Przedsiębiorczość kobiet i mężczyzn w Wielkopolsce, kraju i na świecie

2. Determinanty, bariery i stymulatory rozwoju przedsiębiorczości kobiet

2.4 Przedsiębiorczość kobiet i mężczyzn w Wielkopolsce, kraju i na świecie

Małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają kluczową rolę w rozwoju regionów:

zapewniają miejsca pracy, przyczyniają się do ich wzrostu i większego dobrobytu. Rozkwit przedsiębiorczości jest jednym z podstawowych uwarunkowań rozwoju lokalnego.

Wielkopolska posiada dobrą pozycję pod względem przedsiębiorczości i jest zaliczana w Polsce do regionów silnych gospodarczo. Zasoby województwa to: dobra dostępność

komunikacyjna, wykwalifikowana siła robocza oraz atrakcyjne otoczenie biznesowe [za: Przybysz, 2013]. W Wielkopolsce odsetek przedsiębiorstw aktywnych w ogóle

zarejestrowanych działalności gospodarczych jest podobny jak w pozostałych regionach Polski. Województwo nie różni się także od innych części Polski źródłami finansowania własnych firm [za: Przybysz, 2013]. Znacznym zasobem regionu są przedsiębiorczy ludzie.

W 2010 roku w Wielkopolsce powstało 45 tys. firm³⁷, a 99 % z nich stanowiły firmy mikro.

Statystyczny polski przedsiębiorca to raczej mężczyzna i częściej niż kobiety rozwija on firmę oraz zatrudnia pracowników. Kobiety-przedsiębiorcy częściej pracują w niepełnym wymiarze czasu pracy, a przyczynę tego upatrują w konieczności opieki nad dziećmi lub niepełnosprawnymi członkami rodziny³⁸. Można zatem stwierdzić, że mimo zmieniających się norm społeczno-kulturowych, ciągle w dużej mierze prawdziwe jest przekonanie, że

„biznes jest domeną mężczyzn”. Kobiety i ich przedsiębiorstwa znacząco wpływają jednak na rozwój regionów.

Płeć jest jedną z ważniejszych cech uwzględnianych w statystykach rynku pracy zarówno w Europie, jak i w Polsce. Wynika z nich, że pozycja zawodowa kobiet i mężczyzn znaczenie się różni. Kobiety charakteryzują się niższym poziomem aktywności zawodowej niż mężczyźni, co oznacza że znacznie rzadziej pracują lub poszukują pracy. Statystyki pokazują, że w 2011 roku pracowało 58,9 % mężczyzn i 43,4 % kobiet. W grupie osób biernych zawodowo kobiety stanowiły 61,4 %, a mężczyźni 38,5 %³⁹. Największą grupę

37 W 2010 roku powstało 74 tys. firm w województwie mazowieckim i 60 tys. w województwie śląskim.

Pozostałe województwa charakteryzowały się mniejszą ilością przedsiębiorstw nowopowstałych niż Wielkopolska, w: Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Rozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw, ze strony: parp.gov.pl., dostęp z dnia: 20.04.2014 r.

38 Brussa A., Tarnawa A., Raport o stanie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, PARP, 2010, ze: strony:

parp.gov.pl. dostęp z 1.04 2014 r.

39 Kwartalna informacja o rynku pracy w III kw. 2012, GUS, 2012

50 aktywnych zawodowo stanowią panie w wieku 35-44 lata oraz panowie między 30 a 39 rokiem życia⁴⁰.

Wśród pracodawców i kierowników udział kobiet jest niewielki i stanowi tylko 31,7 %.

Do najbardziej sfeminizowanych grup zawodowych w 2011 roku należeli⁴¹: - pracownicy biurowi,

- pracownicy usług i sprzedawcy, - specjaliści.

Najbardziej sfeminizowane sekcje gospodarki narodowej to⁴²: - opieka zdrowotna i pomoc społeczna,

- edukacja,

- zakwaterowanie i gastronomia,

- działalność finansowa i ubezpieczeniowa.

Spośród ogółu zarejestrowanych bezrobotnych kobiety stanowią 53,5 % i częściej zagrożone są bezrobociem długotrwałym (ponad rok). Jest im trudniej znaleźć pierwszą pracę oraz powrócić na rynek pracy po dłuższej przerwie. Najbardziej sfeminizowaną grupą są bezrobotni pomiędzy 40 a 44 rokiem życia. Przed brakiem pracy nie chroni kobiet nawet wysoki poziom wykształcenia⁴³. Kobiety są gorzej opłacane od mężczyzn. Poziom różnicy w płacy zależy od grupy zawodowej. Oszacowano, że w roku 2010 roku przeciętne wynagrodzenie kobiet było o 15 % niższe od przeciętnego wynagrodzenia mężczyzn⁴⁴.

Wobec takich ograniczeń przedsiębiorczość wydaje się być dobrym rozwiązaniem, zwłaszcza dla dojrzałych, wykwalifikowanych kobiet, absolwentek uczelni oraz tych, które powracają do aktywności zawodowej po urlopie macierzyńskim. Niższe współczynniki aktywności zawodowej pań, częstsza praca w niepełnym wymiarze godzin oraz niższe wynagrodzenia mogą być skutkiem społecznych oczekiwań wobec kobiet, zwłaszcza tych, które dotyczą ich odpowiedzialności za opiekę nad innymi członkami rodziny.

Mężczyźni posiadający dzieci w wieku do siódmego roku życia poświęcają pracy zarobkowej tyle samo czasu co przed narodzinami dzieci, tymczasem kobiety mające małe dzieci płatnej pracy poświęcają 11% swego czasu, a bezdzietne 20 %⁴⁵.

Badania GUS pokazują, że statystyczny przedsiębiorca jest mężczyzną. Jedynie ok. 30 % pracodawców stanowią kobiety. Wśród samozatrudnionych proporcje przedstawiają się podobnie. Kobiety stanowią 35 % pracujących na własny rachunek, ale nie będących

pracodawcami⁴⁶, zatem częściej podejmują one pracę w charakterze pracownika najemnego, a decydując się na założenie przedsiębiorstwa rzadziej zatrudniają pracowników.

Mężczyźni wykazują dużo większą aktywność w podejmowaniu nowej działalności gospodarczej niż kobiety (odpowiednio 62,9 % i 37,1 % zarejestrowanych w Polsce

40 Kobiety i mężczyźni na rynku pracy 2012, GUS, Warszawa, 2012 r., ze strony: stat.gov.pl, dostęp z dnia 17.02.2014 r.

41 Tamże.

42 Tamże.

43 Tamże.

44 Kobiety i mężczyźni na rynku pracy, op. cit.

45 Alokacja czasu według typu rodziny, Szwecja 1991, za: Dijkstra A. G., Plantega J., Ekonomia i płeć. Pozycja zawodowa kobiet w Unii Europejskiej, GWP 2003, s. 98.

46 Aktywność ekonomiczna ludności Polski, IV kwartał 2010 r. GUS. Warszawa 2011.

51 jednostek)⁴⁷. W dodatku ich firmy przeżywają nieco dłużej niż firmy prowadzone przez panie (odpowiednio 44,1 % wobec 41,8%)⁴⁸. W 2011 roku mężczyźni zakładali przedsiębiorstwa głównie w branżach: informacja i komunikacja, budownictwo, transport, przemysł. W tym samym roku kobiety tworzyły różne firmy usługowe w opiece zdrowotnej, edukacji, zakwaterowaniu i gastronomii, pośrednictwo finansowe.

Mimo niższej aktywności przedsiębiorcy-kobiety posiadają lepsze wykształcenie niż mężczyźni. Pracodawczynie są lepiej wykształcone zarówno od mężczyzn- pracodawców, mężczyzn- samozatrudnionych i pracujących najemnie⁴⁹.

Płeć jest również istotnym czynnikiem różnicującym profil wykształcenia. W grupie samozatrudnionych kobiet dominuje wykształcenie ogólne (23 %) oraz nauki społeczne, ekonomia i prawo (19 %). Wśród kobiet zatrudniających pracowników przeważają absolwentki nauk społecznych, ekonomii, prawa (32 %) oraz osoby z wykształceniem ogólnym (19 %). Mężczyźni najczęściej posiadają wykształcenie w zakresie inżynierii, procesów produkcyjnych i budownictwa. W grupie samozatrudnionych jest to 50 %, a wśród pracodawców- 58 %⁵⁰.

Kobiety i mężczyźni pracujący na własny rachunek różnią się także ze względu na tygodniowy wymiar czasu pracy. Czterdzieści godzin tygodniowo i więcej pracuje 74 % mężczyzn i 54 % kobiet. Niepełny wymiar czasu pracy deklaruje 23 % mężczyzn i 42 % kobiet. Ograniczona liczba godzin pracy w przypadku kobiet powodowana jest koniecznością opieki nad dziećmi lub niepełnosprawnymi członkami rodziny i wydaje się być efektem ich wyboru⁵¹.

Z międzynarodowych badań GEM wynika, że w Polsce istnieje duża różnica pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn prowadzących przedsiębiorstwo we wczesnej fazie jego działalności,

a więc od momentu zakładania przedsiębiorstwa do 42 miesiąca jego istnienia [Zabierowski i in. 2012]. W Polsce jedynie 13 % mężczyzn i 5 % kobiet zaangażowanych jest w

rozpoczynanie i prowadzenie nowego biznesu. Pośród krajów europejskich mniejsza dysproporcja występuje w Czechach i Francji. Mimo to udział w inicjowaniu przedsiębiorczości kobiet we Francji jest nadal niski, a zatem dobrze rozwinięta pomoc państwa w wychowaniu dzieci nie wydaje się zachęcać Francuzek do zakładania przedsiębiorstw (por. tabela 10).

47 Dane dla roku 2011, za: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2007-2011, GUS, s. 30, Warszawa 2013.

48 Wskaźnik przeżycia dla firm powstałych w roku 2007 i nadal aktywnych w 2012 r., Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2007-2011, GUS, s. 36, Warszawa 2013.

49 Aktywność ekonomiczna ludności Polski, IV kwartał 2010 r., GUS. Warszawa 2011.

50 Tamże.

51 Tamże, s 64

Tabela 10. Zaangażowanie kobiet i mężczyzn w tworzenie i prowadzenie młodego biznesu w wybranych krajach (%).

Kraj:

Świat Europa

Tajlandia Singapur Iran Bangladesz Pakistan Słowacja Szwajcaria Polska Węgry Czechy Francja

Kobiety 20,89 7,16 4,6 4,31 1,73 8,12 6,56 5,05 4,35 4,19 2,95 Mężczyźni 18,08 6,03 19,56 20,96 15,94 20,27 6,6 13,09 8,33 11,01 8,62 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Zabierowski i in.[2012], Raport z badania GEM- Polska 2011, wykres 8: Poziom TEA wśród kobiet i mężczyzn, s. 29.

Zastanawiać może także niski (ok. 25 %) udział kobiet wśród ogółu przedsiębiorców w Szwecji, która jest krajem o daleko zaawansowanym procesie równości płci. Od lat

osiemdziesiątych w kraju tym kształtowany jest klimat sprzyjający przedsiębiorczości [Lisowska, 2001]. Działania te obejmują doradztwo, szkolenia, programy mentorskie i działania promocyjne. Zainteresowanie zakładaniem własnych firm wśród Szwedek wzrasta, jednak głównym ograniczeniem może być utrudniony dostęp do pożyczek bankowych i brak popularności finansowania małych firm.

W krajach Unii Europejskiej obserwowane jest większe zainteresowanie zakładaniem przedsiębiorstw przez mężczyzn niż kobiety, i w związku z tym zachęcane są one do przedsiębiorczości poprzez specjalne programy rządowe i pozarządowe. Ich celem jest głównie szkolenie, dostarczanie informacji oraz ułatwianie dostępu do finansowania, poprzez programy pożyczek specjalnie kierowane do kobiet. Tak jest w Finlandii, Niemczech, Włoszech i Szwecji [Lisowska, 2011].

Pośród krajów europejskich Polska charakteryzuje się ponadprzeciętnym udziałem kobiet w grupie prowadzących własne przedsiębiorstwa (por. tabela 11.). Ponadto w Polsce co trzecie przedsiębiorstwo prowadzone jest przez kobietę, podczas gdy w Unii Europejskiej co czwarty pracodawca to kobieta.

Tabela 11. Odsetek kobiet wśród ogółu przedsiębiorców w wybranych krajach Unii Europejskiej.

Kraj: Portugalia Litwa Łotwa Austria Polska Malta Irlandia Średnia w UE

Procent: 40,35 37,5 36,5 35,2 34,3 17,0 18,7 30,6

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Balcerzak-Paradowska i in., Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, PARP 2011.

Na tle różnych regionów Polski Wielkopolska charakteryzuje się specyficznymi właściwościami. Województwo wielkopolskie pod względem powierzchni jest drugim co do wielkości, po województwie mazowieckim. W jego skład wchodzi 31 powiatów, 4 miasta na prawach powiatu oraz 109 miast, co czyni ten region najbardziej zurbanizowanym pośród innych⁵². Szacuje się, że w Wielkopolsce aktywnych jest 185 tysięcy przedsiębiorców⁵³. Jest

52 Rocznik Statystyczny Województw, GUS 2013, s. 36.

53 to jeden z najmocniejszych gospodarczo regionów w Polsce. Wielkopolska charakteryzuje się dużą wydajnością w przemyśle, budownictwie, rolnictwie oraz znaczną ilością przedsiębiorczych ludzi (por. tabela 12).

Tabela 12. Sytuacja gospodarcza Wielkopolski na tle Polski

Wybrane wskaźniki Polska Województwo

Wielkopolskie

Przyrost naturalny na 1000 ludności 0,3 2,1

Produkt krajowy brutto na mieszkańca w 2009 roku,

w zł 35 210 37 424

Produkcja sprzedana przemysłu na 1 zatrudnionego,

w zł 438 819 383 176

Produkcja sprzedana budownictwa

na 1 zatrudnionego, w zł 394 783 442 718

Przeciętne wynagrodzenie w sektorze

przedsiębiorstw 3 609 3 291

Podmioty gospodarcze w rejestrze REGON na 10

tys. ludności 1 013 1 101

Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego

na 10 tys. ludności 19 18

Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w

gospodarstwie, w ha 6,8 10,8

Źródło: GUS, dane za 2011 r., zestawienie za: Przedsiębiorcy w Wielkopolsce…,op.cit., s. 7.

Przedsiębiorczość w województwie wielkopolskim tworzona jest przez: 29,5 tys. spółek prawa handlowego, 24,4 tys. cywilnych, prawie 290 tys. osób fizycznych, które zarejestrowały działalność gospodarczą. W 2011 roku pracę na własny rachunek rozpoczęło 33,7 tys. osób, jednak w ciągu pierwszych trzech lat istnienia średnio co druga nowa firma zamyka działalność. Na terenie Wielkopolski istnieje 38 razy więcej podmiotów prywatnych niż publicznych. Pod koniec 2011 roku wśród 376 483 podmiotów gospodarczych, firmy prywatne stanowiły 366 760, podczas gdy w sektorze publicznych było to 9, 7 tys⁵⁴.

Zgodnie z danymi GUS aktywnych jest tylko połowa spośród wszystkich zarejestrowanych firm. Co więcej w 2010 roku wśród 187 179 podmiotów 96 % stanowiły mikrofirmy, najczęściej jedno, dwuosobowe⁵⁵ .

W 2005 roku w województwie wielkopolskim w rejestrze REGON było zarejestrowanych 9,4 % wszystkich podmiotów gospodarki zarejestrowanych w kraju, a w 2010 roku było to 9,54 %. Największa koncentracja firm występowała na terenie: Poznania i podregionu

53 Przedsiębiorcy w Wielkopolsce. Raport na temat wkładu przedsiębiorców w rozwój województwa wielkopolskiego. Prezentacje laureatów konkursu „Biznes. Dobry wybór”, grudzień 2012 r., s. 7, ze strony:

www.przedsiebiorcytworza.pl, dostęp z dnia 5.11.2013 r.

54 Tamże.

55 Tamże.

poznańskiego, w podregionie kaliskim i pilskim. Najmniej podmiotów gospodarczych- w podregionie konińskim⁵⁶.

W Wielkopolsce wśród 341 tys. zarejestrowanych przedsiębiorstw w 2005 roku, 94,45 %

stanowiły firmy zatrudniające do 9 pracowników, 4,54 % były to przedsiębiorstwa małe, a 0,88 % średnie. We wspomnianym okresie (2000 do 2005 roku) obserwowano wzrost liczby

podmiotów sektora MSP przy jednoczesnym spadku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250 pracowników. Według danych PARP w 2010 roku w Wielkopolsce działalność gospodarczą prowadziło 389 tys. przedsiębiorstw, mikroprzedsiębiorstwa stanowiły 94,5 %, małe- 4,57 % , a 0,81- średnie⁵⁷.

W Wielkopolsce w 2004 roku 46 % (97 326 osób) ogółu zarejestrowanych bezrobotnych stanowili mieszkańcy obszarów wiejskich, w tym kobiety 57,3% (55 817), a osoby pobierające zasiłek 13,7% (13 334 osób)”⁵⁸. Wśród osób długotrwale bezrobotnych w 2007 roku dominowały kobiety (68 %), a najtrudniejsza sytuacja była w powiatach subregionu konińskiego: kolskim (73 %), słupeckim (70,6%) oraz konińskim (70,3 %).

Rozwój gospodarczy w poszczególnych subregionach Wielkopolski jest zróżnicowany (por. tabela 13). Największą aktywnością gospodarczą cechuje się Poznań oraz obszary położone na wschód i zachód od niej, co jest efektem przebiegu korytarza paneuropejskiego (Berlin - Warszawa – Moskwa), południowe, a jeszcze bardziej północne obszary regionu zostają w pewnym stopniu zmarginalizowane [Bartkiewicz, 2011].

Tabela 13. Sfery gospodarki dominujące w subregionach Wielkopolski Subregion: Aglomeracja

Źródło: opracowanie własne, na podstawie: Bartkiewicz P. [2010], Identyfikacja sytuacji gospodarczej Wielkopolski, s. 13-14, w: Wyrwicka M. K. (red.), Analiza sytuacji Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych, Poznań, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej.

56 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013,

http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/files/119098800846fd08e8d0b75/WPRO%207.0%2029.08.07.pdf, dostęp dnia 22 marca 2013 r., s. 24.

57 Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Rozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw, ze strony: www.parp.gov.pl, dostęp z dnia 20 maja 2014 roku.

58 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, s. 17, dane dotyczą roku 2004, http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/files/119098800846fd08e8d0b75/WPRO%207.0%2029.08.07.pdf, dostęp dnia 22 marca 2013 r.

55 Działalność gospodarcza w Wielkopolsce skoncentrowana jest wokół aglomeracji poznańskiej oraz ośrodków subregionów. Najwięcej podmiotów gospodarczych rejestrowanych jest w Poznaniu, podregionie poznańskim, a najmniej w podregionie pilskim⁵⁹.

Dokonana przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego Analiza SWOT w następujący sposób ocenia silne i słabe strony gospodarki i jej otoczenia w regionie (tabela 14).

Tabela 14. Silne i słabe strony gospodarki województwa wielkopolskiego GOSPODARKA I JEJ OTOCZENIE - wysoki w skali kraju poziom PKB per

capita

- zróżnicowana i dynamiczna gospodarka, o dużym potencjale

- stosunkowo duża odporność na czynniki zewnętrzne

- duże potencjał i wysoka aktywność MSP - duże zaangażowanie kapitału

zagranicznego

- dobry klimat dla innowacji oraz aktywność samorządów w tym zakresie - duży potencjał naukowobadawczy

- stosunkowo wysoki udział sektorów kreatywnych

- stosunkowo wysoka atrakcyjność inwestycyjna

- wykwalifikowane zasoby i niskie koszty pracy

- Międzynarodowe Targi Poznańskie

- zróżnicowany wewnętrznie poziom PKB

- dysproporcje potencjału i aktywności gospodarczej poszczególnych części województwa

- niski poziom powiązań kooperacyjnych oraz powiązań nauki z gospodarką

- niewystarczająca trwałość MSP

- ograniczona oferta sfery B+R i jej powiązania z gospodarką

- niewystarczająca innowacyjność oraz mała liczba patentów i wynalazków

- przewaga absorpcji innowacji nad ich kreacją - niewystarczająca infrastruktura badawcza

- niski poziom nakładów na badania i rozwój, szczególnie ze strony przedsiębiorstw

- niewystarczająca i rozproszona oferta otoczenia biznesu - energochłonność i materiałochłonność

- ograniczona oferta instrumentów finansowych

- niski stopień wykorzystania technologii komunikacyjnych i innowacyjnych przez przedsiębiorstwa

Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r., s. 51, ze strony: www.umww.pl, dostęp z dnia 15 lutego 2014 r.

Z analizy danych wynika, że w Wielkopolsce istnieje wysoka aktywność sektora MSP, a także jego duży potencjał. Jednak małe i średnie przedsiębiorstwa charakteryzują się niską

trwałością, co może wskazywać na istnienie niewystarczającego wsparcia. Wśród zjawisk negatywnych dla przedsiębiorczości w Wielkopolsce wymienić można także: słabą aktywność instytucji otoczenia biznesu, mała liczebność firm wysokiej technologii (high-tech), mała liczba przedsiębiorstw na obszarach wiejskich, niska innowacyjność, niewielkie wykorzystanie technologii wytworzonych w regionie przez miejscowe jednostki badawcze, niedostateczne wyposażenie kapitałowe firm, słabe powiązania między przedsiębiorstwami, wysokie koszty własne, niska rentowność [Bartkiewicz, 2011, s. 17].

59 Podregiony NUTS 3, dane- rok 2007, za: Bartkiewicz P. [2010], Identyfikacja Sytuacji gospodarczej Wielkopolski, op. cit.

56 Istotna jest jeszcze inna ważna, z podjętej perspektywy, refleksja na temat słabych stron regionu, jaką jest niekorzystna pozycja kobiet na rynku pracy. Ponadto wskazuje się na:

- spadek populacji w wieku produkcyjnym, - wzrost populacji w wieku poprodukcyjnym, - niedostosowanie do potrzeb oferty edukacyjnej - brak spójnej polityki prorodzinnej.

W Wielkopolsce kobiety w liczbie 1 739,6 tys. stanowią 51,5% populacji województwa.

Wskaźnik feminizacji kształtuje się na poziomie 106,1 (w kraju- 106,9, w Unii Europejskiej 105,2) utrzymując się od kilku lat prawie na niezmienionym poziomie⁶⁰. W miastach

Wielkopolski na 100 mężczyzn szacuje się 111 kobiet, a na wsiach 101. Oznacza to, że w miastach zamieszkuje 52,5 % kobiet, a na wsiach 50,1 %⁶¹.

Wśród bezrobotnych w regionie poznańskim najliczniejszą grupę stanowią kobiety, absolwenci oraz niepełnosprawni. Są to grupy największego ryzyka, wokół których koncentrować powinno się wsparcie, zwłaszcza, że są to osoby w wieku produkcyjnym.

Statystyki z 2005 roku pokazują, że na 100 kobiet w wieku produkcyjnym przypadało 62,5 kobiet w wieku nieprodukcyjnym oraz na 100 mężczyzn w wieku produkcyjnym 47,2 mężczyzn w wieku nieprodukcyjnym (por. tabela 15).

Tabela 15. Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2005 r.

Wielkopolska Polska

Kobiety 62,5 65,6

Mężczyźni 47,2 47,6

Źródło: Badania własne na podstawie danych GUS, Kobiety w Polsce, 2007 r., s. 60

Różnice pomiędzy liczbą pracujących mężczyzn i kobiet wynikają z krótszego życia mężczyzn, co skutkuje nadwyżką liczby kobiet nad liczbą mężczyzn w ostatnich latach okresu produkcyjnego. Przeciętne trwanie życia w województwie wielkopolskim szacuje się na 79,2 dla kobiet oraz 71,3 dla mężczyzn⁶².

Wskaźnik zatrudnienia w Wielkopolsce wynosi 39,2 % dla kobiet oraz 53,2 % dla mężczyzn⁶³. Wskaźnik zatrudnienia obrazuje udział pracujących w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej. W grupie kobiet jest on prawie o 1/4 niższy w porównaniu z tym, jak to jest w przypadku mężczyzn.

Badając publikowane dane należy stwierdzić, że wielkopolskie kobiety przedsiębiorcze nie są przedmiotem szczególnej uwagi, rzadko wyróżniane są w statystykach i w związku z tym istnieje mało danych na temat firm, które zarządzane są przez właścicielki. Brakuje informacji

na temat kobiet przedsiębiorczych w poszczególnych województwach, w tym również

60 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, s. 12, http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/files/119098800846fd08e8d0b75/WPRO%207.0%2029.08.07.pdf, dostęp dnia 22 marca 2013 r.

61 Kobiety w Polsce, GUS, 2007 r., s 56., ze strony stst.gov.pl, dostęp z dnia 18.02.2014 r.

62 Przeciętne trwanie życia dla osób wieku 0 lat w 2005 roku, za: Kobiety w Polsce, GUS, 2007 r., s 71., ze strony stst.gov.pl, dostęp z dnia 18.02.2014 r.

63 Wskaźnik zatrudnienia według płci i województw w IV kwartale 2005 r., za: Kobiety w Polsce, op. cit., s. 166.

w województwie wielkopolskim. Dostępne dane najczęściej dotyczą całej Polski (np. „Przedsiębiorczość kobiet”- Raport PARP 2011 r.) lub nie uwzględniają płci, traktując

przedsiębiorców jako jednorodną grupę.

Z danych rejestru REGON wynika, że na terenie Wielkopolski istnieje 91.653 aktywnych podmiotów gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne - kobiety. Najczęściej są to mikroprzedsiębiorstwa, w tym w zdecydowanej większości takie, które nie zatrudniają pracowników [por. tabela 16].

Tabela 16. Wielkopolskie przedsiębiorstwa prowadzone przez kobiety według wielkości Wielkość

przedsiębiorstwa: Mikro W tym: samozatrudnienie Małe Średnie Duże Ogółem:

Liczba: 90629 73774 985 39 0 91653

Procent: 98,9 80,5 1,1 0,0 0,0 100

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych rejestru REGON, data opracowania: październik 2013 r.

Kobiety prowadzące własną działalność gospodarczą w Wielkopolsce są najczęściej w wieku pomiędzy 30 a 59 rokiem życia. W tej grupie najliczniej występują osoby pomiędzy

30 a 39 rokiem życia [tabela 17.].

Tabela 17. Kobiety prowadzące w Wielkopolsce działalność gospodarczą jako osoby fizyczne według wieku.

Wiek: 18- 29 30- 39 40- 49 50- 59 60 i więcej Ogółem:

Liczba: 8863 24318 22350 21340 14782 91653

Procent: 9,7 26,5 24,4 23,3 16,1 100

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych rejestru REGON, data opracowania: październik 2013 r.

Kobiety prowadzące działalność gospodarczą to najczęściej mieszkanki wsi (ok. 32 %) oraz dużych miast (ok. 24 %) (por. tabela 18).

Tabela 18. Kobiety prowadzące działalność gospodarczą w Wielkopolsce według miejsca zamieszkania

Miejsce

zamieszkania: Wieś

Miasto

Ogółem:

do 10 tys. od 10 do 50 tys.

od 50 do 200 tys.

powyżej 200 tys.

Liczba: 29267 7827 18367 13823 22369 91653

Procent: 31,9 8,5 20,0 15,1 24,4 100

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych rejestru REGON, data opracowania: październik 2013 r.

Można zatem powiedzieć, ze Wielkopolanka prowadząca własną firmę to najczęściej kobieta pomiędzy 30 a 60 rokiem życia, właścicielka mikroprzedsiębiorstwa, w którym pracuje samodzielnie. Zwykle zamieszkuje na wsi lub w dużym mieście – Poznaniu.

58 Jak wynika z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 - 2013 w Wielkopolsce działa około 100 instytucji wspierających rozwój przedsiębiorczości. Przede wszystkim są to: izby gospodarcze, ośrodki informacji gospodarczej, inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki innowacji i technologii, ośrodki doradcze, instytucje finansowe.

Placówki te prowadzą działalność: informacyjną, szkoleniową, doradczą, polegającą na współpracy z uczelniami i ośrodkami naukowo-badawczymi. Nie zawsze działalność wspierająca odpowiada potrzebom przedsiębiorców, do czego miedzy innymi przyczynia się zlokalizowanie instytucji wspierających wyłącznie w Poznaniu.

Wśród wniosków płynących z ogólnopolskich badań, wsparcie przedsiębiorców nie jest zbyt powszechnie wykorzystywane⁶⁴. W roku 2010 zaledwie 1 % firm skorzystało ze wsparcia specjalistycznych organizacji, nie uwzględniając szkoleń. Wiąże się to z relatywnie małą liczbą organizacji udzielających wsparcia – 735, najczęściej o charakterze lokalnym lub regionalnym⁶⁵. Badania, które objęły głównie studentów ostatnich lat studiów oraz

absolwentów, wskazują że istnieje rozbieżność pomiędzy potrzebami beneficjentów a udzielanym wsparciem. Potencjalni przedsiębiorcy oczekują przede wszystkim

początkowego finansowania biznesu, transferu know-how oraz pomocy w załatwianiu spraw formalnych, podatkowych i prawnych. Brakuje najbardziej wsparcia o charakterze kompleksowym oraz związanego z finansowaniem⁶⁶. Ponadto organizacje udzielając wsparcia rzadko kiedy dokonują pomiarów jego skuteczności (tylko 50 %), co może skutkować niską jego efektywnością. Wśród działań wspierających, których faktycznie potrzebują przedsiębiorcy wymienia się następujące⁶⁷:

- wsparcie doradcze przez doświadczonych biznesmenów (np. program „Mentor”),

- tworzenie internetowej społeczności przedsiębiorców, w celu wymiany informacji i tworzenia sieci nieformalnych kontaktów („networking”),

- odciążenie od biurokracji przez zapewnienie szerokiego zakresu wsparcia: księgowego, podatkowego, prawnego, sprawozdawczego, IT, czy też umożliwienia załatwiania większości spraw zdalnie i wycofanie koniczności podawania tych samych informacji do

W dokumencie METODY WSPIERANIA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI KOBIET W WIELKOPOLSCE (Stron 51-64)