Założenia finansowania

W literaturze przedmiotu oraz publikacjach statystycznych dotyczących finansowania systemu edukacji we Francji wykorzystuje się metodologię SISEE106

. Wydatki edukacyjne są tam definiowane jako nakłady pieniężne ponoszone przez podmioty finansujące dobra i usługi związane z zaspokajaniem potrzeb edukacyjnych. Przez podmioty finansujące rozumie się tu jednostki zarządzające nakładami pieniężnymi ponoszonymi na edukację. Są nimi na przykład.: władze publiczne (centralne, regionalne i lokalne), niezależne publiczne jednostki edukacyjne (odnośnikiem są publiczne szkoły wyższe w Polsce, posiadające autonomię), prywatny rynek usług edukacyjnych, firmy, organizacje non-profit, gospodarstwa domowe, podmioty zagraniczne oraz połączone podmioty finansujące. W metodologii wskazuje się kierunek i rodzaj przepływów pieniężnych (finansowanie początkowe i końcowe) (por. Bukowski, 2010). Edukacja rozumiana jest tu bardzo szeroko, jako ciągła i zorganizowana działalność mająca na celu uczenie się/nauczanie i zdobywanie wiedzy (w szerokim rozumieniu tego słowa).

Ograniczone ramy opracowania pozwalają tylko na schematyczne przedstawienie ekonomicznej i funkcjonalnej klasyfikacji wydatków edukacyjnych we Francji, głównie na poziomie ISCED 3. Wskazanie wszystkich podmiotów finansujących i wszystkich mechanizmów finansowania (mimo scentralizowanego systemu), wymagałoby osobnego opracowania (por. Bukowski, 2010).

W przyjętej metodologii wyróżnia się trzy typy wydatków:

końcowe – ponosi je podmiot finansujący, gdy zakupuje dobro lub usługę edukacyjną i są to jego wydatki końcowe;

transfer – to jest transakcję finansową podczas której jeden podmiot finansujący przekazuje dobra lub usługi innemu podmiotowi i nie otrzymuje w zamian pieniędzy lub usług (por. Schemat 6.1). Przykładem takiego transferu są stypendia szkolne transferowane pomiędzy podmiotami finansującymi, to jest państwem a gospodarstwem domowym. W finansowaniu początkowym stypendia są przypisane do państwa, które transferuje środki faktycznie ponoszone przez dany podmiot. Jeśli stypendia są uwzględniane w wydatkach gospodarstw domowych, to mówimy wówczas o finansowaniu końcowym.

zakup dóbr i usług – ma miejsce wówczas, gdy jeden podmiot zakupuje dobro lub usługę od innego podmiotu finansującego; zakup dobra lub usługi jest dla tego podmiotu wydatkiem końcowym.

106SISEE (Statistical Information System on Expenditure in Education) stworzony przez Asssociation for Educational Developmnet in Africa (ADEA), UNESCO, UNICEF, Bank Światowy, L`Institut de Recherche sur l`Education: Sociologie et Economie de l`Education (IREDU) na Uniwersytecie Dijon oraz agencje państw uczestniczących.

170

W opisach finansowania systemu edukacji Francji stosuje się także termin: wydatki wewnętrzne na edukację – DIE (dépense intérieure d`education), to jest wszystkie wydatki ponoszone przez Francję metropolitalną i departamenty zamorskie na działania edukacyjne (kształcenie i działania towarzyszące) oraz na zakup dóbr i usług powiązanych z edukacją. Po decentralizacji (w pierwszej połowie lat 80. ubiegłego wieku), państwo uczestniczy także w finansowaniu edukacji na poziomie regionów. Jak pokazuje poniższy schemat, państwo pomaga także przedsiębiorstwom w finansowaniu szkolenia pracowników, a szczególnie wspiera przedsiębiorstwa restrukturyzowane. Transfer środków z budżetu państwa do przedsiębiorstw obejmuje współfinansowanie państwa w myśl prowadzonej polityki kontraktowej. Także regiony mogą zapewniać finansowanie szkoleń dla pracowników przedsiębiorstw, przekazując subwencję bądź do przedsiębiorstw, bądź do instytucji finansujących. Środki te mogą być przeznaczone na pomoc w szkoleniu pracowników przedsiębiorstwa, na urlop szkoleniowy (Cif – Congé individuel de formation) lub na szkolenie indywidualne na życzenie pracownika (Dif – droitindividuel á la formation).

Schemat 6.1 obrazuje uproszczony schemat przepływów między podmiotami uczestniczącymi w finansowaniu początkowym (wykorzystują one własne środki lub środki otrzymane od innych podmiotów finansujących) oraz podmiotami ponoszącymi wydatki końcowe. Przedstawiony schemat dotyczy transferu środków w obszarze ustawicznego kształcenia zawodowego, z kolei Tabela 6.2 obrazuje wielkość tych środków.

171

Schemat 6.1. Transfery między podmiotami ponoszącymi wydatki końcowe i początkowe (uproszczony schemat przepływów między podmiotami finansującymi)

Państwo

Europejski Fundusz Społeczny - EFS

Regiony

Przedsiębiorstwa

Instytucje dystrybucji środków przez państwo – OPCA*, w tym

instytucje branżowe o charakterze stowarzyszeń

Instytucje korzystające z podatku szkoleniowego, w tym

szkoły i centra praktycznej nauki zawodu Konkursy na wykorzystanie środków z EFS Dotacje wynikajace z decentralizacji Polityka kontraktowa Polityka kontraktowa Polityka kontraktowa Gromadzenie funduszy szkoleniowych

*OPCA (Organisme Paritaire Collecteure Agrée) – organizacje branżowe o charakterze stowarzyszenia zajmujące się gromadzeniem i transferem środków

Źródło: La dépensenationale pour la formation professionnelle continue et l’apprentissage, en 2010. Publication de la direction de l'animation de la recherche, des études et des statistiques, Dares Analyses, Novembre 2012 nº 081107

Powyższy schemat wskazuje Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jako jeden z podmiotów finansujących i transferujących środki zarówno do budżetu państwa, jak i samorządów regionalnych. EFS widnieje jako pierwsze ogniwo takich transferów. W przedstawionym schemacie na uwagę zasługuje obowiązkowy podatek szkoleniowy (taxe d`apprentissage), który został ustanowiony w 1925 roku. Celem ustanowienia tego podatku jest włączenie pracodawców w finansowanie kształcenia technicznego i zawodowego młodzieży uczącej się, która zrealizowała obowiązek szkolny. Środki te przeznaczone są na przygotowanie młodzieży do pracy zawodowej na różnych stanowiskach: od wykwalifikowanego robotnika do wysokiej klasy specjalisty odbywającego studia wyższe – dłuższe niż pięcioletnie. Podatek ten obowiązkowo płacą przedsiębiorstwa, a te z nich, które zatrudniają ponad 250 osób, wpłacają do funduszu szkoleniowego dodatkowe, prawnie określone kwoty. Podział środków pochodzących z podatku szkoleniowego przedstawiono w Tabeli 6.3.

Gromadzeniem i dystrybucją środków pochodzących m.in. z podatku szkoleniowego zajmuje się OPCA (Organisme Paritaire Collecteure Agrée). Organizację tę tworzą wspólnie zarządzane instytucje

107

172

branżowe o charakterze stowarzyszeń, które podpisały z administracją państwową stosowne porozumienia. Ich zadaniem jest gromadzenie i dystrybucja środków z i do przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa przekazują podatek na kształcenie zawodowe do OPCA, z którą są najczęściej związane poprzez branżę. Środki zgromadzone w OPCA są transferowane na powrót do przedsiębiorstw, kiedy te ponoszą wydatki na szkolenia. Jeśli na przykład przedsiębiorstwo przekazuje środki na szkolenie zawodowe do OPCA i w ciągu roku nie ponosi żadnych wydatków na szkolenia, środki te przekazywane są w danym roku do innych przedsiębiorstw.

Tabela 6.2. Transfer środków między podmiotami finansującymi ustawiczne kształcenia zawodowe (w mln euro)

Środki pochodzące z:

Środki kierowane do:

Budżetu państwa ^Regionów Przedsięb iorstw ^OPCA Podmiotó w korzystaj ących z taxe d`apprent issage Innych podmiotó w Budżetu państwa 2278 106 Regionów 45 Przedsiębiorstw 6353 1899 Europejskiego Funduszu Społecznego 25 143 14 98 75

Źródło: La dépense nationale pour la formation professionnelle continue et l’apprentissage, en 2010. Publication de la direction de l'animation de la recherche, des études et des statistiques, Dares Analyses, Novembre 2012 nº 081108