Key words: semantic classification, lexical-grammatical classification, structural-semantic classification, fixed phraseological units (idioms), set phrases
Nowe frazeologizmy, czyli nowe ustabilizowane po³¹czenia wyrazowe, powstaj¹ nieustannie w toku codziennych kontaktów jêzykowych. We wspó³czesnym jêzyku rosyjskim mo¿na odnotowaæ ich wiele; wywodz¹ siê g³ównie z gwar rodowiskowych, m.in. z ¿argonu m³odzie¿owego. Dziêki swej wyrazistoci i obrazowoci zwi¹zki te mog¹ wchodziæ i wchodz¹ do powszechnego obiegu. M³odzie¿owy ¿argon rosyjski nazywaj¹cy mi³oæ, erotykê i seks tak¿e odnotowuje wród swych zasobów wiele frazeologizmów. W obrêbie hase³ okrelaj¹cych mi³oæ, erotykê i seks (wyekscerpowa-nych z nastêpuj¹cych s³owników ¿argonowych: Áîëüøîé ñëîâàðü ðóññêîãî æàðãîíà W.M. Mokijenki i T.G. Nikitiny1, Ñëîâàðü ìîñêîâñêîãî àðãî W.S. Jelistratowa2, Ñëîâàðü ðóññêîãî àðãî (ìàòåðèàëû 19801990-õ ãã.) W.S. Jelistratowa3, Ñëîâàðü ðóñ-ñêîãî ñëåíãà I. Juganowa i F. Juganowej4, Òàê ãîâîðèò ìîëîä¸æü. Ñëîâàðü ìîëîä¸æíîãî ñëåíãà Ò.G. Nikitiny5, Ìîëîä¸æíûé ñëåíã. Òîëêîâûé ñëîâàðü Ò.G. Ni-kityny6) znajduje siê 685 frazeologizmów.
Klasyfikacja semantyczna, uwzglêdniaj¹ca stopieñ ³¹czliwoci wyrazów, rozró¿-nia zwi¹zki frazeologiczne lune, zwi¹zki frazeologiczne ³¹czliwe i zwi¹zki frazeolo-giczne sta³e.
1 Â.Ì. Ìîêèåíêî, Ò.Ã. Íèêèòèíà, Áîëüøîé ñëîâàðü ðóññêîãî æàðãîíà, Ñàíêò-Ïåòåðáóðã 2000.
2 Â.Ñ. Åëèñòðàòîâ, Ñëîâàðü ìîñêîâñêîãî àðãî, Ìîñêâà 1994.
3 Â.Ñ. Åëèñòðàòîâ, Ñëîâàðü ðóññêîãî àðãî (ìàòåðèàëû 1980-1990-õ ãã.), Ìîñêâà 2000.
4 È. Þãàíîâ, Ô. Þãàíîâà, Ñëîâàðü ðóññêîãî ñëåíãà, Ìîñêâà 1997.
5 Ò.Ã. Íèêèòèíà, Òàê ãîâîðèò ìîëîä¸æü. Ñëîâàðü ìîëîä¸æíîãî ñëåíãà, Ñàíêò-Ïåòåðáóðã 1998.
6 Ò.Ã. Íèêèòèíà, Ìîëîä¸æíûé ñëåíã. Òîëêîâûé ñëîâàðü, Ìîñêâà 2003.
64 Joanna Nawacka
Zwi¹zki frazeologiczne lune to swobodne zwi¹zki sk³adniowe wyrazów ³¹czo-nych doranie; jest to zwyk³e zestawienie wartoci znaczeniowej cz³onów sk³ado-wych7. Nominacje nazywaj¹ce mi³oæ, erotykê i seks, które nie maj¹ okrelonej ³¹cz-noci i nie wchodz¹ w sk³ad sta³ych zwi¹zków frazeologicznych, mog¹ tworzyæ za ka¿dym razem nowe lune zwi¹zki wyrazowe. Na przyk³ad nazwy czynnoci seksual-nych áàðàòüñÿ, áàðàõòàòüñÿ, áîäàòüñÿ, áîðîòüñÿ, âïàðèâàòü, âïàðèòü, âïåíäþðèòü mog¹ byæ okrelone przys³ówkami êðóòî, îôèãåííî, îõðåíåííî,
ïî-÷¸ðíîìó, ñìà÷íî. Po³¹czenia êðóòî áàðàòüñÿ, îôèãåííî áàðàõòàòüñÿ, îõðåíåííî áîäàòüñÿ to przyk³ady lunych zwi¹zków frazeologicznymi.
Kolejny typ zwi¹zków to zwi¹zki frazeologiczne ³¹czliwe, których stopieñ spo-istoci jest du¿y, ale jest mo¿liwa wymiana jednego lub kilku elementów w obrêbie ograniczonej liczby wyrazów, zwykle bliskoznacznych8. Frazeologizm áðàòü íà êëûê odbyæ oralno-genitalny stosunek p³ciowy jest zwi¹zkiem ³¹czliwym, gdy¿
czasownik áðàòü mo¿na zamieniæ czasownikami ïðèíèìàòü, êèäàòü i äàâàòü.
Przyk³adami zwi¹zków ³¹czliwych s¹ tak¿e kolejne frazeologizmy z podanymi w na-wiasach wariantami ³¹czliwoci: êèíóòü (áðîñèòü, âáèòü, çàáèòü, çàñóíóòü, âïðàâèòü, âñòàâèòü, ïîñòàâèòü) ïàëêó odbyæ stosunek p³ciowy; èãðà íà äóäêå (êëàðíåòå, ôëåéòå) homoseksualny oralno-genitalny akt p³ciowy; êðàñíûé áîãàòûðü (êàðàíäàø, ïàðòèçàí) mêski organ p³ciowy; íàñòàâèòü (íàñàäèòü, íàñòðîèòü, íàðèñîâàòü) ðîãà zdradziæ, uwieæ mê¿a lub ¿onê; ïðîëåòàðñêèé (ðàáî÷å-êðåñòüÿíñêèé) áîëò du¿y mêski organ p³ciowy; ñêàêàòü (ïîëçàòü, âåðòåòüñÿ) êàê âîøü íà ãðåáåøêå zachowywaæ siê wyzywaj¹co; øîêîëàäíàÿ äûðêà (äûðêà, ïÿòíî, ïÿòíûøêî) odbyt (w jêzyku homoseksualistów).
Zwi¹zki frazeologiczne ³¹czliwe s¹ po³¹czeniami porednimi pomiêdzy zwi¹zka-mi lunyzwi¹zka-mi i sta³yzwi¹zka-mi. Sta³e zwi¹zki frazeologiczne, czyli idiomy lub idiomatyzmy, to
zwi¹zki wielowyrazowe o skostnia³ej formie gramatycznej i ustabilizowanym sk³a-dzie s³ów9. Idiomy s¹ nieprzet³umaczalne na inne jêzyki, s¹ charakterystyczne dla danego jêzyka. Ich znaczenie jest zupe³nie inne, ni¿ wynika ze znaczeñ ka¿dego ze sk³adników i z sumy tych znaczeñ10. Wród nominacji odnosz¹cych siê do mi³oci, erotyki i seksu wystêpuj¹ idiomy ró¿nego rodzaju. W ¿argonie m³odzie¿owym u¿ywa-ne s¹ przede wszystkim idiomy rdzennie rosyjskie, np.: ¸ëêè çåë¸íûå, ¸ëêè-ïàëêè (wykrzykniki wyra¿aj¹ce emocje), äâà áðàòà àêðîáàòà para homoseksualistów.
Idiomy stanowi¹ce wykrzykniki wyra¿aj¹ce dowolne, ró¿ne emocje to swobodne przeróbki trawestacje idiomów ju¿ istniej¹cych w jêzyku ogólnonarodowym: ¸ëêè-ïàëêè ëåñ ãóñòîé, õîäèò âàíüêà õîëîñòîé, ¸ëêè-ìîòàëêè, lub trawestacje wulgary-zmów: ¸-ìî¸, ¸-òâî¸, ¸-êý-ëý-ìý-íý, ¸-êý-ëý-ìý-íýéêà, åäðèòü òåáÿ íåêîìó, ¸æ òâîþ äâàäöàòü, ¸æ òâîþ çà íîãó, ¸æ òâîþ â äûøëî, ¸æ òâîþ ìàìó, ¸êñåëü-ìîêñåëü, ¸ðèêè-ìàìîðèêè, a tak¿e innowacje na wzór ju¿ istniej¹cych: ¸ê-ìàêàð¸ê,
¸æêè-ìîøêè, ¸ëûïàëû.
7 P. Müldner-Nieckowski, Wielki s³ownik frazeologiczny jêzyka polskiego, Warszawa 2003, s. 20.
8 P. Müldner-Nieckowski, op. cit., s. 20.
9 D. Podlawska, I. P³óciennik, Leksykon nauki o jêzyku, Bielsko-Bia³a 2002, s. 144.
10 P. Müldner-Nieckowski, op. cit., s. 15.
65
Charakterystyka semantyczna i strukturalna frazeologizmów...
Idiomami s¹ te¿ spersonifikowane nominacje okrelaj¹ce mêski organ p³ciowy:
Âàñèëèé Àëèáàáàåâè÷, Âàñèëèé Ãîðäåè÷, Äÿäÿ Ô¸äîð, Äåìèñ Ðóñîñ, Êëèì Ñàäèëû÷, Ëóèñ Àëüáåðòîâè÷, Ëóèñ Àëüáåðòî (Àëüáåðòîâè÷), Ëóèñ Àëüáåðòî, Îòåö Îíóôðèé, Ñòàðèê Ãîðäåè÷, Ñòàðèê Õîòòàáû÷, onanizm: Äóíüêà Êóëàêîâà, aktywnego homoseksualistê: Ñîëèäîë Èâàíîâè÷, dziewicê: Êëàðà Öåëêèí, kobietê uczestnicz¹c¹ w oralno-genitalnym akcie: Âàôëåíòèíà Çàùå÷êèíà.
Przy tworzeniu nowych idiomów zosta³y wykorzystane tak¿e s³owa obcojêzycz-ne, np. àéçû ãîðÿò (o czym upragnionym), z ang. eyes oczy; âûéòè íà ïàëêèí øòðàññå zaj¹æ siê mi³oci¹, z niem. Strasse ulica; ëîâèòü/ñëîâèòü (ïîéìàòü) êàéô odczuwaæ zadowolenie, rozkoszowaæ siê czym, z arab. êåéô wiêto, odpoczynek; äàëüíèé áîé prostytutka, obs³uguj¹ca kierowców dalekich kursów, z ang. boy ch³opiec; ñòðèòåí-ã¸ðë dziewczyna lekkich obyczajów, z ang.
street-girl uliczna dziewczyna; ñýêîíä-õýíä ¿onaty mê¿czyzna, z ang. second-hand z drugiej rêki; ôàíôàí-òþëüïàí mêski organ p³ciowy, od tytu³u francu-skojêzycznego filmu i przezwiska jego g³ównego bohatera.
Uwzglêdniaj¹c aspekt strukturalno-semantyczny frazeologizmów, w rosyjskiej klasyfikacji wyró¿nia siê11:
1) frazeologizmy konwersyjne (êîíâåðñèâíûå), w których nastêpuje przeciwsta-wienie, zaprzeczenie znaczenia pierwszego s³owa drugim s³owem, np. ìÿòü òîïòàòü odbyæ z kim homoseksualny stosunek p³ciowy, îòîðâàòü è áðîñèòü (o kobiecie lekkich obyczajów), êèíî è íåìöû (wyra¿enie zachwytu, przyjemnego zdziwienia);
2) frazeologizmy meronimy (ìåðîíèìíûå), zawieraj¹ce nazwy czêci pewnej ca³oci (tu: twarzy i rêki), np. çàñàäèòü ëåäåíöà çà ùåêó odbyæ z kim oralny stosunek p³ciowy, êàìåííîå ëèöî (rodzaj gry seksualnej), àæ/àæíèê çóáû âñïîòåëè (o mocnym wra¿eniu), ãëàçà â ïó÷îê, ãëàçà ïî ñåìü êîïååê (o mocnym wzburzeniu, zdumieniu), äâàäöàòü ïåðâûé ïàëåö mêski organ p³ciowy;
3) frazeologizmy przeciwstawne (êîíòðàäèêòîðíûå), których znaczenie jest za-przeczeniem znaczenia poszczególnych wyrazów, np. è âñÿ ëþáîâü krótkotrwa³e kontakty seksualne;
4) frazeologizmy mezonimy (ìåçîíèìíûå), podkrelaj¹ce wyporodkowane ce-chy nominacji, np. íà ïîëøåñòîãî (ñòîÿòü) (o os³abionej, niepe³nej erekcji), íà ïîëøèøå÷êè (o nieintensywnych stosunkach p³ciowych);
5) frazeologizmy gradualne (ãðàäóàëüíûå), wyra¿aj¹ce stopieñ nasilenia cechy nazwanego zjawiska, np. ãëàçà ïî ñåìü êîïååê (o mocnym wzburzeniu, zdumieniu), ãðåëêà âî âåñü ðîñò prostytutka, áðàò ìåíüøîé mêski organ p³ciowy;
6) frazeologizmy eufemicznokontradyktoryjne (ýâôeìè÷åñêè-êîíòðàäèêòî-ðíûå), sk³adaj¹ce siê z co najmniej dwóch przeciwstawnych eufemistycznych cz³o-nów, czêsto charakteryzuj¹ce siê rymem, np. âèñèò ãðóøà, íåëüçÿ ñêóøàòü (o mê-skim organie p³ciowym), äâà áðàòà àêðîáàòà para homoseksualistów, êîí÷èë â òåëî ãóëÿé ñìåëî, êîí÷èë äåëî ñëåçàé ñ òåëà (o stosunku p³ciowym), íè êîëà
11 Patrz: L. Mironiuk, referat wyg³oszony na konferencji w Bratys³awie w 2003 roku.
66 Joanna Nawacka
íè äâîðà impotent bez mieszkania, ñóíóë, âûíóë è ïîøåë (o nieodpowiedzialnoci mê¿czyzny w stosunkach p³ciowych), ÷òî (åñòü) íà ïðîåçä? (pytanie o rozmiar cz³onka);
7) frazeologizmy synonimiczne (ñèíîíèìè÷åñêèå), np. áûòü â îòêèäå, áûòü â îòïàäå, áûòü â (ïîëíîì) îáàëäàéñå, áûòü â îòêàòå mocno siê zdumieæ, zadziwiæ, ïîëíûé àïîôåãåé (àïîôèãåé), ïîëíûé îáñàä, ïîëíûé îòòÿã, ïîëíûé óë¸ò (o czym bardzo dobrym, piêknym, wywo³uj¹cym zachwyt), çàáèòü ïàëêó, çàáèòü ïóëþ, çàáèòü ñâàþ, çàáèòü øàéáó odbyæ z kim stosunek p³ciowy;
8) frazeologizmy tautologiczne (òàâòîëîãè÷åñêèå), w których powtarzaj¹ siê takie same sylaby lub s³owa, np. àâ-àâ oralno-genitalne stosunki, àãó-àãó
mi-³oæ, romans, âàñü-âàñü bliskie stosunki, amory, äåëàòü äèíü-äèíü zajmowaæ siê seksem, êèñ-êèñ wzajemny poca³unek, êèñ-êèñ-ìÿó dziecinna zabawa ero-tyczna, ìóð-ìóð aktywny partner homoseksualny, ïà-äå-äå homoseksualny akt p³ciowy.
Zgodnie z klasyczn¹ klasyfikacj¹ frazeologizmów uwzglêdniaj¹c¹ budowê po³¹-czeñ wyrazowych, wprowadzon¹ przez Stanis³awa Skorupkê w 1967 roku12, w wyeks-ponowanym materiale badawczym mo¿na wyró¿niæ frazy, zwroty i wyra¿enia. Zwi¹z-ki wyrazowe maj¹ce postaæ zdania lub równowa¿nika zdania, czyli frazy (14 hase³ wynotowanych ze s³owników ¿argonowych), to m.in. ¿artobliwe powiedzenia zachêca-j¹ce do zawarcia znajomoci, np. èçìåíè ïîõîäêó, òðóñû æóåøü, okrelenie mêskie-go organu p³ciowemêskie-go âèñèò ãðóøà, íåëüçÿ ñêóøàòü i du¿emêskie-go mêskiemêskie-go organu p³cio-wego äåñÿòü ðàç âîêðóã íîãè, ÷åðåç æîïó â ñàïîãè è íà øåå áàíòîì.
Interesuj¹cym frazeologizmem jest fraza Âû ñëûõàëè, êàê ïîþò ñëîíû?, bêd¹ca pytaniem propozycj¹ odbycia stosunku p³ciowego. Jest to ¿artobliwa przeróbka
tytu-³u piosenki Âû ñëûõàëè êàê ïîþò äðîçäû?, zrozumia³a dla m³odzie¿y znaj¹cej
okre-lenie du¿ego mêskiego organu p³ciowego ñëîí.
Frazy wystêpuj¹ tak¿e wród frazeologizmów odnosz¹cych siê do nazw mê¿czyzn i kobiet. Fraza áàáà äîëæíà áûòü ñ õîðîøèìè ãðóäÿìè, à ìóæèê ñ õîðîøèìè ìóäÿìè podkrela zalety obojga p³ci, ïîíåñëî êîòà íà ñëó÷êó okrela mê¿czyznê rozpustnika, ñóíóë, âûíóë è ïîøåë podkrela nieodpowiedzialnoæ mê¿-czyzny po odbyciu stosunku p³ciowego, a æåíùèíà, êîòîðàÿ äà¸ò nazywa kobietê, która chêtnie godzi siê na stosunek p³ciowy. Ostatnia fraza jest trawestacj¹ tytu³u filmu muzycznego, w którym wyst¹pi³a znana rosyjska piosenkarka A³³a Pugaczowa: Òà æåíùèíà, êîòîðàÿ ïî¸ò. Natomiast stare porzekad³o íàøå äåëî íå ðîæàòü ñóíóë, âûíóë è áåæàòü pos³u¿y³o za podstawê do utworzenia cytowanej ju¿ frazy ñóíóë, âûíóë è ïîøåë.
Trawestacj¹ popularnego przys³owia êîí÷èë äåëî ãóëÿé ñìåëî s¹ has³a mówi¹ce o stosunku p³ciowym: êîí÷èë â òåëî ãóëÿé ñìåëî i êîí÷èë äåëî ñëåçàé ñ òåëà, tak zwane antyprzys³owia. Ironiczna fraza Äóíüêà Êóëàêîâà ïðèõîäèò odnosi siê do onanizmu. Äóíüêà to rosyjskie popularne imiê rzekomej kobiety, a Êóëàêîâà nazwisko
12 S. Skorupka, S³ownik frazeologiczny jêzyka polskiego, Warszawa 1967.
67
Charakterystyka semantyczna i strukturalna frazeologizmów...
od s³owa êóëàê w znaczeniu piêæ. Frazy wyra¿aj¹ce emocje to: ìåëî÷ü â êàðìàíàõ ïëàâèòñÿ i wykrzyknikowe çàáîäàé ìåíÿ êîìàð!.
Kolejna strukturalna grupa frazeologizmów to zwroty zwi¹zki czasowników lub imies³owów przys³ówkowych z innymi wyrazami. S¹ to przede wszystkim has³a
okre-laj¹ce czynnoæ odbycia stosunku p³ciowego: áðîñèòü ïàëêó, áóðîì ïåðåòü, âèíò íàðåçàòü, èìåòü/ïîèìåòü õàðåâî, ale tak¿e nazywaj¹ce czynnoci zapoznawania siê, zalecania: ëÿìóðû êðóòèòü, ëÿìóðû ðàçâîäèòü, ïîäáèâàòü êëèíüÿ, stan zako-chania: â çàïàäå áûòü, stan odczuwania pozytywnych emocji: áûòü â îòêàòå, áûòü â îòêèäå, áûòü â îòïàäå. Wród wynotowanych zwrotów znajduj¹ siê tak¿e zwroty szeregowe: ìÿòü òîïòàòü odbyæ stosunek seksualny i îòîðâàòü è áðîñèòü (o kobiecie prostytutce).
Licznie reprezentowana grupa frazeologizmów to wyra¿enia zwi¹zki wyrazów maj¹ce charakter rzeczownikowy (nominalny, imienny), a tak¿e po³¹czenia przyimko-we, przys³ówkowe i spójnikowe:
rzeczownikowe: àãðàðíûé âîïðîñ, áîæèé ëåäåíåö, áðàò ìåíüøîé, êàìåííûé ãîñòü mêski organ p³ciowy; áëÿõà ìåäíàÿ, æåëåçíàÿ ò¸ëêà, íî÷íàÿ áàáî÷êà, óëè÷íàÿ ôåÿ prostytutka;
przyimkowe: ïî-îôèöåðñêè, ïî-÷¸ðíîìó (w znaczeniu: bardzo mocno), íà ïîëøèøå÷êè íà øàìïóð (o stosunku p³ciowym);
przys³ówkowe: ÷èñòî òàéä w porz¹dku, doskonale;
spójnikowe: íè êîëà íè äâîðà impotent bez mieszkania.
Wród wyra¿eñ frazeologicznych zdarzaj¹ siê te¿ po³¹czenia wyrazów tej samej kategorii, zwane wyra¿eniami szeregowymi, np. îáàëäåìîí è ìåëêèé ïîòðÿñ silne emocje, êèíî è íåìöû (wyra¿enie zachwytu, przyjemnego zdziwienia).
Leksykalno-gramatyczna charakterystyka frazeologizmów uwzglêdnia treæ fraze-ologizmu, tj. jego leksykalne znaczenie i kategorie gramatyczne. W rosyjskiej klasyfi-kacji, podobnie jak w polskiej, wyró¿nia siê nastêpuj¹ce rodzaje frazeologizmów13:
1) nominalne (èìåííûå), np. àãðàðíûé âîïðîñ, àëåíüêèé öâåòî÷åê, àíþòèíà ãëàçêà, áåëûé êëûê, áðàò ìåíüøîé, ãóñüÿ øåÿ, æåëåçíûé äðîâîñåê, êîæàíàÿ èãëà, êîæàíûé äâèæîê, êóêèø âîëîñàòûé mêski organ p³ciowy, áàíîâàÿ áèêñà, áàíîâàÿ ãåðëà, áëÿõà ìåäíàÿ, âàëþòíàÿ äåâî÷êà, äåâî÷êà 96-é ïðîáû, ë¸ãêàÿ äåâî÷êà prostytutka;
2) czasownikowe (ãëàãîëüíûå), np. áûòü â çàñàäå, áûòü ñ÷àñòëèâûì, âçÿòü íà òàðàí, âçÿòü (íàòÿíóòü, ñàæàòü / ïîñàäèòü) íà áîëò, âèíò íàðåçàòü, âïðûñíóòü (äàòü) â ïðåëêè (â ïðåëêó), âñòàâèòü / âñòàâëÿòü ôèòèëü, äàòü â êó-êóøêó, äàòü â ñîñåäêó, äàòü ïðèêóðèòü ñûðóþ ñèãàðåòêó, äàòü / äàâàòü òóäà, äåëàòü ñìîêòóíîâñêîãî, çàáèòü ïàëêó, çàáèòü ïóëþ, çàáèòü ñâàþ, çàåõàòü â êîðè÷íåâîå, çàåõàòü â øîêîëàäíûé öåõ, çàåõàòü â êîðè÷íåâîå, çàêèíóòü â òîïêó, çàêèíóòü óäî÷êó, èãðàòü íà äóäêå, èãðàòü íà ãèòàðå, êèäàòü ïàëêó
odbywaæ z kim stosunek p³ciowy, áàëäó ãîíÿòü, ãîíÿòüñÿ çà äâóìÿ ÿéöàìè,
13 Ôðàçåîëîãè÷åñêèé ñëîâàðü ðóññêîãî ÿçûêà, ïîä ðåä. Ô.È. Ìîëîòêîâa, Ìîñêâà 1978, s. 7.
68 Joanna Nawacka
ãîíÿòü øàðû, ãîíÿòü øåðøàâîãî, ãîíÿòü øêóðêó, ãîíÿòü äóíüêó êóëàêîâó, ä¸ðãàòü ãóñÿ onanizowaæ siê;
3) przymiotnikowe (àäúåêòèâíûå), np. îäèí â Oäåññå piêkny, wspania³y;
4) przys³ówkowe (adverbium, àäâåðáèàëüíûå), np. â àóòå silne zdziwienie, zdumienie, â îòòÿã, â ïîêàò dobrze, doskonale, â êàéô, â òÿãó, ïî êàéôó
przyjemnie, z radoci¹, íà ïîëøåñòîãî (ñòîÿòü) (o os³abionej, niepe³nej erekcji), íà ïîëøèøå÷êè (o nieintensywnych stosunkach p³ciowych), íà ïðèõîäå przed ejakulacj¹, przed orgazmem, íå â ìàÿê bez poci¹gu seksualnego, íå îòõîäÿ îò êàññû w trakcie stosunku p³ciowego, ïî-îôèöåðñêè, (ïî-îôèöåðñêè) íà øàìïóð (pozycja podczas stosunku p³ciowego), ïî-ñîáà÷üè (o homoseksualnym akcie p³cio-wym w wejciu, na ³awce), ïî òÿãå z zadowoleniem, ïî-÷¸ðíîìó bardzo moc-no, ó êàòüêè na skwerze przed Teatrem Aleksandrowskim w Sankt-Petersburgu;
5) czasownikowe (ãëàãîëüíî-ïðîïîçèöèîííûå), znaczeniowo nazywaj¹ce czyn-noci i stany, strukturalnie zbudowane jak zdania, np. àæ/àæíèê çóáû âñïîòåëè (o mocnym wra¿eniu), áàáà äîëæíà áûòü ñ õîðîøèìè ãðóäÿìè, à ìóæèê ñ õîðîøèìè ìóäÿìè (o zaletach p³ci), áàáà ñìîòðèò íå íà ðóáàõó, à íà çàáàáàõó (o walorach mê¿czyzny), áåç àðòèêëÿ íå óïîòðåáëÿåòñÿ (o cz³owieku seksualnie zaniepokojonym), âèñèò ãðóøà, íåëüçÿ ñêóøàòü (o mêskim organie p³ciowym), âñå âèäû íà óëèöó (o obna¿onych organach p³ciowych), äåñÿòü ðàç âîêðóã íîãè, ÷åðåç æîïó â ñàïîãè è íà øåå áàíòîì (o du¿ym mêskim organie p³ciowym), èçìåíè ïîõîäêó, òðóñû æóåøü (zaproszenie do zawarcia znajomoci), îðåõè çâåíÿò (o sil-nym stanie podniecenia seksualnego), ïåíü äûìèò (o erekcji), ïîíåñëî êîòà íà ñëó÷êó (o mê¿czynie oddaj¹cym siê rozpucie, rozpasaniu, hulance), ðàäîñòè ïîëíûå øòàíû (wyra¿enie radoci, zachwytu), ðàññëàáîí õèëÿåò (õëÿáàåò) (o re-laksacji, pe³nym rozlunieniu w czasie odpoczynku), ðåéòèíã óïàë (o niepe³nej erek-cji, o impotencji), ÷òî (åñòü) íà ïðîåçä? (pytanie o rozmiar cz³onka), øóáà çàâîðà÷èâàåòñÿ (o stanie zadowolenia, rozkoszy);
6) wykrzyknikowe (ìåæäîìåòíûå), np. ÿ òàùóñü! (wyra¿enie zachwytu, podzi-wu), ñìåðòü ïòåíöó! (wyra¿enie zachwytu, uniesienia), ýõ, Ìîðîçîâà!, ¸ëêè-ìîòàëêè, ¸ëûïàëû, ¸ëêè-ïàëêè, ¸-êý-ëý-ìý-íý, ¸-êý-ëý-ìý-íýéêà, ¸ê-ìàêàð¸ê,
¸êñåëü-ìîêñåëü, ¸æêè-ìîøêè (wyra¿a ka¿d¹ emocjê), ãàñè (òóøè) ñâåò! (wyra¿enie zdziwienia, zdumienia, zachwytu).
Wród nominacji ponadwyrazowych znajduj¹ siê tak¿e nominacje, w sk³ad któ-rych wchodz¹ zapo¿yczenia. S¹ to frazeologizmy, w któktó-rych jeden cz³on stanowi
zapo-¿yczenie z jêzyka angielskiego: ëåæàòü â òóãåçå odbywaæ stosunek w pozycji le¿¹cej, z ang. together razem; ðåéòèíã óïàë (o niepe³nej erekcji, o impotencji), z ang. rating wskanik, oznacznik; ÷èñòî òàéä w porz¹dku (od nazwy znane-go z reklam proszku do prania Tide), i z jêzyka niemieckieznane-go: ïàëêèí ñòðàññå akt p³ciowy, od ïàëêà + Strasse ulica.
Przeprowadzona analiza semantyczna i strukturalna materia³u badawczego po-zwala na wysuniêcie nastêpuj¹cych wniosków:
1. Nominacje ponadwyrazowe to przede wszystkim frazeologizmy nominalne i czasownikowe; wynotowane sporód nominacji okrelaj¹cych mi³oæ, erotykê i seks
69
Charakterystyka semantyczna i strukturalna frazeologizmów...
stanowi¹ najliczniejsze formacje. Frazeologizmy przys³ówkowe i wykrzyknikowe sta-nowi¹ zdecydowanie mniejsze grupy, natomiast przymiotnikowy frazeologizm jest tyl-ko jeden.
2. Z uwagi na iloæ nominacji frazeologicznych badany socjolekt wykazuje wyj¹t-kow¹ dynamikê, jest jêzykiem wie¿ym i odkrywczym. Rodzi to jednak¿e problemy komunikacyjne w obrêbie nosicieli socjolektu. ¯argon m³odzie¿owy jest w tej sytuacji jêzykiem kontekstualnym, zrozumienie przekazu, u¿ytych pojêæ zale¿ne jest od sytu-acji, czêstokroæ przekazu niewerbalnego.
3. Wieloæ frazeologizmów wskazuje, ¿e ¿argon m³odzie¿owy sk³ada siê z szere-gu jêzyków indywidualnych. Tworzony jest przez grupy, które czêstokroæ maj¹ ograni-czon¹ stycznoæ ze sob¹, w tym przez grupy nieformalne. U¿ywanie wybranych ¿argo-nizmów ma charakter integruj¹cy w obrêbie grupy. Nominacje, w zale¿noci od ich atrakcyjnoci, wykazuj¹ mniejszy lub wiêkszy zasiêg terytorialny, jak równie¿
trwa-³oæ. Czêæ omawianych w rozprawie nominacji w chwili obecnej mo¿e ju¿ zatem nie funkcjonowaæ.
Summary
The Semantic and Structural Description of Phraseologisms Nominating Concepts of Love, Eroticism and Sex in the Contemporary Russian Youth Jargon
This article presents the description of phraseologisms nominating concepts of love, eroti-cism and sex in the contemporary Russian youth jargon. The analysis is based on 685 dictionary entries chosen from the contemporary jargon dictionaries.
70 Joanna Nawacka
71
O frazeologizmach we wspó³czesnym rosyjskim ¿argonie narkomanów
UWM Olsztyn Acta Neophilologica, X, 2008
ISSN 1509-1619
Monika Piotrowska-Mazurowska Instytut Neofilologii
Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie