Założenia finansowania edukacji technicznej i zawodowej na poziomach ISCED 3 i 4

5.3.1. Założenia finansowania edukacji technicznej i zawodowej na poziomach

ISCED 3 i 4

Finansowanie edukacji zawodowej ze środków publicznych leży przede wszystkim w gestii odpowiedniego ministerstwa odpowiedzialnego za edukację. W przypadku Czech jest to Ministerstwo Edukacji, Młodzieży i Sportu. Głównym założeniem publicznego finansowania szkolnictwa w Czechach jest rozróżnienie dwóch strumieni finansowania: na poziomie krajowym oraz regionalnym. Szkolnictwo wyższe finansowane jest na poziomie krajowym, to jest bezpośrednio z budżetu państwa89. Szkolnictwo na niższych poziomach (to jest ISCED 0-4), w tym edukacja zawodowa na

87http://portal.gov.cz/app/zakony/zakonPar.jsp?idBiblio=40453&fulltext=&nr=2~2F1993&part=&name=&rpp=15#lo cal-content (dostęp lipiec 2013 roku).

88 http://www.msmt.cz/dokumenty/novy-skolsky-zakon (dostęp lipiec 2013 roku).

89 Na mocy Ustawy nr 130/2002 dotyczącej wspierania badań, rozwoju i innowacji ze środków publicznych (MŠMT, 2010b).

149

poziomach ISCED 3 i 4, określane jest natomiast jako szkolnictwo „regionalne”. Strumień finansowania szkolnictwa „regionalnego” płynie zarówno z budżetu państwa, jak i budżetów jednostek powołujących daną instytucję kształcenia. W przypadku publicznych szkół zawodowych są to przede wszystkim władze lokalne: jak wskazują dane przedstawione w Tabeli 5.2 w ich kompetencji leży administracja ponad 90 procent średnich szkół zawodowych i technicznych.

Fundusze publiczne mające na celu finansowanie szkół „regionalnych”, w tym szkół zawodowych na poziomach ISCED 3 i 4, przekazywane są z budżetu państwa do władz lokalnych oraz szkół na podstawie tzw. norm finansowania. Normy te ustalane są corocznie przez Ministerstwo Edukacji, Młodzieży i Sportu i określają średni wkład państwa (minimalną dotację wyrażoną z koronie czeskiej), mający na celu pokrycie kosztów działań oferowanych przez instytucję nauczania (edukację, zakwaterowanie, wyżywienie, itp.) na jednego ucznia w danym typie szkoły na okres jednego roku (Peková, Pilný i Jetmar, 2008). Wysokość dofinansowania przypadająca na jednego ucznia ustalana jest oddzielnie dla placówek publicznych i prywatnych.

W przypadku placówek publicznych wyróżnia się normy na poziomie kraju oraz na poziomie regionalnym. Normy na poziomie kraju stosowane są do podziału środków budżetu państwa pomiędzy budżety władz lokalnych. Normy na poziomie regionalnym90 stosowane są natomiast do podziału funduszy pomiędzy poszczególne szkoły. W rezultacie, szkoły publiczne otrzymują dotacje z budżetu państwa pośrednio, gdyż w rzeczywistości środki przekazywane są przez odpowiednie władze lokalne. Po otrzymaniu środków władze lokalne muszą rozliczyć faktycznie poniesione wydatki i przedstawić je Ministerstwu Edukacji w terminie przewidzianym w odpowiednim zarządzeniu Ministerstwa Finansów (Zarządzenie nr 52/2008).

Wysokość norm finansowania dla szkół publicznych ustalanych na poziomie kraju określana jest dla poszczególnych grup wiekowych odpowiadających poziomom nauczania. Wysokość tych norm określa wartość całkowitych bezpośrednich wydatków bieżących, do których zaliczane są wydatki na wynagrodzenia dla pracowników, pomoce szkolne, podręczniki i książki oraz inne wydatki bieżące. Obecnie ustalone normy finansowania (na rok 2013) przedstawione zostały w Tabeli 5.4. Jak wskazują dane, dofinansowanie przypadające na jednego ucznia jest najwyższe dla grupy wiekowej 15-18, czyli dla szkół średnich. Średnie dofinansowanie z budżetu państwa na jednego ucznia w tej grupie wiekowej ustalone zostało na 57 718 koron czeskich, co stanowi około 2220 euro91

.

90 Ustalenie norm regionalnych reguluje art. 161 Ustawy nr 561/2004 o edukacji przedszkolnej, podstawowej, średniej i wyższej zawodowej.

91 Wartości pieniężne w walucie krajowej przytaczane w rozdziale przeliczone są według średniego kursu walutowego na dany rok publikowanego przez Narodowy Bank Czech.

150

Tabela 5.4. Wysokość norm finansowania szkolnictwa na poziomie kraju w roku 2013

Grupa wiekowa Łącznie CZK/ucznia Łącznie EUR/ucznia W tym: Wynagrodzenia pracowników ^Inne 3-5 38833 1511 98.71% 1.29% 6-14 49825 1939 97.99% 2.01% 15-18 57718 2246 98.15% 1.85% 19-21 49245 1916 98.58% 1.42%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Edukacji, Młodzieży i Sportu

W przypadku norm na poziomie regionalnym najważniejszym wskaźnikiem służącym do ich zdefiniowania jest tak zwana wartość NP, która określa średnią liczbę uczniów przypadających na jednego pedagoga zatrudnionego na pełny etat. W praktyce normy na poziomie regionalnym mogą się różnić dla poszczególnych regionów. Ministerstwo Edukacji, Młodzieży i Sportu nadzoruje procedurę wyznaczania norm regionalnych pod względem zgodności prawnej, ale nie bierze udziału w redystrybucji środków przez jednostki władz lokalnych do poszczególnych szkół.

Sposób ustalania wysokości wsparcia finansowego udzielanego z budżetu państwa dla szkół niepublicznych różni się od tego, który obowiązuje dla szkół publicznych. W przypadku szkół prywatnych i kościelnych istnieją jedynie normy finansowania ustalane odgórnie przez Ministerstwo Edukacji, Młodzieży i Sportu. Normy te zależne są od liczby uczniów obecnie uczęszczających do danej instytucji nauczania, liczby lat jej działania oraz oferowanych kierunków kształcenia. W rezultacie oznacza to, że każda ze szkół może otrzymać inną wysokość dofinansowania. Środki publiczne skierowane do szkół prywatnych wypłacane są z budżetów władz lokalnych na mocy umowy zawartej pomiędzy odpowiednimi instytucjami. Wypłacane środki służą do finansowania kosztów bieżących działalności szkół, umowy zawierane są co roku w oparciu o nowe normy finansowania. W tabeli poniżej przedstawiono wartości dofinansowania na jednego ucznia dla szkół prywatnych i kościelnych dla wybranych kierunków nauczania oraz w podziale na program kształcenia92

(Tabela 5.5).

92 Dokładne wartości dofinansowania z budżetu państwa dla szkół prywatnych i kościelnych w przeliczeniu na jednego ucznia dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji, Młodzieży i Sportu: http://www.msmt.cz/file/26459.

151

Tabela 5.5. Wysokość norm finansowych wsparcia dla prywatnych szkół średnich oferujących nauczanie na poziomach ISCED 3 i 4 na rok 2013 w CZK dla wybranych kierunków kształcenia

W tym:

Rodzaj szkoły Kierunek Łącznie CZK/ucznia Łącznie EUR/ucznia Wynagrodzenia pracowników Dotacja państwa ^Inne Średnie szkoły techniczne – ISCED 3 Ogrodnictwo 55910 2176 64.01% 22.40% 13.59% Elektrotechnika 51283 1996 64.55% 22.59% 12.86% Inżynieria 52502 2043 64.77% 22.67% 12.56%

Średnie szkoły zawodowe – ISCED 3 Elektryk – kształcenie teoretyczne 29263 1139 67.30% 23.56% 9.14% Piekarz – kształcenie teoretyczne 25132 978 66.21% 23.17% 10.62% Fryzjer – kształcenie teoretyczne 24889 969 66.15% 23.15% 10.69% Studium uzupełniające – ISCED 4 Odzież 45246 1761 68.81% 24.08% 7.11% Kosmetyka 43734 1702 70.43% 24.65% 4.93% Elektrotechnika 45703 1778 68.87% 24.11% 7.02%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Edukacji, Młodzieży i Sportu

Poza środkami pochodzącymi z budżetu państwa oraz budżetów odpowiednich jednostek zarządzających daną jednostką edukacyjną, średnie szkoły zawodowe i techniczne mogą otrzymywać dofinansowanie z dodatkowych źródeł. Do źródeł tych zaliczane są:

fundusze uzyskane z działalności dodatkowej;

darowizny;

inne źródła, w tym przede wszystkim środki płynące z programów Unii Europejskiej. Szczegółowy schemat finansowania edukacji zawodowej na poziomach ISCED 3 i 4 przedstawia Rysunek 5.1. W przypadku szkół prywatnych dodatkowym źródłem finansowania są środki przekazywane w ramach czesnego. Ten strumień pieniężny, podobnie jak inne wydatki związane z edukacją, takie jak zakup podręczników, opłata za transport, wyżywienie czy internat, klasyfikowane są jako wydatki ponoszone ze źródeł prywatnych.

152

Rysunek 5.1. Podział źródeł finansowania szkolnictwa na poziomach ISCED 3 i 4

Szkolnictwo „regionalne”: Poziomy ISCED 0, 1, 2, 3, 4

Finansowanie z budżetu państwa Finansowanie z budżetu regionalnej jednostki zarządzającej

Finansowanie z dodatkowych źródeł

Placówki publiczne Placówki prywatne i kościelne

Finansowanie z budżetu państwa Finansowanie z budżetu jednostki

zarządzającej: społeczności kościelnej/osoby fizycznej bądź prawnej Finansowanie ze środków własnych (czesne) Finansowanie z dodatkowych źródeł Edukacja zawodowa na poziomach ISCED 3 i 4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie MŠMT (2010b) oraz ReferNet (2012)

5.3.2. Rola partnerów społecznych w finansowaniu edukacji technicznej i