Uwarunkowania społeczno-kulturowe

Zgodnie z wynikami badań światowych co trzecie przedsiębiorstwo jest prowadzone przez kobiety²¹. Firmy takie charakteryzują się najczęściej następującymi cechami:

- są mikroprzedsiębiorstwami, - mają niski poziom kapitalizacji,

- ich ekspansja na rynki zagraniczne ma charakter zawężony.

19 Althayde R. Measuring Enterprise Potential in Young People, Enterpreneurship Theory and Practice, marzec 2009, zależność pomiędzy zakładaniem własnego biznesu a działalnością rodziców wynosi 44 %, za: Caird, 1991.

20 Siemieniak P. [2010 r.], Postawy studentów wobec przedsiębiorczości… W badaniach 41,7 % studentów i 16,7 % studentek twierdzi, ze pomagało w prowadzeniu firmy. Badania przeprowadzono wśród studentów kierunku: Zarządzanie na Politechnice Poznańskiej.

21 Na podstawie: Women in Business. Policies to Support Women’s Entrepreneurship Development in the MENA Region, OECD, 2012.

25 Należy zatem stwierdzić, że rozwój tych przedsiębiorstw jest w pewnym stopniu ograniczony. Przyczyn takiego stanu rzeczy można poszukiwać w sytuacji kobiet, które niechętnie postrzegane są w roli właścicieli firm. Jest to w sprzeczności z badaniami ekspertów [Zbierowski i in, 2012, s. 63], według których rozpoczęcie działalności gospodarczej jest społecznie akceptowaną ścieżką kariery zawodowej kobiet, a co trzecia kobieta- przedsiębiorca deklaruje mniej więcej równy podział obowiązków domowych pomiędzy nią a partnerem [Balcerzak-Paradowska i in., 2011, s. 87]. Zastanawia zatem, dlaczego we współczesnych czasach w Polsce i na świecie płeć jest nadal tak ważnym czynnikiem różnicującym aktywność zawodową jednostek. Prawdopodobnie zawsze w kulturze funkcjonował podział na sferę domową i publiczną. Ponieważ z pierwszą nich powszechnie wiązano kobiety, a z drugą mężczyzn utrwaliło się społeczne przeświadczenie na temat posiadania właściwości psychicznych, przez przedstawicieli każdego z rodzajów, które predysponują do funkcjonowania w jednym z tych obszarów, natomiast ograniczają udział w drugim. Związanie kobiety ze sferą domową było skutkiem dostrzeżenia i zaakcentowania jej funkcji biologicznych (prokreacyjnych).

Skojarzenie kobiet z naturą, spowodowało wytworzenie się stereotypu, który przypisuje im zadania, wizerunek oraz właściwości psychiczne, będące pochodną pełnionej przez nie roli matki oraz opiekunki domowego ogniska. W konsekwencji nie tylko natura, ale także kultura i społeczeństwo oczekują od przedstawicielek rodzaju żeńskiego prezentowania zachowań oraz cech zgodnych z dychotomicznym podziałem. Oddziaływania środowiskowe skutkują kształtowaniem się w jednostkach tożsamości płciowej, a więc trwałego poczucia męskości lub kobiecości. Co więcej, tożsamość płciowa pozostaje zwykle w zgodności z płcią biologiczną, poczuciem przynależności do grupy kobiet lub mężczyzn, związanymi rolami społecznymi i podziałem pracy w domu i poza nim (por. rys 3). Jednostki, które zachowują się niezgodnie z przypisaną ich płci stereotypową rolą narażone są na różnego typu sankcje ze strony otoczenia społecznego.

Rysunek 3. Relacje pomiędzy oddziaływaniem społecznym a podziałem pracy kobiet i mężczyzn Źródło: Opracowanie własne.

U podstaw płci jako kategorii społeczno-kulturowej leżą role płciowe, określone na podstawie stereotypów. Wypełnianie danej roli pozostaje w związku z poczuciem tożsamości.

Rola społeczna to „kulturowo określony przepis”, który wyraża społeczne oczekiwania dotyczące zachowań, cech, postaw, funkcji wobec osób zajmujących określone miejsce w strukturze społecznej [Miluska, 1996]. W przypadku, kiedy te wymagania odnoszą się do

26 kobiet i mężczyzn możemy mówić o rolach płciowych. Podstawą formułowania tych oczekiwań są odmienne możliwości biologiczne oraz funkcje życiowe kobiet i mężczyzn, które miały stać się przyczyną podziału pracy, a następnie utrwalić się w podejmowanej aktywności oraz właściwościach przedstawicieli obu rodzajów. Takie antropologiczne ujęcie wyjaśnia oczekiwania społeczne co do zadań kobiecych, jako skupionych wokół działań opiekuńczych oraz męskich, jako ukierunkowanych na zapewnienie rodzinie bezpieczeństwa materialnego. Dlatego też z rolą kobiecą związane zostały cechy wspólnotowe, z męską zaś aktywność, która sprzyja pracy zarobkowej [Miluska, 1996].

Role kobiet i mężczyzn wyznaczające ich tożsamość ściśle wiążą się ze stereotypami płci.

Role wyznaczają zachowania osób należących do poszczególnych grup rodzajowych.

Obserwacja podejmowanej aktywności kobiet i mężczyzn powoduje wzmacnianie przekonań na temat typowych właściwości przedstawicieli obu rodzajów. A zatem rola płciowa nie jest wyłącznie efektem działania stereotypów, ale można powiedzieć, że to stereotyp jest tworzony na podstawie roli [Miluska, 1996]. W efekcie jest on podłożem percepcji roli płciowej. Z kolei w ramach tej ostatniej wyróżnić można konstytutywne dla niej cechy.

Właściwości kobiece pochodzić mają od pełnionych przez nie ról domowych, a męskie od ról o charakterze społecznym. Są to na przykład role związane z ekspresją u przedstawicielek płci żeńskiej i role o charakterze instrumentalnym u ich partnerów [Miluska, 1996].

Pomimo, że podział na sferę domową i publiczną oraz związana z nim koncepcja ról społecznych wydaje się stanowić znaczne uproszczenie, stanowi on źródło ograniczeń zawodowych kobiet. Tymczasem wraz z emancypacją kobiet oraz zwiększeniem ich udziału w sferze publicznej okazuje się, że przedstawicielki płci żeńskiej znakomicie potrafią podejmować się zadań dotychczas uważanych za domenę mężczyzn. Co ciekawe, sposób pełnienia przez nie różnych funkcji zawodowych okazywał się wielokrotnie nieco inny, ale tak samo jak w przypadku mężczyzn skuteczny. W związku ze zwiększającą się ciągle liczbą kobiet w sferze publicznej powstaje coraz więcej pytań o specyfikę fenomenu przedsiębiorczości kobiet. Można oczekiwać, że zjawisko to, ulega ciągłym zmianom wraz z przemianami zakorzenionych w mentalności społecznej przekonań na temat płci.

Jako podstawowe w obszarze wspierania przedsiębiorczości kobiet, pojawia się pytanie, dlaczego płeć wyznacza aktywność zawodową jednostek. Współczesne kobiety posiadają możliwości znacznie wykraczające poza ich funkcje prokreacyjne, które zresztą zostały od czasów rewolucji seksualnej znacznie ograniczone. Płeć jest najbardziej podstawowym czynnikiem społecznej kategoryzacji. Może być ona ujmowana w wymiarze biologicznym, psychicznym i społeczno-kulturowym. W odniesieniu do płci biologicznej nie pojawiają się problemy z jej definicją. Jest ona określana na podstawie posiadanych chromosomów oraz pełnionej funkcji prokreacyjnej.

Płeć psychiczna kształtuje się w wyniku interakcji czynników o charakterze biologicznym i społecznym. W swej istocie ściśle związana jest z tożsamością płciową, która pozwala jednostce na samookreślenie w zakresie cech osobowości oraz postrzegania siebie w kategoriach kobiecości i męskości [por. Siemieniak, 2011a]. Samoidentyfikacją siebie jako przynależącego do określonego rodzaju- męskiego lub żeńskiego, łączy się z wypełnianiem ról związanych z płcią i jest efektem społecznego uczenia się [Strojnowski, 1976; Zimbardo, Ruch, 1988, za: Dakowicz, 2000].

27 W opozycji do płci biologicznej ( z ang. sex) możemy zatem mówić jeszcze o istnieniu płci kulturowej (z ang. gender). Pierwszą z wymienionych, określa się na podstawie budowy

anatomicznej, natomiast gender to płeć rozumiana w sposób kulturowy, która przejawia się w zachowaniu jednostki. Jest ona widoczna w sposobie ubierania się, czesania, komunikatach

werbalnych i niewerbalnych [Waszyńska, Rękoś, 2004]. Gender jest rodzajem kulturowego

konstruktu, społecznych norm i może ulegać przemianom wraz ze zmianami nakazów i zakazów związanych z funkcjonowaniem konkretnej płci.

Płeć stanowi kategorię społeczną, co oznacza, że wpływa na sposób postrzegania, a więc stanowi rodzaj informacji ma temat jednostki i ułatwia ludziom podjęcie określonych zachowań, sformułowanie opinii. Na potwierdzenie różnic w odbiorze kobiet i mężczyzn wystarczy przytoczyć klasyczny eksperyment P. Goldberga (1968), który dotyczył ewaluacji tego samego eseju raz podpisanego nazwiskiem męskim, a raz kobiecym. Jego wyniki dowodzą, iż ocena uwarunkowana była wyłącznie informacją o płci autora [Aronson, 1997].

Dominujące współcześnie ujęcie płci jako kategorii społecznej prowadzi do określania różnic między kobietami a mężczyznami w odniesieniu do ich prestiżu, pozycji i władzy, a więc znaczenia i funkcji pełnionych w społeczeństwie. To jak jednostka myśli, czuje i jakie zachowania podejmuje nie jest biologicznie zdeterminowane, lecz uzależnione od wpływu, jaki wywiera na nią społeczeństwo [Mandal, 2004].

Wśród współczesnych ujęć płci pojmowanej jako kategoria percepcji społecznej dominującą rolę odgrywa teoria S. L. Bem, zgodnie z którą właściwości kluczowe dla pełnienia ról płciowych skupiają się wokół dwóch kategorii: ekspresja uczuć (jako charakterystyka kobiet) oraz właściwości instrumentalne (jako związane z mężczyznami). W tej teorii płeć psychiczna to układ cech osobowości. Są one kształtowane w jednostce od dzieciństwa i powstają jako efekt oddziaływania społeczeństwa [Dakowicz, 2000]. Proces stawania się kobietą lub mężczyzną w sensie psychologicznym uzależniony jest od kultury, która określa preferowane zdolności i zachowania.

Kluczowe w koncepcji S.L. Bem jest także pojęcie schematu płci. Jest on rozwijany u dzieci w wyniku działania dwóch czynników. Pierwszy z nich to oddziaływanie środowiska, które poprzez ubiór, podejmowane zawody, rodzaj podejmowanej aktywności dokonuje silnego i łatwego do identyfikacji zróżnicowania na przedstawicieli obu rodzajów. Drugi czynnik inicjujący powstawanie schematu płci to naturalna tendencja dziecka do kategoryzacji napływających ze społeczeństwa informacji. Przyswojenie schematu chłopca lub dziewczynki powoduje, że dziecko preferuje określony typ zachowań, interesuje się określonymi informacjami oraz jest skłonna do wyciągania zgodnych z nim wniosków.

Ponadto dziecko dokonuje ciągłej oceny adekwatności swoich zachowań i właściwości a spośród wielu wymiarów osobowości wybiera te właściwe dla swojej płci [Dakowicz, 2000].

W teorii S. L. Bem dostrzega się istotną rolę czynników kulturowych i cywilizacyjnych w powstawaniu płci psychologicznej. Jednocześnie autorka ta idzie o krok dalej i zauważa, że

pomimo istnienia dwóch oddzielnych klas zachowań: męskich i kobiecych, charakteryzować one mogą jedną osobę [por. Siemieniak, 2011]. W tym aspekcie koncepcja ta nawiązuje do poglądów C. Junga, który dostrzega istnienie w każdym człowieku zarówno pierwiastka męskiego- animusa oraz żeńskiego, zwanego animą. A zatem w psychice przedstawiciela każdego z rodzajów istnieją elementy charakterystyczne dla płci przeciwnej [Mandal, 2004].

28 Kombinacja cech męskich i kobiecych, które prezentuje jednostka pozwala na wyróżnienie czterech kategorii [S. L. Bem, za: Dakowicz, 2000]:

- osoby typowe to tacy mężczyźni, którzy charakteryzują się dużą ilością cech męskich, a małą kobiecych oraz takie kobiety, które przejawiają wiele właściwości kobiecych, a zachowania męskie są u nich znikome. Jednostki takie na podstawie schematu płci organizują pojęcie „ja” i cechują się dużą gotowością do jego uruchamiania. Dzięki temu

potrafią szybko decydować, czy dane zachowania i atrybuty są zgodne z płcią.

Ich zachowanie łatwo jest przewidzieć, ponieważ reagują w sposób zgodny ze stereotypem. Jednostki typowe charakteryzują się wysokim poziomem lęku. U kobiet towarzyszy mu dodatkowo niska samoocena oraz niski poziom społecznej akceptacji.

Osoba typowa przy dokonywaniu wyborów dążyć będzie do zwiększania wewnętrznej zgodności a działając niezgodnie z obrazem siebie będzie odczuwać znaczny dyskomfort.

To poczucie swoistej nieadekwatności występować może również w pracy zawodowej.

Także i tutaj jednostki typowe będą miały skłonność do unikania zachowania niewłaściwego dla ich płci. Przyczyną tego jest centralne umiejscowienie schematu płci w obrazie „ja”, co odróżnia te osoby od ludzi androgynicznych i sprawia, że sztywno realizują stereotypy płci [Strykowska. 2003],

- jednostki skrzyżowane to na przykład kobiety, u których dominują cechy męskie, a właściwe dla ich rodzaju występują w małej ilości. Osoby takie przejawiają zwykle wyższy poziom inteligencji. Nie posiadają schematu płci i w związku z tym S. L. Bem nazywa je aschematycznymi. Nie przejawiają one tak dużej kognitywnej dostępności schematu i przez to mają większe trudności z wykorzystywaniem społecznych definicji rodzajów [Dakowicz, 2000],

- jednostki androgyniczne to takie, które posiadają jednocześnie właściwości męskie i kobiece. Są to osoby nietypowe, które stosują raz męskie a raz kobiece wzorce

zachowania, co prowadzi do największych zdolności przystosowawczych. Są to również jednostki schematyczne. Charakteryzują się one dużą wrażliwością wobec zewnętrznych wymagań, są dominatywne, emocjonalne, energiczne, oraz wykazują dużą odporność na stres. Mają także wysoką samoocenę oraz silną osobowość [Strykowska, 2003],

- osoby niezróżnicowane czyli takie, które prezentują mało cech charakteryzujących zarówno ich własny rodzaj, jak i płeć przeciwną. Jednostki takie przejawiają problemy przystosowawcze oraz brakuje im kompetencji niezbędnych do właściwego funkcjonowania w sytuacjach społecznych. Osoby takie również mają problem z wykorzystywaniem społecznych definicji rodzajów.

Zdolność łączenia w sobie cech charakteryzujących oba rodzaje jest zatem właściwością niezwykle przydatną. Osoby androgyniczne prezentują bowiem szerszy repertuar zachowań oraz potrafią dobrze organizować informacje związane z płcią. W efekcie tego ich aktywność nabiera bardziej konstruktywnego charakteru niż u pozostałych typów płci psychicznej [Dakowicz, 2000]. Andrygonię można by uznać zatem za najwłaściwszy wzorzec, który zapewniałby jednostce nie tylko zachowanie zdrowia psychicznego ale również gwarantował sukces zawodowy w takich dziedzinach, które wymagają elastyczności zachowań, a do których zaliczyć można bez wątpienia sferę zarządzania i prowadzenia własnego przedsiębiorstwa [por. Siemieniak, 2011a].

29 Z teorii S.L. Bem wynika, że nie można mówić o istnieniu sztywnego, dychotomicznego podziału na jednostki męskie i kobiece. Mimo, że funkcje biologiczne różnicują nas na przedstawicieli dwóch rodzajów, ze względu na właściwości psychiczne wyróżnić można bardzo wiele kategorii. Nieuzasadnione wydaje się zatem poszukiwanie wyłącznie w cechach osobowości przyczyn mniejszego udziału kobiet wśród pracujących na własny rachunek.

Kolejnym ważnym czynnikiem, który wpływa na myślenie i zachowanie jednostek są stereotypy związane z płcią. Pod pojęciem stereotypów rozumieć należy sztywne i uproszczone pojęcia na temat grup ludzi, w których wszystkim jednostkom przypisuje się określoną, jednakową charakterystykę, nie dostrzegając występujących pomiędzy nimi różnic oraz cech indywidualnych [Miluska, 1996, Aronson i in., 1997]. Stereotypy to ogólne przekonania, które dotyczyć mogą właściwości psychicznych danej grupy i w sposób nieodzowny związane są z sądami wartościującymi o charakterze pozytywnym lub negatywnym. Przekonania te pozostają niezwykle odporne na zmiany z powodu znacznego uproszczenia oraz braku możliwości ich weryfikacji. Pomimo, że nieadekwatnie opisują rzeczywistość u osób je uznających wywołują poczucie poprawności reprezentacji.

Stereotypy stanowią nadmierną generalizację, co oznacza, że wszystkich przedstawicieli danej grupy traktują jako nie różniących się od siebie. Zwykle są one podzielane przez zdecydowaną większość społeczeństwa [Szarzyńska-Lichtoń, za: Mandal, 2000]. Korzyści z nich wynikające związane są głównie z ich funkcją adaptacyjną, która przejawia się w możliwości szybkiego rozumienia oraz reagowania na pojawiającą się sytuację. W tym ujęciu stereotypy stanowią pewną uproszczoną informację, która redukuje poczucie niepewności.

Stereotypy związane z płcią zdefiniować można podobnie - jako uproszczone koncepcje dotyczące zachowania osobników żeńskich lub męskich. Przekonania te nabywane są w procesie socjalizacji, a ponieważ stanowią nadmierne uproszczenie okazują się nieprawdziwe dla konkretnego członka grupy [por. Siemieniak, 2011a].

Stereotypy związane z kategorią płci funkcjonują na kilku poziomach. W literaturze przedmiotu wyróżniamy [Szarzyńska-Lichoń, za: Mandal, 2000]:

- stereotypy cech psychicznych, - stereotypy ról,

- stereotypy właściwości fizycznych, - stereotypy zawodów.

Stereotypy cech psychicznych oraz związanych z nimi zachowań to przekonania dotyczące dużej częstotliwości występowania określonych charakterystyk u przedstawicieli jednego rodzaju w przeciwieństwie do przedstawicieli płci przeciwnej. Podobnie jak wszystkie stereotypy także i te stanowią znaczne uproszczenie, które bardziej ogranicza niż ułatwia przewidywanie właściwości jednostki. Dlatego też „błędne okazuje się przyjmowanie założenia, że kobiety i mężczyźni posiadają cechy typowe jedynie dla swojej płci, albowiem cechy traktowane jako typowo męskie lub typowo kobiece znajdujemy u wielu przedstawicieli płci odmiennej” [Miluska, 2004, s.14]. Niewłaściwe jest zatem dychotomiczne ujmowanie obu rodzajów, bo pomimo że bezsprzecznie kobiety i mężczyźni różnią się natężeniem danej cechy, to jednak istnieje pewien obszar wspólny, w którym cechy te mogą się pokrywać. I tak na przykład chociaż większość mężczyzn jest silniejszych od kobiet, to jednak istnieją także mężczyźni słabsi od niektórych kobiet. Dlatego też błędem byłoby zgodne ze stereotypem stwierdzenie, że wszyscy mężczyźni są silni, a kobiety słabe.

30 Dostrzeżenie obszarów wspólnych, a więc posiadania tych samych cech przez niektóre kobiety i niektórych mężczyzn jest podstawą do zmiany myślenia na temat „płci” zawodów czy też charakteru pełnionych funkcji.

Stereotypy związane z płcią funkcjonują przede wszystkim na poziomie cech psychicznych, co oznacza, że dane właściwości określane są jako kobiece lub męskie [por.

Siemieniak, 2011b]. Wśród tych pierwszych wyróżnia się głównie opiekuńczość, ciepło, wrażliwość, uległość oraz uczuciowość. Jako męskie pojmowane są takie cechy jak: pewność siebie, skłonność do ryzyka, niezależność, racjonalność, kompetencje i agresywność (por.

tabela 3.).

Stereotypy związane z płcią funkcjonują także na poziomie ról płciowych, a więc zdefiniowanych społecznie i kulturowo rodzajów aktywności, których oczekuje się od kobiet i mężczyzn w określonych sytuacjach. Role męskie związane są z pełnieniem obowiązków zawodowych, kobiece zaś ze sferą rodzinną, a więc z prowadzeniem domu i opiekowaniem się dziećmi. Ponadto wśród zachowań specyficznych dla przedstawicieli płci męskiej wyróżnić można: zarabianie pieniędzy, wykazywanie inicjatywy, przyjmowanie na siebie finansowych zobowiązań oraz pełnienie funkcji głowy rodziny. Rola kobiet związana jest natomiast z opiekowaniem się dziećmi oraz wypełnianiem wszystkich obowiązków związanych z prowadzeniem domu. Stereotypy ról płciowych określają także zajmowanie stanowisk w organizacjach, przypisując mężczyznom wyższe pozycje [por. Siemieniak, 2008]. Pośród zawodów powszechnie uznawanych za męskie wyróżnić można takie jak:

mechanik samochodowy, oficer policji, menedżer, konstruktor. Zawody kobiece to natomiast nauczycielka, pielęgniarka, telefonistka [Strykowska, 1992].

Tabela 3. Stereotypy cech psychicznych i ról płciowych

Kobieta Mężczyzna

- orientacja na ludzi

- emocjonalność, wrażliwość,

- łagodność, ciepło, wrażliwość, uległość - brak zainteresowania awansami

- brak kompetencji

- orientacja na opiekę i prowadzenie domu

- orientacja na zadanie - racjonalność

- dominacja, kontrola, dyrektywność - pewność siebie

- orientacja na osiągnięcia - potrzeba władzy

- kompetencje

- orientacja na zarabianie pieniędzy, kontrola nad finansami

- skłonność do ryzyka - niezależność

- inicjatywa Źródło: opracowanie własne.

Jak wykazują wyniki badań, w warunkach krótkiej ekspozycji wygląd fizyczny uruchamia nawykowe wnioskowanie o cechach psychicznych [Miluska, 2004]. Spostrzeżenie osoby jako męskiej lub kobiecej wpływa na przypisywanie jej właściwości zawartych w stereotypie [Miluska, 2004, Siemieniak 2011a]. Kolejnych podstaw do pojmowania zależności pomiędzy wyglądem a osobowością dostarczają także inne komunikaty niewerbalne, jak wyraz twarzy, ton głosu, sposób chodzenia. Ze względu na różnice

31 międzypłciowe jednostki, które wyrażają w ten sposób więcej emocji i uczuć odbierane są jako bardziej kobiece, natomiast osobom bardziej powściągliwym przypisuje się męską racjonalność.

Stereotypy związane z płcią mocno wpisane są w oczekiwania co do rzeczywistości, nie oznacza to jednak, że nigdy nie ulegają one przekształceniu. Najlepszym tego dowodem

jest powstanie w ostatnich dziesięcioleciach obok tradycyjnego stereotypu kobiety, także stereotypu nowoczesnego. Ten ostatni charakteryzuje się przypisywaniem kobiecie pewnych cech stereotypowo męskich, jak na przykład ambicja, pewność siebie, agresywność, przedsiębiorczość [Miluska, 2004].

Jednostki uważane za niepasujące do stereotypu umieszczane są najczęściej w odrębnych kategoriach - podtypach. W efekcie sam stereotyp kobiecości nie ulega zmianie, a osoba prezentująca niezgodne z nim cechy może zostać zaliczona do podtypu „babo-chłopa” lub

„bizneswoman”. Istnienie podkategorii nie zmienia zatem stereotypu, a jednostka posiadająca zarówno cechy kobiece, jak i niestereotypowe- męskie spotyka się z dezaprobatą. Podtyp wcale nie doprowadza do ujawnienia błędu w zbyt sztywnym różnicowaniu między rodzajami. Konsekwencją tego jest niedocenianie różnorodności w grupie i bardziej stereotypowe niż uzasadniałyby to rzeczywiste atrybuty ocenianie członków danej grupy.

Kobieta zarządzająca przedsiębiorstwem doświadcza pewnej rozbieżności pomiędzy zadaniami, które wynikają ze stereotypowo przypisanej jej roli, a tymi jakich wymaga od niej pozycja zawodowa. Zwłaszcza lider, ale także przedsiębiorca powinien prezentować cechy

typowo męskie takie jak stanowczość, niezależność i asertywność. Od kobiet oczekuje się z kolei tego, że będą miłe, opiekuńcze i bezinteresowne. Te które pełnią funkcje kierownika

postawione zostają w sytuacji bez wyjścia. Postępując w sposób asertywny i pewny siebie odbierane są jako aroganckie i pewne siebie, podczas gdy to samo zachowanie u mężczyzn postrzegane jest pozytywnie [Ibarra, Ely, Kolb, 2014, s. 47]. Mimo braku sympatii u podległych mężczyzn kobiety stosujące męski styl zarządzania odnoszą zawodowe sukcesy [Gundry, Ben–Yoseph, Posig, 2002]. Z kolei kobiety, które prezentują typowo kobiecy styl bycia są lubiane przed współpracowników i podwładnych, lecz nie są szanowane w roli liderów i cechują się mniejszą skutecznością. Jeśli kobiety nie chcę tracić swej popularności i jednocześnie być postrzegane jako kompetentne mają kilka możliwości. Mogą ukrywać swoją kobiecość, dążyć do złagodzenia agresywnego stylu przywódczego lub szukać równowagi pomiędzy tymi dwoma postawami [Ibarra, Ely, Kolb, 2014, s. 48]. Jednak taka koncentracja, na tym, jak wypada się w opinii innych może obniżyć zogniskowanie na istotnych celach oraz zmniejszać zdolność do samokontroli.

postawione zostają w sytuacji bez wyjścia. Postępując w sposób asertywny i pewny siebie odbierane są jako aroganckie i pewne siebie, podczas gdy to samo zachowanie u mężczyzn postrzegane jest pozytywnie [Ibarra, Ely, Kolb, 2014, s. 47]. Mimo braku sympatii u podległych mężczyzn kobiety stosujące męski styl zarządzania odnoszą zawodowe sukcesy [Gundry, Ben–Yoseph, Posig, 2002]. Z kolei kobiety, które prezentują typowo kobiecy styl bycia są lubiane przed współpracowników i podwładnych, lecz nie są szanowane w roli liderów i cechują się mniejszą skutecznością. Jeśli kobiety nie chcę tracić swej popularności i jednocześnie być postrzegane jako kompetentne mają kilka możliwości. Mogą ukrywać swoją kobiecość, dążyć do złagodzenia agresywnego stylu przywódczego lub szukać równowagi pomiędzy tymi dwoma postawami [Ibarra, Ely, Kolb, 2014, s. 48]. Jednak taka koncentracja, na tym, jak wypada się w opinii innych może obniżyć zogniskowanie na istotnych celach oraz zmniejszać zdolność do samokontroli.