Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie uproszczonych egza
minów państwowych na nauczycieli szkól średnich, ogólnokształcących i seminarjów
nauczycielskich.
(Dz. U. W. R. i O. P. Nr. 16 poz. 156 z 1922).
I. P r z e p i s y o g ó l n e .
§ 1. Ustanawia się na czas do końca ro
ku 1928 uproszczone egzaminy państwowe na nauczycieli szkół średnich, ogólnokształ- czących i seminarjów nauczycielskich, prze
znaczone wyłącznie dla nauczycieli czyn
nych przed końcem 1921 r. w szkołach śre
dnich ogólnokształcących i seminarjach na
uczycielskich.
§ 2. Warunki dopuszczenia do egzami
nu są następujące:
a) obywatelstwo polskie,
b) ukończenie szkoły średniej ogólno
kształcącej lub seminarjum nauczy
cielskiego,
c) trzyletnia praktyka nauczycielska w szkole średniej ogólnokształcącej lub seminarjum nauczycielskiem, w wy
miarze przynajmniej 14 godzin tygo
dniowo, uznana przez Ministra W y
znań Religijnych i Oświecenia Publi
cznego za zadawalającą, a odbyta przed końcem sierpnia 1922 r.
d) ukończenie przed końcem sierpnia 1922 r. 25 lat życia.
W wypadkach wyjątkowych Minister
stwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Pu
blicznego może dopuścić do egzaminu kan
dydata, nie czyniącego zadość jednemu z warunków, wymienionych pod a, b, lub d.
§ 3. Podanie o dopuszczenie do egzami
nu wnosi się na piśmie do Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W po
daniu należy wymienić przedmioty egzami
nu oraz dołączyć życiorys, metrykę
urodze-nia, dow ód obyw atelstw a polskiego, świa
dectw o ukończenia szkoły średniej, świadec
tw o o d byte j p ra k ty k i szkolnej, fotografję i opłatę w wysokości, ustalonej przez M in i
sterstw o. Mogą być rów nież dołączone świa
dectwa ze studjów w wyższym zakładzie naukow ym oraz k o llo k w jó w , odbytych na kursach w akacyjnych.
§ 4. O dopuszczeniu do egzaminu roz
strzyga M in is te r W yznań R eligijnych i 0 -
świecenia Publicznego.
§ 5. D okum enty osobiste dopuszczonego kandydata wraz z decyzją o dopuszczeniu M in iste rstw o W yznań R eligijnych i Oświe
cenia Publicznego przesyła K om isji egzami
nacyjnej, w k tó re j przechowaniu pozostają aż do c h w ili w ydania świadectwa lu b odstą
pienia kandydatów od egzaminu.
§ 6. Egzamin d zie li się na dwie części:
a) egzamin piśmienny, b) egzamin ustny.
II. K o m i s j e e g z a m i n a c y j n e .
§ 7. Uproszczone egzaminy państwowe na nauczycieli szkół średnich ogólnokształ
cących i sem inarjów nauczycielskich odby
wają się przed Kom isją Egzaminacyjną, po
wołaną w tym celu do życia przez M in istra W yznań R eligijnych i Oświecenia P ublicz
nego.
§ 8. W egzaminie b io rą udział pod przew odnictw em prezesa K om isji lub jego zastępcy dwaj egzaminatorowie. Te trz y osoby stanowią Podkomisję do danego przedm iotu. Do każdej podkom isji egzami
nacyjnej, przeprowadzającej ustny egzamin uproszczony z danego przedm iotu, M in is te r W yznań R eligijnych i Oświecenia P ublicz
nego może delegować swojego przedsta
w iciela.
III. P r z e d m i o t y i p r z e b i e g e g z a m i n u .
§ 9. Kandydaci obierają jako przedm iot, z którego pragną użyskać k w a lifik a c ję nau
czycielską, jeden lub więcej z następujących przedm iotów : 1) język p o lski wraz z historją lite ra tu ry , 2) język łaciński, 3) język francu
ski, ’4) język angielski, 5) język niem iecki, 6) historją, 7) geografja, 8) geologja z m ine
ralog ją, 9) matematyka, 10) fizyka, 11) che- mja, 12) nauki biologiczne, 13) rysunki, 14) śpiew i muzyka, 15) wychowanie fizyczne, 16) ro b o ty ręczne.
§ 10. Egzamin piśmienny ma stwierdzić, iż kandydat w zakresie zadanego tematu posiada wystarczające wiadomości, że p o tra fi je samodzielnie zastosować przy opraco
waniu tematu, oraz że umie swe myśli jasno, ściśle i poprawnie wyrażać.
§ 11. Egzamin piśm ienny odbywa się pod ścisłym nadzorem i obejmuje jeden te
mat, w ybrany przez kandydata z pośród dwóch przedstawionych przez Komisję. Na opracowanie tematu przeznacza się 5 godzin.
Piśmienne opracowanie z przedmotu p rz y rodniczego może być zastąpione przez za
danie praktyczne w pracowni. Przy w y p ra cowaniu piśmiennem, względnie praktycz- nem zadaniu, wolno używać ty lk o środków pomocniczych, wskazanych przez Komisję.
Przekroczenie tego zakazu pociąga za sobą usunięcie kandydata od zdawania egzaminu w danym term inie.
§ 12. O dopuszczeniu do egzaminu ust
nego decyduje podkom isja danego przed
m iotu na podstawie w yniku egzaminu piś
miennego.
§ 13. W razie dopuszczenia, egzamin ustny każdego kandydata musi się odbyć w całości w tym samym okresie egzamina
cyjnym i przed tą samą Komisją, co egza
m in piśmienny.
§ 14. Każdy kandydat, k tó ry nie zdaje egzaminu z jęz. francuskiego, angielskiego lub niemieckiego w inien podczas egzaminu ustnego z obranego przez siebie przedm iotu wykazać, że jest zdolny rozumieć dzieła na
ukowe ze swej specjalności, pisane w jednym z w ym ienionych języków lub w języku
w łoskim .
§ 15. Kandydaci, k tó rz y nie uko ńczyli polskiej szkoły średniej lub seminarjum na
uczycielskiego, w in n i na egzaminie ustnym wykazać, że w ładają poprawnie językiem polskim oraz zdać osobny egzamin z pod
stawowych wiadomości lite ra tu ry , z h is to rji i geografji Polski. Komisja może jednak w poszczególnych wypadkach zwolnić kandy
data z tego egzaminu.
§ 16. Egzamin ustny trw a najwyżej dwie godziny.
§ 17. Z przebiegu egzaminu prowadzi się p ro to kó ł, k tó ry podpisuje przewodniczący i egzaminatorowie. Decyzja, przy k tó re j uwzględnia się w y n ik i zarówno egzaminu piśmiennego, jak i ustnego, zapada w każ
dej podkom isji większości głosów.
§ 18. Decyzję (w ynik) ogłasza się kan
d yd ato w i zaraz po egzaminie.
§ 19. W razie ujemnego w yniku egzami
nu kandydat może zgłosić się ponownie do egzaminu nie wcześniej niż po upływ ie cza
su przez Komisję wyznaczonego, a w każdym razie przed upływem okresu ustanowionego w § 1 niniejszego rozporządzenia.
§ 20. Zgłaszając się do ponownego egza-
minu, kandydat winien wnieść ponownie przepisaną opłatę.
§ 21. Przebieg egzaminu uproszczonego z rysunków, śpiewu z muzyką, wychowania fizycznego i pracy ręcznej ustalą osobne roz
porządzenia.
§ 22. Zakres wymagań z poszczególnych przedmiotów przy egzaminie uproszczonym ustali osobne rozporządzenie.
IV. Ś w i a d e c t w a z e g z a m i n u .
§ 23. Kandydat, który zdał pomyślnie uproszczony egzamin państwowy otrzymuje dyplom na nauczyciela szkół średnich ogól
nokształcących i seminarjów nauczyciel
skich.
§ 24. Dyplom składa się z czterech części:
W części pierwszej świadectwo podaje następujące dane, dotyczące kandydata: imię i nazwisko, miejsce, dzień, miesiąc i rok urodzenia, wyznanie, dotychcasowy przebieg studjów średnich i wyższych oraz datę i licz
bę rozporządzenia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, mocą którego kandydat został dopuszczony do egzaminu. Następnie należy wymienić przed
mioty, z których kandydat zgłosił się do egzaminu.
W części drugiej przytoczyć należy te
mat wypracowania piśmiennego, względnie pracy praktycznej oraz jego ocenę. Nastę
pnie należy przedstawić przebieg egzaminu ustnego wraz z oceną wyniku, wyrażoną w jednym ze stopni: bardzo dobrze, dobrze, do
statecznie. Przyczem należy podać imiennie przewodniczącego i egzaminatorów.
W części trzeciej winna być wyrażona ocena władania przez kandydata językiem polskim oraz językiem obcym w zakresie określonym w § 14, ewentualnie także wyni
ki egzaminu z podstawowych wiadomości z literatury, historji i geografji Polski.
W części czwartej, w zamykającem całe świadectwo orzeczeniu należy stwierdzić, że kandydat (imię i nazwisko) ma prawo nau
czania w szkołach średnich ogólnokształcą
cych i seminarjach nauczycielskich (wymie
nić przedmiot) z językiem wykładowym (wy
mienić język).
Świadectwo winno być podpisane przez prezesa Komisji lub jego zastępcę, tudzież przez dwóch przynajmniej egzaminatorów i opatrzone pieczęcią urzędową Komisji.
Świadectwo nosi datę dnia, w którym egzamin został ukończony.
Warszawa, dnia 14 kwietnia 1922 r. Mi
nister Wyznań Religijnych i Oświecenia Pu
blicznego: (—) w z. T. Łopuszański.
USTAW A
z dnia 26 września 1922 r.
dotycząca kwalifikacji zawodowych do nau
czania w szkołach średnich ogólnokształcą
cych i seminarjach nauczycielskich państwo
wych i prywatnych.
(Dz. U. M„ W. R. i O. P. Nr. 30 z roku 1922 poz. 370).
Art. 1. Kwalifikacje zawodowe do nau
czania w, szkołach średnich ogólnokształcą
cych i seminarjach nauczycielskich posiada tylko ta osoba, która zdała egzamin pań
stwowy na nauczyciela szkół średnich, usta
nowiony rozporządzeniem Ministra Wyznań Religijnych . i Oświecenia Publicznego.
Art. 2. Szczególne kwalifikacje zawodo
we do nauczania religji w szkołach średnich ogólnokształcących i seminarjach nauczyciel
skich oraz sposób ich uzyskania określi Mi
nister Wyznań Religijnych i Oświecenia Pu
blicznego w porozumieniu z właściwemi wła
dzami kościelnemi.
Art. 3. Nauczycielem szkoły średniej ogólnokształcącej lub seminarjum nauczyciel- skiegó może być tylko osoba, posiadająca kwalifikacje zawodowe, wymienione w art.
1. lub 2. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego może dopuścić do nauczania osobę, nieposiadającą takich kwa- lifikacyj, jednak na okres nie dłuższy, niż 4-letni.
Art. 4. Nauczyciel szkoły średniej ogól
nokształcącej lub seminarjum nauczyciel
skiego może udzielać nauki przedmiotów, nie objętych jego kwalifikacją, tylko za zgo
dą kuratora okręgu szkolnego.
Postanowienia przejściowe.
Art. 5. Za posiadające kwalifikacje za
wodowe do nauczania w szkołach średnich ogólnokształcących i seminarjach nauczyciel
skich uważa się również:
a) osoby, posiadające świadectwa egza
minu nauczycielskiego, wydane przed 1 listopada 1918 r. przez b. austriac
kie komisje egzaminacyjne dla kan
dydatów na nauczycieli szkół śred
nich lub komisje egzaminacyjne dla kandydatów na nauczycieli rysun
ków odręcznych i dla kandydatów na nauczycieli gimnastyki w szko
łach średnich, a w czasie od 1 listo
pada 1918 r. do dnia 1 września 1921 3.
r. przez takież komisje w Krakowie i Lwowie;
b) osoby, posiadające świadectwa egza
minu nauczycielskiego, wydane przed 1 listopada 1918 r. przez b.
austrjackie komisje egzaminacyjne dla nauczycieli muzyki, a w czasie od 1 listopada 1918 roku do chwili wejścia w życie niniejszej ustawy przez takąż komisję we Lwowie, oraz osoby, które aż do tej chwili uzyskały pełne dyplomy z ukończe
nia konserwatorjum warszawskiego, lwowskiego, wyższej szkoły muzycz
nej im. Fr. Chopina przy Towarzy
stwie Muzeum w Warszawie, lub dyplomy ukończenia konserwatoriów zagranicznych, uznanych przez Mini
stra Wyznań Religijnych i O świece
nia Publicznego za równorzędne, i odbyły przynajmniej 2-letnią, przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uznaną za zadowalającą, praktykę szkolną;
c) osoby, posiadające świadectwa egza
minu nauczycielskiego, wydane przed 11 lipca 1919 r. przez pruskie ,,Wissenschaftliche Priifungskommis- sionen", oraz osoby, posiadające świadectwa, wydane w czasie od 11 lipca 1919 r. do 1 października 1921 r. przez komisję egzaminacyjną na nauczycieli szkół średnich, utwo
rzoną w Poznaniu rozporządzeniem Naczelnej Rady Ludowej;
d) osoby, posiadające wydane przed 1 października 1917 r. świadectwa państwowe rosyjskie „uczitiela gim- nazji", „wyższawo domaszniawo na
stawnika** lub ,.domaszniawo na
stawnika", względnie „uczitiela", — te ostatnie o ile ich właściciele po
siadają studja wyższe;
e) osoby, posiadające dyplomy na nau
czyciela szkół średnich, wydane przed wejściem w życie niniejszej ustawy przez państwowe komisje egzaminacyjne dla kandydatów na nauczycieli szkół średnich powołane przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego;
f) osoby, posiadające dyplomy ukoń
czenia kursu naukowego lub peda
gogicznego, lub też studjum pedago
gicznego, wydane p?zed wejściem w życie niniejszej ustawy przez pań
stwową komisję egzaminacyjną przy przy Państwowym Instytucie Peda
gogicznym w Warszawie;
g) osoby, posiadające świadectwa 1 stopnia na nauczyciela rysunku i mo
delowania, wydane przed 1 czerwca 1921 r. na zasadzie statutu tymczaso
wego Królewsko - Polskich Kursów Pedagogicznych dla nauczycieli ry
sunku w Warszawie z dnia 19 wrze
śnia 1918 r., oraz osoby, posiadające dyplomy ukończenia państwowych kursów pedagogicznych dla naucza
nia rysunków w Warszawie, wyda
ne w czasie od 1 czerwca 1921> r. do chwili wejścia w życie niniejszej ustawy;
h) osoby, posiadające świadectwa egza
minu, uprawniające do prowadzenia ćwiczeń cielesnych w szkołach pań
stwowych powszechnych, średnich i seminarjach nauczycielskich, wydane przed wejściem w życie niniejszej ustawy na podstawie statutu pań
stwowych kursów wychowania fi
zycznego, zatwierdzonego przez Mi
nistra Wyznań Religijnych i Oświe
cenia Publicznego z dnia 14 wrześ
nia 1921 r. (Dz. Urz. Min. W. R. i O.
P. Nr. 17, poz. 175) oraz na podsta
wie rozporządzenia Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publiczne
go z dnia 29 marca 1922 r. w sprawie programów i egzaminów końcowych na państwowych kursach wychowa
nia fizycznego (Dz. Urz. Min. W.
R. i 0 . P. Nr. 16, poz. 155);
i) osoby, posiadające świadectwa, upo
ważniające do nauczania slojdu w se
minarjach, szkołach średnich i po
wszechnych, wydane przed wejściem w życie niniejszej ustawy na pod
stawie okólnika Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 13 marca 1920 r. (Dz. Urz. Min.
W. R. i O. P. Nr. 11, poz. 79);
j) osoby, które przed wejściem w ży
cie niniejszej ustawy uzyskały do
ktorat lub dyplom ukończenia z egzaminem studjów wyższych oraz odbyły przynajmniej 2-letnią, przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uznaną za zadowalającą, praktykę szkolną nau
czycielską w wymiarze przynajmniej 14 godzin tygodniwo;
k) nauczycieli, którym przyznano pra
wo pobierania dodatku za studja wyższe na mocy art. 15 ustawy z dnia 13 lipca 1920 r. o uposażeniu na
uczycieli i dyrektorów państwowych szkół średnich ogólnokształcących,
seminarjów nauczycielskich, prepa- rand oraz wizytatorów szkół (Dz.
Ust. Rzp. P. Nr. 65, poz. 433) oraz w myśl art. 17 rozporządzenia Pre
zydenta Ministrów, Ministra Skarbu, Ministra Wyznań Religijnych i 0 - świecenia Publicznego i Ministra b.
Dzielnicy Pruskiej z dnia 25 paź
dziernika 1920 r. w celu wykonania ustawy z dnia 13 lipca 1920 r. o uposażeniu nauczycieli, dyrektorów Daństwowych szkół średnich ogólno
kształcących, seminarjów nauczyciel
skich i preparand, oraz wizytatorów (Dz. Ust. Rzp. P. Nr. 103, poz. 688).
Art. 6. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego może uznać za po
siadających kwalifikacje zawodowe do nau
czania w szkołach średnich ogólnokształcą
cych i seminarjach nauczycielskich:
a) nauczycieli czynnych, którzy przed uDływem 1921 r. ukończyli 30 lat ży
cia, odbyli sześć semestrów studjów wyższych w charakterze studentów oraz 5-letnią praktyką nauczyciel
ską, z czego conajmniej 2 lata w szkołach średnich ogónokształcących lub seminarjach nauczycielskich w wymiarze przynajmniej 14 godzin ty
godniowo jeśli uzna 1) praktykę za zadowalającą, 2) studja wyższe za dostatecznie udowodnione świadec
twami prac seminaryjnych lub labo
ratoryjnych, egzaminów półrocznych i t. p.
b) nauczycieli czynnych, którzy choć nie mogą się wykazać studjami wyż- szemi w zakresie, wskazanym w punkcie a), czynią jednak zadość wymienionym tam innym warunkom, jeśli uzna ich pracę naukową lub pedagogiczną za wybitną;
c) nauczycieli czynnych, którzy przed upływem 1921 r. ukończyli przynaj
mniej 45 lat życia oraz 12 lat pracy