Przedstawicielspołeczny, wprowadzony do polskiego procesukarnego kodek
sem postępowania karnego z 1969 r., będącywyrazemposzerzania czynnika spo
łecznegow tymprocesie, był wzorowany na rozwiązaniachinnych państw realnego socjalizmu, choć trzeba przyznać, że w niektórych systemach prawaprocesowego EuropyZachodniej także pojawiałysiętendencje do poszerzania czynnika społecz
nego w procesiekarnym, lecz w innej formie1.
W Polsce w przeciwieństwie dowielu innychpaństw realnego socjalizmuprzedsta wiciel społeczny nie musiał opowiadać się po żadnej ze stron procesowych, zatem pizepisy prawakarnego procesowegoniewymagały,aby występował on jako oskarży
ciel społeczny lub obrońcaspołeczny oskarżonego. To między innymi powodowało,że instytucja ta stała się nijaka2. Wpraktycenie miała prawieżadnego znaczenia,stała się instytucją martwą. Próby jej ożywienia, podejmowane zwłaszcza wwojskowympostę
powaniukarnym, nie odniosły zamierzonego skutku. Na tle ówczesnegouregulowania, jakie zamieszczono w kodeksie postępowaniakarnego z 1969 r., przedstawiciel spo
łeczny stał sięinstytucją fasadową bezistotnego praktycznego znaczenia.
Wczasie prac nad reformąprawa karnego procesowego pojawiło się pytanie, co uczynić z instytucją przedstawiciela społecznego, czy ją zlikwidować, czy też zreformować na tyle, aby mogła w sposób pożyteczny funkcjonować w procesie karnym według nowego kodeksu postępowania karnego.
W projekciekodeksu postępowania karnego z 1991 r.3 znajdujemy propozy
cje rozszerzenia funkcjonowania tej instytucji. Zjednej strony zaproponowano
; Zob. zwłaszcza T. M i s i u k: Udział organizacji społecznych w postępowaniu karnym.
„Państwo i Prawo” 1990, z. 10, s. 96 i nn.
2 Por. K. Marsza!: Proces karny. Wyd. 5. Katowice 1998, s. 170.
3 Projekt kodeksu postępowania karnego. Redakcja z grudnia 1991 r. Komisja do Spraw Refor
my Prawa Karnego. Zespól Prawa Karnego Procesowego.
możliwość wystąpienia przedstawiciela społecznego już wpostępowaniuprzy gotowawczym, a zdrugiej stronywyposażenie go w procesie w prawa przysłu
gujące pokrzywdzonemu w sytuacji, gdy statutowa działalność reprezentowa
nej przez przedstawiciela społecznego organizacji obejmuje ochronę dóbr naruszonych lub zagrożonych przestępstwem (art. 91). W projekcie tym prze widywano także odpowiedniestosowanie przepisów o przedstawicielu społecz
nym do związkówwyznaniowych (art. 92). Propozycje tę uzasadniano następu
jąco: „W uznaniu wartości religijnych dla kształtowania postaw moralnych i zachowań prawnych społeczeństwa projekt wprowadza w art. 92 możliwość korzystania przez związki wyznaniowe z uprawnień przysługujących przedsta wicielowi społecznemu.”4 Nie ulega wątpliwości, że podstaw tej ostatniej pro pozycji można dopatrywać się w sprawie karnej przeciwko zabójcom księdza Popiełuszki; chodziło o to, aby w sprawie tak drastycznej zbrodni na osobie konsekrowanej Kościół miał dostęp do procesu karnego, chociażby w postaci przedstawiciela społecznego.
Projekt kodeksu postępowania karnego z 1995 r.5 pomija milczeniem instytu cję przedstawiciela społecznego. Jedynie w uzasadnieniu tego projektu stwierdza się, że rezygnuje się z instytucji przedstawiciela społecznego, gdyż wieloletni okres jej funkcjonowania w ramach kodeksu postępowania karnego z 1969 r.
dowiódł niezbicie, iż była ona wyłącznie fasadą.
W kształcie obecnie obowiązującym instytucję przedstawiciela społecznego wprowadzono na etapie prac sejmowych6.
W obowiązującymkodeksiepostępowania karnego z 1997 r. przepisy o przed
stawicielu społecznym zamieszczono w rozdziale 10 (art. 90-91). Według tych przepisów przedstawiciel społeczny może występować jedynie w postępowaniu sądowym, gdyż wynikato wyraźnie z art. 90 § 1 k.p.k. oraz z przepisuart. 91 k.p.k., określającego zakres uprawnień tego uczestnika procesu w toczącym się postępowaniu karnym.Jeślibyjednak organizacja społeczna przezswojegoprzed stawiciela zgłosiłaby udział w procesie karnym już na etapiepostępowania przy
gotowawczego, to taki wniosek należy dołączyćdo aktsprawy, ao dopuszczeniu
4 Tamże, uzasadnienie, s. 9.
’ Projekt kodeksu postępowania karnego wraz z uzasadnieniem. Komisja do Spraw Reformy Prawa Karnego. Zespół Prawa Karnego Procesowego [b.m. i r.J.
6 Warto zwrócić uwagę na to, że instytucję przedstawiciela społecznego znajdujemy także w procedurze cywilnej. Według art. 8 k.p.c. organizacje społeczne, posiadające osobowość praw
ną, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą w wypadkach przewidzianych w ustawie dla ochrony praw obywateli spowodować wszczęcie postępowania, a także brać udział w toczącym się postępowaniu. Unormowania o udziale organizacji społecz
nej znajdujemy również w kodeksie postępowania administracyjnego. Według art. 31 § 1 k.p.a.
organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby wystąpić z żądaniem: 1) wszczę
cia postępowania, 2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.
do postępowaniazgłoszonego przedstawiciela zadecyduje właściwy sąd powpły
nięciu aktu oskarżenia7 *.
Przepis art. 90 § 1 k.p.k. stanowi, że w postępowaniu sądowym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego udział może zgłosić przedstawiciel organizacji społecznej.
W kodeksie postępowania karnegoz 1969r., według stanuprawnego obowią
zującego do noweli z dnia 29 czerwca 1995 r.s, ustalenie organizacji społecznej uprawnionej do delegowania swojego przedstawiciela do procesu karnego było ułatwione, gdyż Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Prokuratorem Ge
neralnym w drodze rozporządzenia ustaliłwykaz organizacji społecznych, które mogą zgłosić udział swego przedstawiciela w postępowaniu karnym9.
W nowym obowiązującym kodeksie postępowania karnego katalog organiza
cji społecznych uprawnionych do delegowania swego przedstawiciela dopostę
powaniakarnego nie został zamknięty. Stwarza topewnetrudności interpretacyj
ne co do ustalenia organizacji społecznych uprawnionych do delegowania swego przedstawiciela do postępowania karnego. W celu ustalenia pojęcia organizacji społecznychwpierwszej kolejnościnależysięgnąćdo Konstytucji RP, a zwłasz
cza przepisów art. 11-13 i 58-59. Przepisy tezapewniają wolność zrzeszania się przez tworzenie i działanie partii politycznych, związków zawodowych, organi
zacji społeczno-zawodowych rolników,stowarzyszeń, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnychzrzeszeń, chyba że odwołująsięonewswoich programach do totalitarnych metod lub praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także, których program lub działalność zakłada lub dopuszczanienawiść raso wą inarodowościową, stosowanie przemocy wceluzdobycia władzylub wpływu napolitykępaństwa, albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa. O od mowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd (art. 58 ust. 2 Konstytucji RP), aw odniesieniu do partii politycznych Trybunał Konsty tucyjny (art. 188 pkt 4 Konstytucji RP).
Zrzeszenia mogą przybierać zatem różne formy10 *. Ich katalog jest nieograniczony.
Wliteraturze podkreśla się, żedopuszcza się tworzenie każdego zrzeszeniaocharak terze politycznym, społecznym, gospodarczym, religijnym, czy o innym jeszcze cha
rakterze, w zależności od konkretnego Celu, jaki ma zrzeszenie realizować", pod wa
7 Por. A. Wierciński: Przedstawiciel społeczne ir polskim procesie karnym. Poznań
! 978. s. 66: T. Grzegorczyk, J. T y 1 m a n: Polskie postępowanie karne. Warszawa 1998, s. 336.
Oz.U. Nr 89, poz. 443 - art. 1 pkt 8 tej ustawy.
Wykaz taki zawierało rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości i Obrony Narodowej z dnia
¡0 grudnia 1969 r. w sprawie ustalenia wykazu organizacji społecznych, które mogą zgłosić swego przedstawiciela w w postępowaniu karnym (Dz.U. Nr 37, poz. 323).
If’ Por. L. Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 2. Warszawa 1998, s. 110.
" Por. Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 r. Red. J. Boć.
Wrocław 1998. s. 110.
runkiem, żenie podlegająone wyżej wskazanym ograniczeniom.Partia jest dobro wolną organizacją, co wyraźnie wynika z treści art. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r., o partiach politycznych12, realizującąprzede wszystkim cele polityczne na tyleogólne, że nie odnoszą się do poszczególnychtoczącychsię postępowańkarnych.
Partie jako zrzeszające na zasadach równości i dobrowolności obywateli polskich mająna celu wpływanie metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki pań stwa13. Artykuł 59 ust. 1 Konstytucji RP zapewnia wolnośćzrzeszaniasię w związ
kachzawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organiza
cjach pracodawców. Można przyjąć, że związki zawodowe są dobrowolnymi organizacjami zrzeszającymi podmioty świadczące pracę i mające na celu obronę interesów zawodowych tych podmiotów14. Wśród zadań związków zawodowych, zwłaszczazakładowychorganizacji związkowej,które zamieszczonowart. 26 usta
wyzdnia23 maja 1991 r. o związkach zawodowych15, brak jest zadań odnoszących się dowystępowania w procesie karnym wroli przedstawiciela społecznego. Wyli czeniezamieszczonewpowołanym przepisie nie jest jednak wyczerpujące.Nie moż
na wykluczyć, że poszczególne związki zawodowe w swych statutach umieszczą uprawnieni do występowania ich przedstawiciela w procesie karnym, toczącym się o przestępstwo zrozdziału XXVIII kodeksu karnego przeciwkoprawom osób wyko nujących pracę zarobkową.
Typowymi zrzeszeniami, będącymi organizacjami społecznymi, są stowarzy szenia, przewidziane w ustawie z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o stowarzysze niach l6.Według art. 2ust. 1 tej ustawystowarzyszenie jest dobrowolnym,samo
rządnym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. W czasie prac nad nowym kodeksem postępowania karnego w literaturze podkreślano, że perspektywę dla społecznej działalnościkarnoprocesowej należy wiązaćprzede wszystkim z orga nizacjami,któiych zadaniem jest ochrona dóbrprawnych, a więcz stowarzysze niami w jakimś sensie wyspecjalizowanymi17. W obowiązującym stanie praw
nym postulat ten został spełniony tylko częściowo, gdyż organizacją społeczną jest nie tylko zarejestrowane stowarzyszenie, aletakże organizacja faktycznie ist niejąca, jeśli realizuje określone cele, przy istnieniu pewnego minimum struktur kierowniczych i członkowskich18.
Można wobec tegoprzyjąć, żewedług obowiązującej Konstytucji RP katalog zrzeszeń jest nieograniczony i dopuszcza się tworzenie każdej organizacji spo
12 Dz.U. Nr 98, poz. 604.
11 Por. B. Banaszak: Prawo konstytucyjne. Warszawa 1999, s. 228.
u Por. Z. Witkowski, J. G a I ster. B. Gronowska. A. B i e ń-K a ca I a, W. S z y s z k o w s k i: Prawo konstytucyjne. Red. Z. Witkowski. Toruń 1998, s. 106.
15 Dz.U. Nr 55, poz. 234 z późn. zm.
16 Dz.U. Nr 20, poz. 104 z późn. zm.
17 Por. W. Daszkiewicz: Społeczni uczestnicy procesu karnego (uwagi de legeferenda).
„Państwo i Prawo” 1990, z. 10, s. 73.
I!i Por. Konstytucje Rzeczypospolitej..., s. 110.
łecznej dobrowolnie skupiającej obywateli do czynnego udziału w życiu poli tycznym, społecznym, kulturalnym.
W obowiązującym stanie prawnym należy wyróżnić zrzeszenia o charakterze religijnym. Są to zrzeszenia osób w celu realizacji zadań wynikających z misji danego Kościoła. W odniesieniu do Kościoła katolickiego prawo do zrzeszania się wynika nie tylko w Konstytucji, ale także z ustawy z dnia 17 maja 1989 r.
o stosunku państwa doKościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej10 oraz z przepisów wewnętrznych tego Kościoła. Prawoto jest wykonywanew ramach organizacjikościelnych i katolickich (art. 33 ustawy). W prawie organizacji ko ścielnych mogą być tworzone organizacje, których celemjest krzewienie trzeź
wości, oddziaływanie na osoby nadużywające alkoholu lub używające narkoty ków oraz udzielaniepomocy ich rodzinom (art. 36 ustawy). Według art. 37 tejże ustawy mogą być tworzone organizacjezrzeszającekatolików realizujące ideały clirześcijańskiewedług własnych programów. Tworzenie stowarzyszeń wiernych przewiduje tytuł V kodeksu prawakanonicznego20.
Choć w kodeksiepostępowania karnego niema formalnych ograniczeń codo katalogu organizacji społecznych uprawnionychdo zgłoszenia swego przedstawi
ciela w postępowaniu karnym przed sądem, tojednak uprawnienie to zależy od statutowychzadań danej organizacji. To stwierdzenie zakłada: po pierwsze - że organizacja społeczna może delegować swego przedstawicielado procesukarne go, jeżeli jest na tylezorganizowana, aby jej zadania były określone statutem; po drugie- udziałprzedstawicielaorganizacji społecznej w procesie kamym może mieć miejsce w raziepotrzebyochrony interesu społecznegolub ważnegointere
su indywidualnego objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczegól ności gdy zadania te obejmują ochronę wolności i praw człowieka. Określenie
„interes społeczny” jest kategorią ogólną, zresztą spotykaną w innych przepisach kodeksu postępowania karnego (np. w art. 60 § 1 k.p.k.), dośćtrudną do sprecy
zowania.
Nie wdając się w rozważania teoretyczne, można przyjąć, że w określeniu tym mieszczą się pewne wartości odnoszące się do ogółu społeczeństwa. Doty
czyć mogąwielu dziedzin życia społecznego. Interes ten możeobejmowaćzwal czanie negatywnych zjawisk społecznych, np. alkoholizmu lub pleniącej się ko rupcji. ale także obejmować np.uporczywe uchylaniesię od łożenia na utrzymanie rodziny, narażając jąna niedostatek. Obok interesu społecznego przepis art. 90
§ I k.p.k. na równi traktuje interes indywidualny, którymożebyćpowodem zgło
szenia udziału w procesiekamym przedstawiciela społecznego. Najczęściej jed
nak określony interes indywidualny, wymagający działania w procesie kamym przedstawiciela społecznego, będzie jednocześnie broniony w interesieogółu.
" Dz.U. Nr 29, poz. 154 z późn. zm.
:l' Kodeks prawa kanonicznego. Pallottinum 1984.
Spośród interesu społecznego i ważnego interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi organizacji społecznej w art. 90 § 1 k.p.k. wyróżniono ochronę wolności i prawczłowieka. To wyróżnienie jest przykładowe. Oznacza to, że w ramach interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnegopo trzebę działaniaorganizacji społecznej obok ochrony wolnościi praw człowieka mogą stanowić także inne dobraczy teżwartości objęte zadaniami statutowymi tej organizacji społecznej. Przez wolność człowiekana ogół rozumie się możli wość postępowania według własnej woli zainteresowanej osoby, a więc możli
wośćwyboru różnego postępowania21.Wolność tanie wynika z prawa w znacze niu przedmiotowym, lecz prawo może stwarzać ograniczenia w zakresie określonych wolności. Przez prawa człowieka rozumie się prawa przypisywane każdej osobie ludzkiej, niezależnie od przynależności państwowej, których źró
dłem jest prawo naturalne,a nie państwo istworzony przez nie określonysystem prawny22.
W razie pojawienia się interesuspołecznego lub ważnego interesu indywidu alnego, wymagającego działania organizacji społecznej w konkretnym procesie karnym, organizacja ta na podstawie własnego uznania rozstrzyga o udziale w tympostępowaniu swego przedstawiciela. Realizuje ona w ten sposób swoje zadaniastatutowe, współdziałające z wymiarem sprawiedliwości.
Kodeks postępowania karnegoniewymaga, abyprzedstawiciel społeczny opo
wiadał siępo stronie oskarżenia luboskarżonego. Staje się on rzecznikiem tego interesu, dla którego wstąpił w tym charakterze do konkretnego procesu, co de facto może powodować, żebędzie popierał racjeoskarżenia lub oskarżonego.
Wytępienie przedstawiciela społecznego nie jest teżuzależnione od tego, czy stro na, a zwłaszcza oskarżony, jest członkiem danej organizacji społecznej.
Przedstawiciel społeczny może zgłosić swój udział w postępowaniu karnym przed sądem do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego. To ograniczenie czasowe jest najczęściej w literaturze traktowane jako termin prekluzyjny23. W rzeczywi
stościnie jest to w ogóle termin wznaczeniu ściśle procesowym,gdyż nieokreśla rozpiętości czasowej (początku biegu terminu) na dokonanie czynności, po
przestając na oznaczeniu pewnego etapu procesowego, do którego możliwe jest dokonanie określonej czynności24. Zgłoszenie to jestzatem możliwe jużpo wniesieniu aktu oskarżenia, a nawet w postępowaniu przygotowawczym, ale w tym ostatnim wypadku - jak to już wyżej zaznaczono - zgłoszenie zostanie rozpoznane przez sąd po wniesieniu aktu oskarżenia. Możnajednakprzyjąć, że zgłoszenie udziału w postępowaniu karnym przedstawiciela społecznego jest bez-21 Por. B. Banaszak: Prawo konstytucyjne..., s. 364; por. też Polskie prawo konstytucyjne.
Red. W. Skrzydło. Lublin 1999, s. 171.
22 Por. Polskie prawo..., s. 167. Zob. też B. Banaszak: Prawo konstytucyjne..., s. 363.
23 Por. P. Hofmański, E. Sadzi k, K. Zgryzę k: Kodeks postępowania karnego.
Komentarz. T. 1. Warszawa 1998, s. 417 i wskazana tam literatura.
24 Por. K. Marszał: Proces karny..., s. 244.
przedmiotowew tych trybach szczególnych, w których sąd orzeka bez przepro wadzania rozprawy25,jak np. w postępowaniu nakazowym. Stwierdzenie to nie załatwia kwestii,jak ma w takiej sytuacji postąpić sąd w razie zgłoszenia się przedstawiciela określonej organizacji. Wydaje się, że należałoby wówczas wy
dać postanowienie opozostawieniutakiegozgłoszenia bez rozpoznania.
W zgłoszeniu organizacja społeczna wskazuje przedstawiciela, który mają reprezentować w konkretnym procesie karnym. Zgłoszenie to powinno pocho
dzić od ciała statutowego danej organizacji zewskazaniem osoby przedstawicie la, który mają reprezentować. Do zgłoszenia tego dołącza się pisemneupoważ
nienie organizacji społecznej do działania konkretnej osoby w charakterze przedstawiciela społecznego(art. 90 § 3 k.p.k.). Samo zgłoszeniesię przedstawi ciela organizacji społecznej nie powoduje automatycznego włączenia go dopro
cesu karnego w charakterze przedstawiciela społecznego. O tym decyduje sąd postanowieniem. Przypodejmowaniu decyzji w tym przedmiocie sądbierzepod uwagę legitymacjęzgłoszonego przez organizację społeczną przedstawiciela oraz bada, czy udział przedstawicielaspołecznegoleżywinteresie wymiaru sprawie dliwości (art. 90 § 3 k.p.k.). W zakresie legitymacji procesowej zgłoszonego przedstawiciela ustalenia wymaga, czy określona organizacja społeczna jest w ogóle uprawniona do zgłaszaniaprzedstawiciela w procesiekarnym ze wzglę du na zadaniastatutowe,czy podjęto wymaganąstatutem uchwałę o delegowaniu przedstawiciela do konkretnego procesu karnego oraz czyposiada on właściwe pisemne upoważnienie. Podejmującstosownądecyzjęw przedmiocie dopuszcze
nia przedstawiciela do konkretnego procesu, sąd kieruje się interesem wymiaru sprawiedliwości. Kryterium tojest nieostre, co wrzeczywistości stwarza sądowi dużąswobodę decyzyjną.
Zchwilą dopuszczeniaprzezsąd zgłoszonego przedstawiciela organizacji spo łecznej w charakterze przedstawiciela społecznego staje się on uczestnikiem procesowym. Postanowienie w tym przedmiociemoże być wydane zarówno na rozprawie, jak i na posiedzeniu sądu w ramach wstępnej kontroli oskarżenia. Na postanowienie odmowne zażalenie nie przysługuje.
Obowiązujące przepisy kodeksu postępowania karnego nie regulują liczby przedstawicieli społecznych, którzymogą wystąpićw konkretnym procesie kar nym. Kwestię tępozostawionorozstrzygnięciu sądu.
Na tle poprzedniegostanu prawnego zarówno w orzecznictwie, jak i w litera
turze przyjmowano,że rodzaj i charakterzarzucanego oskarżonemuprzestępstwa nie uzasadnia odmowy dopuszczeniaprzedstawiciela społecznego do procesu kar
nego. Niemożna również odmówić dopuszczenia goz tego powodu, żebędzieon ograniczał się dozłożenia korzystnych dla oskarżonego oświadczeń26.
25 Por. P. Hofmański, E. Sadzi k, K. Zgryzę k: Kodeks postępowania..., T. 1, s. 417; T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Kraków 1998, s. 232.
26 Por. P. Hofmański, E. Sadzi k, K. Zgryzę k: Kodeks postępowania..., T. 1, s. 417 i wskazana tam literatura oraz orzecznictwo SN.
Dopuszczonydo sprawy przedstawiciel społeczny niejestpokrzywdzonym,ani też nie korzysta z uprawnień mu przysługujących. W tym zakresie obowiązujący kodekspostępowania karnego niezrealizowałpostulatów wysuwanych w literatu
rze27 oraz w projektach kodeksupostępowania karnego z lat 1990 199l28 29. Z uregulowaniazamieszczonego wart. 91 k.p.k.wynika, że zakres uprawnień tego uczestnika został uregulowany odmiennie niż w poprzednio obowiązującym kodeksie postępowania karnego z 1969 r. Przede wszystkim zwraca uwagę, że jego uprawnienia są ograniczone do rozprawy (art. 91 k.p.k.). Uczestnicząc
w rozprawie, może wypowiadać się i składać oświadczenia na piśmie. Wynika z tego, żezakres przysługujących mu uprawnień jestograniczony w porównaniu dostron procesowych.
Czyw wypowiadaniusię wramach rozprawymieści się prawo do zadawania pytań osobomprzesłuchiwanym, jest kwestiąsporną"'.Wydaje się, że należy opo wiedzieć się za stanowiskiem nie przyznającym przedstawicielowi społecznemu prawado zadawania pytań osobom przesłuchiwanym, gdyż wśród osób kolejno uprawnionych do zadawaniapytań, wymienionych w art. 370 § 1 k.p.k.,brak jest przedstawiciela społecznego.
Także w etapie głosów stron sytuację przedstawiciela społecznego uregulo
wano odmiennie.Nie posiadaonprawado zabieraniagłosuw fazie przemówień stron w każdym wypadku, lecz udzielamu się głosuw razie potrzeby. Wówczas przemawiaon przed obrońcąi oskarżonym.
Przedstawiciel społeczny, składając oświadczenie na piśmie i ustnie, może w nich wypowiadać się co do istotnych kwestii podlegających rozstrzygnięciu w procesie karnym. Nie może jednak składać wniosków dowodowych, do któ
rych są uprawnione strony i ich przedstawiciele.
Pisemne oświadczenie przedstawiciela społecznego mogłyby być wykorzy stane jako dowódz dokumentu. Może się jednaknasuwać pytanie,czy przedsta wiciel społeczny może byćprzesłuchany w charakterze świadka? Ustawa na ten temat milczy. Wydaje się, że w tym względzie nie ma zakazu. Przy przyjęciu takiej możliwości pisemne oświadczenia przedstawicielaspołecznego nie mogły by być dowodem ze względu na treść art. 174k.p.k.
Przedstawiciel społeczny nie jest uprawniony downoszenia środkówzaskar żenia, gdyż nie jest stronąprocesową.
W literaturze podnosi się, że przedstawiciel społeczny może uczestniczyć w rozprawie odwoławczej, dlatego powinien być o niej powiadomiony’0. Stano
27 Por. W. Daszkiewicz: Społeczni uczestnicy..., s. 73.
2S Projekt kodeksu postępowania karnego. Redakcja z października 1990 r., s. 27-28; Projekt kodeksu postępowania karnego. Redakcja z grudnia 1991 r., s. 23.
29 Por. P. Hofmański, E. Sadzi k. K. Zgryzę k: Kodeks postępowania..., s. 419 i tam wskazana literatura.
10 Por. W. Daszkiewicz: Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne. T. 1. Poznań
10 Por. W. Daszkiewicz: Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne. T. 1. Poznań