Rola pracodawcy – rzemieślnika w finansowaniu nauki zawodu

Realizacja programu nauki zawodu (część praktyczna) w ramach nawiązanego stosunku pracy wymaga od pracodawcy różnego rodzaju nakładów, związanych zarówno z nauką zawodu, jak też z zatrudnieniem młodocianego pracownika. W zależności od rodzaju umowy o pracę (nauka zawodu, przygotowanie zawodowe) a w konsekwencji form dokształcania teoretycznego, występują różne rodzaje kosztów. Poniżej przedstawiamy przykładowe zestawienie kosztów ponoszonych przez rzemieślników przygotowujących młodocianych pracowników do zawodu (cztery profesje).

55

Komunikat KE, Moving youth into employment z dnia 5 grudnia 2012 roku, COM(2012)727.

56 J. Buchanan, M. Jakubauskas, H. Schultz, “From Preserving to Renovating Australian Apprenticeships: Insights ”from recent international experiences, University of Sydney, 2009.

Źródło URL: http://www.deewr.gov.au/Skills/Resources/Publications/Documents/PreservingToRenovatingAustrali anApprenticeships.pdf.

57

Panorama. Using tax incentives to promote education and training, CEDEFOP, Luxemburg: Official Publications of EC, 2009, s.23.

58

S. Tritscher-Archan (red.), A bridge to the future. European VET policy 2002-2012. National Policy Report – Austria, IBW, Vien 2010, s. 46, 61-64, 81-84.

102

Tabela 3.6. Przykładowe koszty zatrudnienia i praktycznej nauki młodocianego pracownika w czterech zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła (w złotych)

Zawód

Koszt zatrudnienia

i praktycznej nauki młodocianego (trzy lata)

1. Piekarz 35605.29 zł

2. Cukiernik 36203.29 zł

3. Elektryk 32057.29 zł

4. Mechanik pojazdów samochodowych 32647.29 zł

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od rzemieślników szkolących młodocianych pracodawców z terenu Cechu Rzemiosł Różnych w Złotowie

Jak widać w Tabeli 3.6, występuje pewne zróżnicowanie kosztów w zależności od zawodu (zakładamy, że wszyscy uczyli się zawodu w tym samym systemie teoretycznym i praktycznym). Są zawody mniej i bardziej kosztochłonne. Interesujące, że kształcenie w zawodach technicznych (elektryk, mechanik pojazdów samochodowych) ocenione zostało przez rzemieślników jako mniej kosztochłonne niż kształcenie w zawodach związanych z przetwarzaniem żywności (cukiernik, piekarz). Różnice widoczne są w takich obszarach, jak: organizacja stanowiska szkoleniowego, koszty bieżące, zwłaszcza koszty materiałów bezpośrednio związanych ze szkoleniem oraz koszty związane z amortyzacją narzędzi i wyposażenia (w zakresie w jakim są wykorzystywane wyłącznie na potrzeby szkolenia)⁵⁹.

Koszty przedstawione w Tabeli 3.7 dotyczą trzyletniego okresu nauki zawodu w tym wynagrodzenia i składki na ubezpieczenie społeczne, dla których przyjęto kwoty najniższe określone w przepisach. Są przypadki, że pracodawcy wypłacają młodocianym wyższe niż minimalne wynagrodzenie przewidziane w Kodeksie pracy. Można stwierdzić, że pracodawcy ponoszą ponad 60 procent kosztów kształcenia zawodowego młodocianego pracownika u pracodawcy i w zasadniczej szkole zawodowej. W 2012 roku średnio na jednego ucznia jednostki samorządu terytorialnego otrzymały kwotę w wysokości 7053.69 zł w ramach subwencji ogólnej naliczanej dla samorządów, co w okresie trzech lat nauki w ZSZ stanowi kwotę 21 161.07 zł.

59Dane z dnia 19 lipca 2013 roku, które uzyskane zostały od przedsiębiorców z terenu Cechu Rzemiosł Różnych w Złotowie – województwo wielkopolskie (badanie ZRP).

103

Tabela 3.7. Rodzaje kosztów związanych z zatrudnieniem młodocianego pracownika w celu nauki zawodu (w złotych) L.p . Rodzaj zadania Zawody Mechanik pojazdów samochodowych Piekarz Elektryk NAUKA PRAKTYCZNA

Przykładowe, wskazane przez rzemieślników koszty związane z zatrudnianiem młodocianego pracownika w celu

nauki zawodu60 1 Stanowisko szkoleniowe wyposażone w niezbędne urządzenia, sprzęt, narzędzia, materiały i dokumentację techniczną, uwzględniające wymagania BHP 2200.00 zł 375.00 zł 800.00 zł 2

Odzież, obuwie robocze,

środki ochrony indywidualnej oraz środki higieny osobistej

przysługujące pracownikom na danym stanowisku pracy

(a:3x120.00zł)+ (b:3x100.00zł)+ (c:36x28.00)a+ b+c=1668.00 zł 751.00 zł 900.00 zł 3 Pomieszczenia do przechowywania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej

36 miesięcyx10.00zł =360 zł 36x25.00zł=900.0 0 zł 36x15.00zł = 540.00 zł 4

Nieodpłatne posiłki profilaktyczne i napoje przysługujące pracownikom na danym stanowisku pracy, zgodnie z przepisami w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów

36x9.00zł = 324.00 zł

648.00 zł 180.00 zł

5

Dostęp do urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz pomieszczeń socjalno-bytowych

36x3,00 zł =108.00 zł 702.00 zł ^36x15.00zł =1800.00zł

6

Wyznaczony nauczyciel lub ^{nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy}

60 Prezentowany koszt jest zależny od wynagrodzenia jakie pracodawca wypłaca młodocianemu pracownikowi. Przepisy prawa wskazują minimalne wynagrodzenie młodocianego pracownika, określone zależnie od roku nauki. Wynagrodzenie to oraz składki na ubezpieczenie społeczne są refundowane z Funduszu Pracy. Wypłata wynagrodzenia w kwocie wyższej niż refundowana jest indywidualną decyzją pracodawcy.

104

instruktor praktycznej nauki zawodu

7

Zapoznanie młodocianych z organizacją pracy, regulaminem pracy, zwłaszcza w zakresie przestrzegania porządku,

dyscypliny pracy, oraz z przepisami i zasadami BHP

45.00 zł 12.00 zł 200.00 zł

8

- nadzór przebiegu praktycznej nauki zawodu

- sporządzanie, w razie wypadku podczas praktycznej nauki zawodu, dokumentacji powypadkowej

- współpraca ze szkołą, w której dokształca się młodociany - powiadomienie szkoły o naruszeniu przez młodocianego regulaminu pracy 45.00 zł 21.00 zł ^36x10.00 zł=360.00 zł 9 Wynagrodzenia i obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących szkolenie

36x580.00 zł = 20880 zł ^{36x680.00zł=}

24480.00zł ^{18360.00 zł}

10

Inne wydatki bieżące, w tym w szczególności wydatki na materiały bezpośrednio związane ze

szkoleniem

nie wskazano 85.00 zł 1200.00 zł

11

Amortyzacja narzędzi i

wyposażenia w zakresie, w jakim są wykorzystywane wyłącznie na potrzeby szkolenia

2600.00 zł 3381.00 zł 2000.00 zł

12

Koszty usług konsultacyjnych i doradczych związanych ze szkoleniem

nie wskazano 150.00 zł 500.00 zł

13

Wynagrodzenia dla młodocianych pracowników oraz składki na ich ubezpieczenie społeczne

4417.29 zł 4417.29 zł 4417.29 zł

105

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z wywiadu przeprowadzonego z rzemieślnikami szkolącymi młodocianych pracowników z terenu Cechu Rzemiosł Różnych w Złotowie

106

3.4. Podsumowanie

Proces modernizacji systemu edukacji zawodowej oraz trudna sytuacja finansów publicznych, (m.in. szukano oszczędności w wydatkach Funduszu Pracy) sprawiły, że pozostawienie refundacji wynagrodzeń młodocianych oraz instrumentu dofinansowania na dotychczasowym poziomie, stało się trudne (w praktyce oznaczało to wydłużenie czasu oczekiwania przez rzemieślnika na takie dofinansowanie).

Wsparcie pracodawcy w trzyletnim cyklu nauki zawodu (refundacje wynagrodzeń oraz dofinansowanie) wynosi na jednego młodocianego pracownika średnio 12 417.29 zł. Jak wskazują uzyskane od rzemieślników informacje, faktyczny koszt szkolenia w zakładzie rzemieślniczym wynosi od 32057 zł w przypadku elektryka do nawet 36 203 zł w przypadku cukiernika. Koszty ponoszone przez pracodawców nie są odzyskiwane (w formie refundacji wynagrodzeń lub dofinansowania) nawet w połowie, a przecież przedsiębiorcy nie wskazali także kosztów kształcenia teoretycznego, które nierzadko realizowane jest również w zakładzie pracy. Należy przy tym podkreślić, że środki dotyczące refundacji pochodzą z celowego Funduszu Pracy tworzonego z wpłat pracodawców (stanowią one dodatkowe obciążenie dla pracodawców, obok należności podatkowych). Powstaje pytanie o rzeczywiste koszty, jakie ponosi państwo w związku z realizacją tej ścieżki nauki zawodu w zakładzie rzemieślniczym. Jak widać z przedstawionego w raporcie zestawienia, koszty zwracane przez państwo – refundacje i dofinansowanie – są wypłacane ze środków celowego Funduszu Pracy, który tworzony jest w 99 procentach ze środków samych pracodawców.

Odnosząc się do przedstawionych w raporcie analiz, można sformułować następujące wnioski: Zatrudnianie młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego odbywa się na podstawie szczegółowych regulacji prawnych, co wymaga od pracodawcy – rzemieślnika wypełniania szeregu obowiązków wynikających z faktu zatrudniania i prowadzenia szkolenia praktycznego.

Pomimo stosowanych przez państwo instrumentów ekonomicznych spełniających rolę zachęt, odnotowuje się spadek liczby szkolących rzemieślników, co wynika m.in. z towarzyszącej temu szkoleniu nadmiernej biurokracji, odpowiedzialności za kształcenie i wychowanie młodocianego pracownika oraz zwrotu kosztów szkolenia pod pewnymi warunkami, nie zawsze zależnymi od pracodawcy. Ta kwestia wskazuje na potrzebę interwencji i weryfikacji regulacji prawnych w takim kierunku, aby uprościć i usprawnić te procedury (zwłaszcza w kwestiach związanych z pomocą publiczną). Organizacja praktycznych zajęć u pracodawcy odciąża budżety jednostek samorządu terytorialnego o koszty kształcenia praktycznego. Im więcej ZSZ zdoła pozyskać pracodawców, u których uczniowie będą realizowali praktyczną naukę zawodu, tym więcej środków z dotacji (subwencji) pozostanie na kształcenie w szkole.

Refundacje i dofinansowanie kosztów szkolenia po zakończeniu nauki młodocianego pochodzą z Funduszu Pracy tworzonego przez pracodawców. Oznacza to, że poprzez składki na FP, pracodawcy partycypują w kosztach kształcenia zawodowego, ale w ograniczonym zakresie wykorzystują ten fundusz do celów kształcenia.

Szacunkowe obliczenia rzemieślników prowadzących w swoich zakładach naukę zawodu wskazują, że refundacje i dofinansowanie stanowią około 45 procent kosztów,

107

jakie ponosi pracodawca w okresie trzyletniej nauki zawodu młodocianego. Należy tu stwierdzić, że część kosztów zwraca się pracodawcy dzięki pracy młodocianego pracownika, nie jest to jednak rekompensata satysfakcjonująca pracodawcę.

Biorąc pod uwagę efektywność zatrudnieniową absolwentów tej ścieżki kształcenia, zasadne jest utrzymanie systemu refundacji i dofinansowania dla pracodawców, bowiem jest to istotna zachęta, aby – oprócz podstawowej działalności gospodarczej, pracodawcy byli zainteresowani kształceniem młodych kadr. Niezbędne jest utrzymanie refundacji także w kolejnych latach.

Szkolenie uczniów w zakładach rzemieślniczych odpowiada cechom dualnego kształcenia zawodowego, realizowanego także w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 250. pracowników. W dokumentach Unii Europejskiej wskazuje się rozwój kształcenia dualnego jako pożądanego kierunku rozwoju kształcenia zawodowego. Jak wskazują na to oficjalne dokumenty Komisji Europejskiej, jest to kierunek, w którym powinno się rozwijać kształcenie zawodowe. Ponadto, nauka zawodu z udziałem pracodawców oznacza, że młodzież uczy się w takich profesjach, jakie występują na lokalnym rynku pracy.

108

Małgorzata Kłobuszewska, Magdalena Rokicka

4. Koszty kształcenia ponadgimnazjalnego z