IV. Węgiel
IV.2. Restrukturyzacja sektora węglowego
Największe złoża węgla w Chinach zlokalizowane są na północy kraju.
Główne ośrodki produkcyjne mieszczą się w Datong, Yanzhou, Pingdings-han, Huainan, Huaibei oraz Junggar270. Według danych China National Coal Association (CNCA) w 2012 r. największe wydobycie odnotowały następu-jące regiony: Mongolia Wewnętrzna, Shanxi, Shaanxi, Guizhou, Henan, An-hui, Shandong, Xinjiang, Yunnan oraz Hebei. Ich łączna produkcja wyniosła w sumie 3,36 mld ton. Najlepszy wynik osiągnęła Mongolia Wewnętrzna (1061,9 mln ton) przed Shanxi (913,9 mln ton) oraz Shaanxi (427,5 mln ton)271. W czternastu wielkich ośrodkach produkcyjnych w 2013 r. wydobyto łącznie 3,4 mld ton węgla, co stanowiło 92% krajowej produkcji. W regio-nach Mongolia Wewnętrzna, Shanxi, Shaanxi, Guizhou, Henan, Shandong, Xinjiang Anhui oraz Yunnan koncentrowało się w sumie około 83% wydoby-cia, z kolei w Hebei, Ningxia, Heilongjiang, Hunan, Liaoning około 10%272.
Jeśli chodzi o wydobycie w Chinach można dostrzec bezsprzeczną do-minację dwóch obszarów Mongolii Wewnętrznej oraz Shanxi. Ten pierw-szy przekroczył już pułap produkcyjny 1 mld ton w ujęciu rocznym. Po-dobny schemat będzie wkrótce udziałem prowincji Shanxi, gdzie lokalne władze zapowiedziały już podjęcie wysiłków zmierzających do zwiększe-nia możliwości produkcyjnych do 1 mld ton273. Biorąc pod uwagę zarówno potencjał w zakresie posiadanych rezerw, jak i perspektywy nowych odkryć uwagę zwraca również region autonomiczny Xinjiang. Szacunki wskazują, że na tym terytorium występuje łącznie 2 bln ton węgla, co stanowi 40% po-twierdzonych zasobów tego surowca w Chinach. Tam również dokonywano w ostatnich latach najbardziej spektakularnych odkryć nowych pokładów surowca. W grudniu 2011 r. pojawiła się informacja o zlokalizowaniu złóż w okolicach Jeziora Sha’er w północno-zachodnim Xinjiangu, szacowanych na 89,2 mld ton274.
270 Ł. Gacek, Bezpieczeństwo energetyczne Chin…, s. 43.
271 W. Wang, China releases list for 2012 top coal production regions, China Coal Re-source, 26 IX 2013, http://en.sxcoal.com/94641/NewsShow.html (23 XII 2013).
272 H. Huo, Chinese coal industry concentration further improved, China Coal Resource, 28 I 2014, http://en.sxcoal.com/122/99134/DataShow.html (29 I 2014).
273 J. Jia, Shanxi sets 2013 coal production target, China Coal Resource, 4 III 2013, http://
en.sxcoal.com/NewsDetail.aspx?cateID=165&id=86102&keyword=coal%20production (23 XII 2013).
274 Asia’s largest coal reserve discovered in China’s Xinjiang, Xinhua, „People’s Daily”, 23 XII 2011.
Charakterystyczną cechą sektora węglowego w Chinach jest jego sła-be zintegrowanie. W 2005 r. w kraju funkcjonowało około 25 tys. kopalni.
W tym czasie trzy największe przedsiębiorstwa w branży (Shenhua Coal, Chi-na Coal, Datong Coal) nie odpowiadały Chi-nawet za jedną szóstą produkcji275. Ostatnia dekada przynosi jednak liczne przedsięwzięcia zmierzające do fuzji spółek górniczych oraz zamykania małych i nierentownych zakładów. Obec-nie w Chinach działa około 12 tys. kopalni węgla, z czego jednak ponad 85%
to małe kopalnie. Dodatkowym problemem jest to, że wydobycie w tych nie-wielkich kopalniach stanowi zaledwie jedną trzecią krajowej produkcji, pod-czas gdy są one równocześnie odpowiedzialne za dwie trzecie rejestrowanych wypadków górniczych276. Na koniec 2013 r. spośród funkcjonujących 12 tys.
kopalni tylko w pięćdziesięciu moce produkcyjne przekraczały 10 mln ton rocznie, co stanowiło w sumie 17% krajowej produkcji. W ponad 850 kopal-niach moce produkcyjne wynosiły średnio ponad 1,2 mln ton rocznie (65%
produkcji w kraju, tj. wzrost o 29,3% w porównaniu z 2005 r.). W pozostałych kopalniach produkcja nie przekraczała średnio poziomu 0,3 mln ton rocznie, co odpowiadało w sumie zaledwie 16% ogólnego wydobycia w Chinach277.
W październiku 2013 r. rząd Chin poinformował, że w ciągu dwóch ko-lejnych lat zamkniętych zostanie co najmniej 2 tys. małych kopalni węgla, stwarzających duże zagrożenie. Zgodnie z zapowiedzią likwidacja obej-mie kopalnie z wydobyciem rocznym nieprzekraczającym 90 tys. ton, któ-re nie spełniały okktó-reślonych norm bezpieczeństwa278. W samym 2014 r. za-planowano likwidację 1725 kopalni o łącznej produkcji prawie 117,5 mln ton279. Wszystko w jednym celu – zmierzającym do poprawy warunków bezpieczeństwa.
Pozytywnie należy ocenić dotychczasowe rozwiązania, czego odzwier-ciedleniem jest coraz niższy współczynnik częstości wypadków śmiertel-nych w przeliczeniu na 1 mln ton wydobytego węgla. W ciągu ostatniej dekady zmniejszył się on prawie dziewięciokrotnie. W 2002 r. w Chinach wydarzyło się 4300 wypadków górniczych, w których śmierć poniosło blisko 7 tys. osób. W 2011 r. liczba wypadków zmniejszyła się do 1200, a liczba zgonów – do 1970 osób280. W kolejnych dwóch latach nastąpił
275 Ł. Gacek, Bezpieczeństwo energetyczne Chin…, s. 44.
276 Chen Xin, Zhi Yun, China’s coal mines still risky, „China Daily”, 25 VIII 2012.
277 H. Huo, Chinese coal industry… (29 I 2014).
278 China to shut coal mines in safety overhaul, Xinhua, „China Daily”, 13 X 2013.
279 Wu Hao, China to close 117 mln T outdated coal capacity this yr, 8 IV 2014, China Coal Resource, http://en.sxcoal.com/165/101803/DataShow.html (10 IV 2014).
280 Chen Xin, Zhi Yun, China’s coal mines still risky.
dalszy spadek liczby wypadków. W 2012 r. śmierć poniosły 1384 osoby281; w 2013 r. było to już 1049, a więc o 24% mniej niż w roku poprzednim282. Według danych State Administration of Work Safety wskaźnik częstości wypadków śmiertelnych na 1 mln ton wydobytego węgla w 2011 r. wynosił 0,564, podczas gdy w 2002 r. stanowił aż 4,94. Dla porównania – w Stanach Zjednoczonych w 2011 r. oscylował na poziomie 0,019283.
Duże rozdrobnienie w sektorze węglowym powoduje, że w Państwie Środka tylko niewielka liczba przedsiębiorstw odnotowuje roczne wydo-bycie na poziomie powyżej 100 mln ton węgla. W 2013 r. było osiem ta-kich koncernów (Shenhua, China Coal, Datong Coal Mine, Shandong En-ergy, Jizhong EnEn-ergy, Shaanxi Coal and Chemical Industry, Henan EnEn-ergy, Shanxi Coking Coal)284. Odpowiadały one w sumie za jedną trzecią mocy produkcyjnych Chin, czyli około za 1 mld ton. W tym gronie zdecydowanie dominował koncern Shenhua, co potwierdzają wyniki ostatnich kilku lat.
W 2011 r. Shenhua zajmował pierwszą lokatę wśród największych krajo-wych producentów węgla (400 mln ton), wyprzedzając China Coal (164 mln ton)285. W 2012 r. Shenhua zwiększył produkcję do 456 mln ton. W zesta-wieniu China National Coal Association (CNCA) za 2012 r. w gronie pięć-dziesięciu największych producentów węgla znalazło się siedem spółek z produkcją przewyższającą 100 mln ton rocznie, oraz ponad dziesięć spó-łek z produkcją między 50 a 100 mln ton. Największe zyski we wspomnia-nym roku miały Shenhua Group (344 mld RMB), Jizhong Energy Group (223 mld RMB) oraz Shandong Energy Group (194 mld RMB)286.
281 China to shut coal mines in safety overhaul.
282 China coal mine accidents kill 1,049 in 2013: Govt, „Tribune”, 6 I 2014.
283 China to shut coal mines in safety overhaul. W Polsce w 2012 r. wskaźnik częstości wy-padków śmiertelnych na 1 mln ton wydobytego węgla kamiennego dla załogi własnej wyniósł 0,18 (w 2011 r. – 0,23), a wskaźnik częstości wypadków śmiertelnych na 1 mln ton wydobyte-go węgla kamiennewydobyte-go dla załogi własnej i podmiotów usłuwydobyte-gowych wyniósł 0,27 (wobec 0,26 w 2011 r.). W 2012 r. w polskim górnictwie doszło do 2809 wypadków (2975 – w poprzednim roku). W latach 2011–2012 wystąpiła ta sama liczba wypadków śmiertelnych – po 28 (w gór-nictwie węgla kamiennego – 21 wypadków śmiertelnych, oraz 1 w Centralnym Zakładzie Od-wadniania Kopalń, w górnictwie rud miedzi – 3, w górnictwie rud cynku i ołowiu – po 1, a także w górnictwie odkrywkowym – 2). [Szerzej zob.: Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2012 roku, Wyższy Urząd Górniczy, Katowice, IV 2013].
284 H. Huo, Chinese coal industry… (29 I 2014).
285 China’s 7 Coal Mining Companies Realized Production Capacity of 100 Mln Tonnes in 2011, Chinamining.org, 1 II 2012, http://www.chinamining.org/News/2012-02-01/1328075-124d53839.html (15 XI 2013).
286 CNCA unveils top 100 Chinese coal companies 2013, China Coal Resource, 18 IX 2013, http://en.sxcoal.com/94343/NewsShow.html (15 XI 2013).
Plan przedstawiony przez chińską Państwową Administrację Energetycz-ną zakłada zwiększenie możliwości produkcji węgla do poziomu 4,1 mld ton rocznie do 2015 r. Przewiduje również utworzenie w tym czasie dziesięciu czołowych przedsiębiorstw, których roczna produkcja będzie przekracza-ła 100 mln ton, oraz kolejnych dziesięciu z produkcją roczną na poziomie 50 mln ton. W tej sytuacji wspomniane dwadzieścia przedsiębiorstw miałoby odpowiadać za ponad 60% wydobycia. „Racjonalne kontrolowanie” wielko-ści produkcji ma się przyczynić do zdynamizowania rozwoju ośrodków w za-chodnich Chinach. Dodane projekty w regionach autonomicznych Mongolia Wewnętrzna, Ningxia oraz Xinjiang, a także w prowincjach Shaanxi, Shanxi oraz Gansu, stanowią około 87% wszystkich nowych przedsięwzięć w sekto-rze węglowym. W planach związanych z restrukturyzacją sektora, Państwowa Administracja Energetyczna zapowiedziała również podjęcie dalszych dzia-łań związanych z poprawą efektywności produkcyjnej. Celem zasadniczym będzie zredukowanie liczby przedsiębiorstw do 4 tys. i podniesienie dla nich średniej wielkości produkcyjnej do ponad 1 mln ton rocznie287.