Prawidłowe przygotowanie przypisów i bibliografii to jeden z najważniejszych elementów każdej pracy naukowej. Przywoływanie słów danego autora, bez podania źródła, z jakiego one pochodzą, jest uznawane za nieposzanowanie własności intelektualnej. Jeśli przypisy i bibliografia nie zostaną przygotowane we właściwy sposób dana praca jest traktowana jak plagiat i nie może stać się przedmiotem oceny. Najważniejszą zasadą w pracy musi być to, że każda myśl, która jest zaczerpnięta od innego autora powinna zostać opatrzona przypisem tak, aby osoba czytająca daną pracę umiała rozróżnić, co jest przemyśleniami autora danej pracy, a co cytatem.
Reguły związane z redagowaniem przypisów są ściśle określone. Istnieją różne, choć pełnoprawne systemy. Najważniejsze w pracy jest to, aby nie mieszać różnych konwencji i sporządzać przypisy tylko w jednym stylu. Przypisy można przygotować na kilka sposobów według jednej z przykładowych konwencji:
- system harwardzki, - system oksfordzki i - system vancouverski.
System harwardzki. Najczęściej stosuje się system harvardzki. Składa się on z dwóch elementów –odwołania bezpośrednio w tekście najczęściej podawanego w nawiasie oraz bibliografii załączanej na końcu pracy, gdzie musi znajdować się szczegółowy opis bibliograficzny. Przypis harwardzki zawiera informację o autorze i dacie wydania dzieła.
Można również podać numer strony, na której znajduje się cytowany fragment.
System oksfordzki. Polega on na podawaniu przypisów bibliograficznych w tekście.
Tekst główny łączy się z przypisami za pomocą odnośników (odsyłaczy cyfrowych). Przypis znajduje się u dołu strony i jest wyraźnie oddzielony od tekstu głównego. Zawiera on podstawowy opis bibliograficzny dokumentów, z których pochodzą cytaty lub informacje.
Należy podać autora, tytuł, miejsce i rok wydania oraz numer strony.
System vancouverski. W tym systemie, w tekście podstawowym powołanie na informacje obecne w źródle kończy się numerem w nawiasie okrągłym lub kwadratowym.
Przy powtórnym powoływaniu się na tą samą publikację stosuje się ten sam numer.
Bibliografia załącznikowa uporządkowana jest według kolejności powołań w tekście.
Cytowanie w tekście wykorzystywane w Polsce jest głównie w naukach przyrodniczych (ścisłych), rzadziej w naukach humanistycznych. W tych ostatnich częściej wykorzystuje się cytowanie przez przypisy.
Sama bibliografia jest uporządkowanym wykazem (najczęściej alfabetycznym, czasem chronologicznym ale nie numerowanym) wykorzystanych w tekście źródeł (książek, artykułów, publikacji elektronicznych itp.). Wykaz cytowanych prac powinien stanowić jedną ciągłą listę. Taki wykaz umożliwia weryfikację zawartych treści, odsyła do podobnych materiałów i znawców problematyki. Ponadto – solidnie przygotowana bibliografia może świadczyć o tym, że autor starał się w sposób rzetelny zgłębić temat.
Spis cytowanej literatury należy utworzyć na osobnej stronie na końcu dokumentu, jednak przed załącznikami. W spisie literatury cytowanej należy stosować kolejność alfabetyczną w taki sposób, że rozpoczynamy od pierwszej litery nazwiska autora.
Wymieniając autorów pracy, należy kolejne nazwiska oddzielać przecinkami. Prace tego samego autora zamieszczamy w kolejności alfabetycznej według tytułów prac. Tworząc spis literatury dla tekstu pisanego w języku polskim, należy: – słowa w tytule pracy (z wyjątkiem pierwszego i nazw własnych) zapisywać małą literą; nie dotyczy to tytułów w języku niemieckim, w którym wszystkie rzeczowniki pisze się dużą literą.
Tabela 6.1. Szczegółowe zasady składu bibliografii dla ważniejszych typów publikacji
Rodzaj publikacji Opis bibliograficzny
Książka Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł książki. Wydawnictwo, miejsce wydania.
Rozdział-fragment książki Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł rozdziału. W: Tytuł książki. Redaktor.
Inicjał imienia. Nazwisko. Wydawnictwo, miejsce wydania: zakres stron.
Rozdział-fragment tomu jakiejś serii
Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł rozdziału. W: Tytuł tomu. Tytuł serii, numer tomu. Redakcja. Inicjał imienia. Nazwisko redaktora serii.
Wydawnictwo, miejsce wydania: zakres stron.
Artykuł naukowy Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł artykułu. Tytuł czasopisma, numer tomu: zakres stron.
Abstrakt artykułu Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł artykułu [abstrakt]. Tytuł czasopisma, numer tomu: zakres stron.
Referat konferencyjny niepublikowany
Nazwisko, inicjał imienia (rok, miesiąc). Tytuł referatu. Referat wygłoszony na Nazwa konferencji. Organizator, miejsce.
Raport z badań Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł [Raport nr xxxx]. Instytucja wykonująca, miejsce wykonania.
Dysertacja (praca doktorska, dyplomowa, przejściowa itp.)
niepublikowana
Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł. Maszynopis. Rodzaj pracy.
Instytucja, miasto.
Dokument elektroniczny -
artykuł naukowy Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł artykułu. Tytuł czasopisma, numer tomu: zakres stron. Pozyskano z: http//xxx.
Dokument elektroniczny – e-book
Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł e-booka. Afiliacja autora. Pozyskano z: http://xxx.
Dokument elektroniczny - inny Nazwisko, inicjał imienia (rok). Tytuł (format źródła). Pozyskano z:
http://xxx.
Informacje ze zmiennych stron, posty na forach, blogach, grupach dyskusyjnych i listach
e-mailowych
Nazwisko, inicjał imienia (rok, dzień, miesiąc). Tytuł wątku/postu (rodzaj medium). Pozyskano z: http://xxx.
Informacja ustna Nazwisko, inicjał imienia (rok, dzień, miesiąc). Informacja ustna (ewentualnie inne informacje).
Źródło: opracowanie własne
Autor. Najczęściej podaje się nazwisko i inicjał lub inicjały imienia (po lub przed nazwiskiem). W przypadku, gdy praca ma charakter zbiorowy, pomija się ten element i zaczyna od tytułu (niekiedy w takiej sytuacji pierwszym elementem jest nazwisko redaktora z oznaczeniem red.). Jeśli autor jest znany, ale jego nazwisko nie zostało użyte przy tytule, powinno ono zostać ujęte w nawias kwadratowy.
Tytuł. Należy go podawać w formie oryginalnej lub transkrybowanej, w pełnym brzmieniu. W przypadku tytułów w językach obcych można podawać również tłumaczenie (w nawiasie kwadratowym) i odwrotnie – przy tłumaczeniach dopuszczalne jest zamieszczanie tytułu oryginału. Gdy publikacja nie posiada tego elementu, można, w nawiasie kwadratowym, zawrzeć nazwę utworzoną przez opisującego.
Współtwórcy. Można tu zaliczyć przede wszystkim redaktora i tłumacza wraz z odpowiednim oznaczeniem, np. red., red. nauk., oprac., tłum., przeł. itp. W publikacjach obcojęzycznych stosuje się skróty właściwe dla danego języka, np. ed., hrsg. itp.
Numer wydania. Zapisuje się go cyframi arabskimi bez kropek. Wydania pierwszego nie trzeba opatrywać adnotacją.
Numer tomu. Podawany jest za pomocą cyfr arabskich bez kropek po skrócie t. (=
tom) lub cz. (= część). W publikacjach obcojęzycznych stosuje się oznaczenia odpowiednie dla danego języka.
Wydawca. W nazwach wydawców dopuszczalne jest stosowanie skrótów (Wyd.
Primum Verbum) lub powszechnie stosowanych skrótowców (na przykład PiW = Państwowy
Instytut Wydawniczy). W przypadku braku wydawcy należy stosować oznaczenie [b.w.] (=
bez wydawcy).
Miejsce wydania. W przypadku, gdy w publikacji występuje kilka miejsc wydania, to można albo podać tylko pierwsze z nich, albo wszystkie, oddzielając je półpauzą bez spacji.
W przypadku braku miejsca wydania należy stosować oznaczenie [b.m.] (= bez miejsca).
Rok wydania. Zapisywany jest cyframi arabskimi. W przypadku niemożności ustalenia roku wydania należy stosować oznaczenie [b.r.] (= bez roku). W opisie przekładu można zawrzeć również rok wydania oryginału.
Jeśli dokument nie zawiera informacji o dacie, wydawcy ani miejscu ukazania się, to odpowiednie elementy notki należy zastąpić wyrażeniami: [rok nieznany], [wydawca nieznany], [miejsce nieznane]. W przypadku publikacji, które są na etapie przygotowania do druku, należy w miejscu roku podać informację „w druku”.