Realizacja badania

Jak wskazano w opisie koncepcji badania (podrozdziały 4.1 i 4.2), pełny zrealizowany proces badawczy składał się z 2 etapów: badania pilotażowego (próbnego, wstępnego, rozpoznawczego, eksploracyjnego) i badania zasadniczego (właściwego, pogłębionego, wyjaśniającego - eksplanacyjnego).

Badanie pilotażowe przeprowadzono w okresie 36 miesięcy przypadających na okres I 2011 - XII 2013, natomiast badanie zasadnicze przeprowadzono w okresie kolejnych 36 miesięcy przypadających na okres I 2014 - XII 2016. Łącznie proces badawczy obejmował 6 lat (72 miesiące). Natomiast w kolejnych 12 miesiącach, przypadających na okres I - XII 2017 dokonano szczegółowego opracowania zebranych wyników i wniosków oraz ujęto je w niniejszej rozprawie.

4.4.1. Organizacja badania

Zamieszczony poniżej harmonogram badania (Tabela 15) przedstawia zrealizowane działania badawcze przyporządkowane do poszczególnych faz badania oraz umiejscawia je w czasie.

116 Tabela 15. Harmonogram realizacji badania eksplanacyjnego

lp. _realizacji ^czas _realizacji ^miejsce realizowane czynności

1 2 3 4 1 I 2014 - VI 2015 Łódź Kristiansund (Norwegia) Faza przygotowawcza:

1.1) Przeprowadzenie studiów literaturowych i analiza danych zastanych dotyczących przedmiotu badań.

1.2) Opracowanie założeń dla planowanego badania eksplanacyjnego.

1.3) Skonstruowanie narzędzi badawczych. 1.4) Uzyskanie zasobów do realizacji badania.

1.5) Weryfikacja i zatwierdzenie narzędzi badawczych od strony merytorycznej i technicznej.

2 VI 2015 - IX 2015;

X 2016 ^Kristiansund (Norwegia)

Faza realizacyjna:

2.1) Przeprowadzenie obserwacji w wyłonionej próbie podmiotów - członków klastra w celu uzyskania odpowiedzi na pytania badawcze.

2.2) Przeprowadzenie wywiadów z respondentami.

2.3 ) Dodatkowe obserwacje, w celu uzupełnienia zebranych informacji.

4 X 2015 -

XII 2017 Łódź

Faza analityczna:

3.1) Opracowanie materiałów i wyników badania.

3.2) Analiza i interpretacja danych w kontekście studiów i danych zastanych.

3.3) Sformułowanie wniosków i rekomendacji z badania.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie m.in.: 1) K.M. Eisenhardt, Building Theory from Case Study Research, Academy of Management Review, vol. 14, no. 4, 1989, s. 533. ; 2) W. Czakon, Łabędzie Poppera - case studies w badaniach nauk o zarządzaniu, Przegląd Organizacji, nr 9, 2006, s. 10.

4.4.2. Opis przebiegu badania

Badanie zasadnicze (por. Rysunek 25) podzielono na trzy zasadnicze fazy realizacji harmonogramu (por. Tabela 15):

a) przygotowawczą, która obejmowała:

- studia literaturowe nad koncepcją konkurencji i tworzenia przewagi konkurencyjnej, - konceptualizację zagadnienia przewagi konkurencyjnej jako formuły wypełniającej lukę badawczą w oparciu o modele: kształtowania przewagi konkurencyjnej w klastrze wg M. Goryni i B. Jankowskiej oraz łańcucha wartości wg M.E. Portera, - organizację procesu badawczego,

b) realizacyjną, która obejmowała: - realizację procesu badawczego,

- robocze pracowanie uzyskanych wyników, c) analityczną, która obejmowała:

- pełne pracowanie uzyskanych wyników, - analizę i prezentację wniosków,

117

4.4.2.1. Faza przygotowawcza

Faza przygotowawcza obejmowała przegląd literatury i dostępnych danych prowadzących do wskazania klastra Vestbase jako obiektu, w którym zrealizowane zostanie badanie. Korzystano w tym celu z dostępnych artykułów i opracowań i wykorzystanych w nich danych. Na tej podstawie możliwe było wstępne zapoznanie się ze strukturą i ogólnym funkcjonowaniem klastrów (w tym także klastra Vestbase) oraz opracowanie finalnych założeń metodologicznych, sformułowanie modelu badania i przygotowanie dyspozycji dotyczących pytań badawczych dla planowanych wywiadów. Następnie, dzięki współpracy Uniwersytetu Łódzkiego z Molde University College, przygotowano plan pracy badawczej obejmujący okres trzymiesięcznego okresu stażu (22.06-21.09.2015) realizowanego w Kristiansund w Norwegii (funkcjonuje tam zamiejscowy kampus tej uczelni, związany z przemysłem wydobywczym). Dzięki kontaktom z pracownikami uczelni norweskiej, którzy pełnili rolę ogniwa kontaktowego, możliwe było nawiązanie bezpośrednich relacji z członkami klastra Vestbase i ich pracownikami. Fazę przygotowawczą zakończono serią wizyt w kilku przedsiębiorstwach i organizacjach norweskich związanych z innym

klastrem (Aquatech)174 funkcjonującym w regionie, podczas których dokonano testów

weryfikacji planowanych do wykorzystania technik i narzędzi badawczych.

4.4.2.2. Faza realizacyjna

Faza realizacyjna i jednocześnie zasadnicza część badania, przypadła na okres wakacyjny w Norwegii, tj. 10 kolejnych tygodni od 29.06 do 06.09. Jest to tradycyjnie

okres zmniejszonej aktywności zawodowej, dlatego w tym czasie

w przedsiębiorstwach istnieją większe i dogodne możliwości nawiązania kontaktów i przeprowadzenia obserwacji.

Kontakty z pracownikami firm w czerwcu, lipcu i sierpniu 2015 polegały na korespondencji, wizytach w przedsiębiorstwach, obserwacjach i rozmowach na temat ogólnej działalności i sposobów funkcjonowania przedsiębiorstw, a także ich aktywności w ramach klastra i związanych z nimi relacji z innymi podmiotami. Efektem obserwacji była wiedza o sposobie i zasadach funkcjonowaniu klastra i interakcjach przedsiębiorstw tam zlokalizowanych, ustrukturyzowana według arkusza obserwacji, którego strukturę odtworzono w Tabeli 17 poniżej.

Proces obserwacji miał na celu zweryfikować na ile istotna jest sfera zarządzania projektami w działalności operacyjnej członków klastra i jakie role pełnią w klastrze organizacje realizujące projekty. Na podstawie obserwacji wybrane podmioty miały zostać wytypowane do przeprowadzenia wywiadów swobodnych. W Tabeli 16

174 Były to m.in. przedsiębiorstwa: AKVA Group ASA, Algea AS, Aqualine AS, Hitramat AS, Nutrimar AS, Promek AS, SalMar ASA, Smøla Klekkeri og Settefisk AS.

118 przedstawiono podstawowe informacje o tych wywiadach. Informacje i dane zebrane podczas wywiadów oraz wnioski zaprezentowano i szczegółowo omówiono w kolejnych podrozdziałach. Proces obserwacji był procesem bardzo czasochłonnym, dającym ogólną, ale możliwie kompletną wiedzę o sposobie funkcjonowania klastra oraz branży, co było konieczne by w trakcie planowanych wywiadów zrozumieć nie tylko treść przekazywanych informacji, ale także ich kontekst.

Tabela 16. Podstawowe informacje dotyczące wywiadów przeprowadzonych z podmiotami funkcjonujących w klastrze Vestbase.

lp. nazwa podmiotu respondent data wywiadu czas wywiadu

1 2 3 4 5

1 Aibel AS kierownik projektów 01/09/2015 0h 45m 16s 2 Erling Haug AS [Certex Group] ^{kierownik operacyjny} _{kierownik warsztatu} 31/08/2015 0h 59m 34s 3 Halliburton AS ^{kierownik oddziału} _{pracownik logistyki} 31/08/2015 0h 54m 51s 4 Norsk Gjenvinning Industri AS kierownik oddziału 01/09/2015 1h 05m 55s 5 Oss-nor AS kierownik logistyki 02/09/2015 1h 26m 33s Źródło: Opracowanie własne.

Wywiady zaplanowano na końcu pobytu i norweskiego okresu wakacyjnego. Umówiono je w trzech kolejnych dniach, bezpośrednio z wytypowanymi respondentami, na podstawie wcześniejszych kontaktów. Poza respondentami w każdym wywiadzie uczestniczyło 5 osób: autor niniejszej pracy, przedstawiciel Molde University College oraz 3 studentów Uniwersytetu Łódzkiego uczestniczących w praktykach. Na przeprowadzenie każdego wywiadu zaplanowano 1 godzinę zegarową (2 razy czas ten przekroczono). Wywiady odbywały się w dni robocze, w typowych godzinach pracy (08:00-16:00) i w siedzibie danej firmy (oprócz Aibel AS - ten wywiad odbył się w kampusie Molde University College w Kristiansund).

Każdy wywiad rozpoczynał się od powitania, przedstawienia uczestników oraz krótkiej prezentacji badania. W dalszej części respondenci rozpoczynali swe wypowiedzi zazwyczaj od krótkiej prezentacji firmy, a następnie realizowana była zasadnicza część badania, opierająca się na serii kolejno zadawanych przez pytań, udzielaniu odpowiedzi przez respondentów i dyskusji. Wszystkim respondentom przekazano podczas wcześniejszej korespondencji i kontaktów listę dyspozycji odnoszącą się do postawionych pytań badawczych, toteż dysponowali oni ogólną orientacją co do przedmiotu wywiadu i mieli możliwość przygotowania się do niego. Każdy wywiad zarejestrowano w formie pliku cyfrowego audio za pomocą dyktafonu. Zapis dźwiękowy każdego wywiadu i jego transkrypcja zostały dołączone do mniejszej pracy na dodatkowym dysku CD (por. Aneks).

W dniach 16-26 października 2016 r. zrealizowano jeszcze jedną wizytę studyjną w Kristiansund mającą na celu dokonanie dodatkowych obserwacji (tj. już po wykonaniu części pracy analitycznej), zweryfikowanie i autoryzację transkrypcji, uzupełnienie niektórych wyników i informacji poprzez kontakt z pracownikiem i dostęp do oryginalnej dokumentacji.

119

4.4.2.3. Faza analityczna

Na okres X 2015 - XII 2016 r. przypada faza analityczna badania. W pierwszych miesiącach realizowano prace polegające na ustrukturyzowaniu wszystkich informacji zebranych podczas obserwacji i wywiadów. Największym wyzwaniem na tym etapie było dokonanie transkrypcji przeprowadzonych wywiadów. Ogółem zarejestrowany materiał dźwiękowy liczy 5 godzin i 12 minut rozmów prowadzonych w języku angielskim. Dla wszystkich wywiadów opracowano najpierw szablon transkrypcji. W pierwszych wierszach (metryka) podano podstawowe informacje nt. wywiadu, w tym dane osobowe rozmówców. Zasadnicza część każdej transkrypcji składa się z dwóch kolumn umieszczonych poniżej tej metryki. W pierwszej (tj. lewej) kolumnie umieszczono oryginalne wypowiedzi w jęz. angielskim poszczególnych rozmówców, opatrzone ich inicjałami. W sąsiedniej (prawej) kolumnie wpisano tłumaczenia wypowiedzi na język polski. Wypowiedzi posiadają także oś czasową, która ułatwia nawigację i dostęp do pełnego kontekstu poszczególnych wypowiedzi respondentów oraz cytatów, którymi posłużono się w pracy.

Proces transkrypcji był najbardziej czasochłonny i był realizowany stopniowo niemal przez cały okres 2016 roku, równolegle do prowadzonych analiz i wnioskowania na podstawie treści. Część zarejestrowanych wypowiedzi zawierała drobne błędy i omyłki gramatyczne, które w zapisie skorygowano, a część miała charakter zdań urwanych lub wtrąconych, zawierających przerwy, powtórzenia, embolofrazje, nie wnoszące nowych treści i znaczeń, i jako takie również skorygowano je do zasadniczego meritum wypowiedzi. W obydwu przypadkach zawsze zachowano jednak właściwy sens i znaczenie każdej z wypowiedzi. Po zakończeniu transkrypcji całość tekstu poddano ostatecznej weryfikacji pod względem technicznym i językowym z oryginalnym materiałem dźwiękowym.

Realizacja badania w takim zakresie była możliwa dzięki współpracy Uniwersytetu Łódzkiego z Uniwersytetem w Molde w obszarze praktyk, staży i wizyt studyjnych w ramach Programu Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy, Mobilność Studentów i Pracowników Uczelni finansowanego ze środków EEA / Norway Grants (nr projektów: FSS/2014/MOB/W/0013, FSS/2015/MOB/W/0013).