Wielkim szczęściem jest, że mamy tu, we Francji, pewną ilość ludzi pochodzenia polskiego, potomków emigracji, oficerów fachowych dobrej, może najlepszej, jaka istnieje, szkoły francuskiej. […] Gdyby ich nie było, doprawdy nie wiem, jak byśmy mogli tę armię stworzyć. […] To są wszak-że ludzie, którzy przeważnie […] prawie wcale nie mówią po polsku […].
Tymczasem zdarza się czasami, że ten oficer z armii rosyjskiej lub ze szkoły w Toronto wbił sobie w głowę, że Franko-Polacy odbierają armii polskiej jej polski charakter, […] bo on, jako prawdziwie polski oficer, powinien stać na jej czele. Stąd wypadki, na szczęście nieczęste, że sami oficerowie sieją wśród żołnierzy niezadowolenie […].
Poza tymi drobnymi stronami ciemnymi, nie mam dość słów zadowo-lenia z materiału, jaki w armii mamy. […]
Już nam tu nie dokuczają, że nie mamy wśród siebie tak zwanej lewicy.
Przyjęli zasadę, że rządów nie obchodzi nasz kolor, tylko to, czy mamy znaczenie w swoim kraju i czy jesteśmy pewnymi sojusznikami.
Źródło: Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, t . 1: 1890–1918, oprac . W . Stankie-wicz, A . Piber, Wrocław 1973 .
Ćwiczenia źródłowe
1. Określ rodzaj źródła historycznego.
2. Skąd pochodzili rekruci do Armii Polskiej we Francji?
3. Na jaki problem pojawiający się w Armii Polskiej we Francji zwrócił uwagę Roman Dmowski?
4. Który polski generał objął dowództwo nad Błękitną Armią?
5. Jakimi wytycznymi, według autora, kierowały się rządy państw ententy, po-dejmując współpracę z Komitetem Narodowym Polskim?
6. Czy Komitet Narodowy Polski spełniał każdy z tych warunków?
7. Jakie znaczenie polityczne, według autora, miało powstanie Armii Polskiej we Francji?
Warto wiedzieć
Ignacy Jan Paderewski od dzieciństwa przejawiał zdolności muzyczne . W latach 70 . XIX w . studiował w słynnym warszawskim Instytucie Muzycznym (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina) . Doskonalił swój warsztat m .in . w Berlinie i Wiedniu . W 1887 r . zadebiutował jako pianista, a rok później odniósł pierwszy sukces podczas koncertu w Paryżu . Następnie koncertował m .in . w Stanach Zjednoczonych, gdzie się osiedlił . Tam zyskał ogromną popularność . Skomponowana przez niego opera Manru była jedynym dziełem scenicznym autorstwa Polaka wystawionym w Metropolitan Opera . Oprócz talentu zdobycie sławy ułatwiały Paderewskiemu intrygująca uroda i charyzma sceniczna . Paderewski przez całe życie był filantropem . Ufundował Pomnik Grunwaldzki w Krakowie oraz przeznaczył całe honorarium z występu w Carnegie Hall na budowę Łuku Waszyngtona w Nowym Jorku . Uczestniczył w wielu akcjach charyta-tywnych, organizowanych przede wszystkim dla polskich sierot i ofiar I wojny światowej .
KaleNdarIum
4 VI 1917 – prezydent Francji Raymond Poincaré wydał de-kret, na mocy którego powstała Armia Polska .
15 VIII 1917 – w Lozannie utworzony został Komitet Narodowy Polski, na którego czele stanął Roman Dmowski . Przywódcami byli także m .in . Ignacy Jan Paderewski, Erazm Piltz, Maurycy Zamoyski . 28 IX 1918 – Komitet Narodowy Polski uzyskał autonomię w sprawach dotyczących Armii Polskiej we Francji .
Ignacy Jan Paderewski
(1860–1941) – światowej sławy pianista, w czasie I wojny światowej zaangażował się w działalność społeczno-polityczną, służącą sprawie odzyska-nia niepodległości przez Polskę. Z jego inicjatywy prezydent USA Thomas Woodrow Wilson m.in. w orędziu do Kongresu (8 stycznia 1918 r.) mówił o prawie Polski do niepodległości ze„swobodnym dostępem do morza”. Przyjazd Paderewskiego do Poznania 26 grudnia 1918 r.
przyczynił się do wybuchu powstania wielkopolskiego. W drugim rządzie niepodległej Pol-ski pełnił funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych. 28 czerwca 1919 r. złożył w imie-niu Polski podpis pod traktatem wersalskim. (Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych)
Nr 17/II
KaleNdarIum
15 VIII 1917 – Roman Dmowski powołał w Lozannie Komitet Narodowy Polski .
28 IX 1918 – Komitet Narodo-wy Polski uzyskał autonomię w sprawach dotyczących Armii Polskiej we Francji . 4 X 1918 – Komitet Narodowy Polski mianował dowódcą Armii Polskiej we Francji gen . Józefa Hallera .
1918 październik 6, Paryż – Rozkaz gen. Józefa Hallera do żołnierzy polskich
Z dniem dzisiejszym objąłem Naczelne Dowództwo Wojsk Polskich, zamianowany przez Komitet Narodowy Polski, najwyższą przez państwa sprzymierzone uznaną władzę polityczną nad zbrojnymi siłami polskimi.
[…]
Po naszej stronie jest prawo, jest siła sprzymierzonych wojsk wielkich mocarstw, które działają wszystkie według jednego planu. Wojsko Polskie formować się będzie i walczyć będzie na Zachodzie, gdzie się rozstrzyga zwycięstwo, i na froncie wschodnim, skąd prosta droga do Polski.
Źródło: Generał broni Józef Haller w zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej, red . B . Czekaj--Wiśniewska, Warszawa 2012 .
Ćwiczenia źródłowe
1. Określ rodzaj źródła historycznego.
2. Kto mianował gen. Józefa Hallera naczelnym dowódcą wojsk polskich?
3. Jakie uprawnienia miał Komitet Narodowy Polski?
4. Jakie cele, zdaniem gen. Hallera, powinno zrealizować Wojsko Polskie?
5. Wymień państwa, których wojska uznał gen. Haller za sprzymierzone.
Pytania
1. Scharakteryzuj postacie znajdujące się na fotografii.
2. Który element ukazanej sceny zwrócił twoją uwagę?
3. Jakie wydarzenie utrwalono na zdjęciu?
Wiceprezes Komitetu Narodowego Polskiego Maurycy hr. Zamoyski wręcza gen. Józefowi Hallerowi nominację na naczelnego dowódcę Armii Polskiej we Francji, 1918 r. (Internetowy Polski Słownik Biograficzny)
Pytania
1. Jakie wydarzenie zostało uwiecznione na fotografii?
2. Jaki element sceny ukazanej na zdjęciu zwrócił twoją szczególną uwagę?
3. Jaki nastrój panuje na fotografii?
4. Gdyby ta fotografia miała zostać opublikowana w mediach społecznościo-wych, jaki tytuł mógłby przyciągnąć uwagę odbiorców?
Gen. Józef Haller składa przysięgę po nominacji na naczelnego dowódcę Armii Polskiej we Francji, 6 października 1918 r. (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Warto wiedzieć
21 sierpnia 1914 r . zezwolono cudzoziemcom na wstępowanie do Legii Cudzoziem-skiej armii francuCudzoziem-skiej . Zorganizowany został m .in . tzw . Legion Bajończyków . Jego nazwa pochodzi od miejscowości Bayonne, w której formowano oddziały . Aktywność polskich ochotników (zwolenników ruchu narodowego i członków Związku Strze-leckiego) spotkała się jednak ze sprzeciwem strony rosyjskiej . Obawiano się o siłę dążeń niepodległościowych . Ostatecznie bajończycy zostali wcieleni do 2 . kompanii batalionu „C” 1 . Pułku Legii Cudzoziemskiej . Kompania ta obejmowała cztery sekcje, z których pierwsze trzy tworzyli Polacy, czwartą zaś – początkowo polscy Żydzi, a na-stępnie ochotnicy z krajów skandynawskich . Legion Bajończyków wysłano na front w październiku 1914 r . Walczył przeciwko Niemcom w Szampanii . Ważną rolę odegrał także w bitwie pod Arras w maju 1915 r ., po której został rozwiązany z powodu ogrom-nych strat . Możliwość powołania polskich jednostek ochotniczych we Francji pojawiła się w 1917 r . 4 czerwca prezydent Francji Raymond Poincaré wydał dekret o utworze-niu Armii Polskiej . Jej pierwszym dowódcą został Francuz, gen . Louis Archinard .
Nr 18/II
KaleNdarIum
12 X 1918 – Rada Regencyjna w Warszawie przejęła w Krakowie i Cieszynie . 5 XI 1918 – polska Rada Narodowa Księstwa
Cieszyńskiego i czeska Krajowa Rada Narodowa dla Śląska zawarły umowę o podziale Śląska Cieszyńskiego według narodowości mieszkańców .