przygotowania do porodu [29].
7. Podsumowanie
Na przestrzeni lat rozwój medycyny znacznie poszerzył wiedzę na temat fizjologii ciąży, zmieniając tym samym dawne rekomendacje sugerujące ograniczenie aktywności fizycznej ciężarnych. Obecnie obserwuje się wiele korzyści wynikających z aktyw-ności ruchowej kobiet w okresie ciąży. Wiąże się to z jak najlepszym przygotowaniem przyszłej matki do aktywnego udziału w porodzie, zmniejszając tym samym do mini-mum ryzyko wystąpienia powikłań okołoporodowych.
Amerykańskie Towarzystwo Położników i Ginekologów (American Collage of Obstetricians and Gynaecologists – ACOG) zaleca minimum 30 minut aktywności fizycznej przynajmniej 4 razy w tygodniu [7]. Natomiast według Center for Disease and Prevantion kobiety podczas ciąży jak i połogu powinny przeznaczyć minimum 150 minut na aktywność fizyczną w ciągu tygodnia [30]. Według Canadian guideline for physical activity throughout pregnancy z 2019 roku kobietom w ciąży zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną minimum 3 razy w tygodniu zawierającą ćwiczenia oporowe oraz trening aerobowy, a także codzienne ćwiczenia mięśni dna miednicy oraz 30 minutowy spacer [31]. Coraz więcej jest doniesień przedstawiających pozytywne aspekty aktywności ruchowej podejmowanej przez kobiety ciężarne. Badania wskazują, że aktywność fizyczna podczas ciąży zmniejsza ryzyko rozwinięcia cukrzycy ciążowej w szczególności u kobiet z otyłością (BMI > 33) [32]. Lindstrom i wsp. w swoich
Kinga Duszka, Paulina Handzlik-Waszkiewicz
badaniach wykazali, iż w wyniku zwiększenia aktywności fizycznej zaobserwowano obniżenie ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 o 58% w porównaniu do grupy kon-trolnej w której obserwowano niską aktywność ruchową [33]. Do podobnych wniosków doszedł Mizgier i wsp. wskazując na znacznie zmniejszenia ryzyka cukrzycy ciążowej w wyniku utrzymania umiarkowanej aktywności fizycznej przez cały okres ciąży [34].
Regularne ćwiczenia zmniejszają odkładanie tkanki tłuszczowej co zapobiega roz-wojowi otyłości jak i wielu innych chorób. Z badań Wojtowicz i wsp. wynika, że aktyw-ność fizyczna podczas ciąży zwiększa tolerancję wysiłku, co wpływa pozytywnie na przebieg ciąży. Kobiety, które regularnie ćwiczą, szybciej wracają do sprawności fizycznej jak i psychicznej po urodzeniu dziecka [35].
Analiza wielu doniesień naukowych wskazuje na fakt, iż u kobiet, które stosowały ćwi-czenia podczas ciąży, czas trwania porodu był krótszy. Zauważono również tendencję do szybszego rozwarcia szyjki macicy i mniejszej bolesności skurczów partych, co ułatwia przejście dziecka przez kanał rodny oraz wpływa na jego lepsze dotlenienie.
Z badań wynika, iż kobiety, które regularnie podejmują aktywność fizyczną podczas ciąży częściej rodzą dzieci z wyższą punktacją w skali Apgar, w porównaniu z nowo-rodkami kobiet, które prowadziły siedzący tryb życia [14, 36]. Kwiatek i wsp. uważają, że uczęszczanie do szkoły rodzenia znacząco zwiększa świadomość kobiet ciężarnych na temat prawidłowego oddechu. Nabycie umiejętności prawidłowej synchronizacji oddechu ze skurczami macicy wpływa na zmniejszenie dolegliwości bólowych podczas porodu [37]. Wyniki badań Kozłowskiej i Curyło świadczą o większej sile mięśni brzucha, znacznie krótszym czasie hospitalizacji po porodzie, a także lepszym samopo-czuciu kobiet uczęszczających do szkoły rodzenia [38]. U kobiet aktywnych fizycznie podczas ciąży zaobserwowano lepszą adaptację psychiczną do zmian jakie zachodzą w ich ciele w wyniku ciąży. Aktywność ruchową zaleca się także jako prewencję stanów depresyjnych, które są bardzo częstym problemem ciężarnych [39]. Doniesienia naukowe podkreślają również, iż podejmowanie aktywności fizycznej w okresie około-porodowym minimalizuje ryzyko problemów zatorowo-zakrzepowych, powstawanie żylaków czy ryzyko niewydolności żylnej [40]. Na uwagę zasługują również badania Boguszewkiego i wsp. którzy wykazali, że trening stabilizacji oraz relaksacji znacząco zmniejsza dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa u ciężar-nych [41]. Należy podkreślić fakt, iż regularne podejmowanie aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności, po uprzednim kontakcie z lekarzem prowadzącym w celu wyeliminowania przeciwwskazań, nie zagraża przyszłej matce ani dziecku. Wręcz przeciwnie systematyczny trening pozwala na utrzymanie prawidłowego napięcia i ela-styczności tkanek, prawidłowego zakresu ruchomości jak i korekcję postawy [42, 43].
8. Wnioski
1. Badania naukowe wykazują pozytywny wpływ aktywności fizycznej na przebieg ciąży i porodu.
2. Ciało kobiet aktywnych podczas ciąży jest lepiej przygotowane do akcji poro-dowej, co znacząco zmniejsza ryzyko powikłań w trakcie porodu, a także po uro-dzeniu dziecka.
3. Nauka odpowiedniego oddychania podczas ćwiczeń zwiększa umiejętność synchro-nizacji oddechu ze skurczami macicy, co w znacznym stopniu zmniejsza dolegli-wości bólowe podczas parcia.
Znaczenie aktywności fizycznej u kobiet w okresie ciąży i połogu
4. Odpowiedni trening mięśni dna miednicy minimalizuje ryzyko wystąpienia po-wikłań takich jak nietrzymanie moczu, obniżenie czy wypadanie narządu rodnego.
5. Odpowiednio dostosowana aktywność fizyczna podczas połogu przyspiesza rege-nerację tkanek i cofanie się zmian zachodzących podczas ciąży w organizmie kobiety.
Literatura
1. World Health Organization, Physical activity, https://www.who.int/en/news-room/fact sheets/detail/physical-activity [data dostępu: 02.02.2022].
2. Starczyńska M., Karwacińska J., Stepanek-Finda B., Kiebzak W., Historyczne podstawy fizjoterapii. Studia Medyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce 2011, tom 21, s. 71-77.
3. Ostręga W., Aktywność fizyczna jako kluczowy element zdrowego stylu życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, Listopad 2017.
4. Dye T.D., Knox K.L., Artal R., Physical Activity, Obesity, and Diabetes in Pregnancy, Am. J. Epidemiol, 1997, s. 961-965.
5. Torbe D., Torbe A., Ćwiek D., Aktywność fizyczna kobiet w ciąży o fizjologicznym przebieu, Nowa Medycyna, 2013, 4, s. 174-179.
6. Rekomendacje Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu, Ginekol Dypl, 2006, 8, s. 59-66.
7. ACOG Committee Opinion number 267, Exercise during pregnancy and the postpartum period. American College of Obstetricians and Gynecologists, Obstet Gynecol 2002, 99, s. 171-173.
8. Ansari N., Low back pain during pregnancy in Iranian women: Prevalence and risk factors, Physiother Theory Practice, 2010, 26, s. 40-48.
9. Sikora-Szubert A., Kowalska-Koprek U., Karowicz-Bilińska A., Ocena stężenia
wybranych parametrów biochemicznych u ciężarnych z idiopatycznymi obrzękami kończyn dolnych – doniesienie wstępne, Ginekologia Polska, 2012, 9, s. 660-664.
10. Urtnowska K., Bułatowicz I., Radzimińska A., Woźniak M., Wiśniewski J., Zukow W., Fizjologiczne zmiany w układzie ruchu ciężarnej oraz związane z tym dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowo-krzyżowego – badanie stopnia odczuwania bólu kręgosłupa w trakcie prawidłowo przebiegającej ciąży, Journal of Education, Health and Sport, 2015, 5, s. 105-116.
11. Iwanowicz-Palus G.J., Physical activity in the perinatal period, Journal of Education, Health and Sport 2017, s. 1272-1289.
12. Szukiewicz D., Fizjologia ciąży, [w:] Szukiewicz D. (red.), Fizjoterapia w ginekologii i położnictwie, PZWL, Warszawa 2012, s. 27-34.
13. Kozłowska J., Rehabilitacja w ginekologii i położnictwie, AWF Kraków, Kraków 2006, s. 90.
14. Richardson C., Hodges P.W., Hades J., Kinezyterapia w stabilizacji kompleksu lędźwiowo-miednicznego, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009, s. 167-177.
15. International Society of Lymphology, The diagnosis and treatment of peripherial lymphoedema: consensus document of the International Society of Lymphology, Lymphology, 2003, 36, s. 84-91.
16. The Diagnosis and Treatment of Peripheral Lymphedema, Consensus Document of The International Society of Lymphology, Lymphology, 2013, 46, s. 1-11.
17. Fijałkowski W., Przygotowanie do naturalnego porodu, PZWL, Warszawa 1987, s. 33-34.
18. Torbé D., Torbé A., Ćwiek D., Aktywność fizyczna kobiet w ciąży o fizjologicznym przebiegu, Nowa Medycyna, 2013, s. 174-179.
19. Skorupińka A., Bojarska-Hutnik S., Tyl K., Preferowana aktywność fi zyczna w II i III trymestrze ciąży, Fizjoterapia, 2015, s. 34-42.
Kinga Duszka, Paulina Handzlik-Waszkiewicz
20. Fraś M., Gniadek A., Poznańska-Skrzypiec J., Kadłubowska M., Styl życia kobiet w ciąży, Hygeia Public Health, 2012, 47, s. 412-417.
21. Demissie Z., Siega-Riz A.M., Evenson K.R., Physical activity and depressive symptoms among pregnant women: the pin3 study, Archives of Women Mental Health, 2011, 14, s. 145-157.
22. Fijałkowski W., Kinezystymulacja w położnictwie, [w:] Kwolek A. (red.), Rehabilitacja medyczna. Tom 2, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003, s. 530.
23. Majchrzak M., Mika M., Gałązka I., Kozyra O., Podsiadło B., Gatnar M., Archtelik A., Jenczura A., Sposoby łagodzenia bólu porodowego w doświadczeniu położnic, Zdrowie i dobrostan, 2014, 2, s. 91-99.
24. Kowalska J., Olszowa D., Markowska D., Aktywność fizyczna i szkoła rodzenia w czasie ciąży a poziom postrzeganego stresu i objawów depresyjnych u kobiet po porodzie, Psychiatria Polska, 2014, 48, s. 889-900.
25. Bręborowicz G.H., Położnictwo i Ginekologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015, t.I, s. 355-402, s. 464-478.
26. Stadnicka G., Łepecka-Klusek C., Pawłowska-Muc A., Pilewska-Kozak A., Wpływ aktywności fizycznej w okresie ciąży na przebieg porodu, Journal of Education, Health and Sport, 2015, s. 505-514.
27. Adach Z., Brzenczek-Owczarzak W., Wysiłek fizyczny i trening kobiet w ciąży, [w:] Górski J. (red.), Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego, PZWL, Warszawa 2012, s. 129-138.
28. Artal R., O’Toole M., Guidelines of the American College of Obstetricians and
Gynecologists for exercise. Turing pregnancy and the postpartum, Sports Med., 2003, 37, s. 6-12.
29. Potoczek M., Wiedza uczestniczek szkoły rodzenia na temat przeciwwskazań do aktywności fizycznej w okresie prenatalnym, Zdr. Publ., 2010, 120, s. 33-36.
30. Center for Disease Control and Prevention, CDC 24/7, Saving lives. Protecting People, http://www.cdc.gov/ physicalactivity/everyone/guidelines/pregnancy.html [data dostępu 22.02.2022].
31. Dembińska I.. Rodzić można łatwiej, Wyd. Oficyna 4em, Warszawa 2019.
32. Dye T.D., Physical activity, obesity, and diabetes in pregnancy, Am J Epidemiol 1997, s. 961-965.
33. Lindstrom J., Louheranta A., Mannelin M., The Finnish Diabetes Prevention Study (DPS):
Lifestyle intervention and 3-year results on diet and physical activity, Diabetes Care, 2003, 26, s. 3230-3236.
34. Mizgier M., Jarząbek-Bielecka G., Durkalec-Michalski K., Rola aktywności fizycznej oraz masy ciała w etiopatogenezie oraz w profilaktyce występowania ciąży obciążonej cukrzycą, Nowiny Lekarskie, 2009, s. 349-352.
35. Wójtowicz K., Wpływ aktywnosci fizycnzej ciężarnych na przebieg porodu, Kwartalnik Ortopedyczny, 2011, 2, s. 188-196.
36. Godala M., Pietrzak K., Gawron-Skarbek A., Zachowania zdrowotne łódzkich kobiet w ciąży. Cz. II. Aktywność fizyczna i stosowanie używek, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2012, 93, s. 43-47.
37. Kwiatek M., Gęca T., Biegaj-Fic J., Kwaśniewska A., Szkoła rodzenia- profil pacjentek oraz wpływ zajęć na przebieg porodu i stan noworodka, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2011, 17, s. 111-115.
38. Kozłowska J., Curyło M., Skutki przygotowania kobiet do porodu i połogu według zasad psychoprofilaktyki porodowej, Nowiny Lekarskie, 2005, 74, s. 159-162.
39. Sass A., Mączka M., Szkoła rodzenia – sposób na realizację aktywności fizycznej kobiet w ciąży?, Hygeia Public Health 2013, 49, s. 359-364.
40. Ropacka-Lesiak M., Kasperczak J., Bręborowicz G., Czynniki ryzyka rozwoju niewydolności żylnej kończyn dolnych w ciąży – część I, Ginekologia Polska, 2012, 83, s. 939- 942.
Znaczenie aktywności fizycznej u kobiet w okresie ciąży i połogu
41. Boguszewski D., Sałata D., Adamczyk J., Białoszewski D., Ocena skuteczność ćwiczeń relaksacyjnych i stabilizacyjnych w minimalizacji bólu lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa u kobiet ciężarnych, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, 2014, 2, s. 152-161.
42. Worska A., Szumilewicz A., Aktywność fizyczna kobiet w ciąży w świadomości przyszłych instruktorów rekreacji ruchowej, Journal of Education, Health and Sport 2015, 8, s. 91-102.
43. Opala-Berdzik A., Bacik B., Kurkowska M., Zmiany biomechaniczne u kobiet w ciąży, Fizjoterapia Polska, 2009, 3, s. 51-55.
Znaczenie aktywności fizycznej u kobiet w okresie ciąży i połogu
Streszczenie
Wstęp: Aktywność fizyczna stanowi nieodłączny element zdrowego trybu życia. Okres ciąży związany jest z szeregiem zmian zachodzących w ciele kobiety co wiąże się z przygotowaniem organizmu do prawi-dłowego rozwoju płodu oraz akcji porodowej. Wraz z rozwojem medycyny udowodniono wiele korzyści wynikających ze stosowania aktywności ruchowej w okresie ciąży i połogu. Regularne ćwiczenia prowadzą do prawidłowego funkcjonowania wszystkich układów organizmu. W medycynie coraz częściej podejmo-wanym tematem jest konieczność stosowania aktywności fizycznej przez kobiety ciężarne w celu zmniej-szenia ryzyka wystąpienia powikłań związanych z okresem okołoporodowym.
Cel pracy: Celem pracy jest przedstawienie wpływu aktywności fizycznej na przebieg ciąży i porodu, a także prezentacja najkorzystniejszych form ćwiczeń dla kobiet ciężarnych.
Materiał i metody: W realizacji celu badawczego dokonano przeglądu literatury na podstawie baz elektro-nicznych PubMed, Google Schoolar i ResearchGate.
Wnioski: Badania naukowe wykazują pozytywny wpływ aktywności fizycznej na przebieg ciąży i porodu.
Ciało kobiet aktywnych podczas ciąży jest lepiej przygotowane do akcji porodowej, co znacząco zmniejsza ryzyko powikłań w trakcie porodu, a także po urodzeniu dziecka. Nauka odpowiedniego oddychania podczas ćwiczeń zwiększa umiejętność synchronizacji oddechu ze skurczami macicy co w znacznym stopniu zmniejsza dolegliwości bólowe podczas parcia. Odpowiedni trening mięśni dna miednicy minimalizuje ryzyko wystąpienia powikłań takich jak nietrzymanie moczu, obniżenie czy wypadanie narządu rodnego.
Natomiast odpowiednio dostosowana aktywność fizyczna podczas połogu przyspiesza regenerację tkanek i cofanie się zmian zachodzących podczas ciąży w organizmie kobiety.
Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, ciąża, poród, połóg
The importance of physical activity in women during pregnancy and puerperium
Abstract
Introduction: Physical activity is an integral part of a healthy lifestyle. The period of pregnancy is associated with a number of changes taking place in the woman's body, which is associated with the preparation of the body for the proper development of the fetus and labor. Along with the development of medicine, many benefits of using physical activity during pregnancy and puerperium have been proven.
Regular exercise helps to keep all body systems working properly. In medicine, an increasingly popular topic is the need to use physical activity by pregnant women in order to reduce the risk of complications related to the perinatal period.
Aim of the study: The aim of the study is to present the influence of physical activity on the course of pregnancy and childbirth, as well as to present the most beneficial forms of exercise for pregnant women.
Material and methods: In order to achieve the research goal, a literature review was carried out on the basis of the electronic databases of PubMed, Google Schoolar and ResearchGate.
Conclusions: Scientific research shows a positive effect of physical activity on the course of pregnancy and childbirth. The body of women who are active during pregnancy is better prepared for labor, which significantly reduces the risk of complications during childbirth and after childbirth. Learning to breathe properly during exercise increases the ability to synchronize breathing with uterine contractions, which significantly reduces pain during pressure. Appropriate pelvic floor muscle training minimizes the risk of complications such as urinary incontinence, reduction or prolapse of the reproductive organ. On the other hand, properly adjusted physical activity during the puerperium accelerates tissue regeneration and the reversal of changes in the woman's body during pregnancy.
Keywords: physical activity, pregnancy, childbirth, puerperium
Wiktoria Staśkiewicz1, Marek Kardas2, Elżbieta Grochowska-Niedworok3, Agnieszka Białek-Dratwa4, Mateusz Grajek5