O KOŚCIELNYCH ŚWIĘTACH I UROCZYSTOŚCIACH.
PODDZIAŁ I.
O KOŚCIELNYCH ŚWIĘTACH I UROCZYSTOŚCIACH W7 OGÓLNOŚCI.
§. 94 Niedziela i inne dni tygodnia.
Pierwszy dzień tygodnia zowie się n i e d z i e l ą , iż w nim nic działać czyli pracować nie wolno; w języku kościelnym nazywa się d n i e m p a ń s k i m (Doininica i. e. dies Domini) W starym zakonie przykazał Bóg święcić dzień siódmy w ty godniu, tj. sobotę, na pamiątkę odpoczynku swego po ukoń czeniu w sześciu dniach dzieła stworzenia. Kościół jednakże ehrześeiański już od czasów apostolskich przeniósł święcenia soboty na dzień pierwszy tygodnia, tj. n i e d z i e l ę , a to na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i zesłania Ducha ś. na apostołów, tudzież dla odróżnienia chrześcian od żydów. W tym dniu pomimo okrutnych prześladowań zgromadzali się gorliwie pierwsi chrześcianie, modły swe zanosili do Boga, za wsze prawie wszyscy przystępowali do stołu pańskiego, i na ubogich czynili składki. I teraz przykazuje kościół św., aby wierni w dni niedzielne zajmowali się wyłącznie sprawami re- ligijnemi, tj. takiemi, które się do czci i chwały Boga odnoszą. Należy przeto bywać na mszy ś. i na innych publicznych na bożeństwach, słuchać kazania i nauk wykładanych, resztę zaś dnia przepędzać na nabożeństwie prywatnem, na czytaniu ksią żek pobożnych i na wykonaniu dobrych uczynków. Wszelkie ciężkie i służebnicze roboty są zakazane, tylko w gwałtownej potrzebie, za pozwoleniem duchownej zwierzchności, można się
nie na doczesne, ale na duchowne rzeczy jest przeznaczony, wszelkie zaś roboty przeszkadzają w dopełnianiu obowiązków religijnych odrywając umysł od rozważania ich.
Na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i dla wyrażenia radości, jaką ta tajemnica wiernych napełniać po winna, pierwsi chrześcianie zawsze s t o j ą c modlili się w nie dzielę. któryto zwyczaj utrzymuje się po dziśdzień w kościele greckim. W kościele łacińskim trwał on do wieku VIII; odtąd na tę pamiątkę odmawia się w niedzielę stojąc A n i o ł p a ń ski , antyfona S a l v e R e g i n a lub inne stosowne do czasu, modlitwy. Niedzielę i inne święta zaczynano w pierwszych chrześciańskich wiekach od pierwszych nieszporów, które przed niedzielą w sobotę a przed inriem świętem w dzień poprze dzający około zachodu słońca odprawiano i wielką część nocy na modlitwie przepędzano. Po zniesieniu w IV wieku tych nocnych nabożeństw dzień święty liczy się od północy do północy, a dawny zwyczaj zaczynania świąt od nieszporów został tylko w pacierzach kapłańskich i przy niektórych uro czystościach. Pobożność chrześcian uświęca także szczególnem nabożeństwem i duchownemi ćwiczeniami wszystkie inne dni w tygodniu, osobliwie te, do których pamiątki religijne tyczą ce się odkupienia naszego są przywiązane. Ztąd wprowadzono post we środę, piątek i sobotę, ztąd powstał chwalebny zwy czaj odprawiania nabożeństwa w n i e d z i e l ę do Trójcy prze- najś., w n o n i e d z i a ł e k do Ducha ś. i opatrzności boskiej, we w t o r e k do śś. aniołów i śś. pańskich, we ś r o d ę za dusze zmarłych, we c z w a r t e k o najśw. Sakramencie, w p i ą t e k o męce pańskiej i krzyżu ś., w s o b o t ę o najśw.. Pannie.
Pamiątkę pojednawczej śmierci Jezusa Chrystusa zwykło się w p i ą t e k o trzeciej godzinie z południa odgłosem dzwonu zwiastować wiernym.
§. 95. Kościelne święta i uroczystości.
Prócz święcenia niedzieli ustanowił kościół chrześcianski na mocy udzielonej sobie od Chrystusa władzy różne ś w i ę t a
i u r o c z y s t o ś c i dla uczczeuia tajemnic wiary i różnych re ligijnych pamiątek. Jedne z tych świąt ustanowili sami apo stołowie, jak po większej części uroczystości Syna bożego. Jezusa Chrystusa; drugie dla publicznego oddawania czci i chwały Bogu oraz dla duchownego pożytku wiernych ustano wił w późniejszym czasie kościół święty.
Z pomiędzy wszystkich najważniejsze są b o ż e n a r o d z e n i e , W i e l k a n o c i z i e l o n e ś w i ą t k i , albowiem te trzy uroczystości, które poprzedza duchowne przygotowanie i które stosowna uroczystość zakończa, stanowią jednolitą całość przedstawiającą historyą Jezusa Chrystusa od Jego przyjścia na świat aż do wniebowstąpienia i zesłania Ducha ś. Wszys tkie zaś uroczystości Pana naszego i Zbawiciela Jezusa Chrystusa, przypadające w roku kościelnym, są następujące: 1 b o ż e n a r o d z e n i e , 2 o b r z e z a n i e p a ń s k i e czyli n o w y r o k , 3 o b j a w i e n i e p a ń s k i e czyli u r o c z y s t o ś ć śś- t r z e c h k r ó l ó w , 4 W i e l k a n o c , 5 w n i e b o w s t ą p i e n i e p a ń s k i e , 6 b o ż e c i a ł o . Prócz tych mamy uroczystość 7 z e s ł a n i e D u c h a ś. czyli z i e- l o n e ś w i ą t k i i 8 u r o c z y s t o ś ć T r ó j c y p r z e n a j
ś w i ę t s z e j .
Te uroczystości powinni chrześcianie z największem ob chodzić nabożeństwem, rozpamiętywać tajemnice święte i pa miątki religijne, jakie każda uroczystość przedstawia, i przy stępować do Sakramentów świętych.
Postanowił też kościół ś. niektóre dni święcić na pamiątkę osób już uwielbionych w niebie, któreto dni święte nazywamy u r o c z y s t o ś c i a m i ś w i ę t y c h p a ń s k i c h . Zaraz bowiem w pierwiastkach kościoła zaczęto obchodzić pamiątki m ę c z e n n i k ó w w dzień ich śmierci, która dla nich zwycięztwem a dla kościoła ś. tryumfem była. Na grobach tych bochaterów religii zgromadzili się wierni i przy sprawowaniu najśw. ofiary, ich przykładem ożywiali w sobie męztwo do wyznania wiary, którą śś. męczennicy krwią swoją zapieczętowali. Też same pobudki, dla których ustanowiono święta męczenników, miał kościół dla uczczenia w y z n a w c ó w tj. osób świętych, którzy bez
po-niesienia męczeństwa przez swoje cnoty budowali wiernych. Do tych uroczystości należą: 1 u r o c z y s t o ś ć ś. S z c z e p a na, 2 u r o c z y s t o ś ć śś. a p o s t o ł ó w P i o t r a i P a w ł a i 3 u r o c z y s t o ś ć w s z y s t k i c h ś w i ę t y c h . Więcej uro czystości jest takich, które się w szczególnych tylko miejscach, jako p a t r o n ó w ' p a r a f i i * ) , d y e c e z y i * * ) l u b p r o w i n c y i
obchodzą***).
Z uroczystości świętych pańskich pierwsze zajmują miej sce u r o c z y s t o ś c i n a j ś w . M a r y i P a n n y . Niektóre okoli
*) Od początku nastania religii chrześcijańskiej stawiano^ świątynie na grobach męczenników, lub ich ciała, w kościołach składano, i ztad^ po wstał zwyczaj stawiania kościołów’ pod tytułami różnych świętych Święty, pod którego tytułem wystawiony kościół, jest p a t r o n e m tego kościoła i całej parafii do niego należącej. Kiedy się więc w jakiem miejscu obcho dzi uroczystość patrona parafii, wszyscy parafianie do niej należący _ po winni ten dzień uroczyście święcić t. j. powinni się wstrzymywać od ciężkich robót, a tak, jak we wszystkie inne święta, zajmować się uczyn kami pobożuemi; powinni być w kościele na nabożeństwie i za przyczyną swego św. Patrona prosić Boga o potrzebne łaski (§ 11).
**) Święty, pod którego tytułem kościół katedralny w dyecezyi wy stawiony, jest p a t r o n e m c a ł e j d y e c e z y i .
***) P r o w i n c y e i k r a j e zwykły sobie także szczególnychprzy- czyńców przed Bogiem czyli patronów obierać, których pamiątki uro czyście w tych dniach się święcą Na takich patronów obiera lud zwykle tych świętych, którzy żyli w miejscach, w jakich on żyje, których czyny są mu najlepiej znane, których popioły są pod jego oczyma, i których groby odwiedzać można Do takich świętych w p a ń s t w i e a u s t r y a c - k i e m uroczyście obchodzonych należą:
1. W A u s t r y i d o l n e j : ś. Leopold (15 listopada). 2. W A u s t r y i g ó r n e j : ś. Floryan (4 maja).
3. W C z e c h a c h : ś. Jan Nepom. (16 maja) i ś. Wacław (28 wrześ.) 4. W D a l m a c y i : ś. Spirydion (14 grudnia).
5. W G a l i c y i: ś. Michał (29 września).
6. W K a r y n t y i : ś. Józef (19 marca) i ś. Jerzy (24 kwietnia). 7. W K r o a c y i : ś. Eliasz (20 Lipca) i ś. Roch (16 sierpnia). 8. W K r a j u n a d b r z e ż n y m : ś. Józef (19 marca .
9. W L o n i b a r d y i : ś Karol Barom. (4 list.) i ś. Ambroży (4 grud.) 10. W W e n e c y i : ś. Marek (25 kwietnia).
11. W M o r a w i e : ś Cyryli i Metody (9 marca). 12. W S a l c b u r g u ś. Rupert (27 marca), 13. W S z l ą z k u : ś. Jadwiga (15 (października). 14. W W ę g r z e c h : ś. Szczepan (20 sierpnia). 15. W T y r o l 1’.: ś. Józef (19 marca).
16. W S t y r y i : ś. Józef 119 marca).
17. W S ł a w o n i i : ś. Jan Chrzciciel (24 czerwca) 18. W S i e d m i o g r o d z i e : ś. Władysław (27 czerwca). 19. W T r y e ś e i e : ś. Justus (2 listopada).
20. W K r a k o w i e : ś. Stanisław (8 maja).
czności życia Maryi obchodzi kościół ś. uroczyście, jako ważne dla chrześcian pamiątki, iźe się odnoszą do ich odkupienia i z tóm dziełem zbawienia nierozdzielnie się łączą. Uroczysto ści na cześć Maryi, w całym katolickim święcie obchodzone, są: 1 n i e p o k a l a n e p o c z ę c i e , 2 n a r o d z e n i e , 3 z w i a s t o w a n i e , 4 o c z y s z c z e n i e i 5 w n i e b o w z i ę c i e .
Prócz wykazanych uroczystości, są jeszcze bardzo liczne święta, w których kościół obchodzi pamiątkę jakiej okoliczno ści z życia Chrystusa, Jego Matki, albo też innego świętego. Takie święta nie bywają publicznie i uroczyście obchodzone, zowią się ś w i ę t a m i k o ś c i e l n e mi i nie uwalniają od prac i zatrudnień.
§. 96. Święte czasy.
Pod tym wyrazem rozumiemy pewne okresy czasu, które kościół boży w ciągu roku przeznacza wiernym do szczegól niejszego zastanawiania się nad stanem duszy, do ćwiczenia się w umartwieniu ciała przez czuwanie i posty, do rozpamię tywania tajemnic, których są przygotowaniem, i do godnego usposobienia się przez Sakrament pokuty ku obchodzeniu na stąpić mających uroczystości. Takiemi świętemi czasami jest a d w e n t , c z t e r d z i e s t o d n i o w y p o s t , s u c h e d n i kwar-, t a l o we , w i g i l i e , j u b i l e u s z .
§. 97. Podział świąt i uroczystości.
Święta dzielimy na r u c h o m e i n i e r u c h o m e . R u c h o me m i zowią się te, które nie są stale przywiązane do dni miesiąca, ale tylko do dni tygodnia. Takiemi są Wielkanoc, wniebowstąpienie, zielone świątki, uroczystość Trójcy przenajś., boże ciało i wszystkie niedziele w ro k u ; prócz tych adwent, wielki post, krzyżowe dni i suchedni. N i e r u c h o m e m i zo- wiemy te, które stale w jednym dniu miesiąca przypadają, jak np. boże narodzenie, nowy rok, uroczystość świętych trzech królów i t. p.
Dla dokładniejszego rozbioru i wykładu świąt i uroczy stości tudzież obrzędów kościelnych w nich odbywanych dzie limy w tóm dziełku rok kościelny na t r z y g ł ó w n e o k r e s y .